Transcript τατουάζ, πίρσινγκ, αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις.

Βασικές θεωρητικές αρχές του
μαθήματος της ερευνητικής εργασίας
1
Η φιλοσοφία του σχεδίου εργασίας (project)
αντιλαμβάνεται τους μαθητές εν δυνάμει
«διανοούμενους» και «ερευνητές» που
συνεργάζονται στενά σε πλαίσιο πρωτοβουλιών και
επιλογών και προσεγγίζουν βιωματικά και με
διαφορετικούς τρόπους τη νέα σχολική γνώση μέσα
από διεπιστημονικά ερωτήματα, πειραματισμούς και
διερευνήσεις (Ματσαγγούρας 2011)
2
Οι ερευνητικές εργασίες θεωρούνται εκπαιδευτικές
καινοτομίες διότι δημιουργούν ένα εκπαιδευτικό
πεδίο με κυρίαρχα τα στοιχεία της ενεργού
εμπλοκής των μαθητών, της επιλογής, της
κριτικής και δημιουργικής σκέψης και της
σύνδεσης των προσωπικών βιωμάτων με τη
σχολική γνώση και στη συνέχεια αυτών με τις
πραγματικές καταστάσεις της ζωής
3
Παιδαγωγικές αρχές
1. Η αρχή της διερευνητικής προσέγγισης της
μάθησης
2. Η αρχή της διεπιστημονικής συνεργασίας των
καθηγητών
3. Η αρχή της διαφοροποίησης του περιεχομένου,
της διαδικασίας και του πλαισίου μάθησης
4. Η αρχή της ομαδικής συνεργασίας των μαθητών
4
Στόχοι της διδακτικής διαδικασίας
Μέσα από μία διδακτική διαδικασία φθίνουσας
καθοδήγησης επιδιώκεται η ανάπτυξη α) της
κατανόησης των προαπαιτούμενων
επιστημονικών γνώσεων, β) των διαδικασιών,
μεθόδων και μέσων έρευνας, γ) του
επιστημονικού τρόπου σκέψης σε μετα-γνωστικό
επίπεδο, δ) των επιστημονικών ειδών λόγου και
ε) της στοχαστικής ανάλυσης διαδικασιών και
συμπερασμάτων με επιστημονικά και αξιακά
κριτήρια (βλ. Hmelo-Silver, Duncan και Chinn 2007,
Ματσαγγούρας 2011)
5
Το μαθησιακό και παιδαγωγικό κέρδος των
ερευνητικών εργασιών
1. Ενεργοποιούν τη σκέψη, την δημιουργικότητα και
την πρωτοβουλία των μαθητών μέσα από την
άμεση και ενεργό εμπλοκή τους
2. Αυξάνουν το ενδιαφέρον για τα επιμέρους
μαθήματα γιατί οι μαθητές αντιλαμβάνονται στην
πράξη τη συμβολή των διδασκόμενων
μαθημάτων στην κατανόηση του κόσμου και την
αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων
3. Ασκούν τους μαθητές στον τρόπο σκέψης και
στην επιστημονική μέθοδο των επιμέρους
ειδικοτήτων
6
4. Στοχεύουν στην ανάπτυξη του στοχασμού, της
κριτικής και αυτό-κριτικής σκέψης και της
προσωπικής ευθύνης γύρω από ανθρώπινες
επιλογές και πράξεις, τα κυρίαρχα πρότυπα, τις
αξίες και τα εμπλεκόμενα κοινωνικο-πολιτικά και
ηθικά διλήμματα στις σύγχρονες
πολυπολιτισμικές κοινωνίες
5. Προάγουν την συλλογικότητα και συνεργασία
καθώς οι μαθητές συνεργάζονται κατά ομάδες
6.Δημιουργούν διαύλους επικοινωνίας του
σχολείου με την τοπική κοινωνία
7
Απόψεις, στάσεις και αναπαραστάσεις για
την τροποποίηση του σώματος: τατουάζ,
πίρσινγκ, αισθητικές χειρουργικές
επεμβάσεις
Ερευνητική εργασία στο μάθημα του project, 6Ο ΕΠΑΛ Πειραιά
Α2
8
Εικόνα 1.
9
Εικόνα 2. Μέλη οργανωμένων συνδικάτων του εγκλήματος της
Ιαπωνίας (Yakuza) ενώ συμμετέχουν σε τοπικό φεστιβάλ
επιδεικνύοντας τα πολύπλοκα ολόσωμα τατουάζ τους
10
Τρόπος εργασίας
1. Επιλογή θέματος (και υποθεμάτων των ομάδων)
2. Συγκρότηση της προβληματικής (τι είναι τελικά
αυτό που μελετάω; Γιατί το μελετάω;)
3. Θεωρητικό πλαίσιο (Βασική βιβλιογραφία. Πηγές,
internet, περιοδικά, εφημερίδες, άρθρα)
4. Μεθοδολογία.
