Konu 5

Fiyat ve gelirin talep miktarlarına etkisi David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 6th Edition, McGraw-Hill, 2000 Power Point presentation by Peter Smith

Talebin fiyat esnekliği

…talep edilen miktarın, malın fiyatındaki değişikliğe karşı duyarlılık derecesini ölçer.

Şu şekilde tanımlanır:

talep edilen miktarda

%

değişim fiyatta

%

değişim

5.1

Esnek talep



ESNEK talep

– –

Fiyat esnekliği -1’den daha küçük olduğu zaman örneğin: talep miktarındaki % değişim fiyattaki değişimi aştığında



Örn. Fiyattaki %5 artışa karşılık talep miktarı %7 düşerse



Esneklik: -7



5 = -1.4

5.2

Esnek olmayan talep



ESNEK OLMAYAN talep

– –

Fiyat esnekliği -1 ile 0 aralığında değer aldığı zaman Örn: talep miktarındaki % değişim, fiyat değişiminden küçükse



Örn:fiyatta %5lik bir artışa karşılık, talep miktarında %3,5luk bir düşüş var ise:



Esneklik: - 3.5



5 = - 0.7

5.3

Birim esnek talep



BİRİM ESNEK talep

–

Fiyat esnekliği tam “-1” olduğundadır

–

Örn. Talep miktarındaki değişim fiyattaki değişimi eşit olduğu zaman



örn. Fiyattaki %5lik artışa karşılık, talep miktarında %5 lik bir azalma varsa



Esneklik: - 5



5 = - 1

5.4

Doğrusal talep eğrisinde fiyat esnekliği Fiyat esnekliği doğrusal talep eğrisi boyunca değişiklik gösterir.

Esnek Birim esnek Esnek değil Talep

Miktar

5.5

Fiyat esnekliğini ne belirler?

 

Tüketicinin bir başka malı ikame etme özgürlüğü.

ÖRNEK:

– – – –

Tüketiciler, bir marka deterjanı, fiyat arttığı zaman diğer bir markaya ikame ederler Bu durumda talebin esnek olması beklenir Ama, eğer ki bütün deterjan fiyatları artarsa tüketiciler herhangi bir ikameye geçiş yapamaz Bu durumda da talebin e snek olmaması beklenir

5.6

Uzun dönemde esneklik yüksektir



Kısa dönemde, tüketiciler harcama kalıplarını ayarlayamayabilirler (veya hazır olmayabilirler).



Eğer fiyat değişikliği ısrarlı olur ise, tüketiciler ayarlamaya daha yatkındırlar.



Buna rağmen talebin eğilimi:

–

Uzun dönemde daha esnektir

–

Fakat bağıl olarak kısa dönemde elastik değildir

5.7

Esneklik ve gelir

Fiyatlar değiştiğinde, şirketin toplam gelirine (TG) etki talebin fiyat esnekliğine bağlıdır.

Fiyat artış gösterdiğinde Fiyat azalış gösterdiğinde Talep esnektir TG Azalır TG Artar Talep birim esnektir Talep esnek değildir TG Değişmez TR artar TG Değişmez TG Azalır

5.8

Esneklik ve metro bilet ücretleri

Gelirlerini arttırmak için metro bilet ücretleri nasıl değiştirilmelidir?

 

Yolcular otobüs, taksi, araba v.s. kullanabilir

– –

Bu durumda talep esnek olabilir ( örn. - 1.4) Eğer bilet fiyatlarında artış olursa talep edilen seyahat sayısı ve toplam harcama azalır Eğer yolcuların seyahat seçeneği yoksa

– –

Talep esnek olmayabilir ( örn. - 0.7) Bu durumda bilet fiyatlarındaki artışın talep edilen seyahat üzerinde az etkisi olur

–

Ve gelir artar

5.9

Talebin çapraz talep esnekliği

j ürününün fiyatına karşılık i ürününün çapraz fiyat esnekliği

i ürünü için talep edilen miktarda

%

değişim j ürünün fiyatında

%

değişim

Bu pozitif veya negatif olabilir.

Eğer iki mal birbirlerinin ikamesi ise çapraz talep esnekliği negatif olma eğilimli olur: örn. çay ve kahve Eğer iki mal tamamlayıcı mal ise çapraz fiyat esnekliği pozitif eğilimli olur: örn. çay ve süt

5.10

Britanya Krallığı’ndaki fiyat esneklikleri

Talep miktarındaki % değişim Fiyattaki %1 lik değişime karşılık: Gıda Giyim Ulaşım –0.4

0 0.1

Yemek Giysi ve ayakkabılar Ulaşım ve haberleşme 0.1

0.3

–0.5

–0.1

–0.1

–0.5

5.11

Talebin gelir esnekliği

Talebin gelir esnekliği; gelirdeki değişmenin talep miktarına olan duyarlılığını ölçer.

ürünün talep miktarında

%

değişim müşteri gelirinde

%

değişim

Gelir esnekliği pozitif veya negatif olabilir.

5.12

Normal ve düşük mallar

  

NORMAL BİR MALIN talebinin gelir esnekliği pozitifdir

– 

Gelirde ki artış talep miktarında artışa sebep olur örn. Mandıra üretimi DÜŞÜK BİR MALIN negatif gelir esnekliği vardır.

–

Gelirde ki artış talep miktarında azalışa sebep olur



örn. kömür LÜKS BİR MALIN gelir esnekliği 1 den büyüktür.



örn. şarap

5.13

Gelir ve talep eğrisi

Gelirdeki artış için: NORMAL MAL Düşük mal D 0 D 1

Miktar

Talep eğrisi sağa kayar D 1 D 0

Miktar

Talep eğrisi sola kayar

5.14