Transcript - Mete Tepegöz Kişisel Sayfası

.
MÜŞTERİLERE YÖNELİK HİLELER
CONSUMER FRAUD
ŞÜKRÜ METE TEPEGÖZ
HİLE KAVRAMI
Hile, bir kişinin veya bir kurumun varlığına el koyma veya haksız bir
biçimde kullanılması şeklinde tanımlanabilir. (Pehlivanlı, 2011, s 3)
Başka bir tanımla, yasal olmayan uygulamalarla kişi veya
mal varlıklarının ele geçirilmesi hiledir.
kurumların
HİLE TÜRLERİ
Hileler genel olarak;
1-Çalışan Hileleri,
2-Yönetim Hileleri,
3-Yatırım Hileleri,
4-Satıcı Hileleri,
5-Müşteri Hileleri şeklinde gruplanmaktadır.
Çalışma konumuz müşterilere karşı yapılan hileler olacaktır.
MÜŞTERİLERE YÖNELİK HİLELER
Müşterilere yönelik hilelere ilişkin ilk şikayetlere M.S. birinci yüzyılda
Eski Roma'da rastlanmaktadır.
Müşterileri aldatmaya yönelik hileler, özellikle hizmet sektöründe ve
ölçümlemesi kolay olmayan ürünlere ilişkin tamirat işlemlerinde çok
sık rastlamaktadır.
Dolandırıcılık, profesyonel sahtekarlar tarafından şüphelenmeyen
insanlara karşı işlenen pek çok dolandırıcılık eylemini içerir.
Ön Ödeme Hilesi ve Borç Birleştirme Hilesi
Ön ödeme, (pey akçesi) bir alacak işleminde, malın veya hizmetin
teslim alınmasından önce verilen belirli bir miktar parayı temsil eder.
Gelişen iletişim imkanlarından da yararlanarak, insanların kısa süre
içinde büyük kazançlar (ödül, miras, tatil vb.) elde edecekleri vaadiyle,
süreç içinde çeşitli adlar altında ön ödeme yapmaya ikna edilerek,
dolandırılmasına dayalı bir suç türüdür. Ancak, öngörülen mal veya
hizmetin teslimi gerçekleşmez.
İlan Sayfaları Yöntemi
Reklamların aslında var olmayan bir dergi ya da ilan sayfasında
yayınlanmak üzere satılmasıdır. Bu yöntemde ilan verilecek dergi vb.
yayın müşteriye gösterilir. Müşteri, ileride yayınlanacak bir tanıtım
reklamı ya da seri ilan için anlaşır ve ödeme yapar. Ancak, dolandırıcı
ilan reklam zamanı geldiğinde ortadan kaybolur.
Ticari Satış (Emtia)Yöntemi
Pek çok çeşidi bulunur. Parası ödenen bir ürünün özellikleri müşteriye
tanıtılandan daha düşüktür. Özellikle, uzaktan alış verişte uygulanan bir
hile yöntemidir. Tanıtımı yapılan mal müşteriye ulaştığında belirtilen
değerin altında olduğu ve tanıtılan özellikleri taşımadığı görülür.
Diploma Fabrikaları Yöntemi
Yüksek meblağlar ödenerek bir diploma satın alınabilmektedir.
Dolandırıcı, çoğunlukla talep ettiği ücretin başvuru sürecini devam
ettirmek için gerektiğini söyler. Bu yöntemle diploma elde edilse dahi,
diploma alınan okulun akredite olmaması nedeniyle diploma aslında
değersizdir.
Açık öğretim kurumlarının bazıları da bu yöntemle çalışabilmektedir.
Dolandırıcı, özellikle çocukların çalışmalarını sanat dersi sağlayan
okullara gönderirler. Bu çalışmalarda müşteriye çocuğunun çok
yetenekli olduğu sonucu çıktığı iletilir. Derslere başvurmadan önce
ücret talep edilir.
Mankenlik Okulları Yöntemi
Kendini beğenmiş insanları çekmektedir. Bu yöntemde, mankenlik
okulu temsilcisi, öğrenci adayına, adayın fotoğraflarından oluşan bir
çalışma hazırlayacağına ve bu çalışmayı ilgili kurumlara göndereceğini
söyler. Daha sonra bu çalışmalar için müşteriden yüksek bir ücret talep
edilir. Dolandırıcılık yapan mankenlik okulları bir çok insanla
irtibatlarının olduğunu ve pek çok mankenin kariyerlerine kendileri
tarafından başlatıldığını ifade eder. Bu okulların hedef kitlesi genellikle
çocuklarının ya da torunlarının “olağanüstü güzel” olduğunu düşünen
ebeveynler, büyükanne/büyükbabalar
ile çok güzel olduklarının
düşünen genç kızlardır.
