Transcript Hafta 4 - Ders Takip

1
• Günlük hayatımızda karalar alırken veya
bir olay, konu hakkında yargıya varırken
nelerden yararlanırsınız?
• Üniversite sınavı sonrasında tercihlerinizi
yapmanızda dikkate aldığınız faktörler
nelerdi?
2
• VERİ NEDİR?
• Veri, gözlem ve kayıtlar sonucu oluşturulan
ve istendiğinde yeniden başvurulacak
kaynaktır. Amaca ulaşmak için kullanılan
nicelikler,
sayılar, rakamlar, sözcükler,
metinler, resimler, kayıtlar ve olaylar birer
veri olabilir. Veriler, kaynaktan toplanma
şekline göre ikiye ayrılır.
• A. Birincil veri toplama kaynakları
• B. İkincil Veri toplama kaynakları,
3
• A. Birincil veri toplama kaynakları;
• Araştırmacının ihtiyaç duyduğu verileri çeşitli araçlar
(gözlem, mülakat, anket vb) kullanarak doğrudan
kendisinin toplaması veya kendi denetimi altında
başkalarına toplatmasıdır.
• B. İkincil Veri toplama kaynakları;
• Diğer Araştırmacıların toplamış olduğu verilere dayalı
oluşturdukları bilgilerdir. Bu bilgiler araştırmacılara daha
çok toplayacağı verilerle ilgili geçmişe dönük bilgiler
sunar. Bu nedenle kendi verilerini oluşturmadan önce
araştırmacı ikincil verilere mutlaka bakmalıdır. Veri
tabanları, indekslerden, tez taramalardan yararlanabilirsiz.
www.doaj.org erişime açık dergileri öğrenebilirsiz.
4
VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ
Genel Tarama
İçerik Çözümlemesi (Meta
Analiz) Metodu
Mülakat Metodu
Gözlem Metodu
Anket Metodu
Günlük metodu
5
Günlük
Anket
Kaynak
Derlemesi
Yapılandırılmış
Görüşme
Veri Toplama
Yöntemleri
Meta Analiz
Metodu
Gözlem
Görüşme
Yapılandırılmış
Gözlem
Yapılandırılmamış
Görüşme
Yarı Yapılandırılmış
Görüşme
Yarı Yapılandırılmış
Gözlem
6
Bir çalışmaya başlamadan önce literatür taraması
yapmanın gerekçeleri aşağıdaki gibi özetlenebilir.
Bunlar;
1.Araştırılan konunun alt yapısını oluşturmak için,
2.Yapılması planlanan çalışmanın daha önceden yapılıp yapılmadığı
veya yapılan çalışmanın ne derece de orijinal olup olmadığını
çalışmaya başlamadan önce öğrenmek için,
3.Bilimsel otoriteler tarafından onaylanmış çalışmaların hangi
özellikleri taşıdıklarını algılamak için,
4.Benzer çalışmalarda hangi tür araştırma yöntem ve teknikleri hangi
gerekçelerden dolayı tercih edildiklerini öğrenmek için,
5.Raporun hazırlanmasında zengin bir giriş, yöntem, tartışma ve
öneriler yapmak için, vb benzer gerekçelerden dolayı literatür
taraması yapılır.
7
• GENEL TARAMAYA ÖRNEK;
• Kavram yanılgılarının nedenleri, farklı kaynaklara dayanmaktadır.
İlgili literatürde kavram yanılgılarının; öğrencilerin duyu organlarıyla
algıladığı günlük deneyimlerinden ve günlük dilimizden (Milburn,
1972; Platten, 1995a; Çakıroğlu, 2000; Yazıcı ve Samancı, 2003;
Başıbüyük ve diğ., 2004), öğretim programı etkisinden (Akbaş, 2002;
Saka, 2007; Tekkaya ve diğ., 2000), kavramların özeliklerinden (soyut,
karmaşık olması vb) (Sheridan, 1968; Kaminske, 1997; Akbaş, 2002;
Başıbüyük ve diğ., 2004), kavram yanılgıları olan yetişkinlerin
öğrencilere yaptıkları açıklamalardan (Beydoğan, 1998; Çakıroğlu,
2000), öğretmenlerden ve ders kitaplarından (Çakıroğlu, 2000; Yazıcı
ve Samancı, 2003; Saka, 2007), sahip olunan bilişsel ve dil gelişim
düzeyinden (Milburn, 1972; Akbaş, 2002; Saka, 2007), öğrencilerin
içinde bulunan sosyal çevreden elde edilen yanlış bilgi ve inançlardan
(Beydoğan, 1998; Çakıroğlu 2000), medyada verilen yanlış fikir ve
bilgilerden (Beydoğan, 1998) kaynaklanabileceği belirtilmektir.
• Kavram yanılgılarının kendilerine ait özellikleri vardır. Bu özelliklerin,
kavram yanılgılarının düzeltilmesine yönelik çalışmalarda dikkate
alınması gerekir.
8
META ANALİZİ
Meta-analizi, belirli bir konuda yapılmış,
birbirinden bağımsız, birden çok çalışmanın
sonuçlarını birleştirme ve elde edilen
araştırma bulgularının istatistiksel analizini
yapma yöntemidir.
Bu yöntem, deneysel çalışma yapan
araştırmacılara
çeşitli
çalışmaların
sonuçlarını özetleyen nicel yöntemler sunar
ve sonuçların birleştirilmesi ile ortak yargıya
ulaşmalarını sağlar.
9
Literatür Taraması
İlgi duyduğunuz konuyu araştırmaya başlamanızla birlikte, ilk
aklınıza gelen soru, “Araştırdığım konu hakkında daha önce kim, ne
yapmış?”. Bunun için ilgili konu hakkında yazılmış yazılar, belgeler,
haritalar, resimler, fotoğraflar, vb. görsel ve işitsel eserlerin toplanıp
incelenmesi gerekir.
İşte, bu belgeleri belirli bir sistematiğe göre, toplayıp inceleme
olayına literatür taraması denir. Etkili literatür taraması yapmanın
yolu, güvenilir ve yeterli sayıda kaynağa ulaşmakla olasıdır. Bunun
içinde aklımıza gelen ilk yer kütüphanelerdir.
Literatür taramasında iki genel sorun mevcuttur. Birincisi ilgi
duyduğunuz alanda hiç veya çok az kaynak bulmak, ikincisi ise
haddinden fazla kaynak bulmaktır. Fazla kaynakları okuyup, bir
düzene koymak oldukça zor bir iştir.
10
Meta-Analiz Metodu
 Meta-analiz, bilimsel araştırmalarda kullanılan bir çeşit
literatür tarama tekniğidir. Literatür taramasından en
önemli farkı, incelenen araştırmaların sonuçlarının
istatistiksel
yöntemler
yardımıyla
karşılaştırılıp
özetlenmesine imkan sağlar.
 Meta-analizin bir çok amaçla kullanılması mümkündür.
Öncelikle çok sayıdaki araştırmanın önemli yönleri
belirlenerek, araştırmaların sonuçları arasındaki ilişki
tespit edilebilir. Meta-analiz aynı alanda yapılabilecek
diğer çalışmalara ışık tutar. Meta-analiz verileri ile
herhangi bir konudaki herhangi bir değişkenin, bir
sonraki çalışma için kayda değer olup olmadığı
belirlenebilir (Başol & Göçmen, 2004).
11
Meta-analiz ile çok önceden yapılmış ve eski
olarak tasvir edilen bir çok araştırma yeniden
incelenerek buradaki bilgilerin tekrar
değerlendirmeye alınması sağlanmaktadır.
Meta-analiz yardımıyla, bir çok kaynaktaki
bilgiler, kategoriler şekline dönüştürülüp,
özetlenerek bir araya getirilirler. Ayrıca, bir
alanda yapılmış çalışmaların yıllara göre nasıl
bir değişim izlediği de bu çalışmalardan takip
edilebilir (Köymen & Şahin, 2004).
12
Meta-Analizin Literatür Taramasından Farkı
 Meta-analiz ve literatür taraması birbirinden farklı iki yöntemdir. Metaanaliz, incelenen araştırmaların birleştirici, sistematik ve objektif bir özetini
sunmaktadır (Ma& Kishor, 1997).
 Literatür taramasının temeli ise incelenen araştırmaların sonuçlarının
verilmesine dayanır.
 Literatür taramalarında genelde makale ve kitaplar ön planda tutulmaktadır.
Dergilerde basılan makalelerin daha çok istatistiksel olarak anlamlı
farklılıklar sunan çalışmalardan oluştuğu, bunun da literatür taramalarında
yanlılığa neden olduğu düşünülmektedir (Başol & Göçmen, 2004).
 Bu açıdan meta-analiz daha geniş bir yelpazeden olayları ele almaktadır.
Dergiler, kitaplar, veri tabanları, yayınlanmamış yüksek lisans tezleri metaanaliz çalışmaları için kaynak olabilir. Meta-analizde temel amaç farklı
araştırmaları ortak bir metriğe dayanarak birleştirmek olduğundan,
mümkün olduğunca çok araştırmaya ulaşılmaya çalışılır.
 Literatür taramasının araştırmacının taraflılığından etkilenebilme
olasılığının yüksek olması, literatür taraması ile meta-analiz arasındaki
diğer bir farklılık olarak belirtilebilir.
13
• Meta analiz için işlem basamakları;
• Öncelikle amaç belirlenir, araştırmalar
ayrıntılı bir şekilde incelenir, çalışmaya
katılacak araştıralar titizlikle seçilir. Yeterli
veri sunmayan araştırmaların önceden
belirlenip araştırmaya katılmaması önem
arz eder.
14
Meta-analizin yürütülebilmesi için araştırmanın
başında bağımlı ve bağımsız değişkenlerin
belirlenmesi şarttır. Eğitim araştırmalarında ilgi,
tutum, başarı, kaygı gibi unsurlar bağımlı
değişkenler olarak alınabilir.
Bunun yanında yayın kaynağı, yayın yılı,
öğrencilerin sınıf düzeyi, öğretmenlerin deneyim
süresi, öğrencilerin sosyoekonomik durumu,
deneysel çalışmanın süresi, örneklem sayısı,
örnekleme metodu, kullanılan ölçme aracının
niteliği gibi etkenler bağımsız değişkenler olarak
irdelenebilir (Hembree & Dessart, 1986;
Bayraktar, 2000; Başol &Göçmen, 2004).
15
• Bir sonraki aşamada verilerin sayısal
verilere dönüştüğü kodlama işlemine
geçilir. Etki derecesi belirlenmeye çalışılır.
Nitel verilerin araştırmanın dışında tutması;
araştırmaların doğru şekilde yürütüldüğünü
varsayması;
sebep
sonuç
ilişkisini
yorumlamada
yetersiz
kaldığının
belirtilmesi, zayıf yanlarının ortaya
koymaktadır.
16
Mülakat Metodu
 Mülakat, insanların bir konu hakkında neyi ve
neden düşündüklerini anlamak için onlarla sözlü
iletişime girmektir.
 Mülakat daha çok, önceden belirlenmiş ve ciddi
bir amaç için yapılan soru sorma ve yanıtlama
tarzına dayalı karşılıklı etkileşimli bir eğitim süreci
olarak tanımlanmaktadır.
 Mülakatın asıl amacı, iletişim
kurulan bireyin araştırılan konu
hakkında duygu, düşünce ve
inançlarının neler olduğunu ortaya
çıkarmaktır.
17
Mülakat Metodunun Türleri
Balcı (1997) mülakat türlerini;
1. Katılanların sayısına göre; bireysel ve grupça olmak
üzere ikiye ayrılır. Bireysel mülakatlarda araştırmacı ve
örneklem dışında o ortamda kimse bulunmaz. Temel amaç,
kişiye özel bilgilerin elde edilmesidir.
Grupça mülakat; belirli bir amaç doğrultusunda bir araya gelmiş
bireylere araştırmacı tarafından sorular sorulması ve grup
elemanlarının bir biriyle etkileşimleri sonucu sorulan sorulara
cevap vermeleridir.
2. Mülakat yapılmak istenen kişiye göre; bunlar; önderlerle
mülakatlar, uzmanlarla mülakatlar ve halk ile mülakatlar olmak
üzere üç grupta toplanmaktadır.
3. Uygulama kurallarının katılığına göre; yapılandırılmış
mülakatlar, yarı yapılandırılmış mülakatlar ve yapılandırılmamış
mülakatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
18
1. Yapılandırılmış Mülakat
Ne tür soruların ne şekilde sorulup, hangi verilerin toplanacağını en
ayrıntılı biçimde saptayan ve bu amaç için yapılmış olan bir mülakat
planını süreç içerisinde her hangi bir değişime uğratmadan aynen
uygulamaktır.
Yapılandırılmış mülakatta sorulacak sorular ve cevapları önceden
belirlenir ve mülakatı yürüten birey tarafından mülakata katılan bireylere
tek tek okunur ve alınan cevaplar kağıda işlenir.
Örneğin:
1. Bulunduğunuz şartlar öğrenciyi kopya çekmeye yöneltir mi?
2. Kopya çeken öğretmen adayı öğretmen olduğu zaman ideal bir
öğretmen olabilir mi?
Bu tür mülakatlarda sayılar (frekanslar) önem kazanır. Burada,
örneklemin vermiş olduğu cevaplara dayalı anlamlar oluşturma veya
derinlemesine bilgi edinmek gibi bir amaç yoktur.
19
2. Yapılandırılmamış Mülakat
Açık uçlu soruların sorulduğu, tartışma ve keşfe yönelik
bir mülakat türüdür. Mülakatçı pasif, örneklem ise ise
aktiftir. Bu mülakat türünde en yaygın olarak kullanılanı
“sohbet olarak görüşme” olup görüşmenin karşılıklı bir
diyalog
içerisinde
amaçlı
sohbetler
olarak
düşünülmesidir. Bir konu ortaya atılır ve araştırmacı
karşısındakinin sözünü kesmeden söylenenleri olduğu gibi
aktarabilmek için notlarını alır.
Örneğin, günümüzde sosyal bilgiler öğretmeni olmak mı
daha avantajlıdır, yoksa tarih öğretmeni olmak mı?
Sosyal bilimlerde bir dersin sunumu ile fen bilimlerinde
bir dersin sunumu arasında farklılıklar var mıdır? Gibi
sorular tartışma ortamında her hangi bir sınırlama
getirmeksizin irdelenir. Bu yolla, geniş veri elde edilebilir. 20
Eğitim araştırmalarında mülakatlar nasıl kullanılmalı hususu;
Bell (1989) tarafından şöyle ifade edilmektedir; Bell 1989’da
formal
(yapılandırılmış)
mülakatı
ve
informal
(yapılandırılmamamış) mülakatı aşırı uçlara kaymak olarak
tanımlar. Onun iddiasına göre, formal mülakatlarda mülakatı
yürüten birey bir makine gibi hareket etmektedir. Bundan
dolayı, iletişime herhangi bir katkısı bulunmamaktadır.
Formal mülakat genellikle örneklem sayısının çok
geniş olduğu durumlarda kullanılır. Bu örneklem sayesinde
hipotezler test edilir ve sonuçlar nicel (Quantitative) olarak
ortaya koyulur.
 İnformal mülakatta ise mülakatçı pasif ve mülakatı yapılan
birey ise tamamen aktif olmaktadır ve bu çeşit mülakatlar da
çok az konu tartışılabilir. Bir konu ortaya atılır ve mülakat
boyunca araştırmacı karşısındaki insanın sözünü kesmeden
ve söylenenlere kendi fikrini katmadan notunu tutar.
Fakat, tartışma ortamına yön vermek için gerektiğinde
sorular sorabilir. İnformal mülakatta en büyük iki problem;
bilgiyi toplayan bireyin uzman olması ve verileri belirli düzene
koymanın uzun zaman almasıdır.
21
3. Yarı Yapılandırılmış Mülakat
Bu metotta araştırmacı mülakat sorularını mülakata
başlamadan önce hazırlar. Fakat bireyler ve koşullara bakarak
mülakat süresince bir çok hususta esnek olabilir. Örneğin,
önceden hazırlamış olduğu soruları yeniden düzenleyebilir
veya sorular hakkında geniş tartışmalara izin verebilir. Kısaca,
soruların sırasını değiştirebilme ve soruları daha ayrıntılı olarak
açıklayabilme olanağı vardır.
Yarı yapılandırılmış mülakat türünde mülakatçı iletişime
konu ile ilgisi olan bir soru ile başlayabilir. Araştırmacının asıl
görevi tartışmada sorulan soruların dışına çıkıldığında
mülakata katılan bireyleri gerektiğinde yönlendirip, tartışma
konusu üzerinde odaklanmalarını sağlamaktır. Özel bir konuda
derinlemesine soru sorma, cevap eksik veya açık değilse
tekrar soru sorarak durumu daha açık hale getirip cevapları
tamamlama fırsatı sunma bu teknik yardımıyla gerçekleşir. 22
Mülakatlarda sakın yapma
• Mülakatlarda
yöneltme .
yönlendirici
sorular
Ör: Dersler somut olsa daha iyi olur. Değil
mi?
Öğretmenler sınıfta daha fazla araç gereç
kullansa daha kolay öğrenirsin değil mi?
Ne imtihan edici ne de sorgulayıcı biçimde
23
sormayın. Sorgulama yapmayın.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A: Paralel denince aklına ne geliyor?
Ö: Dünya da enine doğru geçen çizgiler
A: Dünya şekli üzerinde çizerek gösterir misin?
Ö: (Dünya şekli üzerinde paraleller çizer)
A: Peki bunlar neye göre çizilmiştir?
Ö: Bunlar belirli bir ........ yaa...... belirli bir şekle
göre çizilmişlerdir.
A: Nasıl bir şekle göre?
Ö: Enlem şekline göre
A: Bunların geçtiği yerler rast gele mi belirlenmiştir.
Yoksa belli bir düzene göre mi?
Ö: Derecelere göre
A: Dereceler nasıl belirlenmiş?
Ö: Bilmiyorum.
(Öğrenci, Ayşe)
24
– A: (Dünya siyasi haritası gösterilir) Bana bu haritaya bakarak Türkiye’nin özel
konumunu nasıl açıklarsın?
•
•
•
•
•
•
•
•
Ö: İstanbul ve Çanakkale boğazları vardır. (boğazları gösterir.)
Türkiye’nin etrafında Asya, Avrupa, Afrika kıtaları
vardır.(kıtaları gösterir.) Türkiye’nin üç tarafı denizlerle
çevrilidir.
A: Hangi denizler harita üzerinde gösterir misin?
Ö: Akdeniz, Karadeniz, Ege (denizleri gösterir.)
A: Peki (dünya siyasi haritası üzerinde Afrika kıtasının orta
kısımlarında yer
alan bir yer gösterilir) Türkiye
burada yer alsa idi özel konumunda ne gibi
değişiklikler olurdu?
Ö:Özel konumunda çok değişiklik olurdu.
A: Neden?
Ö:Çünkü Türkiye’yi buraya koysaydık çevresinde denizler
25
olmazdı. Kıtaların arasında olmazdı.
(Öğrenci, Hatice)
Mülakatların Kullanım Amaçları
Mülakat metodu genel olarak üç amaç için kullanılır.
Bunlar;
1. Çalışmanın hedefleri ile ilgili olan temel bilgileri bir
araya getirmek için insanların iç dünyasına girmeyi
ve böylelikle insanların ne bildiklerini (bilgi ve
haberdarlık), neyi sevip sevmediklerini (tavır ve
inanç) ortaya koymak,
2. Verilen hipotezleri test etmek, yeni hipotezler
önermek ve çalışmadaki değişkenler ile bu
değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymada
açıklayıcı araç olarak kullanmak,
3. Diğer metotların güvenirliğini ölçmede veya test
etmede mülakattan alınan verileri diğer metotlardan
alınan verilerle karşılaştırmak.
26
Etkili Mülakatçıların Özellikleri
Etkili bir mülakatçının en az üç özelliğe sahip olması gerekir.
Bunlar; Güvenirlilik, meraklılık ve tabiiliktir.
Güvenilir Olmak: Mülakat yapan ile mülakatı yapılan birey
arasında samimi bir ilişkinin kurulmasıdır. Bu süreçte üzerinde
durulması gereken konu yapılan işin her iki taraf için önemli
olduğunun kavranmasıdır.
Meraklı Olmak: Bir araştırmacının, araştırılan olaylar
hakkında bireylerin algı ve görüşlerinin neler olduğunu bilmeyi
arzulamasıdır. Meraklılığın çalışmanın verimini artırmada
büyük etkisi vardır.
Tabii Olmak: Burada mülakatı yapan kişinin kendi
düşünceleri önemli değildir. Önemli olan mülakata katılan
bireyin ne düşündüğünün açıkça ortaya konulmasıdır. Yani,
mülakatı yürüten birey gerçekleri olduğu gibi aktarmalıdır.
27
Mülakatların Kaydı
Mülakat verileri üç şekilde kayıt edilebilir. Bunlar;
1)Teyp ile kayıt yapmak,
2)Mülakat boyunca önemli noktaları not tutmak,
3)Mülakat bittikten sonra hatırlanan en önemli noktaları yazmak.
 Birinci durumda, Bir çok araştırmacı, mülakatın orijinalliğini ve
gidişatını bozmaması için mülakat boyunca genellikle teyp
kullanırlar.
 İkinci durumda, mülakatı yürüten bireyin not tutma sürecinde
bir çok önemli konuyu kaçırma riski vardır.
 Üçüncü durum, genelde çok az kullanılan ve önerilmeyen bir
yaklaşımdır. Üçüncü tür yaklaşımda genelde mülakatçı
söylenenleri değil de, kendi istediklerini yazmakta ve daha çok
kendi ön yargılarını ortaya koymaktadır.
28
Mülakatların Analizi
 Mülakattan elde edilen verileri analiz etmek için öncelikle
bireylerin fikir birliğine vardığı veya varmadığı noktalar tespit
edilmelidir.
 Bu ortak ve farklı noktalar kategoriler haline dönüştürülmeli ve
bu kategoriler frekanslanmalıdır. Ayrıca, mülakattan direkt
cümleler alınarak bireyin ifadelerini olduğu gibi yansıtmanın da
çok yararlı olacağına inanılır.
Farklı analiz çeşitleri vardır. Betimsel analiz bunlardan biridir.
Buna göre; 1- toplanan verileri alt başlıklar halinde toplanır;
2- Kategoriler, kodlamalar, temalar belirlenir ve netleştirilir,
bunara uygun olacak direkt altılar yapılır, istenirse kategoriler
frekanslanır; 3-Düzenlenmiş, tanımlanmış kategoriler incelenerek
veya ilişkilendirilerek yorumlar yapılır.
29
30
TABLO 3:Özel okullardaki öğrencilerin bilgisayar destekli eğitim ile ilgili görüşleri
ÖĞRENCİ GÖRÜŞÜ
1)Görsellik
sayesinde
kalıcılığı arttırır.
1
öğrenmeyi
2
+
3
+
4
+
2)Bilgisayarla istediğimiz kadar tekrar
yapma imkânımız var.
6)Bilgisayar bireysel öğrenmede etkilidir.
7)Bilgisayarın diğer derslerle birlikte
kullanılması gereklidir.
8)Kişisel bilgisayara sahip olma.
10)Bilgisayarla ilgili gelişmeleri takip
etme.
11)Okulların bilgisayarla ilgili yeterli
donanıma sahip olması.
slayt
+
7
+
8
dışında
9
+
+
10 TOPLAM YÜZDE
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
9)Öğretmenlerin bilgisayarla ilgili yeterli
alan bilgisine sahip olma.
12)Bilgisayardan
yararlanma.
6
+
3)Bilgisayarda bilgiler hazır halde
bulunur.
4)Bilgisayar zamandan tasarruf sağlar.
5)İnternet aracılığıyla bilgiye daha hızlı
ulaşılır.
5
+
+
+
+
+
.
+
8
%80
1
%10
1
%10
4
%40
2
%20
2
%20
2
%20
2
%20
1
%10
1
%10
1
%10
2
31 %20
AVATAJLARI
• Derinlemesine bilgi elde etme,
• istenilen bilginin eksiksiz olarak elde edilmesi,
• sözel olmayan davranışlar ve anlık tepkilerinde
anlam taşıdığı durumları kayıt etme ve
gözlemleme olanağına sahip olunması,
• elde edilen cevapların yüksek olma olasılığı ve
gerekirse sorulan soruların sayılarını veya sırasını
değiştirme olanağının olması
• gibi hususlarından dolayı diğer metotlara oranla
büyük avantajlar taşımaktadır.
32
Dezavantajları:
Çok zaman alır, bundan dolayı da pahalıdır.
Mülakatların başarısı büyük ölçüde araştırmacının
insani ilişkiler kurma becerisine bağlıdır.
Mülakat yapılan kişilerin yerinden, makamından
dolayı pratik değildir.
Gizliliğin ortadan kalması,
Birey bulma zorluğu,
Mülakat esnasında herhangi bir dokümandan
yararlanılamaması.
33
• ACABA NEDİR NEDİR????
Bir öğretmenle yaptığınız mülakatta size
demokratik bir sınıf ortamı oluşturmanın
önemli olduğunu söylüyor. Ancak Başka
bir soruda ise öğrencilere fazla söz hakkı
verirsen başına çıkılar şeklinde bir açıklama
yapıyor.
• Bu öğretmenin bu konu hakkındaki gerçek
fikir ve duygularını belirlemede hangi veri
toplama aracı kullanırdınız? Neden?
34
Gözlem Metodu
• Gözlem; Bir olayı, bir gerçeği, bir nesneyi
anlamak için söz konusu olay, gerçek ve
nesnenin türlü belirti ve koşullarını izleme
ve inceleme işidir.
35
Gözlem Metodu (Observation)
İnsanların ne düşündüğünü ve niçin öyle
düşündüğünü araştırma imkanı vardır. Fakat, bu metotla
gerçekte olayların nasıl vuku bulduğu hususunda fazla
bilgi edinilemez.
Araştırılan birey veya bireyler eğer araştırılan konu
hakkında sözlü olarak bilgi vermek istemiyorlarsa ve
böyle durumlarda bilgi toplamak için en iyi seçenek
gözlem metodudur.
Basit bir gözlem üç öğeden oluşur. Bunlar; Ne
yapıyor, ne diyor, anlamaya yönelik sorulardır.
Öte yandan araştırılan durumu direkt olarak gözlemek
verilerin güvenirliğini arttırıcı bir faktördür.
Gözlem türleri en genel anlamda iki grupta
incelenmektedir-katılımcı ve katılımsız gözlem
36
• Katılımcı gözlem; Araştırma ortamına girilerek
birinci elden veri toplanması ve veri kaynaklarına
katkı sağlanmasıdır. Araştırmacı hