Η επίδραση της εντατικής μεθόδου εκτροφής στην υγιεινή των παραγωγικών ζώων

(αναφορικά με τα βακτηριακά νοσήματα)

1

Παράγοντες με πιθανή αρνητική επίδραση

2

Α. Ο συνωστισμός

• • • Αποτελεί παράγοντα καταπόνησης. Η καταπόνηση οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής κορτικοειδών και στη μείωση της παραγωγής ανοσοφαιρινών στους βλεννογόνους και το αίμα. Παράλληλα διαταράσσει την ομαλή κυκλοφορία αίματος στον οργανισμό (περιφερική αγγειοσύσπαση, αύξηση της διαπερατότητας των αγγείων). 3

• • Μειώνεται η ανοσοποιητική επάρκεια του οργανισμού γεγονός που προδιαθέτει σε ενδογενείς ή ευκαιριακές λοιμώξεις από παθογόνα υπό διαφορετικές συνθήκες δεν θα ήταν σε θέση να προκαλέσουν νόσο.

Ο συνωστισμός των ζώων αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών μέσω μεταβίβασης γενετικών χαρακτηριστικών από ανθεκτικά σε ευαίσθητα βακτηριακά είδη.

4

•

Β. Αερισμός χώρου

Ο σχηματισμός ρευμάτων αέρα αυξάνει τη διασπορά παθογόνων βακτηρίων στο χώρο και εκθέτει μεγαλύτερο αριθμό ζώων σε αυτά. • Το ψύχος που δημιουργείται μειώνει την κινητικότητα του κροσσωτού επιθηλίου της αναπνευστικής οδού γεγονός που προδιαθέτει σε αερογενείς λοιμώξεις. 5

Ο ανεπαρκής αερισμός οδηγεί σε αύξηση της περιεκτικότητας του αέρα σε αζωτούχες ουσίες που έχουν ερεθιστική επίδραση στον αναπνευστικό βλεννογόνο (καταρροϊκές φλεγμονές) και επηρεάζει τη φυσιολογική ανταλλαγή αερίων που οδηγεί σε • • καταπόνηση αλλά και μεταβολή του ιξώδους του αίματος που με τη σειρά της επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. 6

Γ. Στρωμνή

• • Η συσσώρευση κόπρου, εκτός από την προαναφερθείσα επίδραση, εκθέτει τα ζώα στο σημαντικό αριθμό παθογόνων που περιέχει. Όταν το μικροβιακό φορτίο του περιβάλλοντος χώρου γίνεται υψηλό, αναπόφευκτα αυξάνονται οι λοιμώξεις τόσο οι τοπικές (επιμόλυνση τραυμάτων) όσο και οι γενικές (συνήθως παθήσεις του πεπτικού και του αναπνευστικού συστήματος 7

Δ. Εναλλαγή μεγάλου αριθμού ζώων σε ένα χώρο

8

Στη φύση…

…τα ζώα δημιουργούν οικολογικές ομάδες που χαρακτηρίζονται από μια σχετικά σταθερή ισορροπία στην οποία συμμετέχει εκτός από τη συγκεκριμένη ομάδα ζώων, το σύνολο των άλλων ζώων της περιοχής αλλά και το φυσικό τους περιβάλλον. Αυτός ο χώρος σπάνια παραβιάζεται από άλλες ομάδες όμορων ζώων.

Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η επαφή κάθε είδους ζώου με άλλες ομάδες του ιδίου είδους και έτσι μειώνεται η διασπορά μεταξύ τους, παθογόνων μικροοργανισμών (σημαντικότατο για τα βακτηριακά είδη που συνήθως έχουν τροπισμό βάσει ξενιστή). 9

Στη συστηματική εκτροφή

συνήθως εφαρμόζεται το σύστημα all-in-all out, ή η ελεγχόμενη επαφή του νέου ζωικού κεφαλαίου με το παλιό ακριβώς για να μειωθεί κατά το δυνατό η μετάδοση παθογόνων μεταξύ των διαδοχικών ομάδων ζώων, δεδομένου ότι αυτό αποτελεί ιδανικό υπόβαθρό στη διάδοση και επικράτηση παραγόντων υψηλής λοιμογόνου δύναμης. 10

Ε. Διατροφή

• • • Στη συστηματική εκτροφή ή ανάγκη μείωσης του κόστους παραγωγής οδηγεί συχνά στη χορήγηση τροφών που δεν περιλαμβάνονται σε αυτές που καταναλώνουν τα ζώα στη φύση (ιχθυάλευρα, κρεατάλευρα, κτλ). Επίσης η σύσταση του σιτηρεσίου σε θρεπτικά συστατικά είναι κατά κανόνα πολύ πλουσιότερη από αυτή που λάμβαναν τα ζώα στη φύση. Οι παραπάνω παράγοντες μεταβάλουν τη σύσταση της φυσιολογικής μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου γεγονός που προδιαθέτει σε λοιμώξεις με 3 τρόπους: 11

• • • Διαταραχή της πλήρωσης των οικολογικών εστιών του εντέρου. Υπέρμετρη ανάπτυξη κάποιων ειδών από αυτά που συνιστούν τη μικροβιακή χλωρίδα.

Διαταραχή στη παραγωγή των ουσιών που παράγουν και των λειτουργιών που επιτελούν. 12

Η γρήγορη ανάπτυξη του βάρους του ζώου τα προδιαθέτει σε μυοσκελετικές παθήσεις και τα καθιστά πιο απαιτητικά αναφορικά σε συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων. 13

ΣΤ. Άσκηση-κίνηση

• • Α. Φυσιολογική λειτουργία του πεπτικού, του κυκλοφορικού και κατά συνέπεια του ανοσοποιητικού συστήματος Β. Προδιαθέτει και σε μυοσκελετικές παθήσεις.

14

Παράγοντες με πιθανή θετική επίδραση

15

1. Ενσταβλισμός

• • Ελαχιστοποιείται η έκθεση των ζώων με το έδαφος και με άγρια ζώα Προστασία από αντίξοες καιρικές συνθήκες που προδιαθέτουν σε καταπόνηση. 16

2. Διατροφή: • • Κατά κανόνα είναι πλήρης και ισορροπημένη. Μικροβιολογικά η τροφή είναι συνήθως ασφαλής. 3. Έλεγχος: • Γίνεται συστηματικός έλεγχος της υγιεινής των ζώων. 17

Βακτηριακά παθογόνα που αφορούν τη συστηματική εκτροφή

18

Salmonella

• • Αφορά κυρίως τα πτηνά που θεωρούνται και σημαντική πηγή μόλυνσης του ανθρώπου. Τα περιστατικά προκαλούνται κατά κανόνα από τη Salmonella enteritidis , αν και υπάρχουν πολλές χιλιάδες άλλων ειδών και στελεχών σε όλα τα είδη των παραγωγικών ζώων. Το περιβάλλον στο οποίο εκτρέφονται τα ζώα είναι εξορισμού πλουσιότατο σε Salmonella (βρέθηκε στη σκόνη του 83% των εκτροφών γαλοπούλας στον Καναδά). 19

Παράγοντες που επηρεάζουν:

• • • Ο κακός αερισμός του χώρου Το πλύσιμο των κλωβών Οι τροφές 20

Campylobacter

• • • • Ίσως το συχνότερο αίτιο λοιμώδους εντερίτιδας στον άνθρωπο. Τα συμπτώματα είναι συνήθως ναυτία, πονοκέφαλος, πυρετός, κοιλιακό άλγος και διάρροια. Σε μερικές περιπτώσεις η ασθένεια μπορεί να παραταθεί και να εκδηλωθεί αρθρίτιδα και νευρολογικές διαταραχές:

μετά τον έλεγχο της πολιομυελίτιδας το σύνδρομο Guillain-Barre είναι η συχνότερη αιτία παράλυσης στο Δυτικό Κόσμο.

21

• • Το Campylobacter βρίσκεται συχνά στα φρέσκα κοτόπουλα (από το έντερό τους) αν και επιβιώνει στην κατάψυξη έως και για 18 μήνες. Οι ζωοτροφές δεν θεωρούνται σημαντική πηγή του βακτηρίου ενώ αντίθετα το περιβάλλον των παχυνόμενων ορνιθίων πιστεύεται ότι είναι η πιο επικίνδυνη εστία. Το Campylobacter μπορεί να προσβάλλει και άλλα παραγωγικά ζώα αν και η επιδημιολογική τους σημασία αναφορικά κυρίως με την προστασία της Δημόσιας Υγείας είναι μικρότερη από αυτή των πτηνών. 22

• • Τελευταία (1996) αναφέρθηκε στους χοίρους η διάδοση στελέχους Campylobacter ανθεκτικού στην ερυθρομυκίνη. Λόγω της εντατικής εκτροφής των χοίρων και της θανάτωσης νεαρών ζώων έχει δημιουργηθεί ένας ιδιαίτερα ετερογενής πληθυσμός Campylobacter, που μπορεί να προκαλέσει τη διάδοση γενετικών παραγόντων ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά και σε στελέχη του ανθρώπου. 23

Escherichia coli

• • • • Η Ε. coli είναι συστατικό της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου του ανθρώπου και των ζώων και το εποικίζει κατά τις πρώτες ώρες της ζωής τους. Τελευταία ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στα στελέχη εκείνα που παράγουν τοξίνη θανατηφόρο για τα κύτταρα Vero (African green monkey kidney cells) που χρησιμοποιούνται για κυτταροκαλλιέργειες. Αυτά τα βακτήρια αναφέρονται ως vero-τοξικά στελέχη E. coli, ή VTEC. Τα στελέχη VTEC της of E. coli (εκτός της 0157) προκαλούν εξοίδηση στους χοίρους, με σπασμούς, παράλυση και ξαφνικό θάνατο. 24

E. coli 0157

• • • • • Είναι ένα από αυτά τα στελέχη που συνήθως, αλλά όχι πάντα παράγει verocytotoxin, ικανότητα που απέκτησε μάλλον κατά την επαφή της με άλλα βακτήρια. Συνήθως το βακτήριο αυτό προκαλεί συμπτώματα τροφικής δηλητηρίασης και σε ορισμένες περιπτώσεις ουραιμικό αιμολυτικό σύνδρομο που μπορεί να είναι και θανατηφόρο. Η λοιμογόνος δόση είναι πάρα πολύ μικρή (κάτω από 100 κύτταρα), ενώ δεν υπάρχει καμία ειδική θεραπεία για τη νόσο. Τα περιστατικά της νόσου σχετίζονται με κατανάλωση διαφόρων ειδών τροφίμων (σάντουιτς, κιμά, ή και γάλα) Στις ΗΠΑ E. coli 0157 βρέθηκε στα κόπρανα της στρωμνής των 63% των στάβλων βοοειδών που εξετάστηκαν. Αυτό εξηγεί πιθανώς την παρουσία της στο μαστό και το γάλα. Στα βοοειδή δεν εκδηλώνονται χαρακτηριστικά συμπτώματα ενώ οι μόσχοι μπορεί να εμφανίσουν διάρροια. E. coli 0157 έχει βρεθεί και στα πρόβατα τα οποία εμφάνισαν σηψαιμία. 25

• • • •

Listeria

Το βακτήριο επιβιώνει στα κόπρανα και το ενσίρωμα για χρόνια. Μπορεί να προκαλέσει αποβολή και γέννηση θνησιγενών νεογνών. Για το λόγο αυτό συνιστάται στις εγκύους να αποφεύγουν την κατανάλωση τροφίμων που μπορεί να είναι μολυσμένα. Η λοιμώξεις από Listeria συνεχίζουν να σχετίζονται με τα παραγωγικά ζώα αλλά και με την κατανάλωση πολλών ειδών τροφίμων. Η Listeria είναι ευρέως διαδεδομένη και στα σφαγεία (στη Δανία βρέθηκε στο 100% των δειγμάτων που συλλέχθηκαν από το περιβάλλον των σφαγείων). 26

• • Στα πρόβατα τα βακτήριο προκαλεί αποβολή και νευρικές διαταραχές. Σημαντικός παράγοντας πρόκλησης της λιστερίωσης στον άνθρωπο είναι ο τρόπος που αντιδρά το βακτήριο στην αποθήκευση και το μαγείρεμα. Συνήθως συσκευασία σε κενό αέρος ευνοεί την επιβίωση των κυττάρων σε σχέση με τις συσκευασίες που περιέχουν αέρα. Έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες αυξάνει την ικανότητα του βακτηρίου να προκαλεί νόσο ενώ το μαγείρεμα σε φούρνο μικροκυμάτων δεν φαίνεται να σκοτώνει. 27

Ευζωία των ζώων στις εντατικές εκτροφές και ασφάλεια τροφίμων

28

Παράγοντες που σχετίζονται με την εκτροφή των ζώων

• • • θερμοκρασία περιβάλλοντος: αερισμός, καταπόνηση, τη συμπεριφορά τους: κανιβαλισμός, η τάση των πτηνών να σκάβουν το χώμα και τη διατροφή τους: μικροβιακό φορτίο ζωοτροφών – σχετίζονται άμεσα με την υγιεινή του

τροφίμου που παράγεται από αυτά τα ζώα

29

Ο τρόπος ενσταβλισμού των ζώων

• • επηρεάζει άμεσα τη μικροβιακή χλωρίδα της εξωτερικής επιφάνειας του σώματός τους, ενώ η ηλικία σφαγής έχει άμεση επίδραση στη σύσταση των βακτηρίων του γαστρεντερικού τους σωλήνα (νεαρά ζώα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να φέρουν παθογόνα βακτήρια). 30

Συμπέρασμα

• • Επειδή πολλά από τα παραπάνω βακτήρια καταλήγουν στο τρόφιμο είναι απαραίτητο να γίνει προσπάθεια εκρίζωσης από το περιβάλλον της εκτροφής των παθογόνων που σχετίζονται με τροφογενή νοσήματα, κάτι που απαιτεί επαναπροσδιορισμό του συστήματος εκτροφής, διατροφής, διακίνησης και σφαγής των ζώων Η χρήση αντιβιοτικών για αυτό το σκοπό αν και φαίνεται ως η εύκολη λύση ιδίως δεδομένου ότι αυξάνει τον ρυθμό ανάπτυξης των ζώων, μπορεί να επιπολάσει το πρόβλημα μέσω της ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών που ευνοείται από τις εντατικές συνθήκες εκτροφής 31