Transcript Slide 1

Börn og áföll
Margrét Blöndal
Áfallamiðstöð
Landspítali
6. júlí 2015
Yfirlit
 Umfjöllun um áfallastreituröskun
– PTSD – post traumatic stress
disorder
 Ofbeldi í nánum samböndum á
Áfallamiðstöð LSH
 Atriði til umræðna og umhugsunar
6. júlí 2015
Áhrif ofbeldis í nánum samböndum
(heimilisofbeldis) á börn
(Ingólfur V. Gíslason 2008)













6. júlí 2015
25-70% sýna hegðunarvandkvæði
Tilfinningalegur sársauki
Lítið sjálfsálit
Lítil félagsleg færni
Erfiðleikar við lausn félagslegra vandamála
Átraskanir
Líkamleg óþægindi
Angist
Þunglyndi
Svefnraskanir
Áfallastreituröskun (PTSD)
Andfélagsleg hegðun
Sjálfsvígshugmyndir
Ofbeldi í nánum samböndum
Ísland – erlendar rannsóknir
 70-95% íslenskra barna þekkja til orðsins
heimilisofbeldi (Rannsókn Guðrúnar Kristinsdóttur og Ingibjargar
Harðardóttur 2008)
 20-25% barna hafa orðið vitni að ofbeldi á
milli foreldra (erlendar rannsóknir)
(DeJonghe ofl des 08)
6. júlí 2015
Mikilvæg atriði sem tengjast
áföllum barna




Ofbeldi í skóla milli barna
Ofbeldi á almannafæri að aukast
Forsjárdeilur– börn orðin alvarlega veik
Foreldrar illa staddir
– Gerendur sinna börnum
 Börn hrædd eða meidd í heilbrigðisþjónustu
 Áfallastreituröskun
– Ofbeldi í nánum samböndum
– Önnur áföll
6. júlí 2015
PTSD
DSM IV Text Revision 2000 (1994)
Greiningakerfi

Áfall – atburður eða afleiðing atburðar

Viðmið A
– A-1
• Hætta sem ógnar lífi eða limum
• Vitni að ofbeldi, líkamsáverkum eða
dauða.
– A -2
• Atburður sem veldur ótta,
hjálparleysi og hryllingi
• Börn: ringluð, æst
6. júlí 2015
Atburðir sem valdið geta áfalli
 Náttúruhamfarir
• Jarðskjálftar, snjóflóð, óveður, flóð
 Slys
• Bílslys, flugslys
 Áfall af manna völdum
• Árásir, rán, nauðgun, sprengingar,
iðnaðarslys
6. júlí 2015
Langvarandi ofurálag
 Ofbeldi í nánum samböndum
 Kynferðislegt ofbeldi
 Einelti
 Stríðsátök
 Fangabúðavist
6. júlí 2015
Áhrif áfalla
DSMIV TR
Áfallastreituviðbrögð (acut stress
reaction)
– Tilfinningaleg, hugræn, líkamleg
PTSD: Post Traumatic Stress Disorder
Áfallastreituröskun
6. júlí 2015
Langvinn áhrif áfalla
PTSD - Áfallastreituröskun
(DSM IV Text Revision 2000)

PTSD –Crit A

Endurupplifun (B)
– Áleitnar minningar, hugsanir (börn: valda ekki alltaf streituviðbrögðum

–
Draumar
–
Endurupplifun, skynvillur, endurupplifun í vöku/ undir áhrifum vímuefna
(Scheeringa okt 08)
Hliðrun og Dofi (C) (3 af 7 fullorðnir) 1 af 7 börn (Scheeringa okt 08)
–
Minnisleysi, forðast gjörðir, staði, fólk, hugsanir, tilfinningar eða samtöl tengd áfalli;
áhugaleysi (börn: kemur aðallega fram í minni þáttöku í leik, félagsleg einangrun
) skeytingarleysi, tilfinningakuldi, neikvæð framtíðarsýn
(Scheeringa okt 08)
–

