Transcript مدیریت دانش در سازمان

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬
‫مدیریت دانش در سازمان‬
‫دکتر عاد ل صلواتی‬
‫رئیس دانشگاه آزاد اسالمی واحد مهاباد‬
‫پیچیدگی در مفهوم مدیریت دانش‬
‫برای برخی ‪ ،‬دانش سازمانی ‪ ،‬فرزانگی است که نتیجه یادگیری و تجربه است ‪ ،‬برای‬
‫برخی دیگر دانش سازمانی یا فقط تجربه و یا فقط یادگیری است و برای برخی دیگر ‪،‬‬
‫دانش سازمانی اطالعات یا داده ها می باشد ‪ .‬لذا آشنایی با مفهوم داده ها ‪،‬‬
‫اطالعات و دانش به منظور تبیین مفهوم تبیین مفهوم مدیریت دانش ضروری می باشد‬
‫‪.‬‬
‫مفاهیم جدید در سازمان‬
‫در سالهای اخیر ‪ ،‬سازمان ها و شرکت های مختلف ‪ ،‬پیوستن به روند دانش‬
‫کرده اند و مفاهیم جدیدی همچون کار دانش ی (‪) Knowledge Work‬‬
‫را آغاز‬
‫‪ ،‬نیروی دانش ی (‬
‫‪ ) Knowledge Worker‬و مدیریت دانش (‪ ، ) knowledge Management‬خبر از شرکت‬
‫یافتن این روند را می دهد ‪.‬‬
‫سلسه مراتب دانش در سازمان‬
‫خرد‬
‫دانش‬
‫اطالعات‬
‫داده ها‬
‫داده ها‬
‫‪DATA‬‬
‫داده ها اولین سطح مدیریت دانش را تشکیل می دهند و شامل ارقام ‪ ،‬اعداد ‪،‬‬
‫نمودارها و سایر نوشته هایی می شوند که به خودی خود تولید معنی نمی کنند ‪.‬‬
‫اطالعات‬
‫‪Information‬‬
‫داده هایی هستند که گروه بندی ‪ ،‬ذخیره ‪ ،‬پاالیش و سازماندهی شده اند تا بتوانند‬
‫تولید معنی کنند ‪.‬‬
‫دانش‬
‫‪Knowledge‬‬
‫ترکیبی منعطف و قابل تبدیل از تجارب ‪ ،‬ارزشها ‪ ،‬اطالعات ‪ ،‬معنی دار و بینش های‬
‫کارکنان است ‪ .‬دانش ‪ ،‬در ذهن انسان جای گرفته است‬
‫دانش و علم‬
‫‪Knowledge & science‬‬
‫به مجموعه ی تمامی دانسته های بشری ‪ ،‬دانش گفته می شود ‪ .‬علم ‪ ،‬بخش ی از دانش‬
‫بشری است که به گونه ای سیستماتیک به دست آمده است‬
‫خرد‬
‫‪‬‬
‫ایجاد ظرفیت بکارگیری مستمر دانش‬
‫‪wisdom‬‬
‫مثالی از داده ها ‪ ،‬اطالعات و دانش‬
‫ً‬
‫نت های موسیقی برای فردی که با آنها آشنا نیست ‪ ،‬صرفا مجموعه ای از داده ها‬
‫را تشکیل می دهد ‪ .‬این نت ها برای فردی که با آنها آشنا است ‪ ،‬تبدیل به اطالعات‬
‫می شوند زیرا بیانگر معانی خاص ی هستند ‪ .‬این نت ها نشانگر دانش کس ی هستند‬
‫که آنها را نوشته است زیرا مهارت و تجربه او را می رساند‬
‫انواع دانش‬
‫‪ -1‬دانش صریح ( آشکار ) ‪Explicit Knowledge‬‬
‫« این نوع دانش مستقل از کارکنان بوده و در قالب زبان سیستماتیک بیان می شود »‬
‫‪ -2‬دانش نهفته ( پنهان ) ‪Tacit Knowledge‬‬
‫« دانش ی که انتزاعی بوده و منابع و محتوای آن در ذهن انسان نهفته است »‬
‫تعامل دانش صریح و نهفته‬
‫به‬
‫به‬
‫دانش صریح‬
‫دانش نهفته‬
‫از‪:‬‬
‫دانش صریح‬
‫ترکیب‬
‫درونی سازی‬
‫از‪:‬‬
‫دانش نهفته‬
‫برونی سازی‬
‫جامعه پذیری‬
‫ترکیب‬
‫‪Combination‬‬
‫ترکیب ‪ ،‬زمانی اتفاق می افتد که بین دو نوع دانش صریح ‪ ،‬تبادل صورت می گیرد ‪ .‬در‬
‫این فرایند ‪ ،‬متون علمی ‪ ،‬پایگاههای اطالعاتی و بانک های آماری که در زمره دانش‬
‫صریح قرار می گیرند ‪ ،‬توسعه می یابند ‪.‬‬
‫درونی سازی‬
‫‪Internalization‬‬
‫درونی سازی ‪ ،‬حاصل تبدیل دانش صریح به دانش نهفته است و زمانی است که کارکنان‬
‫‪ ،‬دانش های صریح را تبدیل مفاهیم ذهنی و خالقیت می کنند ‪.‬‬
‫برونی سازی‬
‫‪Externalization‬‬
‫برونی سازی ‪ ،‬فرایند تبدیل دانش نهفته به دانش های صریح است ‪ .‬در این مرحله‬
‫دانش های ذهنی و غیر مکتوب افراد به دانش های مکتوب و مدون تبدیل می شود ‪.‬‬
‫جامعه پذیری‬
‫‪Socialization‬‬
‫جامعه پذیری هنگامی اتفاق می افتد که دانش نهفته در ذهن خود را به دانش نهفته در‬
‫ذهن دیگری منتقل می کنیم ‪ ،‬این نوع دانش ‪ ،‬خاصیت بین ذهنی دارد ‪.‬‬
‫ویژگیهای دانش‬
‫‪ -1‬دانش ‪ ،‬نامرتب و بهم ریخته است ‪ ،‬این ویژگی از خصلت انتزاعی بودن‬
‫دانش نشات گرفته است ‪ .‬با این وجود ‪ ،‬دانش در جستجوی وحدت و انسجام است‪.‬‬
‫‪ -2‬دانش ‪ ،‬خود سازمانده است ‪ :‬این ویژگی از خصلت پویا بودن دانش نشات‬
‫گرفته است‬
‫‪ -3‬زبان ‪ ،‬مهم ترین عامل انتقال دانش است ‪ ،‬این ویژگی از خصلت‬
‫اجتماعی بودن دانش ‪ ،‬سرچشمه می گیرد‬
‫‪ -4‬دانش ‪ ،‬چند بعدی است ‪ .‬این ویژگی از خصلت پیچیدگی دانش نشات گرفته‬
‫است‬
‫‪ -5‬احتمال از دست دادن دانش زیاد است ‪ ،‬اگر دانش را به کار نگیریم در اثر‬
‫گذشت زملن فراموش می شود‬
‫تعریف مدیریت دانش‬
‫مدیریت دانش ‪ ،‬فرایندی است که سازمانها از طریق آن ‪ ،‬اطالعات جمع آوری‬
‫خود را در عمل به کار می گیرند ( ‪) Blanet .2001‬‬
‫شده‬
‫مدیریت دانش ‪ ،‬فرایندی است که بواسطه آن ‪ ،‬سازمان ها در زمینه یادگیری‬
‫(‬
‫درونی کردن دانش ) ‪ ،‬کد گذاری دانش و توزیع و انتقال دانش ‪ ،‬مهارتهای مورد نیاز‬
‫را کسب می کنند ( ‪1977‬و ‪) Malhotra‬‬
‫ابعاد مدیریت دانش‬
‫‪ -1‬مدیریت دانش بعنوان یک‬
‫تکنولوژی ‪KM as a Technology‬‬
‫در این جنبه بر بعد فنی و تکنولوژیکی مدیریت دانش تاکید شده است ‪ .‬در این بعد‬
‫ٌ‬
‫‪ ،‬رویکرد های مدیریت دانش عمدتا مثبتی بر فناوری اطالعات ( ‪ ) IT‬است‪.‬ممکن‬
‫است مدیریت دانش رامترادف با مدیریت اطالعات و یا مدیریت داده ها در نظر‬
‫بگیرند‪.‬این بعد اگر به تنهایی در نظر گرفته شود مشکالت متعددی را برای مدیریت‬
‫دانش فراهم می آورد‪.‬‬
‫‪-3‬مدیریت دانش بعنوان عمل و فلسفه مدیریت‬
‫‪KM as a Management Philosophy & practice‬‬
