Transcript INTERPRETACJA MATERIAŁÓW WIZUALNYCH

INTERPRETACJA MATERIAŁÓW
WIZUALNYCH
Kultura wizualna – wizualność w kulturze

Kultura – klucz do zrozumienia procesów społecznych,
społecznych tożsamości, zmiany społecznej i konfliktu.

Kultura jest procesem nadawania i odbierania
znaczeń.

Reprezentacje – tworzone znaczenia.
Widok a wizualność
Widok – to, co
widzialne.
Wizualność – sposoby
konstruowania
obrazu.
patrzenie
widzenie
Rozumienie
okulocentryzm
Kultura wizualna
Sposoby, dzięki którym to, co wizualne staje się częścią
życia społecznego.
Kultura wizualna. Symulakrum
 Nie
można rozróżnić tego, co rzeczywiste i
nierzeczywiste.
 Wizerunki oderwały się od rzeczywistości.
 Żyjemy w świecie zdominowanym przez
symulacje albo symulakry. (Jean Baudrillard
2005). One zastąpiły rzeczywistość.
Kultura wizualna

Zrozumieć konkretną wizualizację oznacza zbadać jej
pochodzenie oraz jej działanie społeczne.
Plakat wyborczy Partii Konserwatywnej z 1983 r.
Kultura wizualna

Konieczność refleksji nad sposobem przedstawiania
konkretnych wizji takich kategorii społecznych jak klasa,
płeć, rasa, seksualność, sprawność fizyczna i tak dalej.
Sposoby widzenia

„Nigdy nie spoglądamy wyłącznie na jedną rzecz. Zawsze
patrzymy na związek między rzeczami a nami samymi”.

Jacopo Tintoretto „Zuzanna i starcy”
John Berger, Sposoby widzenia
Sposoby widzenia

Obraz może oddziaływać wizualnie i wywoływać
specyficzne dla siebie skutki,

Oddziaływanie to, dzięki uruchamianym przez obraz
sposobom widzenia, ma kluczowe znaczenie dla
wytwarzania i odtwarzania wizji różnicy społecznej,

Zawsze przeplata się ono ze społecznym kontekstem
patrzenia oraz różnymi typami wizualności, które
widzowie wnoszą do procesu patrzenia na obraz.
Krytyczna metodologia badań nad
wizualnością
 Uważne
podejście do obrazu,
 rozważanie uwarunkowań
społecznych i oddziaływania
obiektów wizualnych,
 branie pod uwagę sposobu patrzenia
na obrazy.
Narzędzia metodologiczne
Obszary
wytwarzania
obrazu
Obszar
obrazu
Obszar widziany
przez różne
publiczności
Modalności obszarów
technologiczna
kompozycyjna
społeczna
Robert Doisneau
„An Oblique Look”
1948
Obszar wytwarzania
 Technologia
użyta przy wytwarzaniu
obrazu determinuje jego formę, znaczenie
i sposób oddziaływania,
 gatunek,
 praktyki społeczne,
 teoria autorska.
Obszar obrazu
 Fotografia
jako towar,
 organizacja przestrzenna spojrzeń,
 sposoby przedstawiania rasy, płci,
klasy społecznej.
Obszar odbioru
 Znaczenia
podlegają renegocjacji,
 miejsce odbioru,
 społeczna tożsamość patrzących,
 dystrybucja.
Najważniejsze, jak Ty patrzysz na obraz!
Obszary, modalności i metody
Obszar odbiorczości
Badania widowni
Obszar obrazu
Jak i przez kogo
Interpretowany? Relacje z innymi
semiologia
tekstami
Analiza treści
Przekaz?
Publiczna prezentacja?
Obieg?
Interpretacja
kompozycyjna
Retoryka
obrazu
A
Podejście antropologiczne
Analiza dyskursu
Jak wykonane?
Gatunek
Kto? Kiedy? Po co? Dlaczego?
Obszar wytwarzania
Typy materiałów wizualnych i metody ich
interpretacji
programy telewizyjne
badania widowni
obrazy malarskie
interpretacja kompozycyjna
reklama, obrazy malarskie
semiologia
filmy
psychoanaliza
fotografie, obiekty sztuki
podejście antropologiczne
instytucje (muzea, galerie)
analiza dyskursu
ilustracje książkowe, mapy, zdjęcia,
komiksy…
analiza dyskursu
Interpretacja kompozycyjna
Rembrandt van Rijn, Autoportret 1929, 1657
Interpretacja kompozycyjna: technologie
i wytwarzanie obrazu

