Transcript Stikilbólga_föstudagsfyrirlestur

Stikilbólga
(Mastoiditis)
Gunnar Einarsson
læknanemi
• Stikilbólga (mastoiditis) er alvarleg sýking í
slímhúðarþekju holrýma í stikilhluta
(processus mastoideus) gagnaugabeins
(os temporalis).
• Sýkingin er fylgikvilli miðeyrnabólgu (otitis
media) sem er algeng hjá börnum
Stikilbólga
Faraldsfræði (1)
• Stikilbólga er sýking í slímhúðarþekju
stikilholrýma gagnaugabeins og er
fylgikvilli miðeyrnabólgu
– bráð stikilbólga (acute mastoiditis)
– langvinna stikilbólga (chronic mastoiditis)
• Algengast er að börn sýkist á aldrinum 613 mánaða
• Kynjahlutfall er jafnt
Stikilbólga
Faraldsfræði (2)
• Fyrir daga sýklalyfja var stikilbólga fylgikvilli í 510% tilfella bráðrar miðeyrnabólgu.
– Dánartíðni mældist þá 2/100000 börn
• Í dag er stikilbólga sjaldgæfur atburður í
þróuðum löndum
– Dánartíðni <0.01/100000 börn
• Nokkur Evrópulönd og N-Ameríka: nýgengi 1,24,2/100.000 íbúa (1991-1998)
• Hæsta nýgengi er lýst í Danmörku og Hollandi
en lægst í N-Ameríku og Skotlandi
Stikilbólga
Meintilurð og sjúkdómsvaldar
•
Bakteríur dreifa sér frá miðeyra inn í holrými stikilhluta og valda
bólguviðbragði í slímhúðarþekju.
–
–
–
–
•
Stikilhellir lokast og hindrun verður á útflæði vökva
Þrýstingur hækkar í stikilholrými
Abscess myndun
Getur leitt til eyðileggingar á beini
Sjúkdómsvaldar:
– S. Pneumoniae
– H. Influenzae
– P. Aeruginosa
–
–
–
–
–
–
–
M. Catarrhalis
Mycobacterium tegundir
S. pyogenes
Aspergillus
Staphylococcus tegundir
Nocardia asteroides (nýlegt case report)
cholesteatoma
Stikilbólga
Sögutaka og skoðun
• Saga:
–
–
–
–
–
–
–
Nýleg miðeyrnabólga
Endurteknar miðeyrnabólgur
Eyrnaverkur (otalgia)
Verkur í stikilhluta
Hiti
Höfuðverkur
Hvítvoðungar sýna ósértæk einkenni (lystarleysi, þyngdartap, pirring og
niðurgang)
• Skoðun
– Bólga yfir stikli
• Beinið er aumt viðkomu og roði getur verið til staðar.
– Roði í hljóðhimnu
– Útbungandi hljóðhimna
– Útstætt eyra
Stikilbólga
Mismunagreiningar
• Eyrnabólga
– Miðeyra
– Hlust
•
•
•
•
•
•
•
Áverki á eyra og/eða stikli
Eitlastækkun á hálsi
Heilahimnubólga
Húðnetjubólga (cellulitis)
Bólga í gl. parotis
Cysta eða tumor í beini
Höfuðkúpubrot-basal fractura
– Battle´s sign
Stikilbólga
Rannsóknir
• Blóðprufur
– Status, diff
• Blóðræktun
• Ástunga á hljóðhimnu
– Gram´s litun
– Ræktun
• Myndrannsóknir
– CT höfuð: 87-100% næmi
– MR höfuð: ef grunur um intracranial fylgikvilla
• Mænuástunga
– Ef grunur um intracranial fylgikvilla
Stikilbólga
Meðferð (1)
• Þriðju gráðu Cephalosporin
– Ceftriaxone
• Fullorðnir: 1-2 g IV 12-24h
• Börn: 50-75 mg/kg IV 24h
• Eða
– Oxacillin
• Fullorðnir: 1-2 g IV 4h
• Börn: 200 mg/kg/24h IV 6h
– Gentamycin
• Fullorðnir: 5-7.5 mg/kg/24 h IV
• Börn: 5-7.5 mg/kg/24 h IV
Stikilbólga
Meðferð (2)
• Ástunga á hljóðhimnu
• Rörísetning
• Mastoidectomy
Stikilbólga
Fylgikvillar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Heyrnartap
Meningitis
Encephalitis
Thrombophlebitis
Osteomyelitis
Petrositis
Epidural abscess
Subperiosteal abscess
Heila abscess
Citelli´s abscess
Bezold´s abscess
Labyrinthitis
– vertigo
•
•
Bell´s palsy
Gradinego syndrome
Stikilbólga
Horfur
• Ef engir alvarlegir fylgikvillar
– Fullur bati
