Transcript Choroby ryb oraz metody leczenia

Kurs-07
Choroby ryb i metody ich
leczenia
Autorzy, edytorzy i moderatorzy:
Prof. Dr. Imre Mucsi –
György Lódi – János Sztanó
Foundation of Knowledge, HU
Choroby ryb stanowią duży problem
szczególnie dla początkujących akwarystów i
hodowców ryb. Ich powstawanie jest zwykle
skutkiem zaniedbań - niewłaściwą temperaturą,
składem chemicznym wody, nieodpowiednim
pokarmem lub tzw. przerybieniem (zbyt dużo
ryb w stosunku do objętości zbiornika).
Osłabione w ten sposób ryby stają się
łatwiejszym łupem dla bakterii, wirusów,
grzybów, czy pasożytów.
• Częstą przyczyną zachorowań jest także
wprowadzenie do stawów z zewnątrz chorych
ryb i roślin, lub zakażonych nosicieli chorób.
Choroby ryb można podzielić na dwie
podstawowe grupy:
• choroby zewnętrzne - dotyczące skóry, skrzeli
i płetw - łatwiejsze do rozpoznania, a tym
samym - do leczenia
• choroby wewnętrzne - wymagające wnikliwej
obserwacji, trudniejsze do rozpoznania i
leczenia.
Do najczęściej spotykanych chorób
ryb akwariowych zalicza się:
CHOROBY WIRUSOWE
I
BAKTERYJNE
"puchlina wodna" – choroba ryb
wywoływana przez bakterie Pseudomonas punctata,
znajdujące się we wszystkich rodzajach wód, najczęściej
występujące jednak w gospodarstwach hodowlanych.
Choroba ta nie jest chorobą częstą. Najczęściej
występuje w gospodarstwach stawowych oraz w
oczkach wodnych. W hodowli ryb i przy wadliwie
prowadzonych zabiegach zdarza się to dość często.
Chęć szybkiego doprowadzenia do "wyrośnięcia" ryby
doprowadza do jej przekarmienia i otłuszczenia,
powodującego otłuszczenie się wątroby. Bakterie
atakują najczęściej narządy wewnętrzne ryb, głównie
układu krążenia. Odporność takiej ryby zostaje znacznie
osłabiona. Pojawiać się zaczynają stany zapalne. Płyny
ustrojowe wyciekają i gromadzą się w jamie ciała. Na tę
chorobę zapadają tylko ryby osłabione bądź stare.
Szczególnie narażone są ryby labiryntowe.
Posocznica,
Ospa karpi jest chorobą najczęściej występującą w
warunkach hodowlanych, znacznie rzadziej pojawia się u ryb
w naturalnych zbiornikach wodnych. W stawach najczęściej
występuje u karpi dwuletnich (rzadziej u kroczka). Choroba
ta znana jest u karpi od bardzo dawna. Na skórze i płetwach
chorych ryb powstają galaretowato-mleczne wykwity w
postaci opryszczki koloru białawego lub różowawego.
Początkowo pojedyncze, ograniczone najczęściej wokół
pyska, z czasem rozszerzające się i rozchodzące się na
dużej powierzchni skóry. Cząstki wirusa są kształtu
okrągłego lub owalnego. Zgrubienia osiągają wielkość do
1 cm, a gdy występują obok siebie łączą się w większe guzy.
W początkowym stadium wykwity te są miękkie, z czasem
twardnieją i przypominają rozlane krople zastygłej parafiny.
W zaawansowanym stanie choroby następuje
odwapnienie szkieletu (ciało ryby staje się wiotkie).
Zmiany na skórze mogą samoczynnie zanikać u ryb
przetrzymywanych w zbiornikach z silnym
strumieniem przepływu wody. Jednakże po pewnym
czasie objawy powracają. W obrazie histologicznym
zaobserwować
można
rozrost
komórek
o
charakterze nowotworowym naskórka. Tkanka
nowotworowa powstała w wyniku tego rozrostu jest
zbudowana z komórek homologicznych do
zewnętrznej warstwy naskórka. Komórki głębiej
leżące
nie
ulegają
tym
rozrostom.
W
zaawansowanym okresie choroby mogą jednakże
wystąpić zmiany w głębszych warstwach skóry
właściwej. Zmian w narządach wewnętrznych brak.
Choroba
bawełniana,
(flexibakterioza).
Wizualnie choroba ta jest podobna do innej
choroby pleśniawki. We wczesnym stadium
rozwija się wewnątrz, by pojawić się w
zaawansowanym stanie. Zanim się pojawi, ryby
zaczynają wykazywać zmiany w zachowaniu
się. Stronią od innych ryb, są mniej
„towarzyskie”, chowają się po kątach, ocierają
się o różnego typu przedmioty powodując tym
samym „samookaleczenie”.
W pierwszym stadium skóra na powierzchni całej
ryby jest jakby postrzępiona z powodu martwicy
części naskórka. Pojawia się na skórze zmętnienie
w postaci białawych plam. Poprzez ocieranie się o
ostre przedmioty chora ryba traci swoje łuski
stwarzając w ten sposób okazję do aktywności
bakterii na swym ciele. Nalot w postaci kłębuszków
„waty” pojawia się wokół pyska. „Waciki” te
pojawiają się również w innych częściach ciała,
najczęściej na skrzelach i w okolicy płetwy
ogonowej. W miejscach odsłoniętych z braku łusek
pojawia się oprócz wybielenia różnego rodzaju
zaczerwienia i przekrwienia. Na głowie, ponad
oczami w części czołowej pojawiają się drobne,
niewielki białe punkciki z czasem zajmujące coraz
więcej miejsca wokół oczu.
Mykobakterioza ryb, gruźlica ryb. Objawy
początkowe trudne do rozpoznania. Choroba
podobna do objawów posocznicy u ryb lub
ichtiosporidiozy. W diagnozie należy również wziąć
pod uwagę nokardiozę. Choroba objawia się utratą
apetytu i chudnięciem. Brzuch rozdęty, ogólne
osłabienie. Ryby „stojąc" w kącie akwarium bądź
między gęstą roślinnością wykonują drgające
ruchy płetwą ogonową. Niekiedy zaobserwować
można zaburzenia równowagi. Kolory ulegają
zmętnieniu, ryby tracą żywą barwę. W niektórych
częściach
ciała
można
zaobserwować
uszkodzenia i wypadanie łusek, a nawet ubytki
skóry. Na skórze mogą pojawić się przekrwienia i
otwarte rany.
Postrzępione brzegi płetw, ich podstawy bywają
czasem
przekrwione.
Następuje
tzw.
wytrzeszcz oczu, w następstwie tych zmian
mogące powodować ślepotę. Dłuższy okres
przebiegu tej choroby prowadzi do ogólnego
wyniszczenia i wychudzenia. W ostrej formie, w
badaniu mikroskopowym na powierzchni
narządów
wewnętrznych
(nerki,
serce,
śledziona, wątroba) widoczne są liczne, szare,
drobne guzki (guzełki). W pęcherzu pławnym i
jamie ciała zbiera się wysięk zapalny.
Nokardioza ryb (nocardiosis) – bakteryjna
choroba ryb wywołana przez kwasooporne
pałeczki z rodzaju Nocardia. Objawy podobne
są do objawów w przypadku choroby
mykobakteriozy. Ryby „stoją" w gęstej
roślinności. Chore ryby stają się osłabione,
tracą apetyt, chudną. Powierzchnia ciała ulega
przebarwieniom. Pojawiają się obrzęki oraz
ubytki w łuskach, skórze. W miejscach tych
można znaleźć liczne rodzaje bakterii. Brzegi
płetw są postrzępione, czasami zauważyć
można ich przekrwienie.
W badaniu mikroskopowym narządów
wewnętrznych zaobserwować
można
zmiany chorobowe występujące przede
wszystkim w nerkach, które ulegają
martwicy. U chorych ryb zaobserwowano
atrofię gonad. W diagnozie rodzaju
choroby należy zwrócić również uwagę na
możliwość
infekcji
bakteriami
Streptomyces.
MARTWICA PŁETWY. Ryby o silnej pigmentacji,
jak Molinezja Black Molly, oraz ryby o długich,
weloniastych się płetwach jak Welony czy
Bojowniki, są szczególnie podatne na tę chorobę
bakteryjną. Główną przyczyną choroby jest
zaniedbane akwarium lub staw, uboga dieta bez
witamin, zbyt zimna woda, obgryzanie płetw przez
inne ryby, uszkodzenia od siatki, złe warunki
wodne. Przenosi się przez kontakt bezpośredni
ryb
lub
przez
wodę.
Objawy: Początkowo biały nalot na brzegach
płetw, Krótsze i postrzępione płetwy, Zniszczenie
płetwy ogonowej, Brak apetytu, Kołyszące ruchy
Bakteryjna martwica skrzeli.
Objawy: Blade skrzela ,mleczne obszary
skóry, w stadium końcowym rozpuszczają się.
Choroba wywołana przez bakterie
CHOROBY PASOŻYTNICZE
Ichtioftirioza - ospa rybia – zaraźliwa,
niebezpieczna i jedna z najczęstszych chorób
słodkowodnych ryb akwariowych, wywoływana
przez kulorzęska. Niekiedy choroba ta bywa
nazywana chorobą "białych punkcików" lub chorobą
"grysikową". Zarażona ryba jest niespokojna,
niekiedy wykonuje gwałtowne ruchy ocierając się o
dno lub przedmioty. W wyniku uszkodzenia skóry na
powierzchni brzusznej ciała powstają przekrwione
ubytki. Powierzchnia ciała jest pokryta większą
ilością
śluzu
oraz
drobnymi,
białoszarymi
wykwitami, wielkości ziarn piasku. Choroba pojawia
się najpierw na płetwach lub na plecach ryby. Już w
stadium początkowym ryby składają płetwy i
próbują pozbyć się pasożytów poprzez ocieranie się
o rośliny i dekoracje.
U chorej ryby występują objawy niechęci (jadłowstrętu)
do jedzenia. Na ciele zaczynają się pojawiać drobne
cętki, koloru białawego przypominające kaszę mannę
(przyczepione białe "kuleczki"). Z czasem ich ilość
powiększa się. Ryba odmawia jedzenia a inwazja
szybko się nasila. Pojawiają się objawy duszności u ryby
(„tzw. połykanie powietrza") na skutek mniejszej
zdolności absorpcji tlenu przez chore ryby. Oczy mogą
być zachmurzone (mgliste). Zmiany w postaci wykwitów
zdarzają się również na spojówce i rogówce mogące
niekiedy powodować u chorej ryby ślepotę. Płetwy mogą
być postrzępione. Skrzela zmieniają barwę i są
ciemnoczerwone. W wyniku inwazji stają się obrzękłe i
pokryte dużą ilością śluzu. W przypadku silnej inwazji
mogą wykazywać ogniska szarych postaci wraz z
ubytkiem (zmiany martwicze).
Chilodonelloza - jest to choroba skrzeli i skóry ryb
wywoływana przez orzęski będące pasożytami skrzeli i
skóry wielu ryb. W złych warunkach środowiskowych
chowu stawowego, na karpiach mogą osiedlać się wolno
żyjące orzęski. Orzęski z rodzaju Chilodonella kształtem
przypominają liść lub ziarno kawy z wypukłą stroną
grzbietową, a brzuszną wyraźnie wklęsłą. Stronę
brzuszną pasożyta pokrywają podłużne szeregi rzęsek
ułożone równolegle wokół powierzchni nieurzęsionej,
tzw. kinety. Ich liczba jest charakterystyczna dla gatunku
i u Ch. cypryni wynosi 7-15 po stronie prawej i 8-14 po
stronie lewe zaś u Ch. hexasticha liczba rzęsek po
prawej i lewej stronie ciała jest jednakowa i wynosi 6-10.
Długość orzęska wynosi 40-80 µm, szerokość 20-70 µm.
W zimie lub niesprzyjających warunkach
fizykochemicznych wody pasożyt może tracić
rzęski i oraz uzbrojenie gardzieli i otaczać się
błoną tworząc cysty spoczynkowe, które lokują
się na lub poza ciałem żywiciela. Tworzenie
cyst trwa 3-4 godziny. Cysty przebywające w
środowisku wodnym mogą długo zachowywać
żywotność i zdolności inwazyjne. Pasożyty
rozmnażają się przez podział odbywający się
na ciele ryby, co powoduje iż ich liczba na ciele
żywiciela może się zwiększać. U orzęsków tych
pojawia się także rozmnażanie płciowe
polegające na koniugacji i autogamii.
W koniugacji między dwoma osobnikami dochodzi
do wymiany jądra wegetatywnego, a także części
cytoplazmy. W momencie przeniesienia pasożyta
do wody o temperaturze 23-25 °C większość
pasożytów w ciągu 2-3 dni traci zdolności
inwazyjne. Po tym czasie część z nich ginie, część
tworzy cysty, pozostałe adoptują się do nowych
warunków życia, po pewnym czasie mogą
wywoływać chorobę u ryb nawet w wodzie o
temperaturze 22-27 °C. W wodzie o temperaturze
28 °C pozbawionej ryb pasożyt zamiera w ciągu 35 dni. Niektórzy autorzy wskazują także na to, iż
silne oświetlenie może hamować rozwój tego
orzęska.
Kostioza, ichtiobodoza, Costiosis – pasożytnicza
choroba ryb wywoływana przez wiciowce z rodzaju
Ichthyobodo. Wyróżnia się dwa gatunki wiciowców z
rodzaju Ichthyobodo: I. necatrix oraz I. pyriformis, z
czego ten pierwszy jest najczęstszą przyczyną
wywoływania tej choroby. Nazwa wywodzi się od
dawniej używanej nazwy rodzajowej Costia. Rozwój
choroby powoduje ogólne osłabienie ryby. Na
powierzchni ciała pojawia się biały nalot wywołany
wydzielaniem
się
nadmiernej
ilości
śluzu
związanego z reakcją obronną skóry ryby na
inwazję pasożytów.
W miejscach, gdzie dokonała się inwazja, skóra
wykazuje przekrwienia i wybroczyny. Ryby
ocierają się o rośliny i przedmioty starając się
pozbyć „natręta”, zaś ich ruchy stają się
chwiejne. Na płetwach można zauważyć ich
postrzępienie. Skrzela bledną, pokrywając się
dużą ilością śluzu. W następstwie ataku na
skrzela ryba wykazuje objawy duszności.
Podpływa do miejsc najlepiej dotlenionych, z
trudem łapie powietrze z powierzchni wody.
Ryby przestają żerować i szybko chudną. W
stadium już bardzo zaawansowanym na skórze,
płetwach i skrzelach mogą pojawić się ogniska
martwe.
Choroba
aksamitna,
oodinioza,
choroba
welwetowa, choroba złotego piasku, choroba rdzy inwazyjna choroba pasożytnicza wywoływana przez
pierwotniaki z grupy bruzdnic. Obecność w akwarium
pasożytów
z
rodzaju
Oodinium
może
być
niezauważona przez dłuższy czas. Pasożyty te mogą w
tym czasie odbyć wielokrotnie swój cykl rozwojowy nie
ujawniając żadnych wyraźnych objawów chorobowych.
W przypadku infekcji, na całym ciele i płetwach można
zaobserwować zwiększone wydzielanie się śluzu i
obecność drobniutkich, ciemnych żółtawo-brązowych
punkcików, miejscami przechodzące w szarość. Przy
dużym stężeniu inwazji na skórze pojawia się nalot w
kolorze ciemnoperłowym bądź lekko złotawym.
W świetle można zaobserwować nalot w postaci
drobnego proszku, a w miejscach szczególnie
zaatakowanych przebarwienia lub łuszczenie się
naskórka. Chore ryby są nieco niespokojne,
ocierając się o przedmioty stwarzają następne
okazje do inwazji. Niekiedy kryją się po kątach,
wśród roślin. W okresie choroby rzadko
przyjmują pokarm. Płetwy bywają sklejone,
złożone, lekko wystrzępione. Skóra wyglądem
przypomina postrzępione kawałki. Przy większym
natężeniu występującym na skrzelach, dochodzi
wówczas u ryb do zaburzeń w oddychaniu, co
utrudnia rybie skórne oddychanie. Pojawiać się
mogą wybroczyny lub przekrwienie się listków
skrzelowych.