Skupienie na samym obrazie i uwaga skupiona
na strukturze kompozycyjnej
Pytania:
Kto obraz zamówił? Dlaczego i kto go
namalował? Co się z nim działo? Gdzie był
przechowywany?
W jakim materiale i jaka techniką obraz został
wykonany?
Interpretacja kompozycyjna: struktura
kompozycyjna samego obrazu
Treść (temat – podejście ikonograficzne).
Pytanie:
Co ukazuje obraz?
 Kolorystyka: barwa, nasycenie, wartość.
 Kolorystyka; harmonijność połączenia
kolorów.
 Organizacja przestrzenna (pozycja widza).

Perspektywa geometryczna
Masaccio, „Trójca święta” 1427
Mary Cassatt „Dziewczynka w błękitnym fotelu” , 1878
Piero della Francesca „Biczowanie” („Sen św. Hieronima”) 1560 ok..
Logika figuracji
Umiejscowienie widza:
 perspektywa,
 miejsce,
 kąt widzenia,
 odległość.
Fokalizacja


Wizualna organizacja spojrzeń i perspektyw widzenia:
Każdy obraz ma pewne spektrum widzów: adresaci,
widzowie ukryci i przedstawieni.
Interpretacja kompozycyjna: struktura
kompozycyjna samego obrazu cd.

Światło: typ światła: słoneczne, świec, dzienne, elektryczne,
nasycenie, jasność, obecność źródła światła.
Caravaggio
„Powołanie
św. Mateusza”
Interpretacja kompozycyjna: struktura
kompozycyjna samego obrazu

Zawartość ekspresyjna
Interpretacja kompozycyjna: podsumowanie

Zastosowanie: tradycyjna metoda historii
sztuki, stosowana głównie do obrazów
malarskich.
 Obszary i modalności: zwraca uwagę na
wytwarzanie, ale głównie zajmuje się samym
obrazem, jego kompozycją,
 Mocne i słabe strony: wymaga skupienia na
obrazie, brak zainteresowania praktykami
społecznymi związanymi ze sferą wizualną.
Analiza treści
Analiza treści
Opowiadanie o tym,
co (sądzisz, że) widzisz
.
Analiza treści
 zbliżona
do metod ilościowych,
 stosowana w badaniu tekstów,
 nie wyklucza badań jakościowych,
 umożliwia badanie związków między
treścią a szerszym kontekstem
kulturowym.
Analiza treści
Cztery kroki:
1. Poszukiwanie przedstawień.
2. Opracowanie kategorii do kodowania.
3. Kodowanie przedstawień.
4. Analiza wyników.
Poszukiwanie przedstawień
 Pytanie
badawcze: jak czasopismo „NG”
przedstawia Amerykanom ludzi „spoza
Zachodu”, kim według tego przekazu są,
czego chcą i jaki jest nasz do nich
stosunek?
 600 fotografii z lat 1959 – 1986,
 Dobór próby: losowy
Opracowanie kategorii do kodowania
Ustalenie zespołu opisowych etykietek/kategorii:
1. Miejsce na świecie.
2. Liczba fotografii z danym artykule.
3. Uśmiech przedstawionych.
4. Płeć przedstawionych dorosłych.
5. Wiek przedstawionych.
6. Ukazane działania agresywne, wojskowi, broń.
7. Typy działań osób na pierwszym planie.
8. Otoczenie fotografowanych ludzi.
9. Wielkość przedstawionej grupy….

Analiza treści
 Ustalenie
wzorców,
 Np.. NG dokonuje nieświadomej
interpretacji wzorców: idealizuje ukazując
ludzi nie-Zachodu jako biednych, ale
pracowitych i szczęśliwych, żyją blisko
natury, nie wykorzystują
zaawansowanych technologii, ważne w
ich życiu są obrzędy i rytuały…
Analiza treści: podsumowanie



Zastosowania: przy dużej ilości przedstawień, najczęściej
przy badaniach środków masowego przekazu: gazety,
czasopisma, telewizja.
Obszary modalności: koncentruje się na samym
przedstawieniu.
Mocne i słabe strony: analiza treści umożliwia spójne i
systematyczne podejście do dużej liczby przedstawień.
Utrudnia analizę tych obszarów, na których znaczenia
przedstawień pozostają poza samym obrazem.
Semiologia
Jak obrazy tworzą znaczenia?
Semiologia dostarcza narzędzi
umożliwiających wyodrębnienie wizerunku i
prześledzenie tego, jak funkcjonuje on w
odniesieniu do systemów znaczeniowych o
szerszym zasięgu.
 Semiologia korzysta z dokonań
najważniejszych dwudziestowiecznych
myślicieli i krytyków(Barthes’a, Bergera,
Foucault, Gramsciego, Lacana, Lévi – Straussa.

