Transcript Ders6_Trigliseridler, fosfolipidler

Dr. Suat ERDOĞAN
İçerik
 Trigliserdiler
 Beslenmedeki önemi
 Fosfolipidler
 Kolesterol
 Steroidler
Mono-, di-, trigliseridler
 Monogliserid: gliserolün 1 yağ asidi ile oluşturduğu
esterler
 Digliserid: gliserolün 2 yağ asidi ile oluşturduğu
esterler
 Trigliserid: gliserolün 3 yağ asidi ile oluşturduğu
esterler
Trigliseridler (=triasilgliserol)
 Gerek hayvansal yağlar gerekse bitkisel yağlar
(trigliseridler), yağ asitlerinin gliserol ile
oluşturdukları esterlerdir.
 Trigliseridler yağ asitlerinin başlıca depo şekilleridir.
Trigliseridler
Yağlarda acılaşma
 Doymamış yağ asitlerinin çift bağlarının (-C=C-) havanın




moleküler oksijeni (O2) ile reaksiyona girerek peroksit,
enodil, epoksit, ketohidroksit gibi çeşitli gruplar açığa çıkar.
Oluşan grupların yüksek ısı derecelerinde parçalanmaları
ile asit ve aldehitlerden oluşan çeşitli ürünler meydana
gelir.
Yağlardaki acılaşma kısmen bu tür oksidasyonlar
sonucudur.
Ortamda serbest kalan bu kimyasal moleküller yağa
karakteristik acımış tat ve kokusunu verir.
Acılaşmayı önlemek amacıyla yağlara doğal A ve E
vitaminleri katılabilir.
Mumlar
 Yağ asitlerinin gliserol yerine
molekül ağırlığı daha yüksek
olan alkoller ile esterleşmesi
ile oluşurlar.
 Mumlar, vücutta yağları
metabolize eden enzimler ile
parçalanamadıklarından
beslenme açısından değerleri
yoktur.
CH3(CH2)24CO2-(CH2)29CH3
Fosfolipidler
 Fosfolipidler yapısında digliserid, bir fosfat grubu,
gliserol ve kolin bulundurur.
 Hücre membranlarında bulunan en önemli yapısal
lipidlerdir.
 Vücut ihtiyaç duyduğu kadarını üretebilir.
Fosfolipidlerin fonksiyonları
 Hücre membranını oluştururlar
 Eikozonoid sentezine katılırlar
 Emülsifiyer görevi yapabilirler
 Safra tuzları
 Lektinler
Emülsifikasyon
• Suda çözünmeyen
maddelerin daha
küçük parçalara
ayrıştırılarak çözünür
duruma getirilmesine
emülsifikasyon denir.
• Fosfolipidler yağ
moleküllerinin
etrafını sararak suda
çözer.
Glikolipidler
Glikolipidler, lipidlerin –OH uçlarına karbonhidrat
birimlerinin bağlanması ile oluşan lipidlerdir. Görevleri
enerji sağlamak ve hücresel tanınmada (reseptör) rol
almaktır.
( CH2 ) 12 CH3
a uni t of
-D-glucopyranose
HO
O
NHCR
H OH
HO
HO
HO
O
H
H
OH
H
a -gl ucosi de
bond
Steroller
 Steroller, steroid alkoller olarak da bilinir ve organik
moleküllerin önemli bir grubunu oluşturur.
 Bitki, insan ve hayvanlarda doğal olarak oluşur. En
önemli hayvansal sterol kolesteroldür.
 Kolesterol, insanlar için hayati öneme sahiptir. Membran
yapıda bulunur, yağda çözünen vitaminlerin ve steroid
hormonların sentezinde öncül moleküldür.
 Çok halkalı bir yapı gösterir.
 Gliserol taşımaz.
 Suda çözünmez.
Kolesterolün fonksiyonları
 Hücre membranlarının
esansiyel bileşenidir
 Önemli hormonların
yapıtaşıdır:
 Östrojenler, testosteron
 Vitamin D öncül molekülü
 Safra asitlerinin öncül
maddesi
 Karaciğerde üretilir
 Hayvansal besinlerde
bulunur ve insanlar için
önemli kaynaktır.
Androjenler
 Erkek cinsiyet hormonlarıdır (ör. testosteron)
 Testiste kolesterolden üretilir
 İkincil erkeklik karakterlerinin gelişiminden
sorumludur.
H3 C
H3 C
OH
H
H
H
H3 C
H3 C
H
O
H
H
H
HO
Te stoste ron e
An dros te ron e
O
Östrojenler
 Östrojenler dişilerde cinsiyet hormonudur
 Ovaryumlarda (yumurtalık) kolesterolden üretilir
 İkincil dişilik karakterlerinin gelişiminden sorumludur
CH3
H3 C
H
H3 C C= O
H
H 3 C OH
H
H
H
H
O
HO
Proge s te rone
Estradi ol
H
Eikozanoidler
 Eikozanoidler, omurgalı hayvanların çeşitli
dokularında son derece güçlü hormon benzeri
etkilerinin çeşitliliği ile bilinen, 20 karbonlu
araşidonik asit türevi bileşiklerdir.
 Kan basıncı, pıhtılaşma, immun yanıt,
enflamasyon yanıtı, pıhtılaşma gibi
fonksiyonları vardır.
Eikozanoidler: 3 çeşittir
Prostaglandinler: eikozanoidlerin alt sınıfından
olup, enflamasyon ve anaflaktik şok
reaksiyonlarına aracılık ederler.
Tromboksanlar: trombositler tarafından
sentezlenir, arterleri daraltır ve trombosit
agregasyonunu tetikler.
Prostasiklinler: trombositlerin kümeleşmesini
engeller ve arterleri genişletici (vazodilatasyon)
etkilidirler.
Lipoproteinler
 Lipoproteinler lipid ve
proteinlerin karışımından
oluşan özel biyokimyasal
yapılardır.
 Lipid veya diğer türevleri
proteinlere kovalent veya
non-kovalent olarak bağlanır.
 HDL: Yüksek yoğunluklu
lipoproteinler.
 LDL: düşük yoğunluklu
lipoproteinler.
Lipoproteinlerin sınıflandırılması
İnsan plazmasındaki lipidler
Lipit türü
Düzey (mg/100ml)
Ortalama
Sınır aralığı
Toplam lipit
570
360-820
Trigliserit
142
80-180
Toplam fosfolipid
215
123-390
Toplam kolesterol
< 200
107-320
LDL (kötü)
< 130
HDL (iyi)
> 35
Serbest kolesterol
55
26-106
Serbest yağ asidi
12
6-16
Atheroskloroz
Uzak durun…
Özet
Lipid biyokimyasının öğrenilmesi obezite,
diabet, ateroskleroz gibi birçok
biyomedikal alanın kavranmasında fayda
sağlayacaktır.