‫این بعد برای مدیرانی که قصد اجرای برنامه های مدیریت دانش را دارند حائز‬
‫اهمیت است ‪.‬مطابق این نگرش آنها باید در یابند که چرا و چگونه برنامه ها و‬
‫فعالیت های مدیریت دانش می توانند در دستیابی به اهداف سازمانی موثر باشند ‪.‬‬
‫‪ -2‬مدیریت دانش بعنوان یک رشته‬
‫‪KM as a Discipline‬‬
‫در این بعد ‪ ،‬مدیریت دانش مبنا و روش هایی را برای انجام تحقیقات و برگزاری دوره‬
‫ها و کارگاههای آموزش ی ارائه می نماید‬
‫‪ -4‬مدیریت دانش بعنوان یک جنبش اجتماعی‬
‫‪KM as a social movement‬‬
‫این نگرش ‪ ،‬مبتنی بر این باور است که جهانی شدن در قرن بیست و یکم منجر به ایجاد‬
‫عصر دانش ( ‪ ) Knowledge Era‬خواهد شد ‪ .‬به همین خاطر نیروهای دانش ی به‬
‫عنوان مهم ترین دارایی‪ ،‬نقش کلیدی در موفقیت سازمانها خواهند داشت‬
‫اصول مدیریت دانش‬
‫ٌ‬
‫ر‬
‫‪ -1‬مدیریت دانش ‪ ،‬صرفا در ارتباط با فناو ی معنا نمی یابد ‪ ،‬بخش‬
‫صریح دانش ( ‪ ) Explicit‬در ارتباط با فناوری است‪.‬‬
‫‪ -2‬مدیریت دانش ‪ ،‬پیوندی ناگسستنی با فرهنگ سازمان دارد ‪.‬‬
‫‪ -3‬مدیریت دانش ‪ ،‬مستلزم سرمایه گذاری است ‪:‬‬
‫دانش یک دارایی است ‪ .‬اما اثر بخش ی آن مستلزم سرمایه گذاری در دارایی ها و‬
‫سیستم های دیگر نظیر استخدام ‪ ،‬آموزش و انگیزش است‬
‫‪ -4‬مدیریت دانش ‪ ،‬مستلزم مدیران دانش است ‪:‬‬
‫مدیران دانش زمینه ها و انگیزه های الزم را برای کسب ‪ ،‬تسهیم و بکار گیری دانش‬
‫فراهم می کنند‬
‫‪ -5‬تسهیم و بکار گیری دانش ‪ ،‬ذاتی نیست ‪:‬‬
‫داونپورت (‪ ، )1999‬معتقد است آن دسته از مدیرانی که فکر می کنند تسهیم‬
‫وبکارگیری دانش ‪ ،‬ذاتی است سخت در اشتباه هستند ‪ .‬باید زمینه های الزم را برای‬
‫بکارگیری دانش ایجاد نمود‬
‫‪ -6‬مدیریت دانش مستلزم مدیریت تغییر است ‪:‬‬
‫تغییر دانش به تغییر نگرش می انجامد و تغییر نگرش به تغییر رفتار منجر می شود‬
‫تغییر ممکن است با مقاومت همراه باشد ‪ .‬لذا نیازمند مدیریت تغییر هستیم ‪.‬‬
‫عوامل کلیدی موفقیت در مدیریت دانش از نگاه صاحبنظران مختلف‬
‫ردیف‬
‫صاحبنظر‬
‫عوامل‬
‫‪1‬‬
‫)‪Wiig (1996‬‬
‫فرایند های مدیریت دانش ‪ ،‬ایجاد ‪ ،‬تسهیم و بکار گیری دانش‬
‫‪2‬‬
‫‪Davenport‬‬
‫)‪(1998‬‬
‫فرهنگ دانش محور ‪ ،‬زیر ساختهای فنی ‪ ،‬حمایت مدیریت عالی ‪ ،‬رفع‬
‫موانع انگیزش ی‬
‫‪3‬‬
‫)‪Trussler(1998‬‬
‫تعهد مدیریت ‪ ،‬یادگیری ‪ ،‬تکنولوژی ‪ ،‬فرهنگ‬
‫‪4‬‬
‫)‪Bossi (2000‬‬
‫یادگیری توزیع ‪ ،‬اجرا و بکار گیری دانش‬
‫‪5‬‬
‫)‪Choi (2000‬‬
‫آموزش ‪ ،‬مشارکت ‪ ،‬تیم سازی ‪ ،‬توانمند سازی ‪ ،‬حمایت مدیریت عالی‬
‫‪6‬‬
‫)‪Skyrme (2000‬‬
‫داشتن یک چشم انداز الزام آور ‪ ،‬رهبری ‪ ،‬زیر ساختهای تکنولوژیکی ‪،‬‬