Εργαλεία συλλογής δεδομένων: κατασκευή
ερωτηματολογίου ανοικτών και κλειστών ερωτήσεων
(τύπου Likert), ερμηνευτική μελέτη πρωτογενών και
δευτερογενών πηγών
11
5. Επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων –
Αποτελέσματα (ποιοτική και ποσοτική ανάλυση)
6. Συμπεράσματα, επιπτώσεις
7. Αυτό-κριτική και κριτική ερμηνεία απόψεων και
στάσεων των ερευνητών
και
Δράσεις, ερευνητική έκθεση, τέχνημα, δημιουργία
wiki
12
Συγκρότηση της προβληματικής (Τι μελετάμε; Γιατί το
μελετάμε;)
Την τελευταία δεκαετία οι πρακτικές τροποποίησης του
σώματος πχ. τατουάζ, πίρσινγκ, αισθητικές χειρουργικές
επεμβάσεις, δίαιτες έχουν αυξηθεί πάρα πολύ όχι μόνο σε
αριθμούς, αλλά και σε ένα ευρύ φάσμα ηλικιών και
κοινωνικών τάξεων.
Συνακόλουθα έχουν αυξηθεί οι εμπορικές
δραστηριότητες και τα επαγγέλματα που
δραστηριοποιούνται γύρω από τα θέματα αυτά.
Ακόμη, τα ζητήματα αυτά έχουν αναχθεί σε θέματα
ενδιαφέροντος από τα ΜΜΕ, αλλά και σε δημόσιες και
13
ιδιωτικές συζητήσεις.
Συνεπώς, οι πρακτικές τροποποίησης του σώματος
αποτελούν κοινωνικά ζητήματα και ως τέτοια
αντανακλούν στην σχολική πραγματικότητα του 6ου
ΕΠΑΛ και για το λόγο αυτό μελετούνται με δύο τρόπους.
Πρώτον, μέσα από μία εκτεταμένη διερεύνηση διαφόρων
πηγών γνώσεων (πχ. βιβλιογραφία, περιοδικά, άρθρα
εφημερίδων, internet).
Δεύτερον, με την εκπόνηση εμπειρικής έρευνας στη
σχολική κοινότητα του 6ου ΕΠΑΛ Πειραιά.
14
Τατουάζ και πίρσινγκ
15
Θεωρητικό πλαίσιο
Οι πρακτικές αυτές έχουν μακρόχρονη ιστορία και είναι
γνωστές σε διάφορους πολιτισμούς στην Ασία, Αφρική,
Αμερική, Αυστραλία και Ευρώπη. Επίσης, έχουν ένα πολύ
ειδικό μήνυμα για τον κάθε πολιτισμό.
Στους μη δυτικούς πολιτισμούς τα πίρσινγκ
χρησιμοποιούνται συχνά σε ιεροτελεστίες μύησης,
ορίζοντας αυτόν που το φέρει σε μία ορισμένη κοινωνική ή
ηλικιακή ομάδα, ενώ τα τατουάζ χρησιμοποιούνται για να
σηματοδοτήσουν θρησκευτικές προσχωρήσεις, κοινωνική
ισχύ ή κοινωνική θέση.
16
Εικόνα 3. Αρχηγός της φυλής Μαορί (ιθαγενών Ν. Ζηλανδίας)
17
Εικόνα 4. Tattoo φυλής στην Ινδία
18
Στην Ευρώπη και στον δυτικό κόσμο τα τατουάζ
έχουν ένα αμφιλεγόμενο στάτους καθώς το σημάδεμα
του σώματος προσελάμβανε συνήθως τιμωρητικές και
στιγματιστικές παρά διακοσμητικές σημασίες.
Εικόνα 5. Τατουάζ αναγνώρισης σε στρατόπεδο
συγκέντρωσης των ναζί
19
Από τις αρχές του 20ου αιώνα και μετά στην Ευρώπη το
τατουάζ αναπτύχθηκε μεταξύ των ναυτών και άλλων
μελών της εργατικής τάξης.
Αργότερα τα τατουάζ σήμαιναν προσχωρήσεις σε
ορισμένες ομάδες πχ. συμμορίες, μοτοσικλετιστές,
τρόφιμοι φυλακών.
Στην δεκαετία του 1980 τα κινήματα των πανκ και των
ομοφυλόφιλων χρησιμοποίησαν έντονες και προκλητικές
τροποποιήσεις σώματος κυρίως ως διαμαρτυρία
εναντίων των κοινωνικών κανόνων της Αγγλικής
συντηρητικής μεσαίας τάξης. Έτσι τα τατουάζ και τα
πίρσινγκ αποτέλεσαν μία προβοκατόρικη πλευρά
διάφορων νεανικών υποκουλτούρων (De Mello, 2000).
20
Εικόνα 6. Τατουάζ μέλους συμμορίας του Λος Άντζελες (ΗΠΑ)
21
Το 1990 και μετά παρατηρείται με επίκεντρο την
Καλιφόρνια των ΗΠΑ μία άνθιση της λεγόμενης
τέχνης του σώματος (body art) μέσα από το κίνημα
των νεοπριμιτιβιστών ή σύγχρονων πρωτόγονων, οι
οποίοι σε μία προσπάθεια να ανακτήσουν το σώμα
τους, εμπνέονται από τις πρωτόγονες κοινωνίες,
οικειοποιούνται τις τελετουργίες τους και τις τεχνικές
τροποποίησης σώματος και αναγορεύονται σε
πολέμιους της δυτικής νεωτερικότητας (Sweetman
2000, 2004)
22
Εικόνα 7. Τατουάζ με σαφή πρόθεση υποδηλώσεως
αισθησιασμού, εξωτισμού και σεξουαλικότητας που ωστόσο
προέρχεται από μη δυτικούς πολιτισμούς
23
Κατά την τελευταία δεκαετία, η δημοτικότητα των
τατουάζ και των πίρσινγκ έχει αυξηθεί πάρα πολύ. Η
κύρια αιτία αυτής της εξάπλωσης μπορεί να βρίσκεται
στην πολιτισμική εμπορευματοποίηση που
προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης και συνοδεύεται
από μία αξιοσημείωτη μεταβολή στη λειτουργία του
«σημαδέματος» καθώς ο φέρων δεν τοποθετείται πλέον
σε μία ορισμένη υποκουλτούρα (Pitts, 2003).