Kokcydioza to chroniczna choroba wielu gatunków ryb i
zwierząt, wywoływana przez pierwotniaki kokcidia. Powoduje
ona stany zapalne błony śluzowej jelita cienkiego, w wyniku
czego dochodzi do biegunek i oddawania nieuformowanego
kału. Najbardziej narażone na chorobę są zwierzęta młode.
U starszych osobników, choroba przybiera zawsze przebieg
przewlekły.
Objawy: U większości zwierząt choroba przebiega
bezobjawowo. Jednak przy silnej inwazji mogą pojawić się
następujące objawy:
– osłabienie,
– biegunka,
– spadek masy ciała,
– spadek apetytu,
– śluz i krew w kale,
Choroby
wywołane
przez
myxosporeans
Kilka typów myxosporeans występują u ryb, a niektóre z
nich mogą spowodować znaczne szkody. Oznaką
zakażenia jest rozwój białych grudek wielkości główki od
szpilki w płetwach, na skórę i skrzela i narządów
wewnętrznych ryb. Torbiele te są pełne zarodników.
Karp Gill myxobolosis (Myxobolosis disparum), Karp
myxobolosis mięśni (Myxobolosis cyprinorum), Tołpyga
myxobolosis, Pstrąg choroba wirowa (Myxobolosis
salmonum), karp i amur
CHOROBY RYB WYWOŁANE
PRZEZ ROBAKI
I
PASOŻYTY
Pijawka rybia (Piscicola geometra) – gatunek
pijawki z rodziny Piscicolidae. Ma typowe dla
przedstawicieli rodziny wąskie, cylindryczne ciało i
wydatne przyssawki. Jest jednym z wielu
występujących na świecie i ok. 10 w Polsce
gatunków pijawek z rodzaju Piscicola, bardzo
trudnych do odróżnienia od siebie. Wszystkie są
zewnętrznymi pasożytami ryb, poszczególne
gatunki specjalizują się w poszczególnych
gatunkach ryb. Piscicola geometra występuje w
zbiornikach
słodkowodnych
i
w
ciekach,
przytwierdzona do roślin wodnych, skąd atakuje
ryby, głównie karpiowate. Odżywia się krwią
swoich żywicieli, a ponadto przenosi na nich
pasożyty krwi.
Ciało tej pijawki ma długość od 20–60 mm, jest
cienkie, wyposażone w dwie koliste przyssawki
(tylna ma średnicę dwukrotnie większą), dzięki
którym porusza się charakterystycznymi
"krokami". Zabarwienie zmienne, zwykle
zielonkawe lub żółtawe, z czarnymi lub
czerwonobrunatnymi plamkami pigmentowymi
na grzbietowej stronie ciała. Dwie pary oczu
położone są na wierzchniej stronie części
głowowej.
Rozdęcie - Malawi bloat
Za pierwotną przyczynę bloat uznaje się jakiegoś
pasożyta jelitowego, niektórzy autorzy sugerują, że
należy on do rodzaju Cryptobia. Nie jest to jednak do
końca potwierdzone, w jednym z amerykańskich
uniwersytetów trwają badania nad ustaleniem etiologii
choroby i jej mechanizmów. Jednak sama obecność
tego drobnoustroju nie jest warunkiem wystarczającym
do rozwinięcia choroby. Zwykle atakuje on ryby
osłabione, dlatego uważa się, że głowną przyczyną
rozwinięcia się infekcji jest stres ryb, lub nieprawidłowe
żywienie. Rownież sama Cryptobia nie odpowiada za
wiele objawów choroby, w pełnym jej rozkwicie
dołączają sie infekcje innymi drobnoustrojami, które
normalnie istnieją w zbiorniku, ale pozostają w
równowadze z układem odpornościowym ryb.
Objawy
Dwa objawy są najbardziej stałą cechą choroby, i
najprawdopodobniej są one wynikiem infekcji pierwotnej.
Jest to rozdęcie brzucha i białe, nitkowate, ciągnące się
odchody. Właśnie od charakterystycznego rozdęcia
wzięła nazwę choroba; bloat w języku angielskim
oznacza
rozdęcie.
Poza tymi dwoma charakterystycznymi symptomami,
bloat charakteryzuje się całą gamą różnych, niezbyt
specyficznych, objawów, które występują z różną
częstością i różnym nasileniem. Wiele z nich może nie
wystąpić u danej ryby, co nie znaczy, że jest ona wolna
od bloat. Te objawy mogą być wynikiem infekcji
pierwotnej, i/lub nakładających się infekcji wtórnych.
Spironukleoza
Wiciowce powszechnie żyją sobie w jelitach
ryby, a dokładniej w ich błonie śluzowej.
Obecność tych pasożytów (ich wzrost, ilość itp.)
jest regulowana przez układ odpornościowy
ryby. W sprzyjających okolicznościach, kiedy
ten układ jest osłabiony, następuje gwałtowny
wzrost i namnażanie się wiciowców. Obecność
pasożytów osiąga rozmiar epidemii, a one wraz
z krwią przedostają się do innych narządów
nosiciela, głównie wątroby, nerek, śledziony.
Stopniowe
wyniszczanie
narządów
wewnętrznych prowadzi w konsekwencji do
śmierci ryby.
