Transcript โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ- จากอดีตสู่อนาคต

โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
ประเทศไทยได้ดำเนินงำนกวำดล้ำงสภำวะทุพ
โภชนำกำรในเด็กวัยก่อนเรียนและคอพอกในวัย
เรียนอย่ำงได้ผลเป็ นที่น่ำพอใจ ทั้งนี้ ใช้เวลำ
ประมำณ 20 ปี นับตั้งแต่แผนพัฒนำเศรษฐกิจ
และสังคมแห่งชำติฉบับที่ 4
เมือ่ ถึงแผนพัฒนำฯฉบับที่ 8 ปั ญหำทุพ
โภชนำกำรจำกกำรขำดโปรตีนและพลังงำนและ
กำรขำดไอโอดีนระดับรุนแรงและปำนกลำงได้
ลดลงจนเกือบหมดสิ้ น
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
ยุทธศำสตร์สำคัญที่นำไปสู่ควำมสำเร็จ สรุปได้
ว่ำ เกิดจำกกำรก่อให้เกิดและใช้ประโยชน์จำก
จิ ตสำนึกของมำรดำที่มีต่อบุตรหรือผูใ้ หญ่ที่มีต่อ
เด็กเป็ นเบื้ องต้น จำกนั้นจะเกิดกำรจัดสรร
แบ่งปั นอำหำรภำยในครอบครัวไปสู่เด็กที่มี
ปั ญหำทำงโภชนำกำรมำกขึ้ น เป็ นกำรแก้ปัญหำ
โดยใช้อำหำรที่มีอยู่ภำยในครอบครัวโดยไม่ตอ้ ง
ใช้อำหำรเสริมจำกภำยนอก
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
มำตรกำรหลักที่ใช้ได้แก่กำรติดตำมเฝ้ ำระวัง
สภำวะทำงโภชนำกำรของเด็กวัยก่อนเรียนที่
ดำเนินกำรโดยชุมชน โดยให้แม่ของเด็กได้มี
ส่วนร่วมในกิจกรรมนี้ อย่ำงใกล้ชิด หรือเป็ น
ผูด้ ำเนินกำรเอง
เครื่องมือที่ใช้คือ เครื่องชัง่ น้ ำหนักเด็กชนิด
พกพำ ประกอบกับกำรพัฒนำระบบสือ่ สำรที่ทำ
ให้เข้ำถึงประชำกรได้กว้ำงขวำง รวดเร็วขึ้ น
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
ประสบกำรณ์นเป็
ี้ นเครื่องเตือนใจว่ำ กำร
แก้ปัญหำทำงโภชนำกำร โดยเฉพำะในประเทศ
ไทยซึ่งมีปัจจัยเป็ นบวกอยู่หลำยประกำรแล้วนั้น
อำจไม่จำเป็ นต้องดำเนินกำรโดยผูช้ ำนำญ หรือ
ต้องใช้หลักวิชำโภชนำกำรชั้นสูงเสมอไป
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เหตุผลที่สำคัญที่สุดยิง่ กว่ำอื่นใดก็คือ เรำได้
ปรับเปลีย่ นกระบวนทัศน์ของกำรพัฒนำจำก
เดิมที่ว่ำเจ้ำหน้ำที่ตอ้ งเป็ นผูร้ บั ใช้ประชำชน คือ
ทำทุกอย่ำงให้ประชำชน ไปเป็ น ประชำชนคิด
เอง ทำเอง โดยได้รบั กำรถ่ำยทอดควำมรู ้ ทักษะ
และได้รบั มอบอำนำจจำกรัฐ
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เรำได้สร้ำง อสม. ขึ้ นเป็ นจำนวนมำกทัว่ ประเทศ
คนเหล่ำนี้ มีอยู่โดยทัว่ ไป นีค่ ือโอกำสที่เปิ ดขึ้ น
ใหม่สำหรับกำรครอบคลุมและกำรเข้ำถึง
ประชำกรทุกคนในประเทศ โดยเหตุนี้ ในระยะ
ต่อมำ เรำจึ งมีควำมมันใจว่
่ ำจะสำมำรถเข้าถึง
ประชากรเป้าหมายได้โดยผ่านระบบสาธารณสุข
มูลฐาน
เรำมองกำรชัง่ นำหนักเด็กในมุมของ การ
ติดตามเฝ้ าระวัง ที่ปฏิบตั ิกำรโดยประชำชน
โดยเฉพำะแม่ของเด็กเอง
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เมือ่ วิวฒ
ั นำกำรของงำนโภชนำกำรได้ดำเนินมำถึง
ขั้นนี้ เรำสรุปได้ว่ำ แก่นของยุทธศำสตร์ดงั กล่ำวอยู่
ที่
กำรสร้ำงจิ ตสำนึกของคนไทยในเรื่องของอำหำร
และโภชนำกำร
กำรวำงระบบเฝ้ ำระวัง
ทั้งสองเรื่องข้ำงบนนี้ จะมีควำมสำคัญยิง่ กว่ำวิธีกำร
(intervention) อื่นใดในกำรทำให้ปัญหำโภชนำกำร
ลดลง
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
โครงกำรแก้ปัญหำสภำวะทุพโภชนำกำร
(Protein-calorie malnutrition)และโรคคอพอก
ได้ทำให้ปัญหำลดลงจนถึงระดับหนึง่ และคง
สภำพอยู่ (Level off) ไม่ลดลงอีกต่อไป โดยยังมี
ปั ญหำอยู่เป็ นแห่งๆ (Pockets)
ลักษณะเช่นนี้ ชี้ บ่งว่ำ ยังมีองค์ประกอบหรือ
Factors อื่นๆ (ที่เรำไม่ได้จดั กำรในโครงกำรทั้ง
สอง) ซึ่งยังมีอิทธิพลอยู่
Percentages of underfives with substandard weight
Source : Department of Health, Ministry of Public Health
60
50
50.79
48.02
Percent
40
30
20
35.23
29.33
26.71
23.66
22.66
21.07
19.34
17.04
16.58
15.56 14.37
10
0
Bhuddist Era
12.14 10.81
9.8
9.8
8.6
8.3
9.4
8.7
8.6
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
ในกำรก้ำวเดินสู่อนำคตนั้น จึ งมีแนวทำงที่สำคัญ
คือต้อง จัดการบูรณาการงานโภชนาการเข้ากับการ
พัฒนาสุขภาพและสภาวะแวดล้อมของ
กลุ่มเป้าหมาย เพือ่ ให้องค์ประกอบที่มีผลต่อ
สุขภำพทุกอย่ำงได้รบั กำรแก้ไขหรือพัฒนำไป
พร้อมกัน สู่กลุ่มเป้ำหมำยเดียวกัน
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เพือ่ ให้กำรบูรณำกำรเป็ นไปได้ ต้องปรับเปลี่ยนวิธี
วำงโครงกำรจำก กำรใช้ปัญหำเป็ นตัวตั้ง เป็ นกำร
ใช้กลุ่มเป้ำหมำยเป็ นตัวตั้ง ตำมกลุ่มวัยต่ำงๆ 5
กลุ่ม ได้แก่ (1) กลุ่มสตรีและเด็กปฐมวัย (2)
กลุ่มเด็กวัยเรียน (3) กลุ่มวัยรุ่น (4) กลุ่มวัย
ทำงำน (5) กลุ่มผูส้ ูงอำยุและผูพ้ ิกำร
กลุ่มวัยเหล่ำนี้ จำเป็ นต้องได้รบั กำรพัฒนำเรื่อง
โภชนำกำรไปพร้อมกับปั ญหำสุขภำพด้ำนอื่นๆ
การพัฒนาสุขภาพต้องอาศัยการพัฒนาหลายด้านพร้อมกัน
บทบาทที่ต้อง
พัฒนาใหม่
การวางระบบงานโภชนาการ
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
กิจกรรมสำคัญ(Best practice)ที่จะนำไปสู่กำร
