Դեռահասների աճի, զարգացման, վերարտադրողական առողջության առանձնահատկությունները Մարինա Մելքումովա

«

Արաբկիր

»

բժշկական համալիր Երեխաների և դեռահասների առողջության ինստիտուտ

Դեռահասը

…

Համաձայն ԱՀԿ-ի

`  Դեռահասներ` 10-19 տարեկան

Դեռահասային տարիքի առանձնահատկությունները

 Մարմնի կտրուկ աճ   Երկրորդային սեռական հատկանիշների առաջացում, վերարտադրողական ֆունկցիայի և սեռական վարքագծի ձևավորում Վնասակար սովորությունների և վարքագծի ձևավորում  Սոցիալացում  Քրոնիկ հիվանդությունների յուրօրինակ ընթացք  Դեռահասային տարիքին բնորոշ հիվանդությունների/հիվանդագին վիճակների ձևավորում

Հասունացման դինամիկան

ֆիզիկական սեռական հոգեսեռական հոգեկան սոցիալական

երեխա դեռահաս

10 12 14 16

մեծահասակ

18 20 лет

Պուբերտատ Սոցիալական զարգացում Ասոցիալ շրջան Պուբերտատ Սոցիալական զարգացում

Ֆիզիկական զարգացում

• Դեռահասի հասակը պայմանավորված է սեռով, ժառանգականությունով, սնուցման առանձնահատկություններով, միջավայրի և այլ արտաքին ազդակների` Ֆիզիկական ակտիվություն,, մտավոր ակտիվություն, հոգեբանական միջավայր, հիվանդություններ ազդեցությունով • Արտաքին ազդակները կարող են փոխել անհատի հասակի ժառանգական պոտենցիալի իրացումը

Ֆիզիկական զարգացում

•Մինչև դեռահասություն երկու սեռերի աճը ընդանում է հարթ և իրար հավասար •Աղջիկների մոտ սկսվում է երկու տարի շուտ •Աճի թռիչք` աղջիկների մոտ մաքսիմալ`12.2, ավարտվում է 17-19 տ • Տղաների մոտ`14.2 տարեկանում, ավարտվում է 19-20 տարեկանում •Դաշտանային ցիկլի առաջացումից հետո աճը դանդաղում է •Տղաները 12-13 սմ բարձր են աղջիկներից

Ֆիզիկական զարգացում

• Աճի թռիչքի ընթացքում տղաների հասակը ավելանում է 25-30 սմ, իսկ աղջիկների`18-23 սմ • Հասակի մաքսիմալ արագությունը դեռահասների մոտ նկատվում է գարնանը, իսք քաշի ավելացումը`աշնանը • Սթրեսները, գերլարվածությունը դպրոցում, սպորտային ինտենսիվ ծանրաբեռնվածությունը արգելակիչ ազդեցութուն է թողնում աճի վրա

Ֆիզիկական զարգացում

•Մարմնի զանգվածի ավելացումը տղաների մոտ համընկնում է հասակի թռիչքի հետ, միջինում 9 կգ/տ , աղջիկների մոտ այն տեղի է ունենում 6 ամիս հետո, կազմելով միջինում 8 կգ/տ •Կախված է էներգիայի բալանսից •Թերսնուցումը, սննդի պակասը,սնուցման վարքագծի փոփոխությունները, ս պորտով ինտենսիվ զբաղվել ը նպաստում է ավելի ուշ հասունացմանը •Քաշի ավելցուկը նպաստում է վաղ սեռական զարգացմանը

Ցածրահասակություն



Աճի և սեռահասունության կոնստիտուցիոնալ ուշացում



Ընտանեկան ցածրահասակություն



Ակնկալվող հասակ: տղաներ (հոր հասակը+ մոր հասակը ) +13)/2



Աղջիկներ ( հոր հասակը+ մոր հասակը ) -13)/2

 Կարող է տատանվել 10 սմ

Ֆիզիկական զարգացում

• Սկզբից աճում է թաթը, սրունքը, ազդրը, կոնքը միջաձիգ չափերով, նոր դաստակը, նախաբազուկը, ուսերը • Վերջո ւ յթների և մարմնի աճի տարբերությունը` մեկ տարի • Պուբերտատի ընթացքում փոխվում է գանգի դիմային հատվածը; ստորին, հետո վերին ծնոտները, քիթը, ակնագունդերի սագիտալ և հորիզոնտալ առանցքը, ինչը նպաստում է միոպիայի զարգացմանը • Գանգի չափերը10-տարեկանի մոտ համապատասխանում են մեծահասակների • գանգին 95% •Հետևանք` դեռահասային դիսմորֆոֆոբիաներ…

