Transcript презентација - Народна банка на Република Македонија

Вицегувернер
м-р Анита Ангеловска-Бежоска
април 2014 година

Основни факти за Светската банка и ММФ како клучни
меѓународни финансиски институции за РМ;

Улогата на Светската банка за македонската економија;

Улогата на ММФ за македонската економија;


Постапка
на
задолжување
надворешниот долг;
Заклучок
и
статистика
на
Основана во 1944 г. како
дел од бретoнвудскиот
систем;
 МИСИЈА: помагање во
поствоената обнова и
развој, намалување на
сиромаштијата и
подобрување на
животниот стандард во
земјите во развој;
 КАКО: преку поттикнување
одржлив развој преку
заеми, гаранции и
аналитички услуги;
 Денес, 188 земји се земјичленки;

Се финансира на
меѓународните пазари;
Мандатот е заеднички со четири други тесно поврзани институции.


• цел: финансирање
на најсиромашните
земји заради
намалување на
сиромаштијата
• преку:
обезбедување
бескаматни заеми и
грантови според
одредени
критериуми на
прифатливост
• извор: донации од
земји и од
Светската банка
• Меѓународна
финансиска
корпорација (IFC)
• цел: финансирање
на приватниот
сектор во земјите во
развој
• преку:
финансирање
проекти
• помош за
приватните
компании во
обезбедувањето
финансиски средства
на меѓународниот
финансиски пазар
• обезбедување
техничка помош за
деловните
активности и за
владите
• Мултилатерална
та агенција за
гаранција на
инвестициите
(MIGA )
• цел: поттикнување
на СДИ во земјите
во развој
• преку: ги осигурува
инвеститорите од
политички или од
некомерцијални
ризици
• посредува во
спорови помеѓу
инвеститорите и
владите
• им дава совети на
владите во врска со
привлекувањето
инвестиции
• Меѓународен
центар за
решавање
инвестициски
спорови (ICSID)
осигурува инвеститорите од политички или од некомерцијални ризици, посредува во спорови помеѓу
инвеститорите и владите, дава совети на владите во врска со привлекувањето на инвестиции;
• Меѓународното
здружение за
развој (IDA)
• цел: поттикнување
на СДИ во земјите
во развој
• преку: ги решава
инвестициските
спорови помеѓу
странските
инвеститори и
нивните земјидомаќини


Основан во 1944 година
МИСИЈА: промовира
меѓународна монетарна
соработка, стабилност на
девизните курсеви,
балансиран раст на
светската трговија и
обезбедува привремена
финансиска поддршка на
земјите-членки со цел да го
олесни приспособувањето
на платниот биланс и
намалување на
сиромаштијата.
ММФ денес брои 188 земји-членки и заедно со Светската банка придонесува за
воспоставување стабилен систем на меѓународни односи.





Научена лекција по Големата депресија: не треба да се дозволат
трговски и девизни бариери и девалвации, бидејќи тие доведоа до
нестабилност на глобалниот монетарен системи и соработка, пад на
светската трговија и раст на невработеноста;
ММФ како механизам за стабилен монетарен систем и меѓународна
соработка;
Стабилноста требаше да се обезбеди преку бретонвудскиот систем:
сите членки на ММФ се обврзаа на стабилен паритет на нивните
валути кон доларот, којшто пак имаше стабилен паритет кон златото промена на паритетот само со претходна согласност на ММФ;
Во случај на притисоци на девизните курсеви, ММФ обезбедува
девизни средства;
Распад на бретонвудскиот систем на почетокот на 70-те и на членките
им беше дозволено да изберат девизен режим.



Главен извор на
финансирање – квотите на
земјите-членки;
Големината на квотата е
зависна од БДП,
отвореноста, економската
варијабилност и девизните
резерви;
Од големината на квотата
зависат бројот на гласови
на земјата и максималниот
износ на финансиски
средства што може да ги
добие по одделни видови
аранжмани.
Основни активности на ММФ
Редовен надзор и
совети
(surveillance) за
макроекономските
политики на
Владите и
централните банки
Заеми на земјитечленки за
надминување на
Техничка помош и
економските
обуки за
потешкотии,
зајакнување на
вклучително и
институционалниот
концесионални
капацитет
заеми за
најнеразвиениите
економии
ММФ – редизајнирање на поставеноста заради поголема
поддршка на земјите-членки