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Íslensk rannsókn frá árinu 2007
– Faraldsfræði: 1984-2002
– Sjúkraskrár 28 barna með stikilbólgu: 19992002
– Fylgni sýklalyfjanotkunar við nýgengi
stikilbólgu: 1989-2002
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Faraldsfræði 1984-2002:
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002:
– Tuttugu og átta börn yngri en 18 ára greindust með
stikilbólgu
– 19 drengir (68%) og 9 stúlkur (32%)
– Meðalaldur var tæp 4 ár
– Miðaldur var 2 ár og 2 mánuðir (4 mánaða-15 ára og
8 mánaða)
– Sextán (57%) barnanna höfðu aldrei áður greinst með
eyrnabólgu (miðaldur 12 mánuðir)
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 19992002 (28 börn með stikilbólgu):
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 19992002 (28 börn með stikilbólgu):
– Rannsóknir
• Fjöldi hvítra blóðkorna >15.000 x 109/L hjá 11
börnum (41%)
• CRP var mælt hjá 24 börnum og reyndist vera yfir
40 mg/L hjá 15 þeirra
• Sökk var mælt hjá 9 börnum og reyndist vera á
bilinu 9-102 mm/klst
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 19992002 (28 börn með stikilbólgu):
– Rannsóknir
• CT höfuð var tekið hjá 13 börnum
– Þétting í stikilholrýmum sást hjá öllum og beinskemmdir
hjá þremur
• Sýni voru tekin til ræktunar frá miðeyra, hlust
og/eða stikilholrými hjá 19 barnanna
– Bakteríur ræktuðust í sýnum 14 barna
» Streptococcus pneumoniae
» Pseudomonas aeruginosa
» Blönduð flóra
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002 (28
börn með stikilbólgu):
– Rannsóknir
• Blóðræktanir voru gerðar hjá 11 börnum sem voru allar
neikvæðar
– Fylgikvillar
• Alls greindust átta börn (29%) með fylgikvilla eftir
stikilbólguna
–
–
–
–
–
Fjögur greindust með ofvöxt þekjufrumna í miðeyra
þrjú með graftarpoll yfir stikli
þrjú með beinskemmdir í stikilholrými
tvö með beinskemmdir í miðeyra
eitt með andlitstaugarlömun.
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 19992002 (28 börn með stikilbólgu):
– Meðferð
• Öll börnin fengu sýklalyf í æð
– Fyrsta lyf: Ceftriaxone eða Cefuroxime
• Gerð var hljóðhimnuástunga hjá 17 (61%)
• fimm (18%) börn fóru í aðgerð á stikli í legunni eða
dagana eftir útskrift
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Samband nýgengis stikilbólgu hjá börnum
og sýklalyfjanotkunar (1989-2002):
– Sala sýklalyfja í mixtúruformi á landsvísu var
notuð sem mælikvarði á sýklalyfjanotkun hjá
börnum
– Salan var umreiknuð í ráðlagða dagskammta
á hverja 1000 íbúa á dag
(DDD/1000íbúa/dag).
– Notuð voru ársfjórðungsmeðaltöl fyrir árin
1989-2002
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Samband nýgengis stikilbólgu hjá börnum
og sýklalyfjanotkunar (1989-2002):
Stikilbólga hjá börnum á Íslandi
• Samantekt (1):
– Nýgengi stikilbólgu hjá börnum hefur aukist
síðustu tvo áratugina
– Fylgni var á milli vaxandi nýgengis stikilbólgu
og minnkandi sýklalyfjanotkunar hjá börnum á
tímabilinu 1989-2002
• Samantekt (2):
– Niðurstöðurnar styðja að vert sé gefa vissum
áhættuhópum sýklalyf við miðeyrnabólgu til
að koma í veg fyrir stikilbólgu
– Börn undir tveggja ára aldri ætti að
meðhöndla því þau fá oftar stikilbólgu en eldri
börnin
– Eldri börn með sögu um þrálátar eyrnabólgur
eru einnig í áhættu
• Takk fyrir