Transcript بودجه
درس اقتصاد ایران
ارائه فصل چهارم
موضوع:
دولت و اقتصاد
-1نقش های دولت در اقتصاد
الف)تخصیص
تهیه و تدارک کاالهای عمومی و یا فرایندی کهه
در طول آن ،منابع کهل بهین کاالههای خصوصهی و
عمومی تقسیم میشود و همچنهین ترکیه کاالههای
عمومی مورد تصمیمگیری و گزینش قرار میگیهرد،
یکی از نقشهای دولهت اسهت کهه میتهوان آن را
نقش تخصیصی نامید.
ادامه نقش های دولت در اقتصاد
)توزیع
منظور از نقش توزیعی ،حرکهت دولهت در
راستای ایجاد توزیع درآمد عادالنه است.
ادامه نقش های دولت در اقتصاد
ج)تثبیت
همچنین دخالت دولت در قاله نقهش تثبیتهی
نیز بدین معناست که نظامهای اقتصادی ،به طور
تورم ،بیکهاری ،فقهدان رشهد
دورهای از مسأله ّ
تهورم و
ّ
و ...رنج میبرند .دولتها بهرای رفهع
بیکاری و تالش بهرای حصهول بهه رشهد معقهول و
بهبههود تههراز درداختههها ،در اقتصههاد دخالههت
میکنند.
-2سازمان ها و نهادهای
اقتصادی دولت
سازمان خصوصی سازی کشور
سازمان امور مالیاتی کشور
وزارت اقتصاد و دارایی
وزارت کار و رفاه اجتماعی
وزارت جهاد کشاورزی
وزارت نفت
وزارت نیرو
وزارت صنعت و معدن وتجارت
اداره کمرگ کشور
سازمان مدیریت و برنامه ریزی
-3بودجه
اصل دنجاه و دوم
بودجه ساالنه کل کشور به ترتیبی که در قهانون مقهرر
می شود از طرف دولت تهیه و برای رسیدگی و تصوی به
مجلس شورای اسالمی تسلیم می گردد .هرگونه تغییهر در
ارقام بودجه نیز تابع مرات مقرر در قهانون خواههد
بود.
تاریخچه بودجه نویسی در ایران
•
•
•
•
•
•
بودجه ریزی به عنوان یکی از چالش های فعلی نظام
اقتصاد ایران تاریخچه ای ۱۰۰ساله دارد.
سال های ۱۳۰۴تا ۱۳۲۰دوران شکل گیری نظام تازه ای
برای بودجه ریزی ایران به شمار می رود.
مورگان شوستر سال 1290و دکتر میلیسدو .1301
رآمدهای دولت از درآمدهای کشاورزی و روستایی جدا شد
و در حقیقت ساختار بودجه به هم ریخت .دایان بودجه
ریزی سنتی بود.
سال ۱۳۳۲فصل نوینی در نظام بودجه ریزی آغاز شد.
همانطور که گفته شد تحوالت نظام بودجه ریزی طی ۱۰۰
سال گذشته همچنان ادامه داشته و به سمت اصالح این
نظام دیش رفته است؛ تا جایی که در تبصره ۴۸قانون
3-1تعاریف بودجه
بودجه دخل و خرج دولت است.
بودجه یک سند مالی است مربوط به درآمدها و هزینه
های دولت.
بودجه دولت سندی است که معامالت دخل و خرج مملکتی
برای مدت معینهی در آن دهیش بینهی و تصهوی
مهی
گردد .مدت مزبور را سنه مالی می گویند که عبهارت
از یک سال شمسی است.
