Transcript dosyayı indir

AHŞAP MALZEME BİLGİSİ
BÖLÜM 2
ODUN – SU İLİŞKİLERİ
ODUN – SU İLİŞKİLERİ
Ağaç kesilip tomruklandığında ya da tomruklar
biçilip kereste, kaplama levha haline getirildiğinde
ve yongalandığında çevresine rutubet vermeye
başlar.
Ancak, ağaç malzemedeki rutubet tamamen bitmez,
hücre çeperlerinde daima bir miktar su kalır.
Zamanla ve ortamın rutubet şartlarına bağlı olarak
değişen bu su miktarı, ağaç malzemenin fiziksel,
mekanik özelliklerini, biyolojik bozunmaya karşı
gösterdiği direnci etkiler.
(A) Taze haldeki odunda hücre içersindeki su miktarı
(B) Kuru haldeki odunda hücre içersindeki su miktarı
A
Doymuş
Su buharı
Hücre
çeperindeki
rutubete
eş değer
su buharı
B
Su ile doymuş
Hücre çeperi
Serbest su
Bağlı su
Lümendeki (hücre boşluğu) suyun tümünün çıktığı, fakat hücre çeperinin
halen tamamen doymuş bulunduğu rutubet noktasına lif doygunluğu
noktası (LDN) adı verilmektedir.
Ahşabın kullanış yerlerinde, odunda daima LDN altında su bulunmaktadır.
Odun hücrelerinde sıvı halde bulunan suya serbest su,
Hücre çeperinde bulunan suya ise bağlı su adı verilmektedir.
Ahşabın nem içeriği
§ Yeni kesilmiş ağaçta % 130 - % 50,
Kuru kabul edilen ahşapta % 22- %18,
Fırında kurutulmuş olanlarda % 8'in altındadır.
§ Ahşabın özellikleri standart olarak, %12-15
arasında nem derecesinde bulunan örnekler
üzerinde saptanır.
RUTUBET MİKTARININ HESAPLANMASI
Odundaki su miktarı, genellikle rutubet miktarı olarak
ifade edilmektedir.
Rutubet miktarı, odunun tam kuru ağırlığının yüzdesi
olarak hesaplanmaktadır.
Rutubet Oranı (%) = Su Ağırlığı /Tam Kuru Ağırlık *100
Odundaki rutubet miktarını tespit etmek için
en uygun metot, rutubetli ağırlık tespit
edildikten sonra numunenin bir kurutma
dolabında 100 ± 2 °C'de kurutulup, tekrar
tartılmasıdır.
RM (%) = Yaş ağırlık- Tam kuru ağırlık x 100
Tam kuru ağırlık
Rutubet Miktarının Ölçülmesi
Bir ağaç malzemede rutubet miktarının tayini
çoğunlukla kurutma metodu ile yapılmaktadır.
Ancak, kurutma metodununun bazı sakıncaları
vardır.
En büyük sakıncası, hesaplamada birkaç gün
süreye ihtiyaç olması ve bazı türlerde kurutma
sırasında sudan başka uçucu maddelerin de
kaybolması nedeniyle yanlış hesaplamalar
yapılmasıdır.
Kurutma metotlarının yanında günümüzde
elektrikli rutubet ölçerler ile kereste, kaplama
levha ve yongalarda rutubet tayini yapılmaktadır.
Bunlar kısa sürede ve kolay bir işlemle rutubeti
belirlediklerinden endüstriyel maksatlarda fazla
miktarda kullanılmaktadır.
Örnek; kerestede çoğunlukla direnç tipi elektrikli
rutubet ölçerlerden yararlanılmaktadır.
Bu tip ölçüm aletlerinde kereste içerisine çakılmış
elektrotların uçları arasındaki elektriksel direnç
ölçülmekte ve ağaç malzemede farklı
derinliklerdeki rutubet miktarının tayini mümkün
olmaktadır.
Direnç tipi rutubet
ölçerler genellikle % 6-30
arasındaki rutubet
miktarları için güvenli
okuma yapmaktadır.
Ayrıca, odunun
elektriksel direncini
etkilediğinden, türler
arasında da düzeltme
faktörleri kullanılmalıdır.
Diğer bir rutubet ölçer tipi, kapasite rutubet
ölçerleridir.
Bu tip ölçüm aletlerinde rutubet miktarı ile birlikte
yoğunluk da önemlidir.
Dielektrik sabitesini ölçen bu elektrikli rutubet
ölçerlerde iğne elektrotlar yerine, temas tipi
elektrotlar vardır.
Malzeme üzerinde delik açılmadığından özellikle
yüksek kaliteli kereste ve kaplama levhalarda
kullanılırlar.
Ayrıca, odun rutubetinin ölçülmesinde mikrodalga
absorpsiyon metodu ile yonga ve liflerin
rutubetlerinin ölçülmesinde nötron ve gamma
ışınları kullanan sayaçlar yardımı ile ölçümler
yapılmaktadır.
Çevre ve Rutubet Miktarı İlişkisi
Ağaç malzeme, rutubet bakımından kendisini bulunduğu
ortama uydurabilen higroskopik hammaddedir.
Ağaç malzemeler bulunduğu ortama göre belli bir rutubet
derecesine kadar ulaştıktan sonra rutubet almaları ya da
vermeleri sona erer.
Buna denge rutubeti (DRM) denir.
Odun, adsorpsiyon özelliği nedeniyle bulunduğu
çevredeki rutubetli havadan denge rutubet miktarına
kadar su buharı çekebilir,
Malzemenin çevresindeki hava kurursa; odun da, tekrar
denge haline gelinceye kadar su kaybedecektir.
Buna desorpsiyon hali denmektedir.
Adsorpsiyon ve desorpsiyon olayları için genel olarak
sorpsiyon terimi kullanılmaktadır.
DARALMA VE GENİŞLEME (Ahşabın çalışması)
Lif doygunluğu noktası altında bir ağaç malzeme
rutubet kaybederse daralır, buna karşın hücre çeperi
içersine su girdiğinde genişleme söz konusu
olmaktadır.
Ağaç malzemede daralma ve genişleme tamamen
geriye dönüşümlü bir olaydır.
Ağaç kökenli levha ürünlerinde ise tamamen geri
dönüşümlü değildir.
Ayrıca, büyük parça masif bir ağaç malzemede
genişleme ya da daralmada, iç kuruma gerilmeleri
nedeniyle yine tam olarak geriye dönüşüm
olmayabilmektedir.
Ağaç malzemenin üç yönde farklı çalışması,
olumsuz özelliklerinden en önemlisidir.
Çünkü, üç yönde farklı çalışma iç gerilmelere
sebep olarak, çeşitli kullanış
yerlerinde boyutların
değişmesine, çarpılma,
eğilme
eğilme ile başlangıçta
düzgün olan yüzey, kenar
kambur
ve profillerin kamburlaşması, çatlama
gibi kusurların meydana
dönme
gelmesine yol açmaktadır.
oval
trapez
çanaklaşma
Odun-su ilişkileri hem teknik hem de ekonomik
bakımdan önem taşımaktadır.
Çünkü ağaç malzemenin rutubet miktarı değişimi ile;
- Odun boyutunun değişmesi
- Odun hacminin değişmesi
- Yükleme ve transportta ağırlığın ve bu konuda
yapılan masrafların yükselmesi
- Suda yüzme kabiliyeti
- Mantarların çürütme etkisine karşı gösterdiği direnç
- Özgül ağırlığın değişimi
- Mekanik özelliklerin değişimi
- İşlemne özelliklerinin değişimi
- Isı değerinin değişimi değeri
- Kurutulması
- Bükülme özellikleri değişir.
Çalışma soruları
- Ahşabın dayanıklılığını etkileyen faktörler !
- Ahşabın nem içeriği 1) yeni kesilmiş ağaçta
2) kuru kabul edilen ahşapta
3) fırınlanmış kerestede
- Ahşapta rutubet miktarı nasıl ölçülür ?
- Lif doygunluğu noktası (LDN)nı açıklayın !
- Denge rutubet miktarı /DRM)nı açıklayın !
- Sorpsiyon nedir ?
- Ahşapta «çalışma» nedir açıklayın !
- Odun-Su ilişkileri ile ilgili problemler !
ÖZGÜL AĞIRLIK, YOĞUNLUK VE HACİM AĞIRLIK
Odunun mekanik özellikleri ve kullanış imkanı hakkında
fikir veren en önemli faktörlerden birinin özgül ağırlık
olduğu kabul edilmektedir.
Bir odun örneğinde özgül ağırlık tespit edildiğinde, onun
yapısı hakkında pek çok bilgiye sahip olunabilir.
Örneğin; ağaç malzemede özgül ağırlık arttıkça, direnç
değerlerinde, ısı iletim özelliğinde, birim hacimdeki
sertliğinde artış olmakta, aşındırıcı etkilere daha fazla
karşı koymaktadır.
Ağaç malzemenin çeşitli kullanım yerlerinde ve
yapılarda mühendislik anlayışı bakımından
değerlendirilmesinde üç karakteristik önemlidir.
(1) Özgül ağırlık ölçümleri yapılarak, malzemenin
porozitesi (boşluk hacmi),
(2) Ağaç türlerine göre hücre tipleri, oranları, dağılışı ve
hücre çeperlerinin ultramikroskopik yapısı,
(3) Ağaç malzemenin rutubet miktarı.
Yoğunluk ve özgül ağırlık terimleri,ağaç malzemede de
birim hacmindeki ağırlığı ifade ederler.
Yoğunluk, birim hacimdeki kütle veya ağırlık olup,
«g/cm3», ya da «kg/m2» birimleri ile birlikte kullanılır.
Özgül ağırlık ise bir malzemenin yoğunluğunun,
4°C'deki suyun yoğunluğuna oranı olup, birimsiz
kullanılmaktadır.
Yoğunluk, bir odun örneğinin ağırlığının hacmine
bölünmesi ile bulunmakta ve "D" ile ifade edilmektedir
(D = W / V g/cm3).
Ancak, ağaç malzeme gibi higroskopik bir materyalin
ağırlığı sabit bir değer olmayıp, içersindeki su
miktarına göre değişmekte ve su miktarının artması ile
ağırlık artmaktadır. Bu nedenle ağaç malzeme ile
yapılan çalışmalarda sabit bir değer olması bakımından
ağırlık ve hacmin tam kuru olduğu % 0 rutubette, ya da
% 12 rutubette (hava kurusu) ölçümler yapılmaktadır.
TS 2472 nolu standarda göre 2x2x3 cm boyutundaki
örneklerin belli bir rutubet derecesinde ağırlıkları ve
hacimleri tespit edilerek tam kuru (D0) ya da hava
kutusu (D12) yoğunlukları bulunabilir.
Odunda bilimsel bakımdan önemli diğer bir değer, hacim
ağırlık değeridir.
Hacim ağırlık değeri (R), tam kuru ağırlığın, yaş haldeki
hacme oranlanması ile bulunur.
ÖRNEK:
Ağırlık
Hacim
Taze halde
2.000 kg
0.0025 m3
% 12 Rutubette
1.250
kg
0.00232 m3
Tam kuru
1.120
kg
0.00223 m3
ÖA12 = Hava kurusu ağırlık/Havakurusu hacim = 1.250 / 0.00232
1
Suyun yoğunluğu
= 538.8
D12 = Hava kurusu ağırlık/Hava kurusu hacim = 1.250/0.00232 = 538.8 kg/m3
Do = Tam kuru ağırlık/Tam kuru hacim
= 1.120/0.00223 = 502.2 kg/m3
R = Tam kuru ağırlık/Taze haldeki hacim
= 1.120/0.0025 = 448 kg/m3
YOGUNLUK ÜZERİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER
-
Yıllık halka genişliği
İlkbahar ve yaz odunu oranı
Ağaç yaşı
Öz odun-diri odun miktarı
Yabancı maddeler
Rutubet miktarı
Dal ve kök odunu oluşu
Gövdede bulunuş yeri
Yetişme yeri şartları
Toprak türü
Genç odun ve reaksiyon odunu oluşumu
Çalışma soruları
Özgül ağırlık nedir ?
Yoğunluk nedir ?
Hacim ağırlık nedir ?
Özgül ağırlık-ahşap malzeme ilişkisini açıklayın !
Ahşap malzemenin kullanımında hangi
özellikler önemlidir ?
- Ahşap malzemenin yoğunluğunu etkileyen
faktörlerden 5’ini yazın !
-
MEKANİK ÖZELLİKLER
Mekanik özellikler, ağaç malzemenin;
- boyut ve
- şekil değişmelerine,
- gerilme ve
- kırılmalara
yol açan mekanik cinsten dış kuvvetlere karşı koyma
derecesi ve durumunu belirtmektedir.
Malzemenin dış kuvvetlerin etkilerine karşı koyması,
kuvvetin ya da yüklenmenin;
- büyüklüğüne,
- yönüne,
- çeşidine ve
- zamanına bağlıdır.
Ayrıca, ağaç malzemenin etkiye maruz kalan yüzeyinin;
- şekli,
- büyüklüğü ve
- malzemenin gerilme şekli de karşı koyma gücünü
etkilemektedir,
Mekanik kuvvetlerin etkisi ayrıca;
- ağaç türüne,
- özgül ağırlığına,
- anatomik yapıya,
- kimyasal bileşimine,
- coğrafi orijine,
- yetişme bölgesi şartlarına,
- rutubet miktarına,
- sıcaklığa,
- çürük ve sağlam oluşuna,
- kusurlarının bulunup bulunmamasına,
- kuvvetin etki yönü ile lif yönü arasındaki açıya
bağlı bulunmaktadır.
Mekanik özellikler, bilhassa binalarda kullanılan yapı
elemanları için çok önemli karakteristiklerdir.
Herhangi bir kullanış yeri için malzeme seçiminde bu
özelliklerin belirlenmesi önde gelmektedir.
Örneğin; Ağaç malzemenin;
- taşıyıcı döşeme kirişi,
- çatı kerestesi
- kontrplak çatı örtüleri,
- lamine kirişler,
- merdiven
- telekominikasyon direkleri,
- tel direkleri,
- yat direkleri
- mobilya iskeleti gibi kullanım yerlerinde mekanik
özelliklerin bilinmesi gerekir.
Yapılan yüklenmeler;
- basınç,
- çekme,
- eğme,
- makaslama ve
- bükmeye zorlama şeklinde olabilir,
Kuvvet;
- yavaş yavaş artacak şekilde ya da
- ani şok etkisinde olabileceği gibi,
- uzun süreli ve yorma
şeklinde de olabilir.
Bir ağaç malzemenin türüne, yapısına ve bileşimine
göre karşı koyacağı maksimum yük değişmektedir.
Maksimum yüke ulaşıldığında, karşı koyma sona
ererek, malzemede kırılma ve parçalanma meydana
gelir.
- Kırılma anındaki yüke kırılma yükü,
- Kırılma yükünün birim alana isabet eden miktarına
kırılma gerilmesi
- Kırılma anında tespit edilen kırılma sınır değerine
ise direnç adı verilmektedir
Ağaç malzemeler kırılma sınırındaki değerin hemen
hemen % 70'inde ses vermeye başlar .
Buna haber verme özelliği denmektedir.
Direnç terimi kullanıldığında, tüm mekanik özellikler söz
konusu olmaktadır.
Ancak, kuvvetin ağaç malzemeye tesir etme hızı ve
şekline göre direnç tipleri değişir.
Direnç Tipleri
Eğilme direnci
Paralel basınç direnci
Dik basınç direnci
Paralel çekme direnci
Dik çekme direnci
Par.makaslama direnci
Dinamik eğilme direnci
Sertlik
Elastikiyet modülü
Direnç Tipinin Önemli Olduğu Yerler
Kirişlerde
Kısa direk ve sütunlarda
Taşıyıcı kirişlerle bağlantılı yerler
Yapısal elemanların alt kısımları
Yapısal kısımlar arasındaki bağlantılar
Kısa kirişlerde yük taşıma
Ani yüklenme (şok direnci)
Aşınma (Döşeme, merdiven)
Kiriş ve uzun sütunlar
yarılma
Liflere dik basınç
Liflere dik çekme
makaslama
eğilme
ELASTİKİYET MODÜLÜ
Katı bir cismin dışarıdan etki eden bir kuvvet ile
yüklenilmesi, bu cisimde uzama, kısalma, eğilme gibi
deformasyonlar meydana getirebilir.
Yükün kaldırılması ile katı cismin tekrar başlangıçtaki
orijinal şeklini alabilmesi kabiliyetine elastikiyet
denmektedir.
Yeknesak yük altındaki bir kirişte gerilme/defornasyon dağılımı
deformasyon
Çalışma soruları
-
Ahşap malzemenin mekanik özelliğini açıklayın !
Ahşap malzemenin direncini açıklayın !
Direnç tiplerini yazın !
Liflere paralel basınç direncini çizerek gösterin !
Liflere paralel çekme direncini çizerek gösterin !
Liflere dik basınç direncini çizerek gösterin !
Liflere dik çekme direncini çizerek gösterin !
Eğilme direncini çizerek gösterin !
Elastikiyet modülünü açıklayın !
AGAÇ MALZEMENİN KURUTULMASI
ve BUHARLANMASI
Kesimden hemen sonra odunda kuruma
başlamaktadır.
Kurumada öncelikle serbest su çıkar.
Daha sonra lif doygunluğu noktasına ulaşılır.
Rutubet kaybı devam ettiğinde, LDN altındaki rutubet
miktarlarındaki değişmelerle ağaç malzeme
boyutlarında daralma ve genişlemeler meydana gelir.
Bu durum masif ağaç malzemenin birçok kullanım
yerinde sakıncalar yaratmaktadır.
Örnek;
Rutubet kaybı ile;
- masif mobilyaların birleşme yerlerinde gevşemeler,
- raflarda
- kısalmalar,
- dönüklük ve
- çukurlaşmalar,
- parkelerde açılmalar,
- kapı, pencere doğramalarında dönüklükler ve
- çerçeve köşelerinde açılmalar oluşabilir.
Rutubet artışı ile;
- çürüklük ve renk değişikliği yapan mantarlara karşı
hassasiyet artar ve
- belirli rutubet derecelerinde böcek tahribatı görülür.
Bu olumsuzluklan ortadan kaldırmak için, ağaç
malzemenin kullanılacağı yerin gerektirdiği kuruluk
derecesine kadar kurutulması gerekir.
Kurutma, ağaç malzemenin içinde bulunan ve
kullanım yeri için uygun olmayan suyun dışarı
atılması işlemidir.
Bu nedenle ağaç malzemenin kullanım yerinin
rutubet miktarı bilinmelidir.
Kurutmanın Faydaları:
(1) Lif doygunluğu noktasından tam kuru hale doğru gittikçe,
elastikiyet, direnç ve sertlik değerleri artar.
(2) Çalışma çok az olur. Çatlama, çarpılma ve dönüklük gibi
kusurların oranı düşer.
(3) Planya, freze, lamba-zıvana, delik açma, zımparalama
işlemleri ile boyutlandırma sağlıklı olur ve daha düzgün
yüzeyler elde edilir.
(4) Tutkallama, yapışma, boyama ve çivi tutma
kabiliyetinde artış görülür.
(5) Dış etkenlere karşı kullanılan koruyucu kimyasal
maddelerin yüzeysel işlemlerle tatbik edilmesinde
başarı oranı artar.
(6) Kuruluk derecesi muhafaza edilirse, mantarların arız
olması da engellenir.
(7) Kurutma sonucunda ağaç malzemenin ağırlığında
azalma meydana gelir.
Açık havada yapılan doğal kurutma;
- Kurutma süresi uzundur.
- Her türlü biyotik ve abiyotik faktörlerin etkisi
altındadır.
- Değer kaybı oluşur.
- Ülkemiz şartlarında % 15-12 rutubet miktarına
kadar kurutma sağlanabilmektedir.
Fırında yapılan teknik kurutmada;
- Arzu edilen rutubet derecesi sağlanır.
- Çok kısa sürede kurutma mümkündür.
- Daha önce malzemeye arız olmuş küf, mavi renk
ve çürüklük yapan mantarlar ile böcekler
öldürülebilir.
- Çatlama, eğilme, kamburlaşma, çanaklaşma,
kristalleşme, sertleşme, kollaps ve bal peteği
gibi kusurların oluşumu azalır.
- Kalite düşmesi de önlenir.
Kurutma yöntemleri
BUHARLAMA
Buharlama, ağaç malzemenin kapalı tesislerde su
buharı ile işlem görmesidir .
Buharlama kullanım alanları
Kereste, kaplama levha ve kontrplak üretiminde
kullanılan tomruklarda ve bükme mobilya imalatında
kullanılmaktadır (yumuşatma).
Taze haldeki keresteyi sterilize etmek, yani arız olan
mantar ve böcekleri öldürmek amacıyla oldukça sık
kullanılan bir yöntemdir.
Ayrıca, kayın, ceviz, armut, huş ve sığla gibi ağaç
türlerinin kerestesinde renk yeknesaklığı sağlamak ve
rengini koyulaştırmak amacı ile buharlama
yapılmaktadır.
Buharlama ile ağaç malzemenin bazı özellikleri iyileştirir;
- Daralma ve genişlemesi azalır.
- Yumuşayarak, plastiklik özelliği artar
- İşlenme özellikleri iyileşir,
- Renk kızarır ve diri odun - öz odun arasında renk farkı
azalır.
Ancak,
- Uzun süre yüksek basınçlarda buharlama daima madde
kayıplarına neden olur.
- Hidroliz sonucunda selüloz ve hemiselüloz miktarı
azalır.
- Asetik asit ve formik asit oluşarak, pH değeri düşer.
- Malzemenin özgül ağırlık ve mekanik özellikleri'nde
azalma olabilir.
Çalışma soruları
-
Kullanım yerlerinde rutubet kaybı kusurlarını yazın !
Kullanım yerlerinde rutubet artışı kusurlarını yazın !
Kurutma nedir ?
Kurutma’nın faydalarından 5’ini yazın !
Buharlama’yı tanımlayın !
Buharlama’nın kullanım alanlarını yazın !
Buharlamanın avantajlarını yazın !
Buharlamanın dezavantajlarını yazın !
AGAÇ MALZEMENİN KORUNMASI
(EMPRENYE)
Organik bir hammadde olan ağaç malzeme çeşitli
kimyasal maddeler ve metotlarla korunmadan
kullanılırsa, mantarlar, böcekler ve deniz
organizmaları tarafından çürütülmesi ya da tahrip
edilmesi doğal bir olaydır.
Bu faktörlerin etkisi ile ağaç malzemenin kullanım
değeri önemli ölçüde azalmakta ve her yıl büyük
maddi kayıplar söz konusu olmaktadır.
Açık Havada Kullanılan Ağaç Malzemede Görülen Değişimler
Değişim Şekli
Değişim Nedeni
Biyolojik degradasyon(parçalanma)
Mantarlar, Böcekler, Termitler, Bakteriler
Yanma
Yangın (Yıldırım, Güneş, İnsan)
Şişme, Daralma, Donma,
Çatlama, Deformasyon
Yağmur, Deniz suyu, Buzlanma
Renk değişikliği, Erozyon, Çatlama
Açık hava etkisi (Güneş, sıcaklık, Rutubet,
Rüzgar, Asit Yağmurları)
Gerilmeler, Çatlaklar, Kırılma, Aşınma
Mekanik etki (Rüzgar, Yağmur, Dolu, Kar ve
Diğer Yükler)
Günümüzde, çeşitli metotlar yardımı ile ağaç
malzemeye kimyasal maddeler emdirilerek çürüme
ve tahribat önlenmekte, yanma ise
geciktirilebilmektedir.
Bu amaçla yüzlerce kimyasal madde, emprenye
maddesi olarak denenmiş ve denenmektedir.
Ancak bunların içinden oldukça az sayıdaki madde
pratikte yararlı olmakta ve emprenye işlemlerinde
kullanılmaktadır.
Emprenye maddesi için aranan özellikler
(1) Zehirlilik: Bir emprenye maddesi, mantar, böcek ve
deniz zararlılarına karşı zehirli olmalıdır.
Zehirlilik derecesi en önemli faktördür ve emprenye
maddesinin hangi konsantrasyonda zehirli olduğu
bilinmelidir.
(2) Devamlılık : Zehirlilik etkisi uzun yıllar sürmeli,
yıkanmaya karşı dirençli, uçuculuğu düşük ve
kimyasal bakımdan stabil olmalıdır.
(3) Nüfuz kabiliyeti : Kimyasal maddeler sadece
yüzeyde tutulmamalı, odunun derinliklerine kolay ve
yeknesak bir şekilde nüfuz etmelidir.
(4) Metallere etki yapmamalı: Metaller üzerinde
korozyon etkisi yapmamalıdır.
(5) İnsanlar için zararlı olmamalı: Emprenye işlemlerinde
çalışanların ya da kullanan kişilerin sağlığını olumsuz
yönde etkilememelidir.
(6) Odunu tahrip etmemeli : Emprenye maddeleri odunu
ayrıştırmamalı, fiziksel ve mekanik özelliklerini
azaltmamalıdır,
(7) Ekonomik olmalı: Yeterli miktarda bulunabilmeli ve
fiyatı ticari kullanımı engellememelidir.
(8) Nakliyat: Emprenye maddeleri güvenli ambalajlar
içinde ya da tankerlerle taşınmalı, çevreye zarar
vermemelidir.
(9) Yanmaya dayanıklı olmalı: Emprenye maddeleri yanıcı
olmamalı ve odunun yanmasını kolaylaştırmamalıdır.
Mantar ve Böceklere Karşı Ağaç Türlerinin Doğal Dayanıklılık Dereceleri
Dayanıksız
Az Dayanıklı
Orta Dayanıklı
Dayanıklı
Çok Dayanıklı
5 Yıl
5-10
10-15
15-25
25 ve daha fazla
Çam (Y)
Agathis (T)
Ardıç (Y)
Göknar (Y)
Hemlock
Ladin (Y)
Parana pine
Radiata pine (T)
Douglas göknan
Melez
Servi (Y)
Porsuk (Y)
Sedir (Y)
Boylu Mazı
Akçaağaç (Y)
Abura (T)
Afrika mahunu (T)
Agba(T)
Afronnosia (T)
Atkestanesi (Y)
Balsa (T)
Bombax (T)
Cedrela (T)
Ceiba (T)
Dişbudak (Y)
Gürgen (Y)
Huş (Y)
Ihlamur (Y)
llomba (T)
Kavak (Y)
Kayın (Y)
Kızılağaç (Y)
Ramin (T)
Söğüt (Y)
Afara (T)
Avodire (T)
Dut (Y)
Hickory
Jelutong (T)
Karaağaç (Y)
Kırmızı meşe
Mengkulang (T)
Obeche (T)
Okoume (T)
Sterculia (T)
Tchitola (T)
Anisoptera (T)
Ayan (T)
Ceviz (Y)
Coigue (T)
Dibetou (T)
Keruing (T)
Kosipo (T)
Meranti, Dark (T)
Okwen (T)
Sapele (T)
Seraya (T)
Tiama (T)
Akmeşe (Y)
Dahoma (T)
Framire (T)
Guarea (T)
İdigbo (T)
Karri (T)
Kempas (T)
Kestane (Y)
Kotibe(T)
Mahun (T)
'Niangon (T)
Utile (T)
Afze1ia (T)
Angelique (T)
Azobe (T)
Greenheart (T)
Iroko (T)
Iron bark (T)
Jarrah (T)
Kapur (T)
Makore (T)
Mansonia (T)
Muhuhu (T)
Opepe (T)
Paduk (T)
Pyinkado (T)
Peleseıık (T)
Rhodesian Teak (T)
Teak (T)
(Y) Yerli (T) Tropikal
AĞAÇ MALZEMENİN EMPRENYE iŞLEMİNE HAZIRLANMASI
Etkili bir emprenye işlemi yapılmak istendiğinde, ağaç
malzemenin daha önce uygun bir şekilde hazırlanması gerekir.
-
Yuvarlak haldeki gövde kısımlarında kabuk soyulmuş,
Yağlı maddeler emprenyeden önce temizlenmiş,
Ağaç malzeme yaklaşık % 20 ve daha altındaki rutubet
derecesine kadar kurutulmuş olmalıdır.
Suda çözünen tuzlarla emprenyede ise lif doygunluğu
noktasına kadar kurutma yeterli olmaktadır.
Ancak, Boucherie (Besi suyunu çıkarma) ve difüzyon
metotları ile emprenyede kabuklar soyulmamakta ve kurutma
yapılmamaktadır.
- Ağaç malzemenin kullanım yerinde gerekli olan bütün
kesme, delme ve oyuk açma işlemleri emprenyeden
önce gerçekleştirilmeli ve malzeme son şekline
getirilmelidir.
Örnek;
- Traverslerde demir tablanın yerleştirildiği oyuğun,
vida deliklerinin açılması,
- Tel direklerinde bağlantıların yapılacağı delik ve
oyukların açılması,
- Dış cephe kaplamalarında lamba ve zıvanaların
açılması gibi işlemler tamamlanmalıdır.
Emprenyeden sonra malzeme üzerinde yapılacak
herhangi bir işlem, emprenye edilmemiş kısımları
açığa çıkaracağından, böcek ve mantarların arız
olmasına neden olmaktadır.
EMPRENYE METOTLARI
Ağaç malzemenin kullanım yerinde çürümeden uzun
yıllar hizmet vermesi için emprenye maddelerenin
oduna emdirilmesi işlemi,
(1) basınç uygulamayan,
(2) basınç uygulayan,
(3) besi suyunu çıkarma,
(4) difüzyon,
(5) yerinde bakım metotları, olmak üzere beş tip
uygulama şekli ile gerçekleştirilir.
Koruyucu madde ve metodun seçiminde;
- Teknoloji
- Ekonomik şartlar
- Kullanım alanı dikkate alınır.
1. Basınç uygulamayan metotlar
-
Fırça ile sürme ve püskürtme metotları
Daldırma metodu
Batırma metodu
Sıcak ve soğuk metot
Fırça ile Sürme ve Püskürtme Metotları
Emprenye maddesinin derine nüfuz etmeden,
sadece yüzeyleri örtmesi, diri odunun emprenyesinde
dahi sorun yaratmaktadır.
Bu metotlar tatbik edildiğinde emprenye maddesi,
odunsu hücreler ve yüzeye sürülen sıvı arasındaki
kapilar etki yardımıyla ağaç malzemeye nüfuz eder.
Hücrelerin çoğunun boyuna yönde yerleşmiş olması,
boyuna yöndeki nüfuzun, enine yöndekinden daima
daha fazla olmasına neden olur.
Bu metotta iyi sonucu elde edebilmek için emprenye
maddesi birkaç kat olarak tatbik edilmelidir. Birinci
kat kuruduktan sonra diğer katlar sürülürse, emprenye
maddesi ancak birkaç mm kadar ağaç malzeme içersine
girebilmektedir.
Daldırma Metodu
Bu metot, ağaç malzemenin birkaç saniye ile 3-60
dakika arasında emprenye maddesi içersine batırılıp,
çıkartılması şeklinde uygulanmaktadır.
Malzeme tamamen emprenye maddesi içersine
daldırıldığından, fırça ile sürmeye göre daha fazla
yeknesaklık sağlanmakta ve bütün çatlakların emprenye
maddesi ile doldurulması mümkün olmaktadır.
Bu metotla emprenye edilecek ağaç malzemenin
rutubeti LDN altında olduğunda daha iyi sonuç
alınmaktadır.
Bu uygulama şeklinde de enine yöndeki nüfuz
sınırlı kalmakta, absorbe edilen koruyucu maddenin
büyük bir kısmı malzeme içersinde boyuna yönde
yayılmaktadır.
Batırma Metodu
Bu uygulama şeklinde, ağaç malzeme 2-3
gün emprenye maddesi içersinde
bırakılmaktadır.
Sürenin uzatılması nüfuz derinliği ve
absorpsiyon miktarını artırmakla beraber,
absorpsiyonun büyük bir kısmı ilk gün
gerçekleşmektedir.
Sıcak ve Soğuk Metot
Metodun esası sıcaklık değişimi ile meydana gelen
basınç farklılıklarından yararlanarak, emprenye
maddesinin ağaç malzeme içersine derin bir şekilde
nüfuz etmesini sağlamaktır.
Bu metotta, hava kurusu haldeki ağaç malzeme önce
sıcak emprenye maddesi içersine batırılır. Hava kurusu
malzeme içersinde hacminin yaklaşık % 50'si kadar hava
bulunduğundan, hücreler içindeki hava, sıcak emprenye
maddesi ile ısınarak genişlemekte ve dışarı atılmaktadır.
Daha sonra malzeme sıcak emprenye maddesinden
soğuk emprenye maddesine geçirildiğinde, soğuma
nedeniyle hücrelerde küçülen hava vakum etkisi yaparak,
koruma maddesini malzemenin içine çekmektedir.
2. Basınç uygulayan metotlar
- Dolu hücre metotları
- Bethell metodu
- Burnet metodu
- Boş hücre metotları
- Rüping metodu
- Lowry metodu
- Alçak basınç (vakum) metotlar
- Çift vakum metodu
- Osilasyon ve değişken basınç metotları
- Çok yüksek basınçlı metotlar
Basınç Uygulayan Metotlar
Basınç uygulayan metotlar, ağaç malzemenin
emprenyesinde en etkili metotlardır.
Bu metotları uygulayan tesislerde ağaç malzeme çelik
bir kazan içersine yerleştirilmekte ve belli bir basınç ya
da vakum (alçak basınç) altında emprenye maddesi, odun
hücreleri içersine sevkedilmektedir.
Bu uygulama şekli ile emprenye maddesinin
malzemede daha yeknesak dağılması, daha derine
nüfuz etmesi ve daha fazla miktarda absorbe edilmesi
sağlanabilir.
İşlemin tamamen kapalı bir kazan içinde
gerçekleştirilmesi, işlem şartlarının geniş çapta kontrol
edilmesi imkanını vermektedir.
Dolu Hücre Metotları
Dolu hücre metodunun amacı, emprenye edilen
malzemede en yüksek seviyede koruma maddesi absorbe
edilmesini sağlamaktır.
Bu nedenle hücrelerdeki havanın mümkün olduğu kadar
fazla miktarda çıkarılması ve emprenye maddesinin
girmesini önleyen hava yastığının ortadan kaldırılması
gerekmektedir.
Böylece hücre lümenleri ve çeperleri emprenye maddesi ile
dolmaktadır.
İşlem sonunda kazandan basınç kaldırıldığında hücreler
içinde kalan havanın genişlemesiyle emprenye maddesi
atılması, bu metotta en az düzeye indirilmektedir.
Boş Hücre Metotları
Fazla kreozot harcayan dolu hücre metodu ile yapılan
uygulamaların maliyeti yüksek olduğundan daha
ekonomik metotlar araştırılması yoluna gidilmiş ve
boş hücre metotları bulunmuştur.
Boş hücre metotlarından en önemlileri Rüping metodu ile
Lowry metodudur. Her iki metotta da uygulama, ön
vakum işlemi dışında, dolu hücre metoduna benzer.
Ayrıca, boş hücre metodu uygulamasında basınç
sona erdiğinde, ağaç mazeme içersinde sıkışık durumda
bulunan hava yardımıyla emprenye maddesi dışarıya
atılır. Böylece hücre lümenleri hemen hemen boş kalır.
Fakat hücre çeperleri tamamen emprenye edilmektedir.
Alçak Basınç (Vakum) Metotları
Düşük basınç uygulayarak emprenye maddelerinin
ağaç malzeme içersine girmesini ve malzemenin
uzun yıllar hizmet vermesini sağlayan birçok metot
vardır.
Vakum metotlarının en önemlisi çift vakum
metodu olup, endüstriyel bakımdan ilkdefa 1960'lı
yıllarda başarı ile kullanılmaya başlanmıştır.
Ülkemizde ise 1985 yılında bir çift vakum tesisi
kurulmuş ve son yıllarda sayılan 9'a ulaşmıştır.
3. Besi suyu çıkarma metodu (Boucherie metodu)
Metodun esası, yeni kesilmiş taze haldeki, kabuğu
soyulmamış ağaç gövdelerinde besi suyunun,
emprenye maddesi ile yer değiştirilmesi
prensibine dayanmaktadır.
Metot çoğunlukla, kesimden sonra en geç iki hafta
içinde ve kabuğu soyulmamış direklere
uygulanmaktadır.
4. Difüzyon metotları
Birbiri ile temas halinde bulunan çeşitli maddelerin molekülleri,
birbiri içersine karışıp yayılabilmekte ve bu olaya difüzyon adı
verilmektedir.
Taze haldeki ağaç malzeme yüzeyine, yoğun haldeki suda çözünen
tuzlar tatbik edildiğinde, emprenye çözeltisi ile odun içerisindeki
besi suyu arasında konsantrasyon farkı bulunduğundan, çok
yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru bir yayılma olmaktadır.
Difüzyon metotları tek bir tuzla uygulandığında, basit difüzyon
metodu adını alır.
Bundan başka, çift difüzyon ve osmoz metotları da bu gruba
girmektedir.
5. Yerinde bakım metotları
Ağaç malzemenin devamlı ya da bir süre rutubetle karşı karşıya
kalan kısımları, çürüme riski yüksek olan kısımlardır.
Örneğin; telekominikasyon ve elektrik direklerinin tepe kısmı ile
alt tarafta toprak yüzeyine yakın kısımları, ağaç köprü ayakları ve
binalardaki kiriş başları, çabuk çürüyen kısımlardır.
Tehlikeli kısımların korunmasında, bu kısımların etrafına ya da
içersine konsantre halde emprenye tuzları tatbik edilerek,
zaman içinde tuzların difuzyon yolu ile malzemeye nüfuz etmesi
sağlanmaktadır.
- Bandaj metodu
- Kobra metodu
- Oyma delik metodu
YANMAYI ÖNLEYİCİ EMPRENYE MADDELERİ
Herhangi bir ağaç malzeme kullanım yerine monte
edilmeden önce yanmayı önleyen kimyasal
maddelerle emprenye edilecekse, uygulama
metotlarından biri seçilebilir ve basınç metotlan
kullanılabilir.
Ancak, inşa edilmiş binalarda ağaç malzemenin
yerinden çıkarılması ve emprenye edildikten sonra
tekrar yerine monte edilmesi, çoğunlukla mümkün
değildir.
Bu gibi hallerde koruyucu madde yüzeye fırça ile
sürülür veya püskürtülür.
Bu koruyucular, fabrikalar, spor salonları, oteller,
çok katlı binalar, büyük mağazalar, tiyatrolar ve
depolarda kullanılmaktadır.
Ayrıca, bu tip emprenye maddeleri, maden
ocakları, büyük gemi hangarlan, tren vagonları
ve uçak hangarlarında kullanılan ağaç malzemenin
yangına karşı korunmasında büyük önem
kazanmaktadır.
Yanmayı önleyici emprenye maddeleri, suda
çözünen tuzlar ve köpük yapan organik bileşikler
olarak iki grupta toplanmaktadır.
Yanmayı önleyici tuzlar:
-
Diamonyum fosfat [(NH4)2 HP04].
Amonyum sülfat [(NH4)2 S04]
Amonyum Bromür [(NH4Br].
Amoyum tetraborat [(NH4)2B407.4H2O].
Sodyum tetraborat veya Boraks [(Na2B407.10H2O).
Diğer maddelere katılarak kullanılır.
Sodyum asetat [(NaC2H302.3H2O).
Alüminyum klorür (Al2Cl6.12H2O) ve Alüminyum sülfat
[(Al2 (S04)3.18H2O).
Potasyum alüminyum sülfat [(KAl (S04)2.12H2O).
Çinko borat [3ZnO.2B203). Üstübeç, terebantin ve
kurutucu madde karıştırılarak kullanılır.
