Transcript سطوح پيشگيري - دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

1
‫دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان‬
‫کارگاه توجیهی دانشجویان پزشکی‬
‫مفهوم پيشگيري از بيماري و سطوح مختلف ان‬
‫دک تر محمد اسدپور‬
‫عضو هیئت علمی گروه پزشکی اجتماعیدانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان‬
‫‪2‬‬
‫مفهوم پيشگيري‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫پيشگيري به مفهوم ساده به معني جلوگيري از بوجود امدن بيماري قبل از وقوع ان است و ضمنا پيشگيري شامل‬
‫کليه اقداماتي مي شود که از انها براي قطع يا اهسته کردن سير بيماري استفاده ميشود‬
‫سابقه پيشگيري به قرن ‪ 18‬ميالدي‬
‫جيمز لند‪ :‬مصرف اب ميوه و سبزي تازه براي جلوگيري از اسکوربوت‬
‫ادوارد جنر در سال ‪ 1796‬مايع کوبي ابله بنا نهاد‬
‫کشف عامل بيماريزاي زنده براي بيماريها و اثبات فرضيه ميکروبي ايجاد بيماري پايههاي محکم پزشکي پيشگيري مي‬
‫باشند‬
‫درمان ضد هاري (‪ ،)1883‬واکسن وبا (‪ ،)1892‬پادزهر ديفتري (‪ ،)1894‬واکسن ضد حصبه (‪ )1898‬و مواد گندزدا و‬
‫ضد عفوني کننده (‪)1992‬‬
‫مفهوم پيشگيري‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪4‬‬
‫مرحله بعدي پيشرفت پزشکي پيشگيري و روشن شدن راههاي انتقال بيماري بروس در ‪ 1896‬رابطه مگس تسه تسه‬
‫و بيماري خواب و راس در ‪ 1898‬رابطه بيماري ماالريا و پشه انوفل و والتر رابطه بين پشه ائدس و تب زرد‬
‫گام بعدي تحول در روشهاي ازمايشگاهي جهت تشخيص زودرس و غربالگري‬
‫پزشکي پيشگيري نوين را علم و هنر ارتقاي بهداشت‪ ،‬پيشگيري از بيماري و محدود کردن ناتواني و بازتواني ميدانند ‪.‬‬
‫روياروي ي مشخص بين فرد و متخصص است و نوعي پزشکي مشارک تي است‪.‬‬
‫مفهوم ديگر پيشگيري جلوگيري از پيشرفت بيماري است و در يک جمله عبارت است از مجموعه اقداماتي از جمله‬
‫درمان قطعي که پيشرفت بيماري را در هر مرحله که هست‪ ،‬محدود مي کند‪.‬‬
‫سطوح پيشگيري‬
‫‪‬‬
‫پيشگيري نخستين يا اساسي‬
‫پيشگيري اوليه يا ابتداي ي‬
‫‪‬‬
‫پيشگيري ثانويه‬
‫‪‬‬
‫پيشگيري ثالثيه‬
‫‪‬‬
‫‪Primordial prevention‬‬
‫‪Primary prevention‬‬
‫ارتقای بهداشت و حفاظت اختصاصي )‬
‫‪Secondary prevention‬‬
‫(تشخيص زودرس بيماري و درمان صحيح)‬
‫‪Tertiary prevention‬‬
‫(محدود کردن ناتواني و بازتواني)‬
‫‪5‬‬
6
‫پيشگيري نخستين‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪7‬‬
‫مفهوم جديدي است که بر پيشگيري از بيماريهاي مزمن توجه ويژهاي دارد‪.‬‬
‫اين نوع‪ ،‬پيشگيري مفهومي واقعي دارد‪.‬‬
‫مانع از ايجاد و گسترش عوامل خطر در سطح کشور يا گروههاي جمعيتي ميشود‬
‫در پيشگيري نخستين يا پيش از بروز عوامل خطر بيشتر کوششها معطوف به کودکان است تا انان را‬
‫از يادگيري شيوه بد و مضر زندگي باز دارد‪.‬‬
‫مهمترين اقدامات مداخلهاي در اين مرحله پيشگيري از راه اموزش شخصي و همگاني است‪.‬‬
‫از نظر تاريخي اين نوع پيشگيري تازهترين مرحله شناخته شده است و علت شناساي ي ان افزايش‬
‫دانش اپيدميولوژي بيماريهاي قلب و عروق است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪8‬‬
‫هدف در پيشگيري نخستين جلوگيري از پيدايش و برقراري ان دسته از الگوهاي ي اجتماعي‪ ،‬اقتصادي‬
‫و فرهنگي زندگي است که نقش انها در افزايش خطر بيماري شناخته شده است (تغيير سبک زندگي)‪.‬‬
‫الودگي هواي شهري و اثرات جهاني ان مانند بارانهاي اسيدي و نابودي اليه ازن يا مشکالت مربوط‬
‫به پسابهاي کارخانه هاي شيمياي ي‬
‫در بعضي شهرهاي بزرگ ميزان ‪ so2‬از حد استاندارد بيشتر بوده و سياستگذاري عمومي بمنظور‬
‫کاهش علل اصلي ايجاد عوامل خطر و حفظ سالمت الزم است‪.‬‬