MÜŞTERİLERE YÖNELİK DİĞER HİLE TÜRLERİ
Çek Hesaplarından Otomatik Ödeme Talimatı Yöntemi,
İpotek Karşılığı Borç Verme Yöntemi,
Bağış Toplama Yöntemleri
Ev Tadilatları Yöntemi
Yatırım Danışmanı ya da Finansal Planlamacı Yöntemi
Telefon Kartı Yöntemi
İntikam Hilesi Yöntemi
İkramiye, Ödüller ve Eşantiyonlar Yöntemi
Üniversite Burs Hizmetleri Yöntemi
Kredi Sorunu Çözümü Yöntemi
Zayıflama Dolandırıcılığı Yöntemi
Bunlardan başka da müşterileri kandırmaya yönelik onlarca hile
yöntemi mevcuttur.
Tele Pazarlama Hileleri
Tele pazarlama hilelerinde eskiden telefon, gazete ve posta hizmetleri
kullanılırken, günümüzde bunların yerini daha hızlı, daha kolay ve daha
büyük hilelere imkan veren internet almıştır. Tele pazarlama hileleri
kapsamında oluşan suçlar müşteriye yönelik hileler içerisinde yer alır.
Yöntemde en önemli etken, ürün ya da hizmet tanıtırken satıcının
abartmasıdır. Abartmayı daha ikna edici hale getirmek için
dolandırıcılar, işbirlikçiler istihdam ederler. İş birlikçilerin görevi
müşterilere ne kadar iyi bir anlaşma yaptıklarını anlatmaktır.
.
Hileli işlemler için önce telefon organizasyonu kurulur. Merdiven altı
çağrı merkezi adını alan bu organizasyonda;
1-Başlatanlar,
2-İş Bitiriciler,
3-Doğrulayanlar adı verilen üç grup vardır.
Başlatanlar müşteriyi ilk arayanlardır. Alt seviye çalışan, elinde
bulunan metni okuyarak hileyi başlatır. Başlatanlar eylemin bütünü
hakkında bilgi sahibi değildir. Hileye konu malın satışını
tamamlamazlar.
İş bitiriciler, başlatanlardan gelen olumlu müşterileri satışa ikna ederler.
Genellikle şirketin yöneticisi olduklarını söylerler.
Doğrulayanlar, müşterinin sözleşmeyi kabul ettiğine dair görüştüğü son
kişidir. Görüşmede muğlak ifadelerle olan bilgiler kaydedilmez. Sadece
müşterinin kabulü kayıt edilir. Müşteriden gelen şikayet telefonları da
buraya yönlendirilir. Bazen, sürecin hızlanması için müşteri tekrar para
ödemeye ikna edilir.
.
Tele pazarlama hilelerinde tek kurban müşteriler değildir. Süreci
başlatan genellikle eğitimsiz kişilerden oluşur ve dolandırıcılığı yapan
asıl kişiler tarafından kullanılırlar.
Tele pazarlama sektörü tecrübesiz ve eğitimsiz insanlara kolay iş ve iyi
para kazanmayı vaaddeder. Ancak, hileli satış yöntemiyle suça
bulaşmış olurlar. Maaş ödemeleri için verilen çekler genellikle
karşılıksız çıkar.
Yaşlılara Karşı Yapılan Hileler
Tele pazarlama dolandırıcılığı yapanların en sevdiği avlar yaşlılardır.
Yaşlı insanların gelirlerinin düşük olması nedeniyle kandırılmaları daha
kolay olmaktadır. Yaşlı insanlar bu fırsatları mali durumlarını
iyileştirmek için bir fırsat olarak görürler.