ปรับเปลีย่ นพฤติกรรม ซึ่งเป็ นจุดหมำยปลำยทำงของ
งำนโภชนำกำร คือกิจกรรมทั้ง 6 ที่ดำเนินกำรโดย
ประชำชน ได้แก่
1. กำรจัดกำรกลุ่มเป้ำหมำย
2. กำรจัดกำรสภำวะแวดล้อมของกลุ่มเป้ำหมำย
3. กำรดำเนินมำตรกำรทำงสังคม
4. กำรเฝ้ำระวัง/คัดกรองโดยประชำชน
5. กำรสือ่ สำรเพือ่ ปรับเปลีย่ นพฤติกรรม
6. กำรบริหำรจัดกำรโครงกำรของท้องถิน่ /ชุมชน
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เรำสำมำรถเพิม่ คุณภำพของโครงกำรได้ วิธีกำรคือ
วิเครำะห์งำนต่ำงๆที่เป็ นส่วนประกอบของกิจกรรม
สำคัญทั้ง 6 ในโครงกำรฯ แล้วกำหนดให้งำนที่มี
ควำมถีข่ องกำรปฏิบตั ิสูงรวมทั้งมีคุณสมบัติ
เหมำะสมให้เป็ น “ค่ำกลำง” ของโครงกำร
มีกำรเพิม่ เติมงำนที่เป็ นนวัตกรรมเข้ำไปในค่ำกลำง
เพือ่ ให้กิจกรรมนั้นๆมีคุณภำพดีกว่ำเดิม
การยกระดับโครงการอย่างต่อเนือ่ ง
ระดับ
1
ต้ องปรับปรุ ง
2
3
4
5
พอใช้
ปานกลาง
ดี
ดีมาก
โภชนาการในงานส่งเสริมสุขภาพ จากอดีตสู่อนาคต
เมือ่ กำหนดปั ญหำและค้นหำค่ำกลำงของ
ควำมสำเร็จ (Best practice)ของโครงกำร
โภชนำกำรและโครงกำรสุขภำพอื่นๆตำมภำพ
ควำมสัมพันธ์สำหรับวัยทั้ง 5 แล้ว
ขั้นต่อไป ทำกำรบูรณำกำรงำนเหล่ำนั้นเข้ำ
ด้วยกัน เพือ่ ให้ได้เป้ำหมำยคือ 2 โครงกำร
สำหรับกลุ่มเป้ำหมำยและสภำวะแวดล้อม
กระบวนการเปลีย่ นผ่านระบบจัดการสุขภาพจากภาครัฐสู่ภาคประชาชน
ประสิทธิภาพ
ประสิทธิผล
Efficiency
Effectiveness
Activitybased
ความพร้ อม
ของ
ทรั พยากร
Issue-based
ภาคร ัฐ
Innovate & Create
Command & Control
ภาค
ประชาชน
สธ. ตั้งคณะทำงำนเพือ่
ขับเคลือ่ น
แผนกำรสนับสนุนเขตของ
ส่วนกลำง (เริม่ กย. 57)
Road Map & Milestones สำหรับกำร
พัฒนำสำธำรณสุขระดับท้องถิน่ /ชุมชน
เริม่ วงจร ใหม่ ตค. 58
แผนกำรสนับสนุน
นวัตกรรมสังคม
(เริม่ มิย.58)
แผนกำรสนับสนุนจังหวัด
ของเขต (เริม่ ตค. 57)
เริ่ม ตค. 57
แผนกำรถ่ำยโอนควำม
รับผิดชอบให้ทอ้ งถิน่ /ชุมชน
(เริม่ พค.58)
เริ่ม กค. 58
เริ่ม พย. 57
เริ่ม พค. 58
เริ่ม มค. 58
แผนกำรสนับสนุนอำเภอของ
จังหวัด (เริม่ ตค. 57)
เริ่ม มีค. 58
สธ. ตั้งสำนักงำนพัฒนำ
ระบบสำธำรณสุขระดับ
อำเภอ (DHS)
โครงกำรวิจยั พฤติกรรมกลุ่มเป้ำหมำย
ลักษณะสภำวะแวดล้อม และบทบำท
ท้องถิน่ /ชุมชน (เริม่ เมย. 58)
สธ.บูรณำกำรงำนสนับสนุนอำเภอ
ใน-นอกกระทรวงฯ (เริม่ มค.
58)
ติดตำมควำมก้ำวหน้ำและค้นหำ
รำยละเอียดเพิม่ เติมได้ที่
www.amornsrm.net