سطوح پيشگيري - دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
Download
Report
Transcript سطوح پيشگيري - دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
1
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان
کارگاه توجیهی دانشجویان پزشکی
مفهوم پيشگيري از بيماري و سطوح مختلف ان
دک تر محمد اسدپور
عضو هیئت علمی گروه پزشکی اجتماعیدانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان
2
مفهوم پيشگيري
3
پيشگيري به مفهوم ساده به معني جلوگيري از بوجود امدن بيماري قبل از وقوع ان است و ضمنا پيشگيري شامل
کليه اقداماتي مي شود که از انها براي قطع يا اهسته کردن سير بيماري استفاده ميشود
سابقه پيشگيري به قرن 18ميالدي
جيمز لند :مصرف اب ميوه و سبزي تازه براي جلوگيري از اسکوربوت
ادوارد جنر در سال 1796مايع کوبي ابله بنا نهاد
کشف عامل بيماريزاي زنده براي بيماريها و اثبات فرضيه ميکروبي ايجاد بيماري پايههاي محکم پزشکي پيشگيري مي
باشند
درمان ضد هاري ( ،)1883واکسن وبا ( ،)1892پادزهر ديفتري ( ،)1894واکسن ضد حصبه ( )1898و مواد گندزدا و
ضد عفوني کننده ()1992
مفهوم پيشگيري
4
مرحله بعدي پيشرفت پزشکي پيشگيري و روشن شدن راههاي انتقال بيماري بروس در 1896رابطه مگس تسه تسه
و بيماري خواب و راس در 1898رابطه بيماري ماالريا و پشه انوفل و والتر رابطه بين پشه ائدس و تب زرد
گام بعدي تحول در روشهاي ازمايشگاهي جهت تشخيص زودرس و غربالگري
پزشکي پيشگيري نوين را علم و هنر ارتقاي بهداشت ،پيشگيري از بيماري و محدود کردن ناتواني و بازتواني ميدانند .
روياروي ي مشخص بين فرد و متخصص است و نوعي پزشکي مشارک تي است.
مفهوم ديگر پيشگيري جلوگيري از پيشرفت بيماري است و در يک جمله عبارت است از مجموعه اقداماتي از جمله
درمان قطعي که پيشرفت بيماري را در هر مرحله که هست ،محدود مي کند.
سطوح پيشگيري
پيشگيري نخستين يا اساسي
پيشگيري اوليه يا ابتداي ي
پيشگيري ثانويه
پيشگيري ثالثيه
Primordial prevention
Primary prevention
ارتقای بهداشت و حفاظت اختصاصي )
Secondary prevention
(تشخيص زودرس بيماري و درمان صحيح)
Tertiary prevention
(محدود کردن ناتواني و بازتواني)
5
6
پيشگيري نخستين
7
مفهوم جديدي است که بر پيشگيري از بيماريهاي مزمن توجه ويژهاي دارد.
اين نوع ،پيشگيري مفهومي واقعي دارد.
مانع از ايجاد و گسترش عوامل خطر در سطح کشور يا گروههاي جمعيتي ميشود
در پيشگيري نخستين يا پيش از بروز عوامل خطر بيشتر کوششها معطوف به کودکان است تا انان را
از يادگيري شيوه بد و مضر زندگي باز دارد.
مهمترين اقدامات مداخلهاي در اين مرحله پيشگيري از راه اموزش شخصي و همگاني است.
از نظر تاريخي اين نوع پيشگيري تازهترين مرحله شناخته شده است و علت شناساي ي ان افزايش
دانش اپيدميولوژي بيماريهاي قلب و عروق است.
8
هدف در پيشگيري نخستين جلوگيري از پيدايش و برقراري ان دسته از الگوهاي ي اجتماعي ،اقتصادي
و فرهنگي زندگي است که نقش انها در افزايش خطر بيماري شناخته شده است (تغيير سبک زندگي).
الودگي هواي شهري و اثرات جهاني ان مانند بارانهاي اسيدي و نابودي اليه ازن يا مشکالت مربوط
به پسابهاي کارخانه هاي شيمياي ي
در بعضي شهرهاي بزرگ ميزان so2از حد استاندارد بيشتر بوده و سياستگذاري عمومي بمنظور
کاهش علل اصلي ايجاد عوامل خطر و حفظ سالمت الزم است.
نمونههاي ديگر ممانعت از تبليغ سيگار و وضع ماليات هاي سنگين بر ان است.
پيشگيري اوليه
9
اقداماتي که قبل از شروع بيماري انجام شده و امکان بروز بعدي را از بين ميبرد.
پيشگيري اوليه درماني نيست و درمان داروي ي را هم بکار نميبرد و بدنبال شناساي ي عالئم باليني
نيست.
مداخالت در اين نوع پيشگيري شامل ارتقاي بهداشت و حفاظت اختصاصي است.
معناي پيشگيري اوليه بيش از دفع بيماري و طوالني کردن زندگي و شامل مفهوم سالمت مثبت است
که رسيدن به سطح قابل قبولي از سالمتي است که افراد بتوانند به يک زندگي اجتماعي و اقتصادي
مثمر دست يابند و حفظ و نگهداري انرا ترويج کنند.
اقدامات ارزان و مطمئن اين سطح کاربرد وسيع انرا توجيه ميکند.
10
پيشگيري اوليه هر روز بيشتر بنام اموزش بهداشت و مفهوم مسئوليت شخصي و اجتماعي در برابر
سالمتي شناخته مي شود .دو اقدام مهم در زمينه پيشگيري اوليه عبارتند از:
ارتقاي بهداشت
حفاظت اختصاصي
ارتقاي بهداشت( )health promotion
فرايندي که افراد را قادر ميسازد بر سالمت خود نظارت داشته و انرا بهبود بخشند.
ارتقاي بهداشت به بيماري خاصي توجه ندارد بلکه متوجه تقويت ميزبان از طريق روشهاي مداخلهاي
است .انواع اين مداخالت عبارتند از:
الف) اموزش بهداشت
ب) ايجاد تغيير در محيط زيست
ج) مداخالت تغذيهاي
د) ايجاد دگرگوني در رفتار و سبک زندگي
11
حفاظت اختصاصي
الف) ايمن سازي
ب) استفاده از مواد مغذي ويژه
ج) پيشگيري داروي ي
د) حفاظت در برابر خطرات شغلي
ه) ايمني در برابر حوادث
ن) حفاظت در برابر مواد سرطانزا
ي) پرهيز از مواد مولد حساسيت
12
پيشگيري ثانويه
اقداماتي که پيشرفت بيماري را در مرحله ناپيداي ان متوقف و از بروز عوارض بيماري جلوگيري ميکند
مانند:
الف) تشخيص زودرس با استفاده از غربالگري و بيماريابي
ب) درمان کافي و به موقع
پيشگيري ثانويه ،افراد ديگر جامعه را از ابتال به بيماري و عفونت باز ميدارد يعني پيشگيري ثانويهاي که
براي يک فرد انجام مي شود پيشگيري اوليه براي موارد تماس بالقوه است.
پيشگيري ثانويه در حيطه اقدامات باليني است.
برنامههاي بهداشتي دولتها و مفهوم بهداشت و درماني که در صحبتها بکار مي رود ،معموال در اين
حيطه اند
اين سطح در مبارزه با بيماريها ابزاري ناقص و گران تر است.
13
پيشگيري سطح سوم
14
زماني اجرا ميشود که نقص يا ناتواني دائمي و غير قابل بازگشت باشد و بر بازتواني تمرکز دارد.
بکار گرفتن همه تدابير موجود براي کاهش يا محدود کردن نقص عضو و ناتوانيهاي حاصل از بيماري ،به حداقل
رساندن رنج و اسيب ناشي از انحراف از سالمت کامل و ارتقاء قدرت تطابق بيمار با حاالت بهبودناپذير.
هدف اين نوع پيشگيري استفاده از وسايل يا اموزشهاي ي است که بتوان قسمتي يا تمام کاراي ي جسمي و رواني افراد
دچار عليلي و ناتواني را به انان بازگرداند تا بتوانند راحتتر در جامعه ظاهر شده و يا به انواع سادهتري از کارها بپردازند.
استفاده از بازتواني ،نوتواني و برخي جراحيهاي ترميمي در اين راستا قرار دارند.
وسايل فعاليت مجدد بيماران مبتال به بيماريهاي مزمن و نيز معلولين را به محيط کار و اجتماع پس از بهبودي کامل يا
نسبي فراهم اورد.
شكل 1سير طبيعي بيماري
15
شكل 2مراحل تكوين يك بيماري
16
موفق باشید
17