Börn lækka viðmið (Wright ofl., 2006)
Ofurviðbrögð (D)
–
Ofurárvekni, Viðbrigðni; fight/flight, svefntruflanir, reiði (börn- mikil skapofsaköst
(Scheeringa okt 08)
6. júlí 2015
)
)
PTSD og ADHD
(Thinker 2002)
 ADHD ofgreint
 PTSD vangreint
 Of mikil áhersla á ADHD greiningu á kostnað PTSD
m.t.t. meðferðar
 Erfitt að greina ofvirkni ADHD frá ofurárvekni í PTSD
skv DSMIV
 Baylor University Texas (2002)
– Prógramm fyrir börn: alvarleg vanræksla og
ofbeldi
• 2% barna koma inn með PTSD greiningu
• Eftir ýtarlegri greiningu meira en 60% mæta öllum
viðmiðum fyrir PTSD
6. júlí 2015
6. júlí 2015
Viðbrögð eftir áföll sem geta leitt til
áfallastreituröskunar
Flótti /Forðun
•Forðast hugsanir
•Forðast það sem minnir á
•Bæla niður tilfinningar
•Pirringur/árásargirni
Ágengar áminningar
Myndir
Martraðir
Endurupplifanir
Tilfinningar
Reiði
Ótti
Hryllingur
Skömm
Dapurleiki
•Sjálfsskaðandi hegðun
•Misnotkun efna/áfengis
•Ofát
•Hugrof/detta út
•Félagsleg einangrun
Hugsanir
Grundvallarskoðanir
Ályktanir
6. júlí 2015
•Dregur úr virkni
•Líkamleg einkenni –
heilsufarsleg vandamál
Áfallastreituröskun - ÁSR

Áfallastreita getur þróast yfir í sjúkdómseinkenni
– Áfallastreituröskun ÁSR - Kvíðaröskun
– PTSD Post Traumatic stress disorder

Algengi:
 5-14% fá einhvern tíma á ævinni(Gallagher o& Winston, 1999; J. de Vires, Kassam Adams ofl.,
2003; Kimble & Kaufman, 2004; Nesse & Zamorski 1997; Cason, Resick & Weaver, 2002).

Áhætta mismunandi eftir áföllum:
Dæmi:
Náttúruhamfarir ~ 3%
(t.d., Kessler ofl.,1995)
Bílslys ~ 9%
(t.d., Blanchard & Hickling, 2004)
Nauðgun ~ allt að 57%
(t.d., Resick & Calhoun, 2001)

Meiri lífshætta => meiri hætta á ÁSR
6. júlí 2015
Börn og PTSD

Algengi hjá börnum – öll áföll, áætlað - 36%.
(J.de Vires et. al 1999)


Upplifa amk einn alvarlegan atburð
– Stúlkur
15 - 43%
– Drengir
14 - 43%
– Stúlkur
3 - 15%
– Drengir
1 - 6%
PTSD
6. júlí 2015
(Hamblen, 1998).
Rannsóknir á áfallaröskun - PTSD
 Börn í Palestínu 40% af íbúum
(WHO, 2004)
– 33% þörf fyrir sálfræðiaðstoð
– 49% meðal- alvarlegt PTSD
6. júlí 2015
Ísland: Tíðni (frh)

Rannsókn Hrefnu Ólafsdóttur félagsráðgjafa:
• 746 svöruðu könnun um kynferðislegt ofbeldi (49,7% svarhlutfall)
• kynferðislegri misnotkun fyrir 18 ára aldur: 17% þátttakenda ~ kvk 80%
• 1/5 stúlkum (23%) en 1/10 strákum (8%)
• 60 - 70% var gróf eða mjög gróf

Könnun Barnaverndarstofu meðal 16 til 19 ára unglinga
– 8,4% kynferðislegri misnotkun
(Barnaverndarstofa, 2007a)

Könnun Barnaverndarstofu meðal 11 til 15 ára barna/unglinga
– 5,1%: einhver á heimilinu hafði reynt að hafa samfarir gegn vilja
barns
– 13,7%: skoðað eða snert kynfæri barns eða látið barn gera slíkt við sig
– 2,7%: einhver í skóla eða vinnu hefði neytt þá til samfara
– 6,3%: snert á kynferðislegan hátt
(Barnaverndarstofa, 2007b)
6. júlí 2015
Aðstæður barna heima