24
Αρκετοί συγγραφείς ισχυρίζονται ότι σήμερα τα
τατουάζ και τα πίρσινγκ δεν είναι άλλο παρά
αξεσουάρ μόδας ενώ άλλοι απονέμουν σε αυτά
βαθύτερα ψυχολογικά νοήματα.
Εικόνα 8. Τατουάζ ως αξεσουάρ μόδας
Ο Sweetman(1999) υποστηρίζει ότι η μονιμότητα,
ο πόνος που εμπλέκεται καθώς και ο σημαντικός
χρόνος και το κόστος που απαιτείται για τον
σχεδιασμό και τη μεταφροντίδα των τατουάζ,
επιβάλλουν μία μεγαλύτερη αξία σε αυτά από το να
είναι απλά αξεσουάρ
25
Αυτό που οι άνθρωποι δηλώνουν στις σχετικές έρευνες ότι
εκτιμούν στα δικά τους τατουάζ είναι η αντίληψη ότι μέσα
από τα τατουάζ είναι «διαφορετικοί». Έτσι τα τατουάζ
αντανακλούν προσπάθειες να τονίσει κανείς μία αίσθηση
ταυτότητας του εαυτού καθώς και το να επιτύχει
κυριαρχία και έλεγχο στο σώμα του.
Οι έρευνες παρακίνησης παρέχουν μία βάση για την
κατανόηση του γιατί οι άνθρωποι τροποποιούν τα σώματά
τους και ταυτόχρονα συνεισφέρουν στην εξάλειψη
αρνητικών, ξεπερασμένων προκαταλήψεων και
στιγματισμών.
26
Η επισκόπηση των Wohlrab, Stahl και Kappeler (2007)
ανέδειξε τις εξής παρακινητικές κατηγορίες:
1. Ομορφιά, τέχνη, μόδα
2. Ατομικότητα (δημιουργία μίας ατομικής ταυτότητας, το να
είναι κανείς ξεχωριστός και διακριτός από τους άλλους)
3. Προσωπικές αφηγήσεις (προσωπική κάθαρση, έκφραση
προσωπικών αξιών και εμπειριών. Επίσης σταθμοί της ζωής)
4. Σωματική ανθεκτικότητα (ανθεκτικότητα στον πόνο, στα
προσωπικά όρια στον πόνο, επιδεικνύοντας προσωπική
ανδρεία. Ενδεχομένως η τροποποίηση σώματος να υποδεικνύει
επιθετικές τάσεις στον εαυτό, Stirn 2000)
27
5. Προσχώρηση σε ομάδα και δέσμευση
6. Αντίσταση (διαμαρτυρία εναντίον των γονέων ή της
κοινωνίας)
7. Πνευματικότητα και πολιτισμική παράδοση (πχ.
νεοπριμιτιβιστές)
8. Εξάρτηση (ενδεχομένως να υπολανθάνει μία εξαρτητική
διάσταση, η οποία μπορεί να οφείλεται στην απελευθέρωση
ενδορφινών από τον πόνο της διείσδυσης στο σώμα
9. Σεξουαλικά κίνητρα (άμεσος σεξουαλικός ερεθισμός από
την διάτρηση του στήθους ή των γεννητικών οργάνων
28
Εικόνα 9. Μέλη συμμορίας νοτιοαμερικανικής προέλευσης
επιδεικνύοντας τα τατουάζ που υποδηλώνουν αφενός την
διαφορετικότητα και μοναδικότητα της ομάδας και
αφετέρου την ένταξη και δέσμευση του ατόμου στην ομάδα
29
Εικόνα 10. Μέλος συμμορίας με τις αντίστοιχες εγγραφές
που δηλώνουν την ταυτότητα της ομάδας του
30
10. Μη ειδικοί λόγοι (πολλοί αναφέρουν μία παρορμητική
παρά μία μακρά διαδικασία απόφασης. Άλλοι προβαίνουν στην
πράξη υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών μη ενθυμούμενοι
έτσι κάποιο ειδικό λόγο)
Συμπερασματικά, η πλειοψηφία των μελετών
προβάλλουν την έκφραση ατομικότητας και τον
καλλωπισμό του σώματος ως επικρατέστερα κίνητρα.
Ως διάκριση μεταξύ τατουάζ και πίρσινγκ αναφέρεται η
μονιμότητα (τα πίρσινγκ δεν έχουν το στοιχείο της
μονιμότητας). Επίσης τα τατουάζ προφανώς περιέχουν
περισσότερα προσωπικά μηνύματα για τον φέροντα, ενώ
τα πίρσινγκ φαίνεται να είναι μάλλον στολίδια μόδας. 31
Κίνδυνοι για την υγεία
Διάφορες έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν από
πανεπιστήμια και εμπειρογνώμονες κρατών-μελών της
Ε.Ε. δείχνουν ότι τα τατουάζ και τα πίρσινγκ υπό
κάποιες συνθήκες έχουν κινδύνους για την υγεία.