Teselli Hileleri
Sinirli müşteriler, şikayet etmek için tele pazarlamacıları aradıklarında
onlara daha çok vaadler sunan profesyonellere yönlendirilirler. Bazı
merdiven altı çağrı merkezi şirketleri, şikayetletlerle başa çıkabilmek
için önceden planlanmış dört beş farklı bölümden oluşan bir iletişim
rotasına sahiptir. Bu taktik, sonunda arayanın kimseyle konuşmadan
telefonu kapatmasına yol açar. Bazı durumlarda, şikayetçi müşteriye
aslında ödediğini karşılamayan bir teselli ödülü sunulur.
Teselli ödülü de müşteriyi memnun etmezse, dolandırıcı tehditler
savurur. Bu özellikle yaşlılarda işe yarar. Bazen, tele pazarlamacılar
müşterileri kişisel güvenlikleri konusunda tehdit ederler.
Otomatik Ödeme Hileleri
Ürün satışını gerçekleştiren dolandırıcı bankacılık teknolojisini
kullanmak suretiyle müşteriden otomatik ödeme için hesap bilgilerini
alır. Daha da kötüsü müşterinin bilgisini aldığı hesabındaki tüm
parasını çekebilir. Bu durumda, banka zararı yüklenmez.
İş Fırsatları ve Evden Çalışma Hileleri
İş fırsatı sunan dolandırıcı, evden yapılan satıştan alınacak primleri
vaadederek insaları ikna eder. Satış, yıllık brüt kar, gelişen pazar,
rakipsiz ürün gibi iş terimleri ile müşteriyi kendi satışçısı yapar.
Ürünler bu müşteriler tarafından pazarlanır. Pazarlama yapmak için
önce ürünü alması talep edilir. Aslında iş fırsatı yakaladığını düşünen
kişi niteliksiz ürünleri alan kurbandır.
Elektronik Şifre Hileleri
Hileyi yapan, müşteriyi iş ilişkisinde olduğu bir şirketten aradığını
iddia ederek müşteriye ait şifre, hesap numarası ve başka özel bilgileri
vermeyi ikna eder. En yaygın yöntem e-mail ya da telefonla ulaşılan
müşteriye bankası tarafından arandığını söylemektir. Gelen e-mailde
kurbana bir link gönderilerek hassas bilgilerin girişi istenir. Bunu
engellemenin yolu kişisel bilgilerin istendiği hiçbir e-maili
cevaplamamaktır.
.
Tele pazarlama hilelerinin başlıcaları bunlar olmakla birlikte, ödemeli
telefon hileleri, girişimcilik hileleri, iş bulma hizmeti hileleri, kredi
hizmetleri hileleri, emlak yatırımı hileleri, devremülk hileleri, obsiyon
hakkı hileleri, sanat eseri/ ender bulunan parça hileleri, hatıra ve
koleksiyon ürünleri hileleri, değerli taş ve metal hileleri, uluslar arası
telefon görüşmesi hileleri, ücretsiz bilgi satma hileleri, burs hizmetleri
hileleri, bağış hileleri, kapıdan satış hileleri, ödül, ikramiye, indirim
hizmetleri hileleri, dergi aboneliği hileleri, iş yeri ve ev gereçleri satış
hileleri gibi pek çok hile tele pazarlama yöntemiyle müşterileri
kandırmak için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Saadet Zincirleri (Ponzi Oyunu) ve Piramit Hilesi
Yöntemleri
Ponzi oyunu, adını Carlo Ponzi'den almıştır. 1920 yılında ABD’nin
Massachusetts eyaletinde Charles Ponzi isimli İtalyan asıllı birisi
yatırımcılara her 45 günde bir yüzde 50 faiz ödeme taahhüdü ile para
topladı. Bunun anlamı şudur. Yatırımcının parası 90 günde iki katına
çıkıyor, sistem yılda 8 kez bileşik faiz ödüyordu. Ponzi’nin planı şöyle
çalışıyordu. Varsayalım ki bir kişi 100 dolar yatırıyor. Ponzi bunu
hemen kendisi için harcıyor. Eğer Ponzi 45 gün sonra her biri 100 dolar
verecek iki kişi bulursa ilk kişiye ödemesi gereken 150 doları bulacak
ve yine kendisi için 50 dolar alıkoyabilecektir. Şimdi her birisi 100
dolar vermeye istekli ilave dört kişi bulmak için 45 günü vardır. O
zaman ikinci iki kişinin her birine 150’şer dolardan 300 dolar ödeyecek
ve üçüncü olarak bulduğu 4 kişiden aldığı 400 doların 100 dolarını
kendisinde alıkoyacaktır. Sistem böyle uzar gider.