Vitum við hvað barnið hefur gengið í gegnum?
Foreldrar:
–
–
–
–




Samskipti milli foreldra – tengslamyndun við barn
Fjármál
Ofbeldi
Áfengis / vímuefnaneysla
Skilnaður
Sorg
Veikindi
Önnur systkini
– Veikindi
– Hegðunarvandi
– Vímuefnaneysla / sterar
6. júlí 2015
Viðbrögð barna

Svipuð viðbrögð barna við
• Kreppu
• Áfalli - skelfing ótti og hjálparleysi
• Sorg

Breyting á barni frá því sem áður var

Viðbrögð eðlileg

Gæta vel að barni sem dregur sig í hlé

Barn festist í viðbrögðum – innlimar í viðbrögð sín og leiðum til að
takast á við heiminn
– Aukin ógn leiðir af sér frumstæðari viðbrögð
• Stöðugt að verja sig, fjandsamleg – ofbeldisfull

Barnið tekst aftur á við atburð í hverju nýju þroskastigi
6. júlí 2015
Ofbeldi í nánum samböndum
Tilvísanir 2008
Áfallamiðstöð LSH
40
37
37
35
30
25
18
20
15
Series1
10
10
5
2
2
vitnað
dómur
0
Mál
6. júlí 2015
Konur
erl
börn
Aldur þeirra sem fengu þjónustu
vegna ofbeldis í nánum samböndum
Ár
Áfallamiðstöð LSH árið 2008
12
10
8
6
4
2
0
11
4
5 til 9
ára
6. júlí 2015
4
15-19
10
aldur
3
20-24
3
25-34
35-44
45-54
1
1
55-64
65-74
Önnur áföll barna
Tilvísanir til áfallamiðstöðvar
 Umferðarslys = 8 mál
 Andleg vanlíðan vegna dauðsfalls = 5
– Koma að látnum – sjá einhvern deyja
 Verða fyrir ofbeldi = 4 mál
– Unglingar tengt skemmtanalífi
– Unglingar að bera út blöð
– Börn í skóla – á skólalóð
6. júlí 2015
Eðli mála
Slys
 Aukin þekking á áhættuþáttum
 Vanmat heilbrigðisstarfsmanna á áhrifum
slysa – hættu á andlega líðan barna
– Umferðarslys
6. júlí 2015
Sterk streituviðbrögð strax eftir áfall
Samband á milli hjartsláttar barns og langvinnra
eftirkasta áfalla - PTSD, (Kassam-Adams ofl., 2005)
 Börn sem fengu væga eða alvarlega
áfallastreituröskun voru með hærri hjartslátt
við komu á bráðamóttöku
6. júlí 2015
Börn sem slasast í
umferðarslysum
(J. de.Vires ofl., 1999; Zink og McCain, 2003)
– 22- 35% (svipað og misneyting- abuse). (Ísl. 67)
– 18% - 2 mánuðum eftir slys - (Ísl. 34)
– 10% - 6 mánuðum eftir slys
6. júlí 2015
- (Ísl. 19)
Eðli mála
Ofbeldi í nánum samböndum
 Vanlíðan móður – áhrif á barn
 Geðræn vandamál foreldra ekki meðhöndluð
 Vanmat á áhrifum ástands á heimili á barn
– “Barnið hefur aldrei orðið vitni að ofbeldi”
 Áfengisneysla föður – móður eykur á vanda
 Vaxandi að faðir sé í eiturlyfjaneyslu og hótar/ógnar
 Mismunagreining ADHD og PTSD
– Mörg börn sem búa við slæmar félagslegar
aðstæður með ADHD greiningu!
6. júlí 2015
Eðli mála
Kynferðislegt ofbeldi
 Hindranir í þjónustu vegna skýrslutöku
– Takmarkar inngrip sem er nauðsynlegt til að
draga úr þjáningu og getur fyrirbyggt versnun
 Þjónusta við börn sem eru þolendur kynferðisofbeldis
– Heilbrigðisþjónusta
• Líkamsskoðun
• Sálrænn stuðningur
• Sálræn meðferð
– Félagsþjónusta,
• Sálrænn stuðningur
• Barnavernd
– Þjónusta dómstóla
6. júlí 2015
Heimildir