Hexamitoza
Widoczne objawy choroby (ubytki skórne w okolicy głowy
ryby) pojawiają się w jej zaawansowanym stadium.
Przypuszcza się, że trzy gatunki pasożyta są odpowiedzialne
za tą chorobę: hexamita salmonis, hexamita truttae i
hexamita intestinalis. Żerują one na odpadach organicznych i
wraz z nimi trafiają do przewodu pokarmowego ryby. Pasożyt
może być konsumowany przez zdrowe ryby i to od ich układu
odpornościowego zależy, czy nastąpi jego szybka
reprodukcja. Hexamita z układu pokarmowego trafia do
górnego jelita, w którym się zagnieżdża (przyczepia się
swoimi wiciami do jego ścianek). Osłabiona odporność ryby
(najczęściej wywołana stresem) sprzyja gwałtownemu
namnażaniu się pasożytów, niszczeniu przez nich błon
śluzowych jelita i ekspansji do innych narządów. Pasożyty w
głównej mierze gromadzą się w głowie ryby, gdzie stopniowo
degradują tkanki, które ulegają zepsuciu. Skóra pęka,
pojawiają się owrzodzenia i otwarte rany.
Najskuteczniejszą metodą rozpoznania
choroby jest obserwacja jelita ryby pod
mikroskopem (w powiększeniu 200-400
razy). Wiciowce w takim powiększeniu są
dobrze widoczne – ruszają się szybko i
nierówno.
• Choroby wywołane przez nicienie – atakują
głownie węgorze, leszcze, szczupaki mogą one
zarazić się różnymi rodzajami nicieni.
Choroby wywołane przez skorupiaki (Lernaeosis)
- rzadka choroba pasożytnicza. Lernaea Skorupiak ten umieszcza swoją podobną do
kotwicy głowę w ciele ryby, pozostawiając na
zewnątrz dwa worki z jajami. Jest on wyraźnie
widoczny, a gdy odpadnie może pozostawiać
wrzód.
Objawy:
- Ryby mogą się ocierać o różne przedmioty
- Białawo-zielone nitki zwisają ze skóry ryby
- Widoczne są stany zapalne w miejscach
przyczep
"Splewki” (Branchiura) argulus, potocznie nazywana
"wsza rybia" - skorupiaki będące pasożytami
zewnętrznymi ryb słodkowodnych i morskich.
Splewki są spłaszczone grzbieto-brzusznie. Ich ciało
pokryte jest dużym tarczowatym karapaksem. Tułów
składa się z 4 segmentów. Odwłok zredukowany,
niesegmentowany, dwupłatowy. Oczy złożone i proste
(naupliusowe). Czułki zaopatrzone w silne pazury.
Służą do wczepiania się w skórę żywiciela. Narządy
gębowe kłujące - żuwaczki przekształcone w sztylety,
szczęki I pary zmienione w przyssawki a szczęki II
pary w pazury. Wargi wykształcone jako rurka służąca
do wysysania pokarmu. Splewki wysysają krew ryb
wkłuwając się przez skórę. Odnóża tułowiowe
dwugałęziste, pływne. Brak narządów oddechowych."
Choroby wywoływane
niekorzystnymi czynnikami
środowiska
Choroby ryb abiotyczne. Choroby spowodowane
przez czynniki środowiskowe. Deficyt tlenowy i
objawy duszności u ryb (tzw. "przyducha") może
występować również w czasie eutrofizacji, sztucznego
nawożenia, dokarmiania, zanieczyszczania zbiornika
związkami chemicznymi itp. Objawy przyduchy są
bardzo charakterystyczne. W początkowym stadium
ryby zaczynają okazywać niecierpliwość, wykonują
gwałtowne ruchy, by szybko podpływać pod
powierzchnię wody i poprzez tzw. "dzióbkowanie"
łapać powietrze. Skóra i skrzela bledną, pojawia się
"mleczny śluz". Niekiedy następuje wytrzeszcz oczu. Z
czasem pojawia się ogólne osłabienie, utrata
równowagi, przewracanie się i w końcu następuje
śnięcie.
Choroba spowodowana nieodpowiednią
temperaturą wody
• Jak powszechnie wiadomo ryby są kręgowcami
zmiennocieplnymi. Oznacza to, że ich temperatura
ciała zmienia się wraz z temperaturą otoczenia
(czyli wody). Inaczej mówiąc ryby nie dysponują
zdolnością do zatrzymywania ciepła, regulacji
temperatury ciała oraz aktywności przemiany
materii w stosunku do wahań temperatury
otaczającego ją środowiska. W pewnych granicach
ryby przystosowane są do zmian temperatury
wody, ale zmiany te nie mogą następować
gwałtownie (mamy do czynienia wówczas z tzw.
szokiem termicznym).
• Zbyt niska temperatura powoduje, że płyny
ustrojowe ryby powoli krążą, a sama
zainteresowana
zapada
w
pewien
stan
odrętwienia - zaniechane zostaje żerowanie (w
celu niedopuszczenia do wykrystalizowania się
wody w organizmie, a w konsekwencji do
zamarznięcia - przypadek skrajny w akwarium).
Ryby nieprzystosowane do takich warunków
(głównie tropikalne) ulegają przeziębieniu - ich
układ
odpornościowy
ulega
znacznemu
osłabieniu. Ryby takie podatne są na wszelkie
infekcje wtórne wywołane bakteriami, wirusami i
pasożytami (np. bardzo powszechna infekcja
pleśniawki). Wielokrotne skoki temperatury w dół
prowadzą do poważniejszych konsekwencji (np.
karłowacenie ryb, uszkodzenie skrzeli).
• Zbyt wysoka temperatura powoduje znaczące
zmiany osobowości ryby (tutaj bardziej
narażone są ryby zimnolubne) - wywołuje u niej
agresję,
wzmożoną
aktywność,
wręcz
nadpobudliwość. Skok temperatury już o 6°C
poważnie upośledza układ krążenia i powoduje
zatrucie toksynami. Również i ten przypadek
bezpośrednio prowadzi do zakażeń wtórnych przeważnie choroby gazowej, przyduchy.
• Ryby znacznie lepiej znoszą niskie temperatury
niż wysokie.
W warunkach stawowych może dojść do komplikacji i choroby
gazowej na skutek zbyt gwałtownego spadku natężenia oświetlenia,
np. gwałtowne zachmurzenie się nieba czy też nagłe wygaszenie
światła w akwarium. W tym momencie następuje zatrzymanie
fotosyntezy w akwarium. Innym czynnikiem powodującym ten stan
jest np. transport ryb ze sklepu akwarystycznego lub innego źródła i
transportowane do domu w sztucznie natlenianych woreczkach
foliowych. Zwiększenie zawartości tlenu poprzez dopompowywanie
go stwarza w wodzie wyższe ciśnienie tego gazu. Podwyższenie
ciśnienia gazów powoduje wzrost ciśnienia w układzie krwionośnym
ryb. Wprawdzie tlen wiąże się z hemoglobiną, CO2, tworzy z
wapniem rozpuszczalne związki, ale już następny składnik azot nie
tworzy żadnych związków, a na skutek swej słabej rozpuszczalności
wydziela się w formie banieczek. Następuje to u ryb szczególnie przy
gwałtownym nastaniu zmierzchu czy tez wyłączeniu światła.
Uchodzące banieczki gazu mogą utworzyć zatory w drobnych
naczyniach krwionośnych tzw. (embolię), przy czym dochodząc do
naczyń głównych mogą wywołać bardzo gwałtowne zaburzenie
prowadzące często do śnięcia ryb.
Takie same efekty występują przy spadku
temperatury, jak również przy dostarczaniu
wody o zaniżonej zawartości gazu.
Nasycenie tlenu w wodzie przy chorobie
gazowej dochodzi nawet do 20-30 mg/l.
Częstą przyczyną pojawiania się choroby
gazowej jest okres zimowy u ryb żyjących w
naturalnych warunkach, gdy do zbiornika
następuje np. zrzut wody z elektrociepłowni.
 Ryby mają określoną tolerancję na odczyn wody.
Zależy to od rodzaju podłoża w danym zbiorniku
wodnym, od rodzaju i ilości roślin, nasłonecznienia
czy oświetlenia, ilości rozpuszczonych w wodzie
węglanów dwutlenku węgla CO2, który w
połączeniu z wodą tworzy kwas węglowy,
powodujący kwaśny odczyn wody jak również
innych czynników. Ta tolerancja jest większa u ryb
słodkowodnych (zakres wartości pH około 5,0-9,0)
aniżeli u ryb morskich (zakres pH około 7,5-8,5).
Niebezpieczeństwo spadku wartości pH poniżej
krytycznej wartości (dla większości ryb wynosi ona
pH 6,5—7,5) występuje przede wszystkim w
wodach o bardzo niskiej twardości.
Ryby przebywają tuż pod powierzchnią wody, są nieco apatyczne,
ale oddychają normalnie. Szeroko otwartym pyszczkiem chwytają
powietrze znad powierzchni wody. Co jakiś czas przy większych
stężeniach kwasów lub garbników ryby wykonują gwałtowne
ruchy, próbują ukryć się lub wyskoczyć z akwarium. Skóra staje
się mętna, występuje słabe, niebieskobiałe zmętnienie jej
powierzchni. Na powierzchni skrzeli pojawia się duża ilość śluzu, a
brzeg wierzchnich listków skrzelowych pokrywa się ciemnym
nalotem. Skóra może mętnieć lub na skutek stanu zapalnego
czerwienieć. Pojawia się duża ilość mlecznego śluzu, która się
strzępi, a uszkodzenia skrzeli powodują wystąpienie objawów
duszności. Na krańcach listków skrzelowych mogą wystąpić
zgrubienia i zlepienia. Ikra bieleje, „rozpuszcza się". Powierzchnia
rogówki mętnieje, poza tym oko jest normalne. Ryby sną w
normalnej pozycji, często ukryte wśród przybrzeżnej roślinności.
Oprócz wymienionych objawów dla choroby kwasowej, kwaśny
odczyn wody może mieć również i inne szkodliwe działanie dla
ryb. Powoduje on bowiem zmniejszenie oporności ryb na różne
choroby.
Niebezpieczeństwo podniesienia się pH w
wodzie do wartości szkodliwych powstaje
przede
wszystkim
przy
zbyt
obfitym
rozrośnięciu się roślin, które przy silnym
oświetleniu zabierają cały znajdujący się w
wodzie kwas węglowy. W wyniku zwiększonej
fotosyntezy zabrakło czynników, które tworzyły
kwaśny odczyn wody. W efekcie powstał
odczyn zasadowy, Zaniedbanie jakości wody ze
strony hodowcy powoduje u ryb chorobę
zasadową. Przy niezbyt dużym przekroczeniu
stopnia zasadowości, ryby stają się słabe.