Зголемување на финансиската поддршка (рекордно ниво од 250
милијарди во 2010 година)
Пофлексибилна поддршка - приспособена кон потребите на земјитекорисници заради справување со кризата и избегнување нова криза;
Модернизација на операциите - нови инструменти;
Зголемен обем на техничка помош, совети и анализи за земјите-членки;
Зголемување
на
соработката
со
регионални
институции
за
покоординиран пристап во решавањето на проблемите;
Реформа на начинот на одлучување со давање поголема тежина на
брзорастечките економии на сметка на развиените.
Охрабрување за земјите да се обратат до ММФ во предвидувањето
проблеми, а не кога проблемите ќе настанат.
ДВОЈНО ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА
МАКСИМАЛНИОТ ЛИМИТ НА
пристапот на финансирање
(годишен и збирен пристап од
200% и 600% од квотата)
НОВИ ПОФЛЕКСИБИЛНИ
АРАНЖМАНИ
ФЦЛ (Flexible credit line - FCL)
ПЦЛ (Precautionary Credit Line - PCL),
сега ПЛЛ
сигурност во
финансирањето
фокусираност
флексибилност
МОДЕРНИЗАЦИЈА НА
КРИТЕРИУМИТЕ
„ex ante“ наместо „ex post“
структурните реформи не се следат
како конкретни критериуми
ВОВЕДУВАЊЕ НОВИ
ИНСТРУМЕНТИ ЗА ЗЕМЈИТЕ СО
НИЗОК ДОХОД и итни проблеми во
билансот на плаќања
Инструмент за брза кредитна поддршка
(Rapid Credit Facility)
„Стенд-бај“ кредитен инструмент
(Stand By Credit Facility)
Инструмент за продолжена кредитна
поддршка (Extended Credit Facility)
Структура на јавниот долг по кредитори
(% од БДП)
40.0
35.0
8.9
Прва евро-обврзница
8.7
30.0
PCL
9.6
7.8
25.0
6.2
5.6
7.6
4.4
6.0
3.7
15.0
10.0
7.8
Втора евро-обврзница
8.8
20.0

19.5 19.0 18.5
17.4 16.8 17.1 17.8 16.2
5.0
8.5
9.2
7.0
5.7
6.4
2.3
3.5
12.2 11.4 12.6 13.4
16.5 16.8 16.8
18.1

14.9
0.0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Мултилатерални кредитори
Билатерални кредитори
Приватни кредитори
просек
1999-2004
просек
2005-2013
20.0

15.0
10.0
14.4
9.6
0.8
0.9
3.9
1.8
5.3
5.3
5.9
0.8
0.7
0.7
7.5
0.9
0.8
1.4
1.7
1.6
2.0
1.9
1.9
1.7
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Мултилатерални кредитори
Билатерални кредитори
Приватни кредитори
1.6
3.5
4.5
3.3

10.7
0.9
5.0
0.0
21.1
18.4 19.1 20.0
15.4
17.3
Финансиска поддршка - извор на
високи
капитални
приливи
и
поддршка
за
платнобилансната
позиција на земјата

Структура на приватниот долг по кредитори
(% од БДП)
25.0
Во изминатите 20 години има
постојано
унапредување
и
зацврстување на соработката со
меѓународните
финансиски
институции;
просек
просек
1999-2004 2005-2013
со особено значење во услови на ограничен
и отежнат пристап на меѓународните
финансиски пазари;
Насочена
сектор;
претежно
кон
јавниот
Во последните години, зголемено е и
финансирањето
проекти
од
приватниот сектор
25.0
Јавен долг по мултилатерални кредитори
(% од БДП)
5.3
5.3
7.7
3.8
7.1
10.8
4.1
7.1
1.9
1.9
5.9
5.6
4.2
7.2
5.0
1.1
7.3
1.1
6.8
4.7
0.1 4.8
6.5
5.3
0.2
6.8
9.4
1.0
5.8
5.1
5.8
1.3
10.8
5.7
1.3
10.1
5.2
5.3
1.3
10.2
5.0
1.6
2.1
11.2
10.0
10.6
2.3
11.5
5.2
2.9
11.2
15.0
5.2
5.3
20.0
0.0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Светска банка



ММФ
Останати
просек
1999-2004
просек
2005-2014
Најголемо учество на ММФ и Светската банка во финансирањето на јавниот сектор;
Особено значајно во периодот од осамостојувањето до 2004 година
 при ограничен пристап до меѓународните финансиски пазари;
Засилување на финансиската поддршка од ММФ и Светската банка по финансиската
криза
 во период на отежнат пристап до меѓународните финансиски пазари.
16
Долг под концесионални услови (%
од вкупниот надворешен долг)
14
20
кредитори (%)
Просечна
15
камата на
10
Претежното учество на меѓународните финансиски институции во финансирањето
на јавниот сектор услови и релативно ниска просечна каматна стапка на
задолжување.
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2011
2009
2007
2005
2003
2001
1999
1997
1993
1995