Börn og sorg (Sigurður Pálsson)
Verndum þau (Ólöf Á. Farestveit og Þorbjörg Sveinsdóttir, 2006)
Heimilisofbeldi gegn börnum á Íslandi (Jónína Einarsdóttir ofl., 2004)
Helping children and adoloscents cope with violence and
disaster (National Institute of Mental Health, 2001).
www.trauma-pages.com

http://www.helpguide.org/mental

http://www.educationworld.com/a_curr/curr369.shtml




– Helping Children Cope: Teacher Resources for
Talking About Tragedy
6. júlí 2015
McIntosh og Mata sept 08





6. júlí 2015
The outcomes within this retrospective study illustrate the increase in compliance in initiating early psychology consults with identified
triggers associated with PTSD. Early identification of risk factors prevents the child/ adolescent from a missed opportunity for screening
and intervention. In many instances, children are discharged home without appropriate follow-up because of a failure within the system
to identify those children who are at an increased risk. Shreier and colleagues' found that nurses, when compared with parents and
children, significantly underreported the presence of hyperarousal in patients where 69% of children experienced at least mild
posttraumatic symptoms during their admission.1 In addition, Ziegler and colleagues14 found that physicians had a tendency to
underestimate the risk for posttraumatic stress and acute stress disorders in their pediatric patients and written or verbal instructions
regarding the potential for development of these symptoms was not provided to families at discharge.
Research has shown that symptoms of PTSD differ substantially between children and adults.5 For example, reenactments are more
than likely to be articulated in play rather than through verbal communication. Children are less likely to experience flashbacks than
adults and their nightmares may or may not be trauma related.5'8'15 Psychosomatic complaints, such as gastrointestinal symptoms,
headaches, sleep disturbance, concentration problems, and anxiety, are common complaints among children who have been
traumatized.15,16 In addition, children may experience condition-related trauma (ie, the event itself) or treatment-related trauma,
which may consist of invasive or painful procedures such as intubation, catheterization, and cardiac resuscitation.8 Untreated or
inadequately treated pain, as illustrated in the pain-related issues of unscreened pédiatrie patients of this study, may play an important
role in the development of acute stressor posttraumatic stress-related symptoms. Saxe and colleagues17 found that in pediatric trauma
population, the relative amount of morphine given to patients with burn injury was inversely related to the degree of posttraumatic
stress symptoms 6 months postinjury. Furthermore, a meta-analysis by Noronha and Faust12 revealed that exposure to pain was one of
the largest factors in psychological adjustment post-burn injury in children.
According to the National Ambulatory Medical Survey, 90% of patients with PTSD are seen in the primary care setting.18 Nearly 70% of
individuals with PTSD have seen a primary care practitioner within the first 6 months following the traumatic event.19 Similarly,
Schreier and colleagues' found 57% of pediatric patients exhibiting posttraumatic symptoms 1 month postinjury, 59% exhibiting
symptoms at 6 months postinjury, and 38% exhibiting symptoms 18 months postinjury.1 Another research study done by de Vries and
colleagues20 found that when children and their parents sought services for posttraumatic stress-related symptoms, more than half of
those affected did not receive any form of help for their distress.
Research supports that without treatment, PTSD causes tremendous problems for a child's social, cognitive, educational, and biological
development. Children have been reported to experience physical aggression, loss of previously acquired developmental skills, and, at
later stages, comorbidities such as substance abuse and depressive disorders.16,21
This study illustrates that many children continue to receive care for their physical injuries; however, little is done to address their
psychological injury. Multidisciplinary healthcare providers need to be at the forefront of developing guidelines that incorporate all of
the trauma patient's physical, spiritual, cultural, and psychological needs.