Semiologia

Nauka o znakach:

„Kulturę
ludzką tworzą znaki, z których każdy
oznacza coś innego niż on sam, a żyjący w tej
kulturze ludzie zajmują się rozumieniem
znaczeń tych znaków”.
Semiologia
obraz
Uwzględnia społeczną modalność
Najważniejszy
obszar
znaczeniowy
Znak
Znaczące
(dzidziuś)
Odnośnik
Dzidziuś a
przedszkolak
czy dzieciak,
nastolatek…
konwencja
Znaczone
(niedorosła osoba, która nie
potrafi chodzić)
Sposoby opisu znaków (wg S. Pierc’a)
SYMBOL
ZNAK
INDEKSOWY
IKONA
Sposoby opisu znaków
Z. syntagmatyczny Z.
paradygmatyczny
Przejmuje znaczenie Uzyskuje znaczenie
od znaków, które je dzięki
otaczają (obraz
skontrastowaniu z
nieruchomy) lub
innymi możliwymi
pojawiają się przed znakami.
nimi czy po nich
(obraz ruchomy).
Sposoby opisu znaków
Z. denotatywne
-diegeza - suma
denotatywnych znaczeń
obrazu,
-zakotwiczenie element pozwalający
ustalić znaczenie
denotacyjne (np. tekst)
Z. konotatywne
-z. metonimiczne –
kojarzące się z czymś
innym (np. niemowlę =
przyszłość)
-z. synekdochalne –
zastępujące część lub
część zastępująca
całość (wieża Eiffela
=Paryż )
Znaki we wzajemnych relacjach
 Korelaty
obiektywne: (muskularny, nagi,
młody mężczyzna = silny, godny
zaufania, oparcie). Obiekt zostaje uznany
za wyposażony w te wartości.
 Zapadka: obraz produktu ujęty w ramy:
nagłówki, podpisy, tekst reklamowy.
 Metafora: przeniesienie znaczeń
Znaki i kody. Systemy odniesień

KOD – zespół skonwencjonalizowanych sposobów
tworzenia znaczenia.
 KOD – stanowi wyraz ideologii
W REKLAMIE
natura
magia
czas
Kody
dominujące
Systemy
odniesień
Analiza semiologiczna
1.
2.
3.
4.
5.
Określ, co jest znakiem.
Określ, co oznacza znak „sam w sobie”.
Zastanów się, w jaki sposób są one
powiązane z innymi znakami.
Zbadaj ich związki z systemami znaczeń o
szerszym zasięgu, od kodów po ideologię.
Jak konkretny znak wyraża ideologię.
O publiczności i interpretacjach
polisemia
preferowane
znaczenie
preferowane
odczytanie
O publiczności i interpretacjach
„W
analizie semiotycznej sztuk wizualnych
chodzi nie tyle o interpretacje dzieł sztuki,
ile o badanie tego, w jaki sposób stają się
one czytelne dla patrzących, badanie
procesów, w toku których widzowie
nadają znaczenie temu, co widzą”.
O publiczności i interpretacjach
Na czym polega efekt: hej! hej!
O publiczności i interpretacjach
Reklama wciąga widza na kilka
sposobów:
1. Poprzez organizację przestrzenną.
2. Poprzez nieobecność.
3. Tekst pisany.
4. Kalambury słowne i wizualne.
Społeczne wytwarzanie znaczenia

Reżim odbioru
Podsumowanie
 Zastosowanie:
krytyczna analiza wielu
materiałów wizualnych
 Obszary i modalności: semiologia
koncentruje się na obszarze obrazu.
 Mocne i słabe strony: precyzyjne i bogate
słownictwo, pozwala na refleksyjność,
trudna terminologia, słabo uwzględnia
perspektywę widza.