Przebywając dłużej w takiej wodzie stają się
apatyczne. Brak u nich żerowania. Świeżo
wpuszczone do akwarium opadają na dno.
Mają trudności ze wznoszeniem się do góry,
miewają "konwulsje", tracą barwy. Często chwytają
powietrza z powierzchni wody. Następuje
zataczanie się ryby i "stanie na głowie". Niekiedy
występuje u nich słabe niebieskobiałe zmętnienie
powierzchni skóry. Spowodowane to jest zbyt
dużym wydzielaniem śluzu. Uszkodzeniu ulega
skóra i skrzela. U ryb szczególnie płetwa ogonowa
jest postrzępiona, częściowo zniszczona. Bez
specjalnych, widocznych objawów płetwy te mogą
ulec zniszczeniu aż do nasady. Zauważyć można
też lekkie nastroszenie łusek. Powierzchnia oka
ulega zmatowieniu z powodu dużej ilości
wydzielającego się śluzu.
ZAPALENIE PRZEWODU POKARMOWEGO
Choroba jest związana jest z niewłaściwym
żywieniem np. niewłaściwym pokarmem dla
danego
gatunku,
przejedzeniem
lub
przeterminowaną czy zatrutą karmą. Dłużej
trwająca daje objawy wychudzenia a nawet
powoduje
śmierć
ryby.
Objawy:
Apatia, Brak apetytu, Płetwy są nienaturalnie
ustawione, Skóra wokół odbytu opuchnięta i
zaczerwieniona, Z odbytu może wydostawać się
śluzowa wydzielina ułożona w nitkowe pasma.
CHOROBY GRZYBICZE
Ichtiofonoza może mieć przebieg ostry lub
przewlekły w zależności od temperatury. Im wyższa,
tym szybszy rozwój grzyba i choroby. W większości
przypadków choroba ma charakter wolno rozwijającej
się postaci. Może trwać długo, zatem straty w hodowli
mogą być duże. Objawy kliniczne mogą być bardzo
niewyraźne. W diagnozie należy wziąć pod uwagę
posocznicę, jak też należy wykluczyć inna groźna
chorobę mykobakteriozę, dającą bardzo podobne
objawy. Pewną diagnozę można dopiero postawić po
badaniach mikroskopowych.
Pierwsze objawy następują zwykle po ok. 14 dniach
od momentu dostania się do przewodu pokarmowego
ryby inwazyjnych form. Chore ryby w hodowli
akwariowej gromadzą się w kątach akwarium. W
początkowym okresie mogą występować tylko ciemne
plamki na skórze lub też ściemnienie całego ciała.
Ryby są osłabione i zobojętniałe. Stopniowo
chudną, podczas pływania występują zaburzenia
ruchu i równowagi. Ryby kołyszą się lub poruszają
się "skokowo". W przypadku osadzenia się w
oczodole następuje jego wysadzenie, wytrzeszcz
oka i następnie jego zniszczenie. Przy ataku na
skrzela ryby mogą wykazywać objawy przyduchy
(duszenie się).
Przy inwazji na powłoki zewnętrzne występuje
charakterystyczna
szorstkość
łusek
(spowodowana obecnością drobnych guzków w
skórze), postrzępienie oraz martwica płetw. W
końcowej fazie choroby całe ciało może być
przerośnięte workowatą grzybnią z wystającymi na
zewnątrz kulistymi cystami.
Plistoforoza
Chorobę wywołuje pierwotniak zarodnikowy
(jednokomórkowe mikrosporidia). Spory w
postaci cyst dostają się do organizmu drogą
pokarmową (konsumpcja zakażonych ryb,
bezkręgowców). W jelitach otoczki cyst
rozpuszczają się, a zarodniki "wstrzykiwane" są
do krwiobiegu za pomocą zakotwiczonej nici w
ścianie jelita grubego. Zarodniki wraz z krwią
przemieszczają się w celu znalezienia
odpowiedniego miejsca do dalszego rozwoju najczęściej jest to tkanka mięśniowa.
W miejscach docelowych pod wpływem
kolejnych przemian powstają liczne spory
tworzące torbiele (są rozproszone w tkankach
między komórkami). Zainfekowane tkanki
zaczynają zamierać powodując szaro białawe
odbarwienia. Na zewnątrz wydostają się przez
skórę (pękające owrzodzenia) lub po
obumarciu nosiciela. Spory są bardzo
wytrzymałe - bez żywiciela potrafią przetrwać
nawet do 4 lat.
Rozwojowi
pleśniawki
sprzyja
niska
temperatura.
Choroba
grzybicza,
czyli
pleśniawka atakuje różne gatunki ryb i jest
schorzeniem wtórnym. Grzyb ten rozwija się
przede wszystkim na uszkodzonych tkankach
ryb (urazy mechaniczne lub też przez bakterie,
pasożyty). Grzybopodobne protisty atakują tylko
i wyłącznie ryby, które uległy urazom. W różnych
uszkodzonych miejscach skóry, na płetwach,
skrzelach, gałkach ocznych oraz otworach
nosowych widoczne są szarobiałe grzybnie.
Ryby są ospałe, mało aktywne, ocierają
się
o
przedmioty.
W
miejscach
zaatakowanych pleśniawką widać kłaczki
pleśni podobnej do "brudnej waty".
Niekiedy występuje u nich sklejenie płetw.
Pojawia się szczególnie na krawędziach
płetw a stamtąd rozszerza się na całe
ciało. Następnie przy oczach oraz wokół
otwartych, częściowo zagojonych ran.
Jeśli skrzela są zakażone ryba zwykle
umiera z uduszenia.
Nowotwory są wywołane głównie przez czynniki
wirusowe, hormonalne, genetyczne. Proces
nowotworowy zostaje zapoczątkowany przez
nieprawidłowe podzielenie się jednej komórki.
Dalszy nieprawidłowy podział komórek powoduje
rozwój tkanki nowotworowej. Szczególnie w
przypadkach nowotworu złośliwego tkanka
nowotworowa się cały czas rozrasta i prowadzi
do wyniszczenia organizmu. Nowotwory złośliwe
tworzą przerzuty i nacieki, natomiast nowotwory
niezłośliwe rosną wolniej i nie tworzą nacieków
ani przerzutów.
Nowotwory komórek barwnikowych. Do
najczęstszych nowotworów należą czerniaki,
które powstają z melanomakrofagów. Ich
powstawanie
jest
uwarunkowane
genetycznie. Do gatunku, który najczęściej
zostaje dotknięty tym nowotworem należy
krzyżówka Xiphophorus helleri (samica o
barwie
zielonkawej)
i
Platypoecillus
maculatus (samiec ciemno nakrapiany).
LINKS for Course-07
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kocylowski – Miaczynski (1963): Halbetegségek. Mezőgazdasági Kiadó. Budapest. p. 56–323.
Molnár K. – Szakolczai J. (1980): Halbetegségek. Mezőgazdasági Kiadó. Budapest. p. 59–242.
Molnár K. (2003): Halbetegségek. MOHOSZ. p. 10-90.
http://www.vems.hu/vmri/fish_free/Molnar/Surveys/ParassurveyBalaton.PDF
http://www.vmri.hu/fish/hal_a.htm
http://www.vems.hu/vmri/fish_free/Molnar/Egy%E9b/halbetegsegjav.pdf
http://hajdunanashalak.mindenkilapja.hu/html/22390135/render/tavaszi-viremia
http://www.sera.hu/kerti-to/egeszseges-tavi-halak/428-virusos-betegsegek-kezelese
http://partfal.hu/node/902
http://diszhal.info/cikkek/halbetegsegek.php
http://mkk.szie.hu/dep/halt/UserFiles/File/tananyagok/togazda_2013_2/baska_ferenc.pdf
http://huveta.univet.hu/bitstream/10832/778/1/KatonaBeatrixThesis.pdf
http://www.fishnet.org/sick-fish-chart.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Fish_diseases_and_parasites
http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/(ISSN)1365-2761
http://www.plantedtank.net/articles/Common-Freshwater-Fish-Diseases/13/
http://www.aquaticcommunity.com/disease/
http://www.wikihow.com/Treat-Fish-Diseases
http://www.petmd.com/fish/conditions#.Ujq_mU3-lMs
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
http://www.fish-disease.net/diseases.htm
http://animal-world.com/encyclo/fresh/information/Diseases.htm
http://fishkeeper.co.uk/downloads/jbl/JBL_Teich_Krankheitenfolder.pdf
http://freshaquarium.about.com/od/diseaseprofiles/Diseases.htm
http://www.nationalfishpharm.com/
http://www.dnr.state.mn.us/fish_diseases/index.html
http://www.reefkeeping.com/issues/2003-07/sp/feature/
http://www.thefishsite.com/diseaseinfo/
http://warnell.forestry.uga.edu/service/library/index.php3?docID=52
http://ec.europa.eu/food/animal/diseases/controlmeasures/fish_en.htm
http://www.afcd.gov.hk/english/fisheries/fish_aqu/fish_aqu_techsup/files/common/Series4_FishDiseasePreve
ntion.pdf
http://fins.actwin.com/mirror/disease-fw.html
http://www.in.gov/dnr/fishwild/3395.htm
http://ag.ansc.purdue.edu/courses/aq448/diseases/bacteria.htm
http://www.pondlife.me.uk/fishhealth/diseases_and_parasites.php
http://www2.ca.uky.edu/wkrec/NRAC-VHS.pdf
http://www.bristol-aquarists.org.uk/goldfish/info/diseases.htm
http://www.merckmanuals.com/vet/exotic_and_laboratory_animals/fish/bacterial_diseases_of_fish.html
http://www.superakwarium.pl/nowotwory-ryb-id660.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroby_ryb_akwariowych
http://aquariuum.republika.pl/choroby.htm
http://www.aquaparadise.fora.pl/choroby,4/najpopularniejsze-choroby-ryb-akwariowych-objawy-i-leczenie,815.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroby_ryb_akwariowych
http://www.domowe-akwarium.pl/choroby-ryb.php
http://www.puresalmon.org/pdfs/diseases.pdf
http://msucares.com/aquaculture/catfish/disease.html
http://msucares.com/aquaculture/catfish/disease.html
http://msucares.com/aquaculture/catfish/disease.html
http://msucares.com/aquaculture/catfish/disease.html
http://msucares.com/aquaculture/catfish/disease.html
Sources of pictures
• http://halaszat.kormany.hu/download/5/f6/80000/Tájékoztató%20a%202013%20évi%20haleg
észségügyi%20helyzetről%202013%20Agárd.pdf
• Molnár K. (2003): Halbetegségek. MOHOSZ. p. 10–90.
Dziękujemy za uczestnictwo w szkoleniu
nr 7
‘”Projekt FISH FARM został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji
Europejskiej. Dokument ten odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora,
a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie,
które mogą być wykonane z informacji zawartych w niniejszym
dokumencie "