Ponzi oyunu, yatırımcılara sonra katılanların paralarıyla ödemenin
yapıldığı bir hile şeklidir. Sistemin işleyişi piramit bir şema olarak ele
alındığında alttan gelen katılımcıların azaldığı ve kesildiği noktadan
itibaren oyun tıkanma noktasına gelmektedir.
1980’li yılların başında ülkemizde yaşanan banker skandalı aslında
tipik bir Ponzi Oyunudur.
Basit bir yatırım dolandırıcılığında toplanabildiği kadar para
toplandıktan sonra yatırımcılar ortadan kaybolur. Erken verilen dikkat
çekici birkaç ödül yatırımcıların ilgisini artırır. Böylelikle yatırım
büyür.
Katılımcılar sanki yasal bir iş yapıyrmuş gibi davranır. Ancak ortada
ticari hiçbir iş yoktur.
Yasa Dışı Piramitlerle Saadet Zincirleri Arasındaki Fark
Saadet zincirinin ana unsuru, var olan yatırımcılara, onlardan sonra
katılan yatırımcıların parasıyla ödeme yapılmasıdır. Yatırım fırsatı
sunmalarına rağmen hemen hemen hiçbir faaliyette bulunulmuyorsa
saadet zinciri vardır.
Yasa dışı piramitte de işler saadet zinciri şeklinde yürür. Ancak, ortada
göstermelik bir ürün veya hizmet vardır. Piramidi kuranlar her gelen
yatırımcının parasıyla zenginleşir. Yasa dışı piramitlerde seviyeler ve
unvanlar vardır. Her bir yeni yatırımcı getirildiğinde hileyi yapanlar
tarafından uydurulmuş olan “tam yetkili” gibi unvanlara
yükseleceklerini sanan yatırımcıları kendisine çeker.
Sonsuz Zincirler Yöntemi
Hileyi yapanlar “zincirleme mektup” yöntemini kullanırlar. Mektubu
alan kişi, kendisine mektubu gönderen kişiye önceden belirlenmiş
miktarlarda para gönderir. Bu miktar genellikle çok fazla olmaz. Daha
sonra da mektubu üç ya da dört kişiye gönderir. Bu organizasyonda
katılımcıların %95'inin paralarının çoğunu, yarısının ise paralırının
tümünü kaybettikleri görülmüştür.
Doldur Paylaş Oyunu Yöntemi
Oyuna katılanlara yatırım fırsatı sunulmuş gibi davranılır. En popüler
olanı “uçak” oyunudur. Oyuna katılan her katılımcı kurmaca bir
uçaktan değişen sayıda koltuk alır. Oyuna ilk katılanlar, yeni
oyuncuların oyuna katılmasını sağladıkça “yardımcı pilot” “pilot” gibi
unvanlara yükselir. Tıpkı bir hava yolu şirketine yatırım yapılmış gibi
düşünülmesi sağlanır.
Bu oyunlar genellikle eş-dost dolandırıcılığı olarak bilinen
dolandırıcılığa dayalıdır. Yeni katılımcılar mevcut ilişkilerini kullanarak
sisteme katılır.
Finansal Araçlar Yöntemi
Hisse senetleri, para birimleri, yatırım havuzları, türev ürünler gibi
finansal araçlar saadet zinciri hilelerinde çok yaygın olarak
kullanılmaktadır. İnsanlar yasal finansal araçlara ait işleyişi
bilmemektedir. Paralarını bunlar üzerinden işlem yapan yatırımcılara
vermek suretiyle çok kazanç ummaktadırlar.Yılda %25-30 aralığında
kar eden bir borsa, insanların tek yapması gereken şeyin paralarını
borsaya yatırmak olduğu beklentisini doğurmaktadır. Ya da türev
ürünler ve hedge fonlar sayesindeki yüksek kazanç masalları ile
kandırılmaktadırlar.
Çok Düzeyli Pazarlama Yöntemi
Gıda malzemeleri, ev gereçleri, kozmetik vb. ürünler satan şirketler
aracılığı ile yapılmaktadır.
Satışçıla,r öncelikle satacakları ürünleri satın almalıdır. Ürün satışı
yaparken, sisteme kattıkları yeni kişiler için de para alırlar. Ancak,
matematiğe dayalı bu sistemde yeni katılanların aynı ürünler için yeni
satışçı bulması zor olduğundan sistem tıkanır.
Spekülasyon Yöntemi
Herhangi bir yatırım teklifinin birden çok yatırımcıya satılması
şeklindedir. Özellikle emtialar üzerinden yapılır. Yatırımcıya mevcut
emtianın belli bir oranı satılır. Bu yatırım karşılığında yüksek getiri
verilir. Ancak burada da emtia gerçekte o kadar değerlenmediğinden
sürekli yeni yatırımcıları sisteme sokmak gerekmektedir.
Piramit hilelerinde, dolandırıcıların uyguladığı
birkaç güçlü yön vardır.
insanları etkileyen
-Hileyi yapanlar ilk yatırımcılara geri ödeme yapar.
-Önceden var olan ilişkiler sayesinde yürür. Sosyal gruplar, dini
birlikler, etnik yapı işleri kolaylaştırır.,
-Genellikle paravan ürünler kullanılmak suretiyle hile yapılır.
-Hızlı karar verilmesi gereken bir yatırım olarak sunarlar.
-İnsanların aç gözlülüğünü kullanırlar.
Kimlik Hırsızlığı
Kimlik hırsızlığı, bir kimsenin para kazanmak adına başka bir kişinin
kimlik bilgilerini yasa dışı yollarla elde ederek bu belgeleri
dolandırıcılık eyleminde kullamasıdır.
Kimlikler, ad soyad, adres, sosyal güvenlik numarası vb. bilgileri
içerirler. Hile yapan bu bilgileri banka hesabı açmakta, kredi
kullanmakta, mevcut hesaplardaki paraları kullanmakta, araç ya da ev
kiralamakta kullanabilmektedir.
Kişisel bilgilerin elektronik yollarla gönderimi ve finansal işlemlerde
teknolojinin çok yoğun kullanılması kimlik hırsızlığının artmasında
büyük rol oynamıştır.
Kimlik Hırsızlarının Bilgi Edinmede Kullandığı Yöntemler;
Çöpe atılan kağıtların karıştırılması, gelen- giden posta hırsızlığı, işe
alım dolandırıcılığı yoluyla kişilerin bilgilerini almak, telefon şirketleri,
sağlık kulüpleri, kredi ve kiralama başvuruları, internet kimlik
hırsızlığı için uygun alanlardır.
Özellikle internet kimlik hırsızlarına dolandırıcılık yapabilmek için bir
çok fırsat sunar. İnternet, bir çok bilgiyi küçük bir maliyetle
ulaşılabilecek hale getirmiştir. Bir siteye girildiğinde gizli olduğu
düşünülen bilgi, kişi hakkında bilgi edinmek isteyen herhangi bir kişi
tarafından izlenebilmektedir. Şifreler, kredi kartı numaraları, hatta
banka hesap numaraları gibi kişisel bilgilere internet yoluyla ulaşılabilir
hale gelinmiştir.
İnternet aynı zamanda para karşılığı istenen bilgiyi bulma kaynağıdır.
Bununla ilgili “bilgi brokerliği” adını alan bir meslek dahi doğmuştur.
Bu mesleği yapanlar kamuya açık olmayan her türlü bilgiyi ortaya
çıkartırlar. Bazen bu işlemler için yasa dışı yollar kullanılır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Peterson ve Zigmund'a (2004) göre hilekarların demografik, ekonomik,
sosyolojik ve psikolojik özellikleri sıradan yurtdaşın özelliklerinden
pek farklılık göstermemektedir. Bu durumda herkesin hile yapma
potansiyeline sahip olduğu varsayımı yapılabilir.
üşteri hilelerine karşı en etkili yöntem, çalışma dışında büyük kazanç
beklentileriyle hareket etmemek ve kişisel bilgileri etkin bir şekilde
korumak olacaktır.
Yasalara uyum, toplumsal ahlak anlayışının yaygınlaştırılması, finansal
bilgilerin yasalarla korunması, tüketicilerin hileli yöntemlerle
kandırılmasını engeleyici unsurlardır. Bu konuda bireyci anlayıştan
ayrılıp, ahlaki, sosyal, sorumlu bir kültürü içselleştirmek
gerekmektedir.
TEŞEKKÜR EDERİM.
İSTANBUL, KASIM 2013