Çalışma soruları
- Emprenye’yi tanımlayın !
- Emprenye maddesinde aranan özellikler nelerdir !
- Emprenye metotları nelerdir ?
AHŞAP YAPI ELEMANLARI
Kereste Nedir ?
Kereste ağacın, ticari maksatla kullanılabilir duruma
getirilmiş halidir. Kesilen ağaç, önce tomruklanır sonra
hızar atölyelerinde kereste haline getirilir.
Keresteler, sınıflandırılır, kurutulur, gerekiyorsa son
işlemler yapılıp pazarlanır.
Dünyada ortalama olarak, kesilen ağaçların yarısı yakacak
olarak, diğer yarısı da kağıt imalatında ve çeşitli işlerde
kereste olarak kullanılmaktadır.
Sertliklerine göre bazı ağaçlar;
Çok sert ağaçlar: Ceviz, karaağaç, akasya.
Sert ağaçlar: Meşe, kayın, dişbudak.
Orta sertlikte ağaçlar: Kırmızı sakız.
Yumuşak ağaçlar: Kestane, servi, sedir.
Çok yumuşak ağaçlar: Göknar, ladin, ıhlamur, söğüt.
Masif mobilya
İmalatında sadece ağaç malzeme (kereste) kullanılan
mobilya türüdür.
Masiflenmiş mobilya
Gövdesi sunta üst ve alt yüzeyler ortalama 0.8 mm
muhtelif ahşap kaplama, dik yüzeyler ortalama yarım
santim ağaç çıta ile çevrilerek yapılan hemen hemen
tüm evlerde bulunan alışılagelmiş mobilya çeşididir.
Yonga levha
çıta
Ahşap kaplama
Masif Panel
Masif panel aynı ağaç türünden küçük kesitli masif odun
parçalarının yani lamellerin tek parça ya da uç uca ekli parça
halindeyken özellikle lifleri paralel olacak şekilde birbirine
kenarlarından boyuna ve enine yönde tek tabaka halinde
yapıştırılmasıyla elde edilen levhalar olarak tanımlanmaktadır.
Kalınlık: 12 - 16 - 18 - 22 - 25 - 30mm
Genişlik: 1300 mm Boy: 4300 mm.
Tabakalı Kereste (Glued laminated timber-Glulam)
25-50 mm kalınlıklardaki kerestelerin uygun bir tutkalla
basınç altında yapıştırılmasıyla elde edilen Tabakalı
Kereste (Glued laminated timber), kısaca Glulam’dır.
Glulam üretiminde kullanılan keresteler şerit testere
veya katrakta yaklaşık 20-50 mm kalınlık, 25-30 cm
genişlik ve 3-4 m uzunluklarda üretildikten sonra direnç
azaltıcı kusurlu kısımlar kesilerek uzaklaştırılır.
Kerestelerin kurutulması; ağaç türü, kereste kalınlığı,
kerestenin başlangıç ve sonuç rutubeti dikkate alınarak
hazırlanan kurutma programları ile kurutma fırınlarında
yapılır.
Kaplama Tabakalı Kereste (Laminated Veneer Lumber LVL)
2-5 mm kalınlıklardaki soyma kaplamaların lif yönleri
birbirine paralel olacak şekilde, uygun bir tutkalla
basınç altında yapıştırılmasıyla üretilir.
LVL üretiminde kullanılan kaplamalar, uygun ağaç
türlerinden seçilmiş tomruklardan soyma kaplama
makinelerinde yaklaşık 2-4 mm kalınlıklarda elde
edilirler.
Kaplamalar elde edildikten sonra direnç azaltıcı kusurlu
kısımlar kesilerek uzaklaştırılır ve boyutlandırılarak
kurutma makinelerinde yaklaşık % 6-12 rutubete kadar
kurutulur. Kurutulan kaplamalar üretilecek malzemenin
boyutları dikkate alınarak istenilen genişliklerde
makaslarda kesilerek gerekirse uc uca ve/veya yan
yana ekleme işlemine hazırlanır.
MASİF PARKE NEDİR?
Meşe, gürgen ,kayın ve dişbudak gibi sert ağaçların
makinelerde işlenmesiyle elde edilen döşeme ve kaplama
malzemesidir.
Parkeler, yerden ısıtmalı zeminlerde kullanılmak için ideal
malzemelerdir.
Masif parke parçaları tutkal ile zemine yapıştırılır, kalından
inceye numaralardaki zımparalar
ile yüzeyi tesviye edilir ve
cilalanarak kullanıma hazır hale
getirilir.
Uzun ömürlü olması, ısı ve ses
izalosyonu sağlaması, sistre
olabilmesinden dolayı masif parke
günümüzde de sıklıkla kullanılmaya
devam etmektedir.
Kontrplak nedir ?
Kurutulmuş, ince ağaç katmanlarının birbirine çapraz
olarak yapıştırılıp dizilmesiyle oluşan ahşap paneldir.
Kontrplaklar en az 3 adet kurutulmuş ağaç
katmanından yapılır.
Bu katmanlar, üst üste gelenlerin lif yönleri birbirine dik
olacak şekilde yerleştirilir.
Alt ve üst yüzeylerin aynı yönde olması gerektiğinden
dolayı paneller tek sayıdaki katmanlardan oluşur.
Kontrtabla nedir ?
Geleneksel kontrtabla levhalarında göbekte kereste
parçaları yüzeylerde ise kaplama levhaları ya da
sertlevha kullanılmakta iken, daha yeni versiyonlarda
göbekte yan yana tutkalla yapıştırılmış kereste parçaları
ve yüzeyde kaplamadan çok ince keresteler
kullanılmaktadır. Mobilyacılıkta ve Avrupa’da beton kalıbı
olarak kullanılmaktadır
Plywood Nedir (film kaplı kontrplak)?
Plywood ağaç tabakalarından oluşan bir paneldir.
Plywood çok iyi mekanik dayanıklılığa sahip olmasına
karşın hafif olan bir malzemedir. Katman sayısı genelde
tek sayı olacak şekilde üretilir. Dış katmanlar genellikle
panelin uzun ölçüsüne paralel yöndedir. Birbirini izleyen
katmanlar birbirine dik olacak şekilde yapıştırılır. Bu
üretim şekli dayanımı artıran vibrasyonla oluşacak şok
etkilere karşı koyan bir yapıdır.
Lif Levha
Bitkisel liflerin doğal yapışma ve keçeleşme
özelliklerinden yararlanarak ya da yapıştırıcı madde
ilave ederek oluşturulan levha taslağının kurutulması
veya preslenmesi sonucu elde edilir.
Buna göre; lignoselülozik maddelerin liflere ayrılması ile
elde edilen liflerin istenilen
ölçülerde şekillendirilmesi
sonucu oluşturulur.
Bu maksatla, hammadde
olarak odun, şeker kamışı,
keten, tahıl, pamuk ve
mısır saplarından yararlanılır.
MDF Nedir
MDF, kelime anlamı ile orta yoğunlukta lif levha
anlamına gelmekte ve Medium Density Fiberboard
kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır.
MDF orta sertlikte bir levha olup, termomekanik olarak
odun veya diğer selülozik hammaddelerden elde edilen
liflerin belirli bir rutubet derecesine kadar kurutulduktan
sonra yaklaşık %9-11 oranında termosetting (sıcaklıkta
katılaşan) karakterli bir tutkal ile tutkallanarak sıcaklık
ve basınç altında preslenmesiyle oluşan homojen
yapıda levhadır.
Özellikleri
MDF yapısı itibariyle
- Her noktasının homojen yoğunlukta olması,
- Standart boyutlarda elde edilebilmesi,
- Freze işlemlerindeki mükemmelliği,
- Yüzey ve kenarlardan uygulanan vidaları iyi tutması
- Lake boya uygulamaları için mükemmel bir yapıya
sahip olması nedeniyle tercih edilmektedir.
MDFLAM
MDF levha üzerine, teknolojik emprenye makineleriyle
melamin reçinesi ve tutkal emdirilerek yanmaz ve su
geçirmez hale gelen dekor kağıdının kaplanmasıyla
elde edilir.
Zengin desen ve renk çeşitleriyle sunulan MDFLAM’lar
yaşadığınız tüm mekanların dekorasyonunda, mutfak,
banyo ve modüler mobilya üretiminde tercih edilir.
Emprenye esnasındaki
kimyasal işlemler
Yardımıyla; çizilmeye,
yanmaya ve suya
dayanıklı bir yüzey elde
edilir.
MDFLAM, plakalar halinde satılır ve kesim yapılması
gerekir. Kesilen yerler masif bantı ile masiflenerek aynı
görsellik sağlanır.
Lake boya yapılmışçasına mükemmel görüntü verir.
Ancak yine de kesim ve biçim
yapan ustanın hassasiyeti
önemlidir.
Hatasız kesim ve masifleme
olmazsa ve montaj sırasında
dikkatli olunmazsa çizik ve
yıpranma meydana gelebilir.
Bu istenmeyen bir durumdur
ve genel anlamda rötüşu
mümkün değildir.
SUNTA (Yonga Levha)
Sunta, odun talaşının veya odunlaşmış lignoselülozik
bitkilerin belli kimyasal birleştiriciler ile karıştırılarak
preslenmesi sonucu elde edilen levhadır.
- Mobilya sanayisinde sıkça kullanılır.
- Suya ve yanmaya karşı dayanımı yoktur.
- Çeşitli kalitelerde üretilir ve darbe dayanımı kalitesine
göre değişir.
Vasıfsız, ince çaplı odunların
hammadde olarak
kullanıldığı ahşap plakadır.
Sunta imalatı
Odunlar, yongalama makinelerinde küçük parçalara
bölünür. Kurutma fırınında belli bir nem oranına
indirilir ve eleme işleminden sonra, tutkalla karıştırılır.
Alt, orta ve üst olmak üzere, tabakalar halinde serilir.
Belirli bir sıcaklık ve basınç altında preslenen
malzeme, tutkalın reaksiyona girmesi ile, ‘masif’ bir
malzeme haline gelir.
Daha sonra zımparalanan levhalar, bekletildikten
sonra, tüketime sunulur.
Standart kalınlıkları; 3, 4, 5, 6, 8, 10, 12, 18, 22, 25,
30, 35, 40, 45, 50 mm
Boyutları; 210 x 280 cm, 183 x 366 cm, 125 x 250 cm,
250 x 450 cm
SUNTALAM
Suntalam, sunta levha
üzerine, teknolojik
emprenye makineleriyle
melamin reçinesi ve tutkal
emdirilerek yanmaz ve su
geçirmez hale gelen dekor
kağıdının kaplanmasıyla
elde edilir.
OSB nedir ?
OSB, anavatanı Amerika ve Kanada olan, Oriented
Strand Board kelimelerinin başharflerinden oluşan ve
türkçeye Yönlendirilmiş Yonga Levha olarak tercüme
edebileceğimiz mühendislik ürünü bir ahşap levhadır.
OSB, belirli büyüklükteki yongaların (strand)
yönlendirilerek birbirine 90 derece gelecek şekilde
serilmesiye oluşan, 3 katmandan ibarettir ve ürünün
maksimum çekme ve eğilme değerlerine sahip
olmasının en önemli sebebi budur.
Yonga levhadan çok daha üstün, çoğu yerde kontrplak
ile eşdeğer hatta daha mukavemetlidir.
Kalınlık: 9, 10, 11, 15, 18, 20, 22 mm
Ölçü: 122x244, 61x244, 183x244 mm
Verzalit
Werzalit , yongalanmış odunların ince talaş haline
getirilerek tutkal ve kimyevi maddeler ile karıştırılıp,
yüksek basınç ve sıcaklıkta şekil verilerek, dekor
kağıtları ile yüzeylerinin kaplanması suretiyle
gerçekleştirilen bir üründür.
Yapay Reçine Plakalar (Formika)
0,9 ile 1,5 mm arasında değişen kalınlıklarda yapay
reçine emdirilmiş kağıtların fenol ve melamin reçinesi
kullanılarak üst üste sıcak preslerde sıkıştırılmasından
elde edilmiş plakalara formika denir.
Dış tesirlere dayanıklıdır.
Değişik renk ve desenlerde üretilir.
Serttir, işlenirken kesici ağızları
çabuk köreltir.
Formika iç mimaride,
mobilyacılıkta kullanılmaktadır.
Piyasada plaka halinde satılır.
Çalışma soruları
-
Masif mobilya nedir ?
Masiflenmiş mobilya nedir ?
Masif parke nedir ?
Kontrplak nedir ?
Kontrtabla nedir ?
Liflevha nedir ?
MDF nedir ?
MDFLAM nedir ?
Sunta (yonga levha) nedir ?
Suntalam nedir ?
OSB nedir ?
Verzalit nedir ?
Formika nedir ?
Yerli ağaç türlerimiz
Adı:
Dış görünüşü:
- Tepe, dal, yaprak
- Gövde, kabuk
İklim istekleri:
Yayılışı ve yaşamı:
Odun özellikleri:
- Makroskopik
- Mikroskopik
Kullanış yerleri:
- Ana
- Tali
İğne yapraklı ağaçlar:
- Adi ardıç (Juniperus communis)
- Boylu ardıç (Juniperus exelsa)
- Kokulu ardıç ( Juniperus foetidissima)
- Sarı çam (Pinus sylvestris)
- Toros kara çamı (Pinus nigra varyete pallasiana)
- Kızılçam (Pinus brutia)
- Fıstık çamı (Pinus pinea)
- Halep çamı (Pinus halepensis)
- Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana)
- Uludağ göknarı (Abies bornmülleriana)
- Kazdağı göknarı (Abies equi-trojani)
- Toros göknarı (Abies cilicica)
- Doğu ladini (Picea orientalis)
- Porsuk (Taxus baccata)
- Toros sediri (Cedrus libani)
- Piramidal servi ( Cupressus sempervirens)
Geniş yapraklı ağaçlar
-
Çınar yapraklı akçaağaç (Acer platanoides
Adi ceviz (Juglans regia)
Doğu çınarı (Platanus orientalis)
Adi dişbudak (Fraxinus excelsior)
Gürgen (Carpinus butulus, C. Orientalis)
Siğilli huş ( Betula pendula)
Ihlamur (Tilia …)
Ova karaağacı (Ulmus minor)
Kara kavak (Populus nigra)
Titrek kavak (populus tremula)
Doğu kayını (Fagus orientalis)
Anadolu kestanesi (Castanea sativa)
-
Adi kızılağaç (Alnus glutinosa)
Ak meşeler (Quercus …)
Kırmızı meşeler (Quercus …)
Anadolu sığla ağacı (Liquidambar orientalis)
Şimşir (Buxus …)
Ak söğüt (Salix alba)
Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia)
Armut (Pirus communis)
Kiraz (Prunus avium)
Üvez (Sorbus aucuparia)
At kestanesi (Aesculus hippocastanum)
SÖZLÜK
Alfa selüloz :Bu terim il kez 1912 de Cross ve Bevan tarafından önerilmiştir ve kuvvetli sodyum hidroksit
çözeltisinde çözünmeyen selülozu belirtir
Alkol-Benzende Çözünürlük:Odun yongalarının soxlet cihazında alkol-benzen extraksiyonu sonucu çözücüye
geçen maddelerin oranını ifade eder.
Anorganik Madde: Odunun 600- 800 °C de yakılarak elde edilen kül incelenerek belirlenir. (K, Ca, Mg, silikatlar vb.)
Basınç Direnci: Ağaç malzemeyi sıkıştırmaya, ezmeye ve bu şekilde deforme etmeye, kırmaya çalışan kuvvete
karşı gösterilen direnç. Bu etki liflere paralel olduğu gibi dik yönde de olabilir
Boyuna Traheid: İğne yapraklı ağaçlarda iletim ve destek görevi yapan ve boyuna yönde uzanan hücrelerdir.
Brinell Sertlik: Katı bir maddenin bir kuvvet yardımı ile diğerinin içine girmesine karşı gösterilen dirençtir. Değişik
yöntemlerle sertlik değeri saptanabilir. Brinell yöntemi de bunlardan bir tanesidir.
Çekme Direnci: Odunda lifleri birbirinden ayırmaya, koparmaya, deforme etmeye çalışan kuvvette karşı gösterilen
karşı koymadır. Liflere dik yada paralel yönde belirlenebilir.
Dinamik Eğilme: Ani (şok) olarak etki eden ve ağaç malzemeyi eğmeye zorlayan kuvvetlere gösterilen karşı
koymadır. Spor araç gereçleri ve döşeme malzemelerinde önemlidir
Diri Odun: Ağaç gövdesinde kabuk ile öz odun arasında kalan açık renkli kısma diri odun denilir. İletim ve destek
görevi yapar.
Doğal Dayanıklılık: Odunun herhangi bir koruyucu işleme tabi tutulmaksızın çeşitli biyolojik, fiziksel ve kimyasal
faktörlere karşı gösterdiği direnç olarak tanımlanır
Eğilme Direnci: İki mesnet arasında bulunan ahşap malzemeye ortadan bir,iki yada her noktadan kuvvet
uygulayarak ortaya konulan direnç. Bu esnada malzemede basınç, çekme ve makaslama gerilmeleri meydana gelir.
Ekstraktif Madde: Odunda az miktarda bulunan kimyasal maddeler bir çözücü veya çözücü karışımı ile
ekstraksiyonu sonucu elde edilir.
Elastikiyet Modülü: Ağaç malzemeye uygulanan düşük gerilmelerde meydana gelen şekil değişiminin
(deformasyonun), yük kaldırıldıktan sonra tamamen ortadan kalkması geri kazanılması özelliğini ifade eden bir
değerdir.
Emprenye Edilebilme Kabiliyeti: Emprenye işlemleri sırasında emprenye maddesi çözeltisinin odun içine nüfuz
edebilme yeteneğidir. Değerlendirme öz odunun emrenye edilebilmeme durumuna göre yapılmıştır.
Holoselüloz:Ekstraktif maddeler ve ligninden arındırılmış odundan geriye kalan kısım.
İşlenme Özelliği: Ağaç malzemeninin kullanım amacına yönelik olarak ağaç işleme makinelerinde işlenebilme
durumu.
Kurutma: Ağaç malzemenin içinde bulunan ve kullanım amacı için uygun olmayan suyun atılması işlemidir. Bu doğal
ya da teknik yöntemlerle gerçekleştirilir.
Kül: Odun yongalarını yakılmasından sonra geriye kalan kül oranı (odunda bulunan organik maddeleri gösterir).
Lignin: Odun yapısındaki üçüncü önemli makro moleküldür. Fenilpropan birimleri içeren romatik sistemden
oluşmaktadır. İbreli türlerde daha fazla lignin var ve yapısı daha farklıdır. Makaslama Direnci Birbirine kaynamış iki
düzlemi aksi yönlerde kaydırarak birbirinden ayırmaya çalışan kuvvetlere gösterilen karşı koymadır.Özellikle birleşim
yerlerinde önemlidir.
Makaslama Direnci: Birbirine kaynamış iki düzlemi aksi yönlerde kaydırarak birbirinden ayırmaya çalışan kuvvetlere
gösterilen karşı koymadır. Özellikle birleşim yerlerinde önemlidir.
Makroskopik Özellikler: Odunun, çıplak gözle yada lup (*10) altında incelendiğinde görülebilen özelliklerdir. Ayrıca
odunun rengi, parlaklığı, kokusu, tekstürü, lif yapısı, ağırlığı, sertliği ve tadı da makroskop özellik sınıfına girmektedir
Mikroskopik Özellikler: Odun, hücre adı verilen küçük birimlerden oluşmuştur. Hücreler ağaçta iletim, destek ve
depolama görevini üstlenirler. Odun dokusunu oluşturan hücreler mikroskop altında incelenerek ağaç türleri teşhis
edilebilir.
Öz Işını: Öz ışınları, makroskopik yapıda enine kesitte radyal yönde uzanan ince çizgiler şeklinde görülürler. İğne
yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlarda her zaman mevcutturlar. Radyal yönde gıda alışverişini sağlarlar ve depolama
görevi yaparlar.
Öz Odun: Ağaç gövdesinin orta kısmında belli bir yaştan sonra oluşan ve ekstraktif maddelerin etkisi ile çoğunlukla
koyu renkte görülen odun kısmıdır. Ağaçta sadece destek görevi görür.
pH: Odunun asiditesini gösterir
Polyos (hemiselüloz): Hücre çeperi yapısında selüloz ile yakın ilişkidedir. Mannoz,galaktoz, entoz ksiloz, arabinoz,
heksoz glikoz nötr şekerler en önemlileridir.
Selüloz: Odunun en önemli bileşenlerindendir, yapraklı ve ibreli ağaç odunlarının yaklaşık yarısını teşkil etmektedir.
Birbirine b-(1-4), tarzında bağlı anhidroglukopiranoz birimlerinin oluşturduğu uzun lineer polimer
Sıcak Su Çözünürlüğü: Odun yongalarının sıcak su ile muamele edildiğinde suya geçen maddelerin oranını ifade
eder
Trahe: Sadece geniş yapraklı ağaçların odunlarında bulunan, iki ucu açık, genellikle büyük çaplı kısa hücreler olup,
davul ve fıçı şeklinde oldukları gibi, küçük çaplı, uzun hücreler de olabilirler.
Yarılma Direnci: Bir ağacın lifleri arasına giren ve onu ayırmaya çalışan kama şeklindeki alete gösterdiği direnç.
Özellikle birleşim yerlerinde önemlidir.
Yıllık Halka: Ilıman iklim kuşağında yetişen ağaçlarda gövde enine kesiti incelendiğinde, özün etrafında az ya da çok
belirgin iç içe geçmiş halkalar şeklinde görülen oluşumlara yıllık halka adı verilmektedir.
Telli Kavak
Bir telli kavak büyürdü,
Daday'ın Çiydere köyünde usuldan usuldan.
Yerin karanlığından azad olmus,
Aydınlık sular yürürdü ayaklarının ucundan.
Kendi halindeydi telli kavak.
Geceleri gökyüzüne bakarak,
Samanyolunu düşünürdü yaprak yaprak.
Başka şey de dilemezdi.
En uzak rüzgarlara kaptırmıştı başını;
Ona konmayan kuşa kuş,
Ona değmeyen rüzgara rüzgar da denmezdi.
Gel zaman git zaman,
Kızını everecekti Çiydereli Halil
Cebindeki yetmezdi.
Bir gece sabaha karşı;
Ver yansın ettiler baltayı ayak bileklerine
Telli'nin.
Uyanıverdi ilk vuruştan
Aman, dedi telli kavak; kıyman!
Sular bulandı ayaklarının ucundan,
Yapraklar yalvardı hep bir ağızdan; vurman!
Aman zaman dinler miydi Çiydereli Halil
Kızını everecekti, cebindeki yetmezdi.
Yıkılıverdi telli kavak,
Ortasına gecenin boylu boyuncak.
Oldu mu ya, dedi telli kavak
Böğründe duran baltaya;
Yaşayıp gidiyorduk şunun şurasında.
Kim gönderecek şimdi selamını suların,
Samanyoluna yaprak yaprak?
Ne olacak şimdi rüzgar?
Kuşlar nereye konacak?
Oradan oraya atıldı telli kavak
Elden ele satıldı.
Boynuna dört demir takıldı
Çankırı'ya beş mavzer atımı uzak,
Bir tepenin duldasına çakıldı.
Telefon direği oldu telli kavak.
Vınladı durdu telefon telleri boynunda.
Samanyoluna baktı geceleri.
Suları düşündü ayaklarının ucunda,
Yapraklarını düşündü,
Rüzgarı düşündü avcunda,
Gözleri dolu dolu oldu.
Bir türkü tutturdu en sonunda;
'Telefonun tellerine, kuşlar mı konar
Herkes sevdiğine cicim, böyle mi yapar?'
Aydın Gün
Ana kaynak: Ağaç Teknolojisi
Prof. Dr. A. Yılmaz Bozkurt, Prof. Dr. Nurgül Erdin
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın no: 445
İstanbul 1997