Μπορούν να προκληθούν αλλεργίες και δερματικά
προβλήματα, οιδήματα, ουλές.
Στοματικές επιπλοκές (πίρσινγκ) όπως σπάσιμο δοντιών
και βλάβες στα ούλα.
Επιπλέον μολύνσεις και ασθένειες που μεταδίδονται
μέσω του αίματος: ηπατίτιδα, ιός HIV, φυματίωση.
32
Αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις
33
Αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις είναι οι επεμβάσεις
που έχουν ως στόχο τη βελτίωση ή τον καλλωπισμό των
εξωτερικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων.
Κάποιες από αυτές χαρακτηρίζονται ως επανορθωτικές
εξαιτίας τραυματισμών, τροχαίων, εγκαυμάτων ή μίας
έντονης δυσμορφίας με λειτουργικές ενδεχομένως
επιπτώσεις.
Ωστόσο οι περισσότερες εκκινούν από την ατομική
προσδοκία των «πελατών» των πλαστικών χειρουργών
για βελτίωση της εμφάνισης τους ή την αναστολή των
επιπτώσεων του «χρόνου» σε αυτή.
34
Οι λόγοι για την αύξηση των αισθητικών επεμβάσεων
σχετίζονται με τις σύγχρονες τεχνολογικές – ιατρικές
δυνατότητες και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου που
καθιστά περισσότερο προσιτές τέτοιου τύπου ιατρικές
υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, συνέβαλε η ανταγωνιστικότητα
των σύγχρονων κοινωνιών και η συνάρτηση της
εξωτερικής εμφάνισης με την επιτυχία σε όλους τους
τομείς της ζωής, στην εργασία, στις προσωπικές και
κοινωνικές σχέσεις.
Η πλειονότητα των ερευνών καταδεικνύει ότι τα
σύγχρονα πρότυπα ομορφιάς που προωθούνται από τα
μέσα ενημέρωσης και τη βιομηχανία της ομορφιάς
αποτελούν πηγή άγχους και δυσαρέσκεια για την εικόνα
του σώματος όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά προσφάτως
35
και για τους άνδρες.
Τα κίνητρα για τις αισθητικές επεμβάσεις αφορούν
κυρίως ψυχολογικούς λόγους
Σε μία σειρά ερευνών (βλ. Harter 1999) η εξωτερική
εμφάνιση έχει δειχθεί ως ο υψηλότερος προβλέπτης της
αυτοεκτίμησης ανεξάρτητα ηλικιών (7 έως 77 ετών),
φύλου και κοινωνικών τάξεων.
Συνεπώς, τα κίνητρα θα μπορούσαν να τεθούν κατά μήκος
ενός συνεχούς που στο ένα άκρο θα περιλάμβανε μία απλή
προσδοκία αύξησης της αυτοεκτίμησης ως βελτίωσης της
εμφάνισης και θα κλιμακώνονταν σε μία ολοκληρωτικά
αρνητική εικόνα σώματος στο άλλο άκρο.
Απορρέοντα από τα παραπάνω ψυχολογικά είναι τα
επαγγελματικά κίνητρα στα πλαίσια του επαγγελματικού
36
ανταγωνισμού
Εικόνα 10. Οι επαγγελματίες του θεάματος (ηθοποιοί,
τραγουδιστές, παρουσιαστές τηλεοπτικών προγραμμάτων)
εμπλέκονται περισσότερο σε τέτοιες πρακτικές
τροποποίησης σώματος
37
Κίνδυνοι των αισθητικών επεμβάσεων. Εθισμός;
Όπως κάθε χειρουργική επέμβαση παρομοίως και οι αισθητικές
περικλείουν κινδύνους, επιπλοκές και λάθη, οι οποίοι βεβαίως
αυξάνονται με την συχνή επανάληψη των επεμβάσεων.
Αιτίες των επαναλαμβανόμενων επεμβάσεων:
Σωματομορφική διαταραχή (δηλαδή η πεποίθηση ύπαρξης
κάποιου φανταστικού ελαττώματος) η οποία οδηγεί το
άτομο σε καταναγκαστικές συμπεριφορές προκειμένου να
αντιμετωπιστεί το άγχος που προέρχεται από τις εμμονές
αυτές.
Παθολογικές παρορμήσεις και αδυναμία ρύθμισης του
εαυτού. Συχνά στα άτομα που πραγματοποιούν
επανειλημμένες αισθητικές επεμβάσεις συνυπάρχουν
διατροφικές διαταραχές (νευρογενής ανορεξία-βουλιμία),
38
αρνητική εικόνα σώματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Διατροφικές Διαταραχές: Ψυχογενής ανορεξία βουλιμία
39
Η ψυχογενής ανορεξία είναι μία διατροφική διαταραχή
με ισχυρό ψυχολογικό υπόβαθρο και δυσμενείς
επιπτώσεις. Αποκτά σήμερα ιδιαίτερη σημασία λόγω της
αυξανόμενης συχνότητάς της, της σοβαρής οργανικής και
κοινωνιο-ψυχολογικής δυσλειτουργίας που προκαλεί και
της ιδιαίτερα δύσκολης αντιμετώπισής της. Οι υποτροπές
είναι συχνές, η πρόγνωση επιφυλακτική και η θνητότητα
υψηλή.