بودجه الیحه دیش بینی کلیه عواید و مخارج مملکتهی
3-2سیکل بودجه:
تهیه و تنظیم و دیشنهاد بودجه (بودجه
دیشنهادی)
تصوی
بودجه (بودجه مصو )
اجرای بودجه (بودجه تخصیصی)
نظارت و کنترل بودجه (تفریغ بودجه)
3-2-1تهیه و تنظیم و دیشنهاد بودجه
(بودجه دیشنهادی)
مراحل فرعی
.1تهیه گزارش اقتصادی(شامل کلیه
امکانات سازمان اقتصادی)
.2بررسی و تایید گزارش اقتصادی
.3صدور بخشنامه()8/8-5
.4تهیه و ارسال دستور العملهای
تنظیم بودجه به دستگاههای
اجرائی
.5تهیه و تنظیم بودجه و دیشنهاد
آن به سازمان مدیریت و برنامه
ریزی کشور
.6بررسی بودجه و تشکیل جلسات
رسیدگی نهایی
.7تهیه دیش نویس الیحه بودجه و
ارائه آن به شورای اقتصاد و
هیات وزیران
مراجع مسوول
.1سازمان مدیریت و
برنامه ریزی کشور،
وزارت دارایی ،وزارت نفت
و بانک مرکزی
.2شورای اقتصاد و هیات
وزیران
.3رئیس جمهور
.4سازمان مدیریت و
برنامه ریزی کشور
.5دستگاههای اجرایی
.6سازمان مدیریت و
3-2-2تصوی
بودجه (بودجه مصو )
مراحل فرعی
مراجع مسوول
.1تصوی کلیات بودجه و
ارجاع الیحه بودجه به
کمیسیون تلفیق اصلی
.2رسیدگی ،اعمال اصالحات،
تصوی و تهییه گزارش
.3طرح و بررسی در جلسه
علنی
.4رای گیری نهایی و ابالغ
به رییس جمهور(دس از
تایید شورای نگهبان)
.1مجلس شورای
اسالمی
.2کمیسیون برنامه
و بودجه مجلس
.3مجلس شورای
اسالمی
.4مجلس شورای
اسالمی
3-2-3اجرای بودجه (بودجه تخصیصی)
مراحل فرعی
.1ابالغ بودجه به دستگاه های
اجرایی
.2مبادله موافقت نامه طرح و
فعالیت
.3تخصیص منابع
.4انجام عملیات و درداخت
هزینه ها شامل:
الف)تشخیص
)تامین اعتبار
ج)تعهد
د)تسجیل
و)حواله
ه)درخواست وجه
مراجع مسوول
.1رئیس جمهور
.2سازمان مدیریت و برنامه
ریزی
.3کمیته تخصیص اعتبار
.4
الف)دستگاه اجرایی
)ذیحسا
ج)دستگاه اجرایی
د)دستگاه اجرایی
و)دستگاه اجرایی
ه)ذیحسا
ن)دستگاه اجرایی
3-2-4نظارت و کنترل بودجه (تفریغ
بودجه)
مراحل فرعی
.1نظارت مالی
الف)قبل از خرج
)بعد از خرج
.2نظارت عملیاتی
الف)گزارش گیری از
دستگاه
)بازدید از نزدیک
.3نظارت قانونی
الف)رسیدگی به تخلفات
مراجع مسوول
وزارت امور اقتصادی و
دارایی
دیوان محاسبات کشور
سازمان
برنامه
سازمان
برنامه
مدیریت و
ریزی
مدیریت و
ریزی
3-2-5زمانبندی مراحل تصوی
بودجه
عنوان
مهلت
زمان تقدیم الیحه بودجه کل کشور(عموما توسط دولت همراه باحداکثر تا
ضمائم آن به مجلس تحویل می شود)
آذر()15/9
زمان تقدیم الیحه چنددوازدهم همراه تقدیم الیحه بودجه کل کشور از 15/9
ارائه دیشنهادهای نمایندگان به کمیسیون های تخصصی
نیمه
10روز از توزیع
-4تقدیم گزارش کمیسیون های تخصصی به کمیسیون تلفیق
15روز از توزیع
-5مهلت تقدیم گزارش نهایی کمیسیون تلفیق
15روز
-6مهلت کمیسیون تلفیق در صورت استمهال با موافقت هیات
رییسه
جمعا 30روز
-7دیش بینی مهلتی برای امور اداری و کارشناسی و تنظیم
گزارش نهایی کمیسیون تلفیق و چاپ و دیوست های آن شامل گزارش
با نظر موافق
ها کمیسیون های تخصصی و دیشنهادی نمایندگان با رعایت بند( )4و
هیات رییسه
( )155آیین نامه
تبصره ( )1آن و ترتیبات مقرر در ماده
4-3منابع و مصارف تشکیل دهنده
بودجه
بودجه تشکیل شده از منابع
درآمدی دولت ،چگونگی و میزان
هزینه کرد مصارف آن.
