Transcript Doğu Marmara Bölge Planında Öncü Sektörlerin Tespiti

Doğu Marmara Bölge Planı
Kapsamında Öne Çıkan
Sektörlerin Tespiti
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA)
Hale GÜLBAZ; Cem BAYRAK; Candan Umut ÖZDEN; Fatma AVŞAR;
Hüseyin Özgür ÜNSAL; Hülya YORULMAZ
İçerik
1. Çıkış Noktamız; Doğu Marmara 2014-2023 Bölge Planı
2. Çeşitli Kriterlere Göre Sektörlerin Değerlendirilmesi
3. Belirlenen Öne Çıkan Sektör Grupları
4. Genel Değerlendirme
1. Çıkış Noktamız
Doğu Marmara 20142023 Bölge Planı
Sektörel Gelişme
Önceliklerinin
Belirlenmesi
Mali Destek
Programları
Tasarımı
• Planın amacı; bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasını mekânsal
olarak tanımlayabilmek ve kalkınma sürecini stratejik olarak
programlamaktır.
• Bölgede yatırımların bölgesel hedefe yönelik olarak
yönlendirilebilmesi için;
– Çevre düzeni planlarına girdi sağlanması
– Bölgede karar verici/yönlendirici diğer paydaşları yönlendirmesi
gerekmektedir.
• Ülke vergi gelirlerinin %11,7’sini ve toplam ihracatın %9,6’sını üreten Doğu
Marmara Bölgesi Türkiye’nin üretim odağı konumundadır ve sektörel
çeşitlilik arz etmektedir.
– Sektörel gelişime kaynak ayrılırken sektörlerin bölgedeki önemine
bilimsel olarak hakim olunması
– Bölgedeki sektörlerin hangi alanlarda öne çıktığı, hangi alanlarda
geliştirilmesine öncelik verilmesi gerektiğinin tespit edilmesi
• Bölgesel ölçekte mali destek programı tasarımında tüm bölgeyi ve tüm sektörleri
kapsayan programların başarısının sorgulamaya açık olduğundan hareketle bölgede
güçlü lobisi olan sektörlerden önce sağladığı katma değer açısından öne çıkan
sektörlerin desteklenmesi ve hedef odaklı destek programı tasarlanması gerekmiştir.
• MARKA Yatırım Destek Ofislerine yapılan yatırımcı başvurularının akılcı
Yatırımların yönlendirilmesi ve bölgesel hedefe erişilmesine yönelik olarak
Yönlendirilmesi yönlendirilebilmesi için…
Bölgesel rekabette odaklanılması gereken alanların
tespiti gerekli görülmüştür.
1. Çıkış Noktamız
• Bölgesel rekabette odaklanılması gereken
alanların tespiti;
1. Halihazırda öne çıkan sektörlerin tespiti
2. Bölgede örgütlenme yapısı da dikkate alınarak
kümelenme potansiyeli taşıyan sektörlerin tespiti
3. Katma değer, ihracat ve istihdam açısından bölgede
halihazırda pay sahibi olmayan ancak küresel
trendler ve sektörel potansiyel göz önüne
alındığında bölgesel gelişmeye en fazla katkı
sağlayacak niş alanların belirlenmesini
kapsamaktadır.
TÜBİTAK Enstitüleri İhtisas
Alanları
Özel Sektör Ar-Ge Projeleri
Yığınlaşma-Katma Değer
İlişkisi Analizi
Ar-Ge Merkezi Ve Personeli
Yoğunluğu
Akademik Yayın, Tez Ve ArGe Projeleri
İHRACAT HACMİ
Katma Değer Analizi
Üç Yıldız Analizi
İhracata Dayalı Yığınlaşma
Analizi
İhracat Hacminde Artış
Değeri
İhracatta Ana Aktörlerin
İrdelenmesi
İSTİHDAM HACMİ
İhracat Hacmi Analizi
Değişen Pay Analizi
İstihdam Yaratma Kapasitesi
YATIRIM YOĞUNLUĞU
İstihdama Dayalı Yığınlaşma
Analizi
İstihdam Hacminde Artış
Değeri
Teşvik Belgeli Yatırım
Analizleri
Yatırım Artış Hızının
İrdelenmesi
KOBİ Baskınlığının
İrdelenmesi
Uluslararası Doğrudan
Yatırım Girişlerinin Sıklığı
Anket Uygulamasına Göre
Paydaş Tercihleri
2. Çeşitli Kriterlere Göre
Sektörlerin Değerlendirilmesi
KRİTER GRUPLARI
SAĞLADIĞI DEĞER, AR-GE VE
TEKNOLOJİ DÜZEYİ
2. Çeşitli Kriterlere Göre
Sektörlerin Değerlendirilmesi
Ekonomi Bakanlığı,
2001-2012
Ekonomi Bakanlığı,
2001-2012
İŞKUR, 2012
Ekonomi Bakanlığı,
2006-2010
Bölge Rekabet ve
Yenilikçilik Anketleri
Teşvik Belgeli Yatırım
Analizleri
Yatırım Artış Hızının
İrdelenmesi
KOBİ Baskınlığının
İrdelenmesi
Uluslararası Doğrudan
Yatırım Girişlerinin Sıklığı
Anket Uygulamasına Göre
Paydaş Tercihleri
YATIRIM YOĞUNLUĞU
1
2
3
4
5
Büyük ölçekli ve çok uluslu şirketlerin istihdam, ihracat, ciro
gibi
Özelkalemlerde
sektör yatırımlarının
yer aldıkları
son
sektörleri
10 yılda öne
ne gibi
çıkardıkları
sektörel
gerçeği
tercihlerinin
doğrultusunda
olduğunun
potansiyel
tespit
edilmesi
barındıran
amacıyla
vesürecine
bölgenin
Bölgedeiç2001Doğu
Marmara
2014-2023
Bölge
Planı
hazırlık
dinamikleriyle
2012 yılları
arasında
gelişmiş
gerçekleşen
sektörlerin
teşvik
belirlenmesi
belgeli
yatırım
amacıyla
verileri
halkın
katılımının
ve bölge
planı sürecinden
haberdar
yapılmıştır.
temin edilmiştir.
Bölgede
yer alan
İŞKUR İl Müdürlüklerinden
olmasının
azami
düzeyde
sağlanması
amacıyla çeşitli elde
edilen
Teşvik 2012
belgeli
yılıyatırım
verilerine
istatistiklerini
göre,
bölge
ayrıcalıklı
sektörlerinde
kılan husus,
işletmebu
kanallarla
internet
anketleri
uygulanmıştır.
Uygulanan
sayıları
istatistiklerden
ile ortalama
eldebulunan
çalışan
edilen bilgiler
sayıları
ışığında
kullanılarak
bölgede
KOBİ
anketlerin
arasında
rekabetçilik
anketi
ile yer alan
baskınlığı
sektörler analiz
arasında
edilmiştir.
birinci
aşama
elemenin
yapılmış
olmasıdır.
yenilikçilik
anketinde
bölgede
yatırım
yapılması
tercih
Bölgede
yatırım tercihlerinin
detaylı
olarakve
irdelendiği
bu çalışma
edilen
sektörlere
yönelik sorular
yer almış
bölge
ile pek çok
imalat
ana
sanayindebelirlemeleri
faaliyetin varbeklenmiştir.
olduğu Doğu
halkının
öncü
sektör
tercihlerini
Marmara
10’uyılı
aşkın
sektör elenmiş
ve irdelenmesi
Söz
konusuBölgesi’nde
anketler; 2013
Ocak-Temmuz
ayları
gereken
18
sektör belirlenmiştir.
arasında
toplamda
146 kişi tarafından
Bölgedeki
yabancı
sermayeli
şirketlerindoldurulmuştur.
son yıllarda Doğu
Bu
aşamada;
farklı veritabanlarında
farklı girişlerinin
istatistiki sınıflamaların
Marmara
Bölgesi’ndeki
doğrudan yatırım
sektörel
gruplandırılması
yapılmış; bazı ana sektörler beraber ele
dağılımı incelenmiştir.
alınırken; bazı alt sektörler öne çıkarılmıştır.
2. Çeşitli Kriterlere Göre
Sektörlerin Değerlendirilmesi
İstihdam Yaratma Kapasitesi
Değişen Pay Analizi
SGK, 2009 & 2011
Ekonomi Bakanlığı,
2001-2012
TUİK, 2003-2008
1
2
3
4
İstihdama Dayalı Yığınlaşma
Analizi
İstihdam Hacminde Artış
Değeri
SGK ve GİB 2009-2012
İSTİHDAM HACMİ
Sektörel istihdam verileri kullanılarak yığınlaşma analizi
gerçekleştirilmiş ve istihdam artış değerleri hesaplanmıştır.
Böylece bölgeyi istihdam açısından ülke içinde öne çıkaran
sektörler belirlenmiş; sektörlerin istihdama katkılarındaki
değişim ortaya konmuştur.
Teşvik belgeli yatırım istatistikleri kullanılarak sektörlerin on
yıllık bir dönemde sağladığı istihdam hesaplanmıştır.
Böylece bölgedeki sektörlerin 10 yıl gibi geniş bir periyotta
istihdam yaratma değerleri kıyaslanabilmiştir.
Değişen pay (shift-share) analizi, bir bölgedeki ekonomik
gelişimin ya da düşüşün – sektörlere göre – nereden
kaynaklandığının anlaşılmasında kullanılan bir yöntemdir. Bu
analize göre bir sektörün ekonomik değişimi; bölgede o
sektörün ulusal payı, sanayi bileşeni ve bölgesel değişiminin
toplamına denk gelmektedir. Bölgedeki sektörel değişimlerin
ülke ve sektör geneline göre durumunu göstermektedir.
2. Çeşitli Kriterlere Göre
Sektörlerin Değerlendirilmesi
TUİK, 2009-2011
TUİK, 2009-2011
TİM, 2010-2011
İhracata Dayalı Yığınlaşma
Analizi
İhracat Hacminde Artış
Değeri
İhracatta Ana Aktörlerin
İrdelenmesi
TİM, 2012
İhracat Hacmi Analizi
İHRACAT HACMİ
1
2
3
4
Sektörlerin ihracat hacminin yanı sıra ihracatın miktar olarak hangi
sektörlerden kaynaklandığı ve ihracata göre hangi sektörlerin ülke
içinde bölgeyi öne çıkardığı belirlenmiştir. İhracata dayalı yığınlaşma
analizi olarak adlandırılan bu çalışmada ihracat verileri ile her bir
sektörün yığınlaşma katsayısı hesaplanmıştır. Yığınlaşma katsayısı
(location quotient), bir sektörün bölge ekonomisi içindeki
ağırlığının, aynı sektörün Türkiye ekonomisi içindeki ağırlığına
oranlanması ile hesaplanmaktadır.
2010 ve 2011 yıllarına ait Türkiye ihracatta ilk 1000 işletme
listelerinde üretim veya idari merkezi bölge illerinde yer alan
ihracatçı işletmeler belirlenmiş ve bu işletmelerin faaliyet
gösterdikleri sektörler ağırlıklandırılmıştır.
2. Çeşitli Kriterlere Göre
Sektörlerin Değerlendirilmesi
Üç Yıldız Analizi
Katma Değer Analizi
Yığınlaşma-Katma Değer
İlişkisi Analizi
Ar-Ge Merkezi Ve Personeli
Yoğunluğu
Akademik Yayın, Tez Ve ArGe Projeleri
Özel Sektör Ar-Ge Projeleri
TÜBİTAK Enstitüleri İhtisas
Alanları
SGK, 2009 & 2011
TUİK, 2006
Verimlilik Genel
Müdürlüğü, 2005
Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı, 2012
Bölge Üniversiteleri,
2012
KOSGEB, 2008-2012
TÜBİTAK, 2012
SAĞLADIĞI DEĞER, AR-GE VE
TEKNOLOJİ DÜZEYİ
1
2
3
4
5
6
7
Öne çıkan sektörlerin
belirlenmesinde
ele
Sektörlerin
yarattığı katma
değere göremutlaka
bölgedeki
alınması gereken
bir diğer unsur
sektörlerin
yenilik
öneminin
ortaya konabilmesi
içinda
TÜİK’ten
edinilen
üretme
Bu kapsamda;
sektörel
katma
verileri
değerlendirilmiş
Üç
yıldızyetenekleridir.
analizi;değer
kümelenme
potansiyeli
olan ve
• Bölgede
faaliyet
gösteren
özelyüksek
sektör
ar-ge
bölgede
yarattığı
katma
değerin
olduğu
sektörlerin
belirlenmesinde
kullanılan
analiz
merkezlerinin
ve bu
merkezlerde
yer alan ar-ge
sektörler
saptanmıştır
yöntemlerinden
biri
olarak;
istihdam-çalışan
sayısı-ciro
personeli
verisi edinilmiş,
verileri
baz alınarak
yapılmaktadır. Bu analizde, temel
• akademinin
olduğu
bilimsel
yayın ve
göstergeler
olanyürütmekte
büyüklük,
başatlık
ve
uzmanlaşma
Analizin,
sadece
bölgede
katma
değeri
yüksek
tezler ile
ar-ge
projelerinin
hangioran
sektörlere
yönelik
parametrelerinin
her
biri
için birer
belirlenmekte
sektörleri
tespit
etmek
aşamasından
daha
ileriye
olduğu temin
edilmiş; üzerinde
ve
belirlenen
busektörlerin
oranların
gidebilmesi
için
yarattığı değer
katmaalan
değer; o
•parametrelere
Ar-ge
destek
programlarından
en
fazla
yararlanan
birer yıldız
verilmektedir. Analiz
sektördeki yığınlaşma
ile karşılaştırılmıştır.
Bu
sektörler
tespit
edilmiş,
sonucunda bölgede
üç yıldız faaliyet
alan sektörler,
kümelenme
kapsamda,
gösteren
sektörler için
• Bölgedekatsayıları
yer alan
TÜBİTAK-MAM’ın
bölge sanayisine
potansiyeli
olan
sektörler
olarak değerlendirilmektedir
yığınlaşma
hesaplanmış,
sektörün
bölge
ar-ge
desteği
açısından
önem
arz
ettiğinden
ekonomisi içindeki ağırlığının tespit edilmesi adına,
hareketle,
TÜBİTAKedilen
enstitülerinin
ihtisas alanlarının
sektörlerde
istihdam
çalışan sayıları
da hangi sektörleri beslemekte olduğu
kullanılmıştır
değerlendirilmiştir
3. Belirlenen Öne Çıkan Sektör
Grupları
4. Genel Değerlendirme
Doğu Marmara Bölgesi’nde mevcut durumda öne çıkan sektörlerin belirlenmesi
çalışması ile;
• Bölge imalat sektörlerine yönelik kapsamlı bir veritabanı oluşturulmuş; bölgede mevcut
durumda hangi sektörlerin etkin olduğu çok boyutlu göstergeler ile ortaya konmuş ve
bölge imalat sektörü ekonomik açıdan detaylı bir şekilde analiz edilmiştir.
• Bölgede yatırımların doğru yönlendirilmesine zemin sağlayacak nitelikte bir çalışma
gerçekleştirilmiştir.
• 2014-2023 yılları arasında kalan dönemde bölgede rekabet gücü en yüksek olan ürün
ve sektör gruplarının da tanımlanmasını kapsayan ekonomik gelişme stratejilerine girdi
sağlayacak bilgi altyapısı oluşturulmuştur.
• Bölge özelinde tasarlanacak kalkınma ajansı mali destek programlarında kaynak olarak
kullanılabilecek bir araştırma ortaya konmuştur.
• Bölgede yürütülecek kümelenme ve yenilikçilik stratejisi gibi ekonomik açıdan yol
gösterici temel belgelere esas teşkil edecek analiz altyapısı hazırlanmıştır.
TEŞEKKÜRLER…
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA)
Hale GÜLBAZ; Cem BAYRAK; Candan Umut ÖZDEN; Fatma AVŞAR;
Hüseyin Özgür ÜNSAL; Hülya YORULMAZ