Υπάρχουν δύο τύποι ανορεξίας: ο περιοριστικός που
χαρακτηρίζεται από νηστεία και αποχή από την τροφή
και ο βουλιμικός με επεισόδια ανεξέλεγκτης πολυφαγίας
που ακολουθούνται από εμέτους ή χρήση καθαρτικών –
διουρητικών προκειμένου να ελεγχθεί η πρόσληψη
θερμίδων και η αύξηση του βάρους (βουλιμικός μπορεί να
είναι περισσότερο επικίνδυνος λόγω ηλεκτρολυτικών διαταραχών)
40 .
41
Κριτήρια ψυχογενούς ανορεξίας:
1. Άρνηση διατήρησης του ελάχιστου για την ηλικία
και το ύψος σωματικού βάρους
2. Έντονος φόβος για αύξηση βάρους
3. Διαταραχή της εικόνας σώματος (το άτομο αισθάνεται
παχύσαρκο παρά το ότι είναι λιποβαρές) και επίμονης
άρνησης παραδοχής της διαταραχής
4. Αμηνόρροια (απουσία έμμηνου ρύσης για τουλάχιστον τρεις
διαδοχικούς μήνες)
42
Αιτιολογία
Τα αίτια της ψυχογενούς ανορεξίας εμπλέκουν βιολογικούς,
ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Το βιολογικό υπόβαθρο υποστηρίζεται από την όχι σπάνια
παρουσία συγγενών πρώτου βαθμού με ιστορικό
διατροφικών διαταραχών.
Κοινωνιο-ψυχολογικοί παράγοντες που έχουν συσχετιστεί
με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης της διαταραχής είναι
σεξουαλική κακοποίηση, κατάθλιψη, παχυσαρκία στο
παρελθόν, ομοφυλοφιλία στα αγόρια και χαμηλή
αυτοεκτίμηση. Σημαντικό ρόλο παίζει η πίεση των ΜΜΕ
για το πρότυπο της «λεπτής σιλουέτας» και το τέλειο
43
σώμα.
Έτσι, η διαταραχή αυτή παρουσιάζει μεγάλη συχνότητα
στο χώρο του modeling και μεταξύ αθλητριών
υψηλού επιπέδου σε τομείς που απαιτούν εξαιρετικά
λεπτή σιλουέτα και παιδικότητα σώματος (πχ. ρυθμική
γυμναστική, κλασσικό μπαλέτο)
44
Αντιμετώπιση - Θεραπεία
Η διαταραχή ξεκινά ως μία απλή δίαιτα, είτε σαν ένας
τρόπος ελέγχου του περιβάλλοντος, είτε σαν μια
προσπάθεια του ατόμου να ανταποκριθεί στα σωματικά
πρότυπα της κοινωνίας του. Γρήγορα όμως η κατάσταση
αποκτά τη δική της ανεξάρτητη πορεία και αρχίζει να
μοιάζει σαν μία μορφή εξάρτησης επηρεάζοντας τα
γενικότερα συναισθήματα και τις σκέψεις. Οι κοπέλες
αυτές είναι πολύ κουραστικές για το περιβάλλον τους και
συχνά λένε ψέματα ή εξαπατούν προκειμένου να
συνεχίζουν ανενόχλητες τη συνεχή απώλεια βάρους.
45
Η αντιμετώπιση της νευρογενούς ανορεξίας είναι
ιδιαίτερα δύσκολη και εμπλέκει ιατρικές και
ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και τη συμβολή
διατροφολόγου. Το πρώτο στάδιο απαιτεί την
αποκατάσταση των σωματικών λειτουργιών και του
σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα. Μόνο εάν
αποκατασταθεί ικανοποιητικά η σωματική κατάσταση,
μπορεί η ψυχική λειτουργία να επανέλθει κατά το
δυνατό και να επανακαθιερωθούν φυσιολογικές
διατροφικές συνήθειες.
46
Αρκετά αποτελεσματικές θεωρούνται οι γνωσιοσυμπεριφορικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Επίσης
εφαρμόζονται η ψυχοδυναμική και η οικογενειακή
θεραπεία.
Σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο, η
φαρμακευτική αγωγή βοηθάει στην αντιμετώπιση
συνυπαρχουσών καταστάσεων όπως η κατάθλιψη και το
άγχος.
Η πρώιμη ανίχνευση και η έγκαιρη παρέμβαση
θεωρούνται ιδιαίτερα κρίσιμες για την αντιμετώπιση
47
της κατάστασης.
Μεθοδολογία
Το δείγμα και τα δημογραφικά στοιχεία των
συμμετεχόντων θα παρουσιαστούν μετά την ανάλυση
δεδομένων (Μάιος 2012)
Εργαλεία συλλογής δεδομένων:
Για τη συλλογή των δεδομένων κατασκευάστηκε
ερωτηματολόγιο κλειστών (τύπου likert) και ανοικτών
ερωτήσεων.
Ο έλεγχος των ψυχομετρικών (εσωτερική - εξωτερική
εγκυρότητα, αξιοπιστία) δεν αποτελεί στόχο της ερευνητικής
εργασίας στα πλαίσια του μαθήματος του project
48
Ερωτηματολόγιο τατουάζ και πίρσινγκ
1.Ηλικία……….
Φύλο……….
2.Έχεις τατουάζ ή πίρσινγκ;
Όχι……….
Ναι τατουάζ……….
Ναι πίρσινγκ……….
3. Ποιοι ήταν οι λόγοι για τους οποίους το έκανες;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
4.Τα τατουάζ είναι μόδα
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
5.Τα πίρσινγκ είναι μόδα
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
6.Τα τατουάζ δηλώνουν διαμαρτυρία και αντίσταση στους γονείς
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
49
7.Τα πίρσινγκ δηλώνουν διαμαρτυρία και αντίσταση στους γονείς
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
8.Τα τατουάζ και τα πίρσινγκ δηλώνουν ατομικότητα και διαφορετικότητα
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
9.Τα τατουάζ και τα πίρσινγκ δηλώνουν κάτι άλλο. Διευκρίνισε
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
10.Νομίζεις ότι τα τατουάζ και τα πίρσινγκ έχουν κάποιους κινδύνους για
την υγεία;
Διαφωνώ
Μάλλον Διαφωνώ
Ούτε Συμφωνώ
Μάλλον Συμφωνώ
Συμφωνώ
Ούτε Διαφωνώ
11.Γενικά, ποια είναι η προσωπική σου άποψη για τα τατουάζ και τα
πίρσινγκ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
50
Ερωτηματολόγιο αισθητικών επεμβάσεων-νευρογενούς ανορεξίας
Ηλικία……………
2. Φύλο...............
3. Έχεις κάνει κάποια αισθητική επέμβαση ή άλλη επέμβαση;
Ναι..........
Όχι..........
4. Αν όχι, ποια είναι η άποψη σου;
……………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
5. Αν ναι, για ποιους λόγους την έκανες;
……………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
6.Σε ικανοποίησε το αποτέλεσμα;
Ναι
Μάλλον ναι
Ούτε ναι ούτε όχι
Μάλλον όχι
Όχι
7.Φοβήθηκες για το αποτέλεσμα;
Ναι
Μάλλον ναι
Ούτε ναι ούτε όχι
8.Φοβήθηκες για τη διαδικασία;
Ναι
Μάλλον ναι
Ούτε ναι ούτε όχι
Μάλλον όχι
Μάλλον όχι
Όχι
Όχι
9.Αντιμετώπισες ποτέ το πρόβλημα της νευρογενούς ανορεξίας –
βουλιμίας;
Ναι……….
Όχι……….
51
10.Αν ναι, ποιοι νομίζεις ότι ήταν οι λόγοι;
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
11.Με ποιον τρόπο το αντιμετώπισες;
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
12.Ποια είναι η άποψη σου για την νευρογενή ανορεξία – βουλιμία;
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
52
Περιορισμοί της εργασίας.
Η παρούσα έρευνα έχει στόχο την εξοικείωση των
μαθητών με τον επιστημονικό τρόπο σκέψης και εργασίας
στο πλαίσιο του μαθήματος και βασίζεται σε
επιστημολογικά ορθό υπόβαθρο.
Ωστόσο δεν στοχεύει να ικανοποιήσει τα κριτήρια της
επιστημονικής έρευνας ως προς τον έλεγχο εγκυρότητας
και αξιοπιστίας, ζητήματα για τα οποία απαιτούνται
εξειδικευμένες γνώσεις και εν τέλει κρίνονται αμφιβόλου
σκοπιμότητας για τους μαθητές του λυκείου.
53
54
Κίνητρα.
Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, τα κίνητρα για την
απόκτηση τατουάζ είναι: η μόδα, η ομορφιά και η τέχνη,
η διαφορετικότητα ή ατομικότητα, οι προσωπικές
αφηγήσεις (έκφραση προσωπικών εμπειριών και αξιών),
η προσχώρηση σε ομάδα, η σωματική ανθεκτικότητα, η
αντίσταση απέναντι σε κοινωνικούς κανόνες και επιταγές,
η πνευματικότητα και πολιτισμική παράδοση, η
εξάρτηση, τα σεξουαλικά κίνητρα.
Αυτό που οι άνθρωποι δηλώνουν ότι εκτιμούν στα δικά
τους τατουάζ είναι ή αντίληψη ότι μέσα από τα τατουάζ
είναι διαφορετικοί, προσπαθώντας έτσι να τονίσουν μία
αίσθηση ατομικής ταυτότητας και κυριαρχίας και
ελέγχου στο σώμα.
55
Στόχος της έρευνας
Ο στόχος αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση των
απόψεων και στάσεων για τα τατουάζ και τα πίρσινγκ
σε ένα δείγμα μαθητών και καθηγητών του 6ου ΕΠΑΛ.
Επίσης διερευνούνται τα πιθανά κίνητρα που
βρίσκονται κάτω από την απόκτηση ή την πρόθεση
απόκτησης μίας τέτοιας τροποποίησης σώματος.
Θα συζητηθεί εάν η επιλογή του τατουάζ και του
πίρσινγκ αποτελεί μορφή αντίστασης ή διαμαρτυρίας
απέναντι στα κοινωνικά πρότυπα και ενδυνάμωσης και
παγίωσης της ταυτότητας του υποκειμένου.
56
Μεθοδολογία
Συμμετέχοντες: Στην έρευνα συμμετείχαν ενενήντα
τέσσερις, Ν=94, μαθητές και καθηγητές του 6ου ΕΠΑΛ
Πειραιά, ηλικίας 16-72 ετών, Μ.Ο. 29 ετών, τυπική
απόκλιση 14,2. Από αυτούς πενήντα ένας (51), ποσοστό
54% ήταν άνδρες και σαράντα τρεις (43), ποσοστό 46%
ήταν γυναίκες. Οι μαθητές ήταν 77 (16-72, μ.ο. 25,5,
τ.α. 11,3) και οι καθηγητές 17.
Μετρήσεις: Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν δύο
ερωτηματολόγια που δημιουργήθηκαν για την εξέταση
των απόψεων και στάσεων ως προς τα τατουάζ, τα
πίρσινγκ και τις αισθητικές επεμβάσεις.
57
Ανάλυση δεδομένων
Η ανάλυση των δεδομένων περιέλαβε:
1. Περιγραφικού τύπου στατιστική ανάλυση
2. Ποιοτική - ανάλυση περιεχομένου (content analysis)
για τα κείμενα των ανοικτών ερωτήσεων
58
Κατοχή τατουάζ και φύλο (μαθητές)
Ο έλεγχος χ2 έδειξε μη στατιστικά σημαντική διαφορά
59
Κατοχή τατουάζ και ηλικία
Ο έλεγχος χ2 έδειξε μη στατιστικά σημαντική διαφορά
60
Κατοχή πίρσινγκ και φύλο
Στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των φύλων χ2 (1,
Ν=77)=4,683, p< .05
61
Δηλαδή, παρά το μεγάλο ποσοστό των ανδρών που
δηλώνουν ότι έχουν πίρσινγκ ( 38%), υπάρχει
στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και
γυναικών (περίπου 63%). Αυτό σημαίνει ότι τα
γυναικεία πίρσινγκ, με την μορφή σκουλαρικιών
συνήθως, αποτελούν ξεχωριστό παράγοντα σε σχέση
με τα τατουάζ και είναι καλά παγιωμένα στον
πολιτισμό μας
62
Στάσεις απέναντι στα τατουάζ, όλο το δείγμα
(μαθητές και καθηγητές) Ν=94
63
Στάσεις απέναντι στα τατουάζ μόνο των μαθητών Ν=77
64
Στάσεις απέναντι στα τατουάζ των μαθητών κάτω
των 25 ετών, Ν=55
65
Στάσεις απέναντι στα τατουάζ των καθηγητών, Ν=17
66
Παρατηρήσεις:
1. Παρατηρούμε ότι οι μαθητές και περισσότερο όσοι
είναι κάτω των 25 ετών διατηρούν θετική στάση για τα
τατουάζ (75%). Σε πλήρη αντίθεση βρίσκονται οι
στάσεις των καθηγητών – 65% περίπου αρνητικές,
αλλά 30% ανοχή.
2. Κατοχή τατουάζ σε άνδρες και γυναίκες 28%. Θετικές
στάσεις ως προς τα τατουάζ μεταξύ μαθητών κάτω των
25 ετών, 75%.
67
Στάσεις απέναντι στα πίρσινγκ, όλο το δείγμα Ν=94
68
Στάσεις των μαθητών απέναντι στα πίρσινγκ, Ν=77
69
Στάσεις απέναντι στα πίρσινγκ των μαθητών κάτω
των 25 ετών, Ν=55
70
Στάσεις των καθηγητών απέναντι στα πίρσινγκ, Ν=17
71
Παρομοίως με την περίπτωση των τατουάζ και στα
πίρσινγκ οι στάσεις των μικρών μαθητών (67%
θετικές) βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση με αυτές
των καθηγητών (58% αρνητικές, βέβαια 30% ανοχή).
72
Μαθητές, Ν=77
73
Μαθητές, Ν=77
74
75
76
77
78
Συμπεράσματα
Πρώτον, περίπου το 40% των αγοριών και το 26% των
κοριτσιών δήλωσαν ότι φέρουν τατουάζ. Όσον αφορά τα
ποσοστά κατοχής πίρσινγκ αυτά διαφέρουν στατιστικά
σημαντικά μεταξύ τους (38% και 63% αντίστοιχα).
Δεύτερον, παρατηρήθηκε ότι οι θετικές στάσεις ως προς
τα τατουάζ και τα πίρσινγκ αυξάνονται όσο μειώνονται οι
ηλικίες, έτσι ώστε το 75% και 68% των μαθητών κάτω
των 25 ετών διατηρούν θετικές στάσεις για τα τατουάζ και
τα πίρσινγκ αντίστοιχα. Σε αντίθεση, οι στάσεις των
καθηγητών είναι αρνητικές σε ποσοστά 65% και 59%.
Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι οι καθηγητές εμφανίζουν
σημαντικά ποσοστά (30%) ανεκτικότητας απέναντι στα
79
τατουάζ και τα πίρσινγκ.
Είναι αρκετά σύνθετο και πέρα από τους στόχους αυτής
της έρευνας να αποδοθούν οι αιτίες αυτών των διαμετρικά
αντίθετων απόψεων καθηγητών και μαθητών, όμως οι
λόγοι που μπορεί να προταθούν σχετίζονται με την ηλικία
επομένως και με διαγενεαλογικές διαφορές αισθητικής, με
θεσμικούς ρόλους μέσα στο σχολείο, με διαφορετικά
αξιακά πρότυπα.
Τρίτον, οι απαντήσεις αυτών που δηλώνουν θετικές
στάσεις (75%) και αυτών που δηλώνουν κατοχή (34%)
είναι σε θετική αναλογία και φαίνεται ότι δημιουργούν μία
δυναμική αύξησης των τατουάζ στο προσεχές χρονικό
διάστημα. Αλλιώς διατυπωμένο, η τάση απόκτησης
τατουάζ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και είναι ανοδική.
80
Τέλος, το 50% των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι τα
τατουάζ είναι μόδα, ενώ το 75% διαφωνούν ότι
εκφράζουν διαμαρτυρία απέναντι στους γονείς.
Αντιστοίχως, το 48% συμφωνούν ότι τα τατουάζ
εκφράζουν ατομικότητα, ενώ το 65% αποδέχονται
ενδεχόμενους κινδύνους για την υγεία, ευρήματα που
γενικά συμφωνούν με τις σχετικές έρευνες.
81
Ποιοτική ανάλυση
Επιπλέον, η ποιοτική ανάλυση των ανοικτών
ερωτήσεων ανέδειξε τις εξής κατηγορίες κινήτρων:
1. Μόδα, ομορφιά, τέχνη
2. Ατομικότητα, διαφορετικότητα,
αντιπροσωπευτικότητα
3. Προσωπική αφήγηση
4. Προσχώρηση σε ομάδα
5. Σωματική ανθεκτικότητα
6. Αντίδραση, αντίσταση
82
Το πρόβλημα της μονιμότητας των τατουάζ
πάντως εγείρεται σε κάθε περίπτωση, όχι μόνο
στις αρνητικές απόψεις, αλλά και στις θετικές:
«πρέπει να σκεφτεί καλά κάποιος το σχέδιο που
θα κάνει γιατί θα το έχει επάνω του μία ζωή»
83
Το πλέον σοβαρό ζήτημα που αναδύεται ως προς
τα κίνητρα ή αλλιώς τους λόγους που οδηγούν
κάποιον στην απόκτηση τατουάζ είναι αυτό της
διεκδίκησης διαφορετικότητας ή ατομικής
ταυτότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό
επιχειρείται μέσα από τον έλεγχο πάνω στο σώμα
και διά του τατουάζ, της αντίστασης στα
κοινωνικά πρότυπα και τις επιταγές αισθητικής,
καθαρότητας κλπ.
84
Για παράδειγμα, κάποιες απαντήσεις αναφέρουν:
«το τατουάζ είναι τρόπος να δηλώσουν οι νέοι την
ταυτότητα και διαφορετικότητά τους, αλλά επειδή όλοι
κάνουν κάποια, αρχίζουν να θυμίζουν στολή…»
«δηλώνουν την τάση που έχει κάθε άνθρωπος να μιμείται
την μόδα. Δηλαδή τελικά, η επιδίωξη είναι όχι το
διαφορετικό, αλλά το αντίθετο»
…εννοεί την εναρμόνιση ή την ένταξη σε μία κοινωνική
ομάδα
85
Οι πρακτικές τροποποίησης του σώματος δεν
εκπέμπουν κατ’ ανάγκη σαφή και μονοδιάστατα
μηνύματα. Αντίθετα διακρίνονται από αντιφάσεις
και αμφισημίες με αποτέλεσμα ο ανατρεπτικός ή
υπονομευτικός τους ρόλος απέναντι στα κυρίαρχα
πρότυπα (έμφυλα, φυλετικά, ταξικά) να μην είναι
προκαθορισμένος, άμεσα αναγνωρίσιμος και
αναγνώσιμος, στη χειρότερη δε περίπτωση να
ακυρώνεται ολοκληρωτικά (Μακρυνιώτη, 2006:32)
86
Αναστοχασμός και κριτική της ερευνητικής εργασίας
1. Θέματα παρακίνησης. Ικανοποιητικό ενδιαφέρον και
συμμετοχή, ενδεχομένως εξαιτίας και του θέματος. Οι
μαθητές φέρνουν βιωματικές και προσωπικές εμπειρίες
τις οποίες προσπαθούν να ενσωματώσουν στην εργασία.
2. Ο στόχος της φθίνουσας καθοδήγησης εμφανίζεται
δύσκολος. Ακολουθήθηκε μία μάλλον μονόδρομη παρά
αμφίδρομη διαδικασία, με την έννοια ότι οι
πληροφορίες, ο τρόπος δουλειάς, οι διάφορες δράσεις
έχουν κατεύθυνση από τον διδάσκοντα προς τους
μαθητές. Γενικά απουσιάζει μία «κουλτούρα εργασίας»
ή διαφορετικά μία αντίληψη δουλεύουμε για να
87
βελτιωθούμε.
3. Δυσχέρειες στη λειτουργία των ομάδων. Τριβές,
απομακρύνσεις.
Ατομοκεντρικές στάσεις στην ομάδα. Ασθενείς δεξιότητες
επικοινωνίας (πχ. προσεκτική ακρόαση, συντονισμός, οργανωμένη
και παραγωγική συζήτηση) και συνεργασίας (αποδοχή του άλλου,
αλληλοβοήθεια, προσφορά)
4. Ζητήματα στην κατανόηση απλών, βασικών εννοιών
θεωρίας και μεθοδολογίας της έρευνας στις κοινωνικές
επιστήμες πχ. αναγνώριση διαφορών γραπτού λόγου:
άτυπος-τυπικός, δημοσιογραφικός-επιστημονικός.
5. Σημαντικές δυσκολίες σύνταξης γραπτών κειμένων.
88