Transcript Eğitim Psikolojisi-7

kötü
doğru
Bölüm 6
Ahlak Gelişimi
 Sizce ahlaki yargılar nasıl oluşmaktır?
• Psikoanalitik kuram
• Davranışcı görüş (pekiştireç, ceza…)
Piaget ve Ahlak Gelişimi
 Piaget’ye göre, ahlâk gelişimi çocuğun
bilişsel gelişimine bağlı olarak
olgunlaşması ve çevresiyle olan sosyal
etkileşimi (yaşantıları) çerçevesinde
gelişmektedir
 Bilişsel gelişim ile ahlâk gelişimi arasında
ilişki var. Bilişsel gelişim gibi, ahlâki
gelişimin de en üst basamağına
ulaşılamaz.
Hangisi daha suçlu?
Özgür, annelerine sürpriz bir doğum
günü pastası yapmak isterken 10
yaşındaki ağabeyinin mutfağı çok
fazla kirlettiğine, 14 yaşındaki
ablasının ise, annesinin misafirleri
için yaptığı pastadan gizlice yerken
buzdolabının önüne küçük bir parça
düştüğüne tanık olur.
Piaget’nin ahlâk gelişim evreleri
Ahlâk öncesi dönem ( doğum - 4/5 yaş)
 Benmerkezcilikten dolayı birey kendi
dışındaki bireylerin görüşlerini dikkate
almaz. (Bu problem teşkil eder)
 Çocuk, diğer çocuklarla olan sosyal
ilişkilerde uyulması gereken kurallar
olduğunu kavrar. (Önceleri kurallarla
ilgili farkındalık yoktu)
Dışa bağlı ahlâk (dönem) (6-10 yaş)
 Kurallar çocuklar için değiştirilemez gerçeklerdir
ve her hal ve koşulda herkesin kurallara uyması
gerekir.
 Otorite tarafından konulan kurallar ve ahlâki
yargılar sorgulamadan kabul edilir.
 Çocuk, kural dışı yapılmış olan davranışı,
davranışın sonuçlarına bakarak değerlendirir.
(İki cam kıran daha fazla cezalandırılmalı)
 Çocuk açık veya örtülü bir şekilde kural
konulmasını bekleyebilir.
Özerk ahlâk (dönem) (11 + ….)
 Çocuk, kendi dışında oluşturulmuş kuralların
değiştirilemez olmadıklarını, istenirse anlaşarak
kuralları değiştirebileceğini farketmeye başlar.
 Kuralı çiğneme davranışı, sonuçlara göre değil
niyete ve koşullara göre değerlendirilir. (hastalık
durumunda birey haklı olur)
Kohlberg’ in ahlâk gelişim kuramı
Lawrence Kohlberg
• Kohlberg ahlâk gelişiminde
daha çok adalet kavramı
üzerinde durmuş ve ahlâk
gelişimini üç düzeye ve her
düzeyi de iki döneme
ayırmıştır.
 Her düzey, çocuk ya da
yetişkinin ‘doğru’ ya da
‘ahlâki davranış’ olarak neyi
algıladığına ve bunu nasıl
belirlediğine göre
sıralanmıştır.
 Her bir düzey kendinden
öncekine dayanmakta,
kendinden sonraki döneme
temel oluşturmaktadır.
Kohlberg’e Göre Ahlâki Gelişim Evreleri
Ahlâk Gelişimi Düzeyleri
Ahlâk Gelişimi Aşamaları
1. Ceza - İtaat
I. Gelenek Öncesi Düzey
 -Kurallar başkaları
tarafından düzenlenir.
 -Etkinliğin fiziksel
sonuçlarına göre kötü ya da
iyi belirlenir
 -Bireyin kendi
gereksinimleri ön plandadır.

Çocuk otoriteye uyar ve
cezadan kaçınır

İyi ya da kötüyü
etkinliğin fiziksel
sonuçları belirler.
2. Çıkara dayalı alış veriş

Her ne olursa olsun
bireyin kendi ihtiyaçları
önemlidir. Bazen
diğerlerinin ihtiyaçlarını
da dikkate alır. Ancak
ne kadar alırsa, o kadar
verir.
II. Geleneksel Düzey
 -Aile, grup ve ulusun
beklentileri, yakın ve açık
sonuçları
düşünülmeksizin
önemlidir.
 -Bireyin kendi ihtiyaçları
grubundakilere göre
ikinci plandadır.
 -Kanunlara uyma ve
sosyal düzeni koruma
önemlidir.
3. Kişiler arası uyum
 İyi davranış, başkalarına
yardım etmek ve
başkalarını mutlu
etmektir.
4. Kanun ve düzen
 Kanunlara ve sosyal
düzene uymak önemlidir.
 Doğru davranış, bireyin
sosyal düzen ve otoriteye
uygun olarak görevini
yerine getirmesidir.
5. Sosyal anlaşma
III.
Gelenek Sonrası Düzey
 -Bireyin kendine özgü
ahlâk ilkelerini seçtiği ve
değer sistemini örgütlediği
düzeydir.
 Kanunlar toplumun iyiliği
için değiştirilebilir.

Değerler ve kanunlar
eleştirici bir şekilde
incelenir.
6. Evrensel ahlâki ilkeler

Birey kendine özgü ahlâk
ilkelerini örgütler.
 Bu ilkeler genellikle eşitlik,
adalet, insan haklarına
dayalıdır.
 ‘Adalet kanunun
üstündedir.’
Oktay kopya çekmekte haklı mı?
Oktay lise birinci sınıf öğrencisidir. Annesiyle birlikte yaşamaktadır ve
annesine yardım olsun diye bir gece işinde çalışmaktadır. Sınıfta derslerle
ilgili bir öğrenci olmasına rağmen ders çalışmak için yeterli vakti
olmadığından dersleri çok iyi değildir. Özellikle tarih dersinin olduğu gece
çalıştığı için bu derste durumu iyi değildir. Eğer final sınavından zayıf alırsa
o dersten kalacak ve gelecek sene çalıştığı işle ilgili problem çıkacaktır.
Sınavın olduğu günün gecesi işe gitmemeyi planlamıştır ama aksilik olacak,
patronun işçilerden biri hastalandığı için hemen işe gelmesini istemiştir.
Patronu çok baskı kurunca gönülsüz olarak akşam saat 20’de işe gitmiş ve
gece 02’ye kadar çalışmıştır. Eve geldiğinde ders çalışmaya gayret etmiş ama
uyuyakalmıştır. Sabah saat 6:30 da annesi okula gitmesi için kaldırmıştır.
Sınava girmiş ve testi boş bırakmaya karar vermiştir. Zihni karmakarıştır.
Tam o sırada sınıfın en çalışkan öğrencilerinden birinin kağıdının yakalanma
ihtimali olmadan rahatlıkla göreceği pozisyonda olduğunu fark eder.
Kohlberg ve Piaget’in ahlak
gelişimine yönelik görüşlerini
karşılaştırınız……
Öğretmenlere Öneriler….
 Tartışmalar öğrencinin, kendi inançları, mantığı, durumu
hakkında analitik düşünmesini sağlamalı;
 Tartışmalar öğrencinin olayları başkası tarafından
görebilmesini, ahlâki empati kurmasını sağlamalı;
 Tartışmalar öğrenciyi, toplumun ahlâk anlayışını ve
paylaşılan normları anlamaya yöneltmeli;
 Somut dönemde bulunan öğrencilerin değer sistemlerini
oluşturmalarına rehberlik etmeli
 …