Ֆիզիկական զարգացում

•Հատուկ կարիք ունեցող երեխաների մոտ ուշացած զարգացումը դեռահասային տարիքում նպաստում է ցածր ինքնագնահատականի առաջացմանը, հատկապես տղաների շրջանում, դժվարություններ է ստեղծում հասակակիցների շփման, իսկ հետագայում և ծնողական ընտանիքից անկախացման հարցերում: •Քրոնիկ խնդիրներ ունեցող աղջիկները ավելի էմոցիոնալ են և դյուրագրգիռ, քան առողջության խնդիրներ չունեցող դեռահասները, ավելի շատ են հակված հոգեկան խանգարումների •Քրոնիկ խնդիրների առկայությունը անդրադառնում է նաև ուսումնական առաջադիմությանը:

Սեռական զարգացման գնահատում

        Թելարխե- կրծքագեղձերի զարգացում, աղջիկների մոտ` սեռական զարգացման սկիզբ Ադրենարխե` ցայլքի մազակալում, ակնե, մարմնի հոտի փոփոխություն Մենարխե` դաշտանային ցիկլի սկիզբ Կրծքագեղձերի մեծացում` պինդ հանգույց արեոլայի շրջանում, ցայլքի մազակալման սկիզբ `10-11 , 5 Ցայլքի և թևատակերի մազակալում ` 10-13 տ Դաշտանային ցիկլի առաջացում` 11-13 տ.

Օվուլյացիա, ձայնի փոփոխությու,ն պզուկների առաջացում `14-15 տ Ոսկրային աճի դադարեցում` 16-17 տ

Սեռական զարգացման գնահատում տղաների մոտ

       Ամորձիների մեծացում` Ցայլքի մազակալման սկիզբ` Սեռական օրգանների աճ` 12-13 տ 11-12 տ 12-13 տ Ձայնի փոփոխություն` Թևատակերի մազակալում` Սերմնաժայթկում 13-14 տ 14 տ 14-15 տ Դեմքի մազակալման սկիզբ` 14-18 տ

Սեռական զարգացման գնահատում

 

Վաղաժամ սեռական հասունություն `մինչև 8 տ.երկրորդային սեռական հատկանիշների առաջացում, դաշտանի առաջացում մինչև9 տ աղջիկների մոտ տղաների մոտ` մինչև 9 տ. մազակալում

Սեռական զարգացման գնահատում

         Ուշացած սեռահասանությունը սահմանվում է հետևյալ նշանների բացակայությամբ Կրծքագեղձերի զարգացում` 13 տարեկանում Ամորձիների զարգացում` 14 տարեկանում Մենարխե` 15 տարեկանում

Պատճառները

աճի և սեռահասունության կոնստիտուցիոնալ ուշացում, հատկապես տղաների մոտ թերսնուցում,քրոնիկական հիվանություններ սթրես Էնդոկրին խանգարումներ

Սեռական զարգացման գնահատում

     Կրծքագեղձերի մեծացումը կարող է լինել ասիմետրիկ, սովորաբար ձախ կուրծքը լինում է ավելի մեծ Եթե վեց ամսվա ընթացքում նկատվում է ունիլատերալ կրծքի մեծացում, անհրաժեշտ է մտածել վնասվածքի կամ էնդոկրին խանգարումների մասին Մինչև դաշտանային ցիկլի սկիզբը մոտ մեկ տարվա ընթացքում հնարավոր է ֆիզիոլոգիական լեյկորեա` էպիթելիալ բջիջների դեսկվամացիայի հաշվին Ցիկլը անօվուլյատոր կարող են լինել 1-1.5 տարի Տրամադրության և ախորժակի փոփոխություններ, մոռացկոտություն, գլխացավեր`նախադաշտանային համախտանիշ

Սեռական առողջություն

     Եթե նկատվում է սեռական հասունացման ուշացում , խորհուրդ չի տրվում ծանր ֆիզիկական լարվածություն Տղաների մոտ պրեբուրտատում առնանդամի երկարությունը միջինում է 6.2 (4.5-7.5) հասուն շրջանում միջինում`13.2 (10.8-15.5) Ձեռնաշարժությունը դեռահասային տարիքում...բնական երևույթ թե.....

Սեռավարակների մասին տեղեկատվության տրամադրում Վաղ հղիության վտանգների վերաբերյալ տեղեկատվություն

Սեռական առողջություն

   Զարգացման խնդիրներ ունեցող շատ աղջիկների մոտ սեռահասունացման շրջանը սկսվում է ավելի վաղ : Այս երեխաները խոցելի են դառնում սեռական ոտնձգությունների և բռնությունների նկատմամբ : Սեռական կրթության նպատակներից մեկն է նաև հնարավորություն տալ պատկերացում կազմել ընտանեկան արժեքների , ծնողավարության , պատասխանատվության , որոշում կայացնելու , բարոյականության մասին , ընդգրկվել հասարակության մեջ որպես լիարժեք անդամ :

      

Հետևանքները…

Դեռահասներին անհանգստացնում է արտաքին տեսքը , փոփոխվող մարմինը Աղջիկները անհանգստանում են քաշի ավելացումով Վաղաժամ և ուշացած զարգացում ունեցողները ենթակա են դեպրեսիաների , սնուցման խանգառումների , բռնությանը Վաղ հասունացում ունեցող տղաները բավական պոպուլյար են Ուշացած հասունացում ունեցողները ընկալվում են որպես մանկամիտ , որպես հետևանք ` ցածր ինքնագնահատական Դառնում են ամաչկոտ , հատկապես հակառակ սեռի ներկայացուցիչների նկատմամբ Լրացուցիչ հանգստի / քնի , բալանսավորված սննդի կարիք ունեն

Անհրաժեշտ է…

 Բացատրել դեռահասային տարիքի առանձնահատկությունները 8-9 տարեկանում   Բացատրել , որ դեռահասների պատկերները թերթերում կամ համացանցում չեն համապասխանում իրականությանը Վաղ հասունացում ունեցող դեռահասներին խրախուսել շփվել հասակակիցների , այլ ոչ թե տարիքով մեծերի հետ 

Լսել դեռահասին

Հոգեբանա-սոցիալական զարգացում

10 13 տ Մտածողությունը դեռ կոնկրետ,ներկայի մասին, էգոցենտրիզմ, առաջադիմության նվազում, նույն սեռի ընկերների հետ շփում, մեծահասակների դերը, պլատոնիկ լիբիդո

+ հետաքրքրություն, ցանկություն ինչ-որ մի բան անել, գործել հոգնածություն, հետևողականության պակաս, աղմկոտություն, ամաչկոտություն

14-16 տ Աբստրակտ մտածելակերպ, կոնֆլիկտներ ծնողների հետ, հասակակիցների մեծ նշանակություն, նույնանման հագուստ, ռիսկային վարքագծի դրսևորում, հետաքրքրություն հակառակ սեռի նկատմամբ, էրոտիկ լիբիդո

+ Ինքնուրույնության ցանկություն, անհատականություն, անմիջականություն Կռվառա են, հակասական, իմպուլսիվ, անկառավարելի, կամակոր, ինքնամփոփ

17-19 տ Աբստրակտ մտածելակերպ, ապագայի պատկերացում, մասնագիտության ընտրություն, սեքսուալ լիբիդո,

+Պրակտիկ,պրագմատիկ, տեղեկացվածություն մաքսիմալիստ են, ամբիցիոզ

Սոցիալական զարգացում

    Հիմնական խնդիրները ` Անձի ձևավորում , Արժեքների , կյանքի նպատակների ձևավորում Մասնագիտության ընտրություն

Սոցիալական զարգացում

 Ձևավորվում է սեռին բնորոշ վարքագիծ  Աղջիկները ` զգայուն , լսող , էմոցիոնալ , փոքրերի մասին մտածող ` մայրական բնազդ , համբերատար  Տղաները ` լիդեր , ազատ , ավանտյուրիզմ

Սոցիալական զարգացում

       Սիրո և կապվածության կարիք Հաջողության կարիք Անկախության կարիք Անվտանգության կարիք Ինքնահաստատաման կարիք Ընկերների հետ շփում , որն օգնում է վստահության ձեռք բերմանը

ԸՆՏԱՆԻՔ

Շնորհակալություն