Transcript үйлдвэрлэх, хэрэглэх, солилцох, хуваарилах

ЭДИЙН ЗАСГИЙН
ОНОЛЫН ШИНЖЛЭХ
УХААНЫ ҮНДСЭН
ОЙЛГОЛТУУД
ЛЕКЦ 1
ЭДИЙН ЗАСГИЙН УХААН
• Хүн төрөлхтний хөгжлийн түүхэн үйл явцад үүсэх
хөгжиж, өнөөгийн түвшинд хүргэсэн олон салбар ШУны нэг юм.
• Экономика буюу economics
• Ойкономиа – өрхийн аж ахуйг удирдах урлаг
ЭДИЙН ЗАСАГ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Нөөцийн хязгаарлагдмал орчинд материаллаг баялаг
бүтээгдэхүүн үйлчилгээг үйлдвэрлэх, хэрэглэх,
солилцох, хуваарилах явцад нийгмийн гишүүдийн
хооронд үүсч буй харилцаа юм.
ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛООР ЮУГ
СУДЛАХ ВЭ?
• Хязгааргүй өсөн нэмэгдэж буй нийгмийн гишүүдийн
хэрэгцааг хангах төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн
үйлчилгээг үйлдвэрлэхэд шаардлагатай
хязгаарлагдмал нөөцүүдийг үр ашигтай хувиарлах
ашиглах тухай асуудлыг судлана.
ХЭРЭГЦЭЭ
• Хүний хангагдаагүй буюу дутагдаж, гачигдаж буй
зүйлсийн хүсэл шаардлага.
•
•
•
•
•
Хоол хүнс
Хувцас
Орон байр
Найз нөхөд
Гар утас
• Маслоугийн хүний хэрэгцээг хангах 5 шатлал
ЭДИЙН ЗАСГИЙН НӨӨЦ
• Нөөц баялаг хязгаарлагдмал....
• Хүний хэрэгцээг хангахад хөрөнгө мөнгө
шаардлагагүй ч хүний хэрэгцээг бүрэн хангах боломж
байхгүй.
• Эдийн засгийн ШУ-нд
•
•
•
•
Газар
Капитал
Хөдөлмөр
Үйлдвэрлэл эрхэх ур чадвар гэж ерөнхий хэсгүүдэд нөөцийг
судлана.
ЭЗ-ИЙН НӨӨЦ
• Газар: үйлдвэрлэлийн үйл явцад ашиглагддаг
байгалийн гаралтай бүх зүйлс
• Капитал: хөрөнгө оруулалтын нөөц ++ машин тоног
төхөөрөмж, байшин барилга
• Хөдөлмөр: мэргэжил боловсрол, үйлдвэрлэлийн
онцлогт тохирсон, үйл ажиллагаа явуулж, түүнийгээ
үнэлүүлж чадах ажиллах хүчинг хөдөлмөр гэнэ.
• Үйлдвэрлэл эрхлэх ур чадвар:удирдах, зохион
байгуулах чадвар, технологи
ЭЗ-ИЙН ОНОЛЫН СУДЛАГААНЫ АРГУУД
• Хийсвэрлэлт: судлалгааны обьектыг онцын ач холбогдолгүй
түр зуурын шинжтэй хүчин зүйлсийн нөлөөллөөс цэвэрлэж,
түүний тогтвортой байнга илэрдэг мөн чанарыг сонгох авах арга.
• Загварчлал: судалгааны обьектын гадаад дотоод хүчин
зүйлсийн нөлөөллийн тогтвортой үйлчлэлийг олж, тодорхойлон,
эмх цэгцтэй, системлэг байдлаар судлах арга.
• Математик статистик
• Индукц ба дедукц: тоо баримтаас онолд онолоос тоо баримт /
туршилт судлагаа, ажиглалт/
• Позитив бх норматив: ЭЗ-ийн харилцаа дах үзэгдлүүдийн
хоорондийн хамаарлыг баримтаар нотлон харуулахыг позитив
шинжилгээний арга гэнэ. Харин өөрийн үзэл санаа, дүгнэлт
өгөхийг норматив арга гэнэ.
ЭЗ-ИЙН ҮЗЭГДЛИЙГ ИЛЭРХИЙЛЭХ
АРГУУД
•
•
•
•
Үгээр илэрхийлэх
Тоо хүснэгтээр
График дүрслэлээр
Аналитик хэлбэрээр
ЭЗ-ИЙН ХАРИЛЦААНЫ ОРОЛЦОГЧ
ТАЛУУД
• Өрх буюу хэрэглэгчид
• Пүүс буюу үйлдвэрлэгчид
• Төр
ЭЗ-ИЙН ТОГТОЛЦОО
№
Үзүүлэлтүүд
1
Үнэ тогтох хэлбэр
2
Үйлдвэрлэгчид
3
Өмчийн хэлбэр
4
Банкны тогтолцоо
5
ЭЗ-ийн удирдлага
6
Гол зорилго
ЗЗЭЗ
Төвлөрсөн төлөвлөгөөт
ЭЗ-ИЙН ТОГТОЛЦОО
№
Үзүүлэлтүүд
ЗЗЭЗ
Төвлөрсөн төлөвлөгөөт
1
Үнэ тогтох хэлбэр
ЗЗ-ийн хуулиар
зохицуулагдана.
Төлөвлөгөөний дагуу
тогтооно,
2
Үйлдвэрлэгчид
өрсөлдөөн
Болзолт уралдаан
3
Өмчийн хэлбэр
Хувийн
Нийгмийн
4
Банкны тогтолцоо
Төв банк ++
Ялгаа байхгүй
арилжааны банк
5
ЭЗ-ийн удирдлага
Эрэлтэнд
захируулна
Төлөвлөгөөнд захируулна
6
Гол зорилго
Нөөц, үр ашиг,
чанар
Ихийг үйлдвэрлэх, нормоо
биелүүлэх
ЭЗ-ИЙН ҮНДСЭН АСУУДЛУУД
• Юуг үйлдвэрлэх вэ?
• Хэрхэн яаж үйлдвэрлэх вэ?
• Хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ?
ЭЗ-ИЙН ОРЧИЛ
Өрх
цалин
Бүтээгдэхүүн
үйлчилгээний зах зээл
ЗГ
татвар
Пүүс
Хүчин зүйлийн зах зээл
Дүрэм жур
Зохицуулга
ДҮГНЭЛТ
• Хэрэгцээ хязгааргүй
• Нөөц баялаг хязгаарлагдмал
• Сонголт хийдэг.