кредитори (%)
0
2003
официјални
5
2002
0
задолжувања,
2001
новото
2000
2
1999
4
приватни
1998
6
25
1997
задолжувања,
8
30
1996
новото
1995
камата на
10
35
1994
Просечна
1993
12

Република Македонија се приклучи кон ММФ во декември 1992 година;

Долг временски период на аранжмани со ММФ;




Аранжманите со ММФ имаа клучна улога за воспоставување
макроекономска стабилност во првите години од транзицијата и за
натамошно одржување;
Алатка за дисциплинирање на носителите на политиките;
Соработката со ММФ е услов за финансиската поддршка од други
институции - Светската банка, мултилатерални развојни банки и
финансирањето од донаторите;
Во периодот на кризата се користеше новиот инструмент (ПЦЛ) на ММФ
наменет за земјите со здрави фундаменти.
Повеќе причини за користење на аранжманите на ММФ
1992 -1996
СТФ и СБА
финансирање на платнобилансните потреби
1996 - 2000
ЕСАФ, ЦЦФ,
ПРГФ И ЕФФ
во контекст на подолгорочни структурни
реформи
2003 -2004
2005
2011
СБА
СБА
ПЦЛ
за макроекономско приспособување по
безбедносниот конфликт
зајакнат со структурна компонента за
подобрување на конкурентноста и бизнисклимата
олеснување на пристапот до
меѓународните пазари на капитал
Историја на аранжманите со ММФ
Година на
одобрување
Тип на аранж ман
Година на
повлекување
1994
Systemic Transformation
Facility
1994/1995
1995
Stand-by arrangement
1995/1996
1997
Enhanced Structural
Adjustment Facility
1998
Enhanced Structural Adjustment
Facility I
Enhanced Structural Adjustment
Facility II
1999
Compensatory and
Contingency Financing
Facility
1997
2000
2003
2005
2011

Повлечен износ
Услови на аранж манот
(во мил. СДР)
24.8
24.8
22.3
22.3
Тригодишен аранжман со годишна каматна
стапка од 0,5% и рок на отплата 10 години
(5 ½ години грејс-период)
54.6
1997
18.2
18.2
1998
18.2
9.1
13.8
13.8
24.1
1.1
10.3
1.7
20.0
20.0
57.1
10.5
413.4
197.0
676.7
318.5
773.7
364.2
1999
Extended Fund Facility
2000
Одобрен износ
(во мил. СДР)
2000
Poverty Reduction and
Growth Facility (PRGF)
Stand-by arrangement
Stand-by arrangement
PCL
2000
2003/2004
2005
2011
Вкупно
Вкупно
(во мил. Евра)
Варијабилна каматна стапка пресметана
според основната каматна стапка на ММФ,
рок на отплата од 3¼ до 5 години
Варијабилна каматна стапка пресметана
според основната каматна стапка на ММФ,
рок на отплата 3 години и 4 ½ грејс-период)
Годишна каматна стапка од 0,5% и рок на
отплата 10 години (5 ½ години грејспериод)
Варијабилна каматна стапка пресметана
според основната каматна стапка на ММФ
Варијабилна каматна стапка пресметана
според основната каматна стапка на ММФ
Варијабилна каматна стапка пресметана
според основната каматна стапка на ММФ
Исто така, во 2009 година беа повлечени 65,6 милиони СДР врз основа на нето збирна
распределба на квотата во ММФ.


Тековно Република Македонија е во т.н. постпрограмски надзор
на ММФ, односно...
...по повлекувањето средства од ММФ во 2011 година над
одреден лимит, носителите на политиките и ММФ работат заедно
и утврдуваат дали макроекономски политики се усогласени со
надворешната одржливост на земјата и нејзината способност за
враќање на долгот.








Република Македонија се приклучи кон Светската банка во 1993 година,
а до 2003 година ги исполнуваше условите за ИДА-финансирање
Вкупната финансиска поддршка досега е околу 1,2 милијарди САДдолари – заеми и грантови;
Финансиската и нефинансиската помош придонесе за спроведување
низа структурни реформи:
поддршка на транзицијата кон пазарна економија и градење на
ефикасни институции;
подобрување на амбиентот за водење бизнис;
подобрување на образованието и социјалната заштита;
градење
и
обновување
на
транспортната
и
енергетската
инфраструктура;
заштита на природното и културното наследство.
ТЕКОВНА СТРАТЕГИЈА - СТРАТЕГИЈА ЗА
ПАРТНЕРСТВО СО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
(COUNTRY PARTNERSHIP STRAТEGY) 2011-2014
ТРИ ГЛАВНИ СТОЛБА
БРЗ РАСТ И
СЕОПФАТЕН
РАСТ
КОНКУРЕНТНОСТ
(инфраструктура,
образование,
деловна клима,
судски систем,
катастар)
(поефикасна
социјална
заштита,
поттикнување
на понудата
на работна
сила)
СТРАТЕГИЈА ЗА
ПОДГОТОВКА ЗА
ПОБРЗ ВЛЕЗ ВО
ЕУ
ЗЕЛЕН РАСТ
(енергетски
сектор,
земјоделски
сектор, водни
ресурси)
НОВА СТРАТЕГИЈА ЗА МАКЕДОНИЈА ВО
ПОДГОТОВКА
ПРЕЛИМИНАРНИ
ПРОЕКТИ
ТРИ ГЛАВНИ СТОЛБА
ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ
ПАТНА ИНФРАСТРУКТУРА
ИЦТ–ПРОЕКТ ЗА ВРАБОТУВАЊЕ
ЗАЕМ ЗА КОНКУРЕНТНОСТ
ЖИВОТНА ОКОЛИНА
РАСТ И
КОНКУРЕНТНОСТ
ЧОВЕЧКИ
КАПИТАЛ
СЕОПФАТНОСТ
Просечно учество за периодот 1994-2004
Одобрени средства од Светска банка по сектори и видови
на инструменти
Користени под
концесионални услови
(учество во вкупни средства за период 1994-2014 година, во %)
20.0
21.3
6.0
10.8
14.0
5.9
9.6
18.3
12.9
Фокус - реформи во
здравствениот систем
12.8
11.3
18.7
16.5
9.0
Просечно учество за периодот 2005-2014
Наменети за поддршка
на развојни политики и
конкурентност
DPL/PDPL
FESAL/FESAC
PBG
Здравство, социјала и образование
Земјоделие
Капитални проекти
Јавна администрација и судство
Поддршка на приватен сектор
Трговија и транспорт
Финансиска поддршка и економски реформи
* Капитални проекти – проекти за поддршка на енергетскиот сектор, изградба
на патишта, подобрување на водоснабдување и слично
ДПЛ/ПДПЛ - Programmatic Development Policy Lending
ФЕСАЛ - Financial and Enterprise Sector Adjustment Loan
ФЕСАЦ - Financial and Enterprise Sector Adjustment Credit
ПБГ - Policy Based Guarantee
20.9
32.6
18.5
18.3
РМ - прва земја којашто
користеше PBG (во
2011 и 2013 година)



Исклучително значајна поддршка на Македонија во првите години на
транзицијата (за стабилизирање на економијата и поддршка на
структурните реформи) во отсуство на алтернативни извори на
финансирање (оневозможен пристап до приватни меѓународни
кредитори и неразвиен домашен пазар на финансирање на државата);
Особено корисен инструмент е ИДА-финансирањето: во периодот 19942004 година, 323 милиони ЕВРА поддршка под концесионални услови
(без каматни заеми, период на отплата 35 години, 10 години период на
почек);
Од 2003 година РМ нема пристап до ИДА-финансирање, што упатува на
повисоки и варијабилни трошоци за задолжување, пократка рочност и
поголема изложеност кон приватни кредитори;


Во 2004 година - прв кредитен рејтинг, во 2005 година - прва
емисија на еврообврзница, како и развој на домашниот пазар на
ДХВ;
Во периодот на кризата РМ користеше новиот инструмент на СБ
(Policy Based Guarantee) за задолжување на меѓународните
пазари, наменет за земјите со здрави фундаменти.





Управување со јавниот долг - надлежност на Министерството за
финансии (МФ);
Иницијатива за преговори за задолжување: надлежните
институции (министерства и други органи) до МФ;
Преговори за задолжување: по претходна согласност од МФ и со
вклученост на МФ;
Владата доставува предлог-закон за задолжување до
Собранието;
По усвојување на законот за задолжување, министерот за
финансии склучува договор за задолжување.



Надлежност на НБРМ;
Сите субјекти се должни да поднесат кредитни пријави за
евидентирање на надворешниот долг во НБРМ;
НБРМ, на квартална основа, објавува статистика за
надворешниот долг на јавниот и на приватниот сектор во РМ.
Меѓународните финансиски институции имаа значителен
придонес за македонската економија од аспект на:
одржување на макроекономската стабилност (особено во
првите години на транзиција);
 спроведување на структурните реформи, предуслов за
долгорочен одржлив раст на економијата;

Преку:
обезбедување кредити, во голема мера под концесионални
услови,
 катализатор за друга финансиска поддршка;
 дисциплинирање на носителите на политиките,
 обезбедување
техничка
помош
за
градење
на
институционалниот капацитет.