‫نمونههاي ديگر ممانعت از تبليغ سيگار و وضع ماليات هاي سنگين بر ان است‪.‬‬
‫پيشگيري اوليه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪9‬‬
‫اقداماتي که قبل از شروع بيماري انجام شده و امکان بروز بعدي را از بين ميبرد‪.‬‬
‫پيشگيري اوليه درماني نيست و درمان داروي ي را هم بکار نميبرد و بدنبال شناساي ي عالئم باليني‬
‫نيست‪.‬‬
‫مداخالت در اين نوع پيشگيري شامل ارتقاي بهداشت و حفاظت اختصاصي است‪.‬‬
‫معناي پيشگيري اوليه بيش از دفع بيماري و طوالني کردن زندگي و شامل مفهوم سالمت مثبت است‬
‫که رسيدن به سطح قابل قبولي از سالمتي است که افراد بتوانند به يک زندگي اجتماعي و اقتصادي‬
‫مثمر دست يابند و حفظ و نگهداري انرا ترويج کنند‪.‬‬
‫اقدامات ارزان و مطمئن اين سطح کاربرد وسيع انرا توجيه ميکند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪10‬‬
‫پيشگيري اوليه هر روز بيشتر بنام اموزش بهداشت و مفهوم مسئوليت شخصي و اجتماعي در برابر‬
‫سالمتي شناخته مي شود‪ .‬دو اقدام مهم در زمينه پيشگيري اوليه عبارتند از‪:‬‬
‫ارتقاي بهداشت‬
‫حفاظت اختصاصي‬
‫ارتقاي بهداشت( ‪)health promotion‬‬
‫‪ ‬فرايندي که افراد را قادر ميسازد بر سالمت خود نظارت داشته و انرا بهبود بخشند‪.‬‬
‫‪ ‬ارتقاي بهداشت به بيماري خاصي توجه ندارد بلکه متوجه تقويت ميزبان از طريق روشهاي مداخلهاي‬
‫است‪ .‬انواع اين مداخالت عبارتند از‪:‬‬
‫الف) اموزش بهداشت‬
‫ب) ايجاد تغيير در محيط زيست‬
‫ج) مداخالت تغذيهاي‬
‫د) ايجاد دگرگوني در رفتار و سبک زندگي‬
‫‪11‬‬
‫حفاظت اختصاصي‬
‫الف) ايمن سازي‬
‫ب) استفاده از مواد مغذي ويژه‬
‫ج) پيشگيري داروي ي‬
‫د) حفاظت در برابر خطرات شغلي‬
‫ه) ايمني در برابر حوادث‬
‫ن) حفاظت در برابر مواد سرطانزا‬
‫ي) پرهيز از مواد مولد حساسيت‬
‫‪12‬‬
‫پيشگيري ثانويه‬
‫‪ ‬اقداماتي که پيشرفت بيماري را در مرحله ناپيداي ان متوقف و از بروز عوارض بيماري جلوگيري ميکند‬
‫مانند‪:‬‬
‫الف) تشخيص زودرس با استفاده از غربالگري و بيماريابي‬
‫ب) درمان کافي و به موقع‬
‫پيشگيري ثانويه‪ ،‬افراد ديگر جامعه را از ابتال به بيماري و عفونت باز ميدارد يعني پيشگيري ثانويهاي که‬
‫براي يک فرد انجام مي شود پيشگيري اوليه براي موارد تماس بالقوه است‪.‬‬
‫‪ ‬پيشگيري ثانويه در حيطه اقدامات باليني است‪.‬‬
‫‪ ‬برنامههاي بهداشتي دولتها و مفهوم بهداشت و درماني که در صحبتها بکار مي رود‪ ،‬معموال در اين‬
‫حيطه اند‬
‫‪ ‬اين سطح در مبارزه با بيماريها ابزاري ناقص و گران تر است‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫پيشگيري سطح سوم‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪14‬‬
‫زماني اجرا ميشود که نقص يا ناتواني دائمي و غير قابل بازگشت باشد و بر بازتواني تمرکز دارد‪.‬‬
‫بکار گرفتن همه تدابير موجود براي کاهش يا محدود کردن نقص عضو و ناتوانيهاي حاصل از بيماري‪ ،‬به حداقل‬
‫رساندن رنج و اسيب ناشي از انحراف از سالمت کامل و ارتقاء قدرت تطابق بيمار با حاالت بهبودناپذير‪.‬‬
‫هدف اين نوع پيشگيري استفاده از وسايل يا اموزشهاي ي است که بتوان قسمتي يا تمام کاراي ي جسمي و رواني افراد‬
‫دچار عليلي و ناتواني را به انان بازگرداند تا بتوانند راحتتر در جامعه ظاهر شده و يا به انواع سادهتري از کارها بپردازند‪.‬‬
‫استفاده از بازتواني‪ ،‬نوتواني و برخي جراحيهاي ترميمي در اين راستا قرار دارند‪.‬‬
‫وسايل فعاليت مجدد بيماران مبتال به بيماريهاي مزمن و نيز معلولين را به محيط کار و اجتماع پس از بهبودي کامل يا‬
‫نسبي فراهم اورد‪.‬‬
‫شكل ‪ 1‬سير طبيعي بيماري‬
‫‪15‬‬
‫شكل ‪ 2‬مراحل تكوين يك بيماري‬
‫‪16‬‬
‫موفق باشید‬
‫‪17‬‬