4-3-1درآمد بودجه
4-3-1-1منابع درآمد دولت
مستقیم :مالیاتی است که به طور مستقیم از اشخاص
حقیقی یا حقوقی دریافت می شود.
الف)مالیاتی
غیر مستقیم :مالیاتی است که به طور
غیرمستقیم از اشخاص دریافت می شود.
درآمدهای مالیاتی
در سند بودجه ایران درآمهدهای مالیهاتی
(اعم از مستقیم و غیرمسهتقیم) عبارتنهد
از :مالیات بر شرکت های دولتی ،مالیات
هر
هات به
هی ،مالیه
های غیردولته
هرکت هه
هر شه
به
درآمد ،مالیات بر ثروت ،سود بازرگهانی،
حق الثبهت سهفارش کهاال ،دو درصهد بههای
کاالهای وارداتی ،مالیات مقطوع اتومبیل،
مالیات مقطوع سایر کاالهها ،مالیهات بهر
فروش فرآورده ههای نفتهی ،مالیهات علهی
هدهای
هایر درآمه
هرای و سه
هش انه
ها بخه
الحسه
نکته:
در کشههورهایی کههه از اقتصههاد سههالم و دویهها
برخوردارند سهم درآمدهای مالیهاتی در بودجهه
عمومی دولت بهیش از ۷۰درصهد اسهت و درواقهع
مالیات ها سهم اصلی را در تأمین منابع بهرای
هزینه های دولت دارند .متأسهفانه بایهد گفهت
سهم دایین درآمدهای مالیاتی در بودجهه دولهت
ایران حکایت از بیماری اقتصاد کشور می کند و
جهت توجه بیشتر می توان متهذکر شهد کهه رقهم
درآمدهای مالیاتی در اقتصاد ایران بهه گونهه
ای است که حتی کفاف حقهوق کارکنهان دولهت را
نمی کند ،چه برسد به این که دولت بخواهد بها
) غیر مالیاتی
نفت و گاز درآمدهاى حاصل از انحصارات و مالکیت دولت درآمدهاى حاصل از خدمات و فروش کاال منابع حاصل از خصوصیسازی فروش ارز براى مصارف ضرورى دستگاهها وخدمات دولتي
منابع حاصل از افزایش قیمت حاملهای انرای(هدفمند کردن یارانهها)
4-3-1-2سهم اجزا درآمد در ایران
شرح
درامد
1384
1385
1386
1387
٣٣٨٧٥٣/١ ٢٧٧٥٠٨/٤ ٢٤٤٤٥٥/٣ ٢٨٦٨٨٧/١
درامدهاي
١٣٠١٦٠/٤
مالياتي
درامدهاي
حاصل از
١٣٩١١١/٢
مالكيت
دولت
درامدهاي
حاصل از
فروش كاال و ١٢١٥٩/١
خدمات
درامدهاي
حاصل از
٢١٧١٥٥/٠ ١٩٧٢٩٤/٨ ١٧٧٦١٧/٣
1388
٤٥٤٧٧٠/٩
٣٠٠٦٠٠/٧
٥٠٣٤٤/٥
٥٧٢١١/٥
٩٧٥٥٢/٦
١٢١٤٠٤
٩٤١٣/٠
١٢٥٠٤/٢
١١٧٥٢/١
١٨٣٨٤/٧
شرح
١٣٨٥
١٣٨٩
١٣٩٠
١٣٩١
١٣٩٢
١٣٩٣
١٠٠٣٤٨٧/ ٩٠٦٥٣٧/ ٦٥٣٢٩٧/ ٦٠٩٩٨٩/ ٥٠٥٢٦٩/ ٢٤٤٤٥٥/
درامد
٥
٤
٥
٥
٢
٣
درامدهاي ٥٦٠٧٧٤/ ٤٥٤٠٠٤/ ٤٠٤٤٤١/ ٣٥١٤٥٣/ ١٧٧٦١٧/
٧٠٢٥٤٥/١
مالیاتي
٢
٤
٩
٩
٣
درامدهاي
حاصل از
مالكیت
دولت
درامدهاي
حاصل از
فروش كاال
و خدمات
درامدهاي
حاصل از
جرایم و
٢٨٠١٧٠/ ١٤٨٦٢٥/ ١٥٠٨٢٣/ ١٠٤٤١٧/
١٨٨٩٥٦/٦
٥٠٣٤٤/٥
٦
٧
٩
٣
٥٤٨٨٢/٩ ٣٥٢٢٤/٤ ٢٦٦٧٤/٣ ٢٤٨٨٥/٤ ٢٦٤١٤/٩ ٩٤١٣/٠
٢٧٠٨/٥
١١٣١٦/٧ ٥٥٣٦/٠
٨٣٥٦
٢٠٢٢٨/٩ ١٢٤١٢/٩
4-3-2مصارف (هزینه های) دولت
مصارف سه دسته هزینه برای دولت
قابل شناسایی است:
هزینههای جاری (هزینه الیحه
خدمات کشوری )
هزینههای عمرانی
هزینه واردات بنزین و گازوییل.
شرح
هزینه
فصل اول ه
جبران خدمات
كاركنان
فصل دوم ه
استفاده از
كاالها و
خدمات
فصل سوم ه
هزینههاي
اموال و
دارایي
1383
1384
1385
1386
٣٩٩٣٩٩/٧ ٣٧٧٩٣٥/٢ ٣٨٢٨٢٩/١ ٣١٥٧١٠/٧
٥٨٣١٢٦/٠
٥٩١٣٤٦/٦
٧٤٣٦٢/٤
٨٤٧٤٦/٥
٦/٢٦٣٦٦
١/٢٩٥٥٠
٣/٣٢٢٦٣
٥/٣٤٢
٠/٤٣٢
٢/٤٦٣
٦/٧٩٨
فصل چهارم ه
یارانه
٣/٣٩٦٧٦
٨/٤٤٢٩٧
٦/٦٠٥٩٩
٩/٦٢٨٦١
٦٦٩٣٢/٢ ٧/٢١٣٧١٦
فصل دنجم ه
كمكهاي بالعوض
٤/٨٨٣٧
٢/١١٥٤٥
٧/٤٣٨٥٦
٧/١٣٨٢٢
٩/٢٦٨١٠
٢٨٧١٨/٥
فصل ششم ه
رفاه اجتماعي
٥/٢٨٩٤٣
٠/٤٤٥٧٥
١/٦٩٩٥٩
٣/٦٤٤٩٢
٦/١١٠٣٤٦
١٧٠٠٣٨/٢
فصل هفتم ه
سایر هزینهها
١٣٧١٨٢
٥/١٦٧٦٨٢
١٤٠٢٦٥/٦ ١١٦٦٥٩/٠
1387
1388
٣/٥٤١٣٤
١٦٠٦٧٨/١
٢٢٩١٦٨/٦
٤/٣٥٨٧٢
٧/٤٧٢٩١
٧١٥٩١/٥
٩/٥٥٧
١١٠١/٦
٣/٨١٢٨٦
٠/٢٣٧٢٤
٢٣٧٩٦/٠
شرح
هزینه
١٣٩٣
١٣٩٢
١٣٩١
١٣٩٠
١٣٨٩
١٣٨٥
١٢٨٠٩١٨/
١٤٩٣٣٢٥
١٠١٠٧١٣ ٨٩٧٩٢٠/٦ ٧٣٢٩٠٨/٧ ٣٧٧٩٣٥/٢
١
فصل اول ه
جبران خدمات ٦٥١٥١٨/٧ ٥٣٨٠٢٢/٩ ٣١٧٥٧٥/٣ ٢٧٨٩٥٥/٠ ٢٢٨٢٨٥/٤ ١١٦٦٥٩/٠
كاركنان
فصل دوم ه
استفاده از
١٩٢٣٧٥ ١٧٤١٨٧/١ ١٥١٧٢٤/٦ ١١٧١٧٩/٧ ٨٩٨٠٠/٠ ٣٢٢٦٣/٣
كاالها و
خدمات
فصل سوم ه
هزینههاي
٩١٥٢/٣ ١٠٨٢٠/٥ ٢٥٢٤/٦ ٣٢٥٢/٨ ١٠٢٣/٥
٤٦٣/٢
اموال و
دارایي
فصل چهارم ه
٢١٢٦٤٦/٧ ٢٢٨٤٥٤/١ ١٣٦٣٢٥ ١٦٧٩٥٠/١ ١٣١٦٣٩/٧ ٦٠٥٩٩/٦
یارانه
فصل دنجم ه
كمكهاي
٦٩١٦٢/٧ ٤١٨٩٣/٥ ٦٢٣٢٠/٩ ٣٩٢٢٩/٩ ٤٣٠١٤/٣ ٤٣٨٥٦/٧
بالعوض
فصل ششم ه
-5خالصه بودجه
کشور
شرح
منابع بودجه كل
كشور
منابع بودجه
عمومي دولت-
منابع عمومي
دولت
درامدها
واگذاري
دارایيهاي
سرمایهاي
واگذاري
دارایيهاي مالي
منابع اختصاصي
دولت
درامدهاي
اختصاصي
منهابع
شهركتهاي
دولتهي،
بانهكها و
مؤسسات انتفاعي
١٣٨٥
١٣٨٦
١٣٨٧
١٣٨٨
١٣٨٩
١/١٩١٥١٠٥
٦/٢٣١٦٨٥٦
٦/٢٩٠٢١٠٤
٨/٢٧٩١٨٢٨
٥/٣٦٨٤٧٠٣
٨/٥٨٧٥٩٦
٧/٦٩١٨٢٧
٨/٩٣٩١٢٢
٩٦٧٩٠١
٧/١٢٧١٣٣٠
٠/٥٤٨٥٧١
٧/٦٣٩٤٥١
(٣/٨٦٣٤٨٥)١
٨/٨٩٢١٣٢
٦/١١٧٩٨٩٧
٣/٢٤٤٤٥٥
٤/٢٧٧٥٠٨
١/٣٣٨٧٥٣
٩/٤٥٤٧٧٠
٢/٥٠٥٢٦٩
٢/١٥٤٨٧٨
١/١٧٥٧٢٥
٦/١٧٩٩٦٠
٩/١٦٩٨٣٧
٠/٤٥٦١٧٤
٥/١٤٩٢٣٧
٢/١٨٦٢١٨
٥/٢٢٢٧٧١
٢٦٧٥٢٤
٥/٢١٨٤٥٤
٨/٣٩٠٢٥
١/٥٢٣٧٦
٥/٧٥٦٣٧
٢/٧٥٧٦٨
١/٩١٤٣٣
٨/٣٩٠٢٥
١/٥٢٣٧٦
٥/٧٥٦٣٧
٢/٧٥٧٦٨
١/٩١٤٣٣
٧/١٣٧٢٨٣٧
٤/١٦٧٧٠٦٥
٤/٢٠٣٢٠٢٥
١٩٨٨٧٤٨
٥/٢٥٢٥٢٣٨
شرح
منابع بودجه
كل كشور
منابع بودجه
عمومي دولت
منابع عمومي
دولت
درامدها
واگذاري
دارایيهاي
سرمایهاي
واگذاري
دارایيهاي
مالي
منابع اختصاصي
دولت
درامدهاي
اختصاصي
منهابع
شهركتهاي
دولتهي،
بانهكها و
مؤسسات
انتفاعي
وابسته به
دولت
١٣٨٥
١٣٨٩
١٣٩٠
١٣٩١
١٣٩٢
١٣٩٣
١٩١٥١٠٥
٣٦٨٤٧٠٣/
٥٠٨٣٩٣٨/
٥٦٦٥٦١٨
٧٢٧٧٠٦٤/
٨٠٣٣٤٨٤/
٨/٥٨٧٥٩٦
١٢٧١٣٣٠/
١٦٩٧٢٢٥/
١٦٤٤١٧٧/
٢٣٦٠٤٨٥/
٢٣٥٠٠٨٤/
٥٤٨٥٧١/
١١٧٩٨٩٧/
١٥٤٥٨٧٠/
١٤٤٢٦٩٩
٢١٠٤٣٨١/
٢١١١٦٥٩/
٣/٢٤٤٤٥٥
٢/٥٠٥٢٦٩
٥/٦٠٩٩٨٩
٥/٦٥٣٢٩٧
٤/٩٠٦٥٣٧
٥/١٠٠٣٤٨٧
٢/١٥٤٨٧٨
٠/٤٥٦١٧٤
٣/٥٩٠٧١١
٥/٦٩٨٧٦٤
٧/٧٠٢٨٥٦
٧٩٨٧٩٥
٥/١٤٩٢٣٧
٥/٢١٨٤٥٤
٢/٣٤٥١٦٩
١/٩٠٦٣٧
٦/٤٩٤٩٨٧
٧/٣٠٩٣٧٦
٨/٣٩٠٢٥
١/٩١٤٣٣
٠/١٥١٣٥٥
٢٠١٤٧٨
٨/٢٥٦١٠٣
٤/٢٣٨٤٢٥
٨/٣٩٠٢٥
١/٩١٤٣٣
٠/١٥١٣٥٥
٢٠١٤٧٨
٨/٢٥٦١٠٣
٤/٢٣٨٤٢٥
٧/١٣٧٢٨٣٧
٥/٢٥٢٥٢٣٨
٣/٣٥٥٠٦٥٦
٣/٤٢١١٧٦٥
٥٣٥٧٩٦٤
٧/٥٩٧١٢٥٧
-6دخالت دولت در اقتصاد
دوره اول؛ از ابتدای انقال
تا دایان جنگ
دوره دوم؛ سالهای دس از جنگ
برنامه های عمرانی
دوره ی اول؛ 1327الی 1347
برنامه یکم تا سوم
دوره ی دوم؛ 1347الی 1351برنامه
قبل از انقال
چهارم
دوره ی سوم؛ 1352الی 1356
برنامه دنجم
بعد از انقال
دوره ی اول؛ 1368الی 1372
دوره ی دوم؛ 1374الی 1378
دوره ی سوم؛ 1379الی 1383
برنامه اول تا سوم:
دس از ارتباطات و مخابرات که مهمترین
بخش برنامه از نظر هزینه ها بوده فصل
کشاورزی در درجه اول اهمیت قرار داشته
است.
دوره ی دوم؛ 1347الی 1351
برنامه چهارم
با تداوم اهمیت فصل ارتباطات و مخابرات فصل صنعت نسبت
به کشاورزی و سهم بیشتری از درداخت های برنامه را
درداخت کرده است.
از دیگر ویاگی های آن می توان به دلیل افزایش درآمد
شدید نفت و صادرات نفت خام ،انجام اصالحات ارزی و گشودن
دروازه های اقتصادی روستا به سوی بازارهای خارجی
و تامین نیروی کار ارزان مزد مهاجر به شهرها و گسترش
نسبی شبکه زیر بنای اقتصادی به عالوه ی گسترش بازار
مصرف داخلی به اصطالح صنعتی شدن ایران مورد توجه قرار
گرفت؛ به طور مثال سهم صنعت در برنامه های یکم تا سوم
حدودا 10درصد که در برنامه چهارم به 22درصد افزایش
دیدا می کند.
از دیگر ویاگی ها می توان وابسته شدن اقتصاد ایران به
دوره ی سوم؛ 1352الی 1356
برنامه دنجم
در برنامه دنجم که به سه بخش امور عمومی با
13درصد ،امور اجتماعی 28درصد ،امور
اقتصادی 59درصد را به خود اختصاص می دهند.
از کل درآمدهای دولت در سالهای 52تا 56
حدود 77درصد آن درآمد نفت بوده است و 85
درصد از درآدمد ارزی دولت از نفت تعیین می
شد.
رشد اقتصادی و تورم قبل از
انقال
نرخ تورم (درصد)
نرخ رشد اقتصادی
سال
7.9
1.6
0.9
1
4.5
0.3
0.8
0.8
1.5
3.6
1.5
5.5
6.3
11.2
15.5
9.9
16.6
25.1
10.3
7.4
6.4
5.7
7.5
15.8
9.4
10.8
12.2
12.7
9.8
13.6
16.7
7.5
12.5
4.8
17.6
2.3-
1339
1340
1341
1342
1343
1344
1345
1346
1347
1348
1349
1350
1351
1352
1353
1354
1355
1356
دوره ی اول؛ 1368الی 1372
این برنامه که در سال 68به تصوی رسید بر
گسترش هر چه بیشتر بر آموزش و داوهش و
تحقیقات تاکید داشت.
از دیگر ویاگی های آن می توان به کم بودن
سهم فصل عمران و نو سازی روستاها اشاره کرد.
حفظ وابستگی به درآمدهای ارزی نفت در کلیت
برنامه نمایان و آشکار است.
دوره ی دوم؛ 1374الی 1378
از نظر ساخت و ماهیت چندان با برنامه ی اول تفاوت
نداشت و این برنامه هم مبتنی بر آزادی اقتصادی و
خصوصی سازی بود .رشد اقتصادی که اصلی ترین هدف این
برنامه به شمار می آمد 5درصد دیش بینی شده بود
که در عمل به 3.2درصد رسید.
افزایش هزینه های جاری( 6برابر برنامه اول) و
افزایش کل هزینه های جاری و عمرانی دولت به 8
برابر هزینه های برنامه اول و کاسته شدن سهم امور
عمومی و اجتماعی و افزایش شدید سهم امور اقتصادی
از ویاگی های این برنامه است.
یکی از نکات قابل توجه اینست که سهم نفت در درآمد
های این برنامه 50درصد مالیات 26درصد و سایر
دوره ی سوم؛ 1379الی 1383
این برنامه هم مانند دو برنامه دیشین
نتوانست به اهداف برسد.
متوسط رشد ساالنه تولید ناخالص داخلی در
برنامه ی سوم 5.4درصد بوده که از دیش بینی
برنامه 0.6درصد کمتر شده است.
دوره ی چهارم؛ 1384الی 1388
این برنامه در شرایطی تهییه شد که صاح
نظران و کارشنالسان و مسولین متوجه شدند
که فقط برنامه ریزی میان مدت 5ساله
کافی نیست و در دی برنامه ریزی بلند
مدت 20ساله و طرحریزی استراتای توسعه
برآمدند.
نرخ تورم (درصد)
نرخ رشد اقتصادی
سال
نرخ تورم (درصد)
نرخ رشد اقتصادی
سال
18.1
20.1
12.6
11.4
15.8
15.6
15.2
10.4
11.9
18.4
25.4
2.9
1.6
5
3.3
7.6
6.8
4.8
5.7
6.2
1377
1378
1379
1380
1381
1382
1383
1384
1385
1386
1387
11.4
23.5
22.8
19.2
14.8
10.4
6.9
23.7
27.7
28.9
17.4
4.215.14.412.6
11.1
22
9.115.55.9
1358
1359
1360
1361
1362
1363
1364
1365
1366
1367
1368
1388
1389
1390
1391
9
20.7
24.4
22.9
35.2
49.4
23.2
17.3
14.1
14.1
4
1.5
0.5
2.9
6.1
2.8
1369
1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
10.8
12.4
21.5
30.5
چشم انداز 20ساله
سند چشمانداز بیست سهاله ایهران ،سهندی جههت
تبیین افقی برای توسهعه ایهران در زمینهههای
مختلههف فرهنگههی ،علمههی ،اقتصههادی ،سیاسههی و
اجتماعی است که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظهام
تدوین شده است .اجرای این چشهمانداز از سهال
۱۳۸۴و در قال چهار برنامهه توسهعه ۵سهاله
انجام میگیرد.
سال ۱۴۰۴خورشیدی( ۲۰۲۵میالدی) افق چشهمانداز
است.
اهداف و افق چشمانداز
جامعهی ایرانی در افق این چشمانداز چنین ویاگیهایی
خواهد داشت:
توسعهیافته ،متناس با مقتضیات فرهنگی ،جغرافیایی و
تاریخی خود و متکی بر اصول اخالقی و ارزشهای اسالمی،
ملی و انقالبی با تأکید بر :مردمساالری دینی ،عدالت
اجتماعی ،آزادیهای مشروع ،حفظ کرامت و حقوق انسانها و
بهرهمند از امنیت اجتماعی و قضایی.
برخوردار از دانش دیشرفته ،توانا در تولید علم و
فناوری ،متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه
اجتماعی در تولید ملی.
امن ،مستقل و مقتدر با سامان دفاعی مبتنی بر
بازدارندگی همهجانبه و دیوستگی مردم و حکومت.
ادامه اهداف افق چشم انداز
فعال ،مسئولیتدذیر ،ایثارگر ،مؤمن ،رضایتمند،
برخوردار از وجدانکاری ،انضباط روحیهی تعاون
و سازگاری اجتماعی ،متعهد به انقال و نظام
اسالمی و شکوفایی ایران و مفتخر به ایرانی
بودن.
دست یافته به جایگاه اول اقتصادی ،علمی و
فناوری در سطح منطقهی آسیای جنو غربی (شامل
آسیای میانه ،قفقاز ،خاورمیانه و کشورهای
همسایه) با تأکید بر جنبش نرمافزاری و تولید
علم ،رشد درشتا و مستمر اقتصادی ،ارتقاء
نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال
کامل.
درآمد ملی
قبل از انقال :از سال 38تا 53به علت
افزایش بهره برداری از نفت رشد شدید قیمت
نفت درآمد ملی 8برابر شد و درآمد سرانه هر
ایرانی 5برابر.
بعد از انقال :درآمد ملی بع علت وجود جنگ
تحمیلی هشت ساله و تحریم های اقتصادی افت و
خیزهای داشته و به علت رشد شدید جمعیت
درآمد سرانه 35در صد کاهش یافت.ولی توزیع
درآمد به خاطر اینکه سهم دهک یکم نسبت به
دهک دهم افزایش یافته بود بهتر شد.
ترکی
درآمد ملی
قبل از انقال :نفت 53درصد ،خدمات 30درصد
و صنایع و کشاورزی حدود 20درصد.
بعد از انقال :نفت کاهش شدیدی دیدا کرد و
تا سال 73حدودا به 18.7رسید ،خدمات تا
سال 73به 42درصد رسید و صنایع و کشاورزی
حدودا 40درصد شد.
آمار و ارقام
ارزش افزوده رشته فعالیتهاي اقتصادي كشور به
قیمتهاي ثابت در دوره 1340-69
رشد ارزش افزوده رشته فعالیتهاي اقتصادي كشور
در دوره 1340-69
ارزش افزوده رشته فعالیتهاي اقتصادي كشور به
قیمتهاي ثابت در دوره 1371-90
رشد ارزش افزوده رشته فعالیتهاي اقتصادي كشور
در دوره 1371-90
ضری
جینی
امروزه یکی از شاخصهای بسیار با اهمیتی که برای
مطالعه نحوه توزیع درآمد در یک کشور مورد استفاده
قرار می گیرد شاخص جینی یا ضری جینی است.
ضری جینی مرسوم ترین راه اقتصادی برای تعیین
برابری توزیع درآمد در یک منطقه یا کشور است.
ضری جینی عددی بین صفر و یک است و هر چه این
ضری به صفر نزدیک تر باشد نشان دهنده برابری و
عدالت بیشتر و هر چه به یک نزدیک تر باشد نشان
دهنده نابرابری بیشتر است.
ادامه ضری
جینی
به عبارت دیگر ضری جینی کوچک نشان می دههد
که تمامی افراد جامعه تقریبا از سطح درآمهد
یا ثروت یکسانی برخوردار هسهتند در حالیکهه
ضری یک نشان می دهد یک نفر تمامی ثهروت را
در اختیار دارد و سهم مابقی از ثروت تقریبا
صفر است.
هع
هرین توزیه
هه ته
هود عادالنه
های موجه
هق آمارهه
طبه
درآمد در کشور اادن است .ضری جینی در ایهن
کشور در سال 2007میالدی برابهر بها 0.249و
شههاخص جینههی 24بههوده اسههت در حالیکههه در
منابع:
کتا آشنایی با اقتصاد ایران؛ دکتر
ابراهیم رزاقی
کتا فراگرد تنظیم تا کنترل بودجه؛
اسفندیار فرج وند
سایت ها:
www.Khamenei.ir
www.wikipedia.org
www.amar.org.ir
دایان
تهیه و تنظیم
حمید کوهستانی
حسین جعفردور
علی لطیفی
مدرس :دکتر سید مرتضی افقه
داییز 93