‫فرهنگ توزیع دانش‬
‫‪ ‬مدل های مدیریت دانش‬
‫‪ -1‬مدل عمومی دانش در سازمان‬
‫ایجاد دانش‬
‫نگهداری دانش‬
‫نگهداری دانش‬
‫تبدیل انتقال دانش‬
‫‪ -1‬ایجاد دانش‬
‫شامل تمام فعالیت هایی است که دانش یا دانش های جدید را به سیستم وارد‬
‫کند‬
‫‪ -2‬حفظ و نگهداری دانش‬
‫تمام فعالیت هایی است که دانش را در سازمان ما ندگار می کند‬
‫می‬
‫‪ -3‬تبدیل و انتقال دانش‬
‫شامل تمام فعالیت هایی است که دانش را از شکلی به شکلی دیگر تبدیل می کند ‪.‬‬
‫‪ -4‬بکارگیری دانش‬
‫دانش ‪ ،‬زمانی ارزشمند است که به کارگرفته شود ‪ .‬آثار بکارگیری دانش در سازمان بایستی‬
‫مشهود باشد ‪.‬‬
‫‪-2‬مدل فرایندی مدیریت دانش ( مدل نوناکا )‬
‫کیفیت و انرژی‬
‫‪Ba‬‬
‫‪SECI‬‬
‫ورودی‬
‫تعدیل کننده‬
‫خروجی‬
‫‪Ka‬‬
SECI -1
Socialization Externalization
Combination Internalization
‫‪Ba -2‬‬
‫‪ Ba‬یک کلمه ژاپنی است که معنای فضا (‪ ، ) Space‬مکان و شرایط الزم برای‬
‫ایجاد دانش است و چهار نوع دارد‬
‫‪Ba‬ی ایجاد کننده دانش‬
‫‪ Ba‬ی تبدیل کننده دانش‬
‫‪ Ba‬ی سازمان دهنده دانش‬
‫‪ Ba‬ی اعمال کننده و اجرا کننده دانش‬
‫‪) Knowledge asset ( Ka -3‬‬
‫این عنصر به سرمایه و دارایی های دانش ی سازمان اشاره می کند که اساس و مبنای‬
‫ایجاد دانش در سازمان هستند ‪ .‬این منابع برای سازمان ایجاد ارزش می کنند ‪.‬‬
‫‪-3‬مدل ‪(Kanext-Aware FRamwork) KAFRA‬‬
‫متغیرهای‬
‫سازمانی‬
‫فرایند‬
‫مدیریت‬
‫دانش‬
‫عوامل‬
‫محیطی‬
‫فناوری‬
‫اطالعات‬
‫منابع دانش‬
‫مدیریت دانش در سازمان های دولتی‪:‬ضرورتها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تغییر در ترکیب منابع‬
‫گرایش های نوین در خط مشی گذاری بخش دولتی‬
‫اعمال حاکمیت به جای تصدی گری‬
‫جهانی شدن‬
‫توانمندشدن بخش خصوصی‬
‫افزایش دانش شهروندان‬
‫از دست دادن نیروهای با تجربه‬
‫موانع مدیریت دانش‬
‫‪ -1‬عوامل انسانی و فرهنگی ‪:‬‬
‫یکی ار موانع مهم مدیریت دانش آن است که افراد ( درون سازمانی یا برون سازمانی‬
‫ٌ‬
‫به هر دلیلی نخواهند دانش خود را در اختیار دیگران قرار بدهند و از آن منحصرا‬
‫برای دستیابی به اهداف شخص ی استفاده کنند ‪.‬همچنین سیستم های ناکارآمد منابع‬
‫انسانی از قبیل سیستم آموزش‪،‬جذب و نگهداری‪،‬جبران خدمات و‪...‬می توانند موانع‬
‫مهمی را برای مدیریت دانش در سازمان ایجاد کنند‪.‬‬
‫‪ -2‬عوامل ساختاری‬
‫ٌ‬
‫معموال ساختار سازمانها ‪ ،‬غیر منعطف و سلسله مراتبی است و توان پاسخگویی به‬
‫تغیرات سریع محیط را ندارد ‪ .‬مدیریت دانش در ساختار های منعطف رشد می کند‬
‫‪ -3‬عوامل سیاس ی‬
‫دانش‪،‬قدرت است‬
‫‪ -4‬دسترس ی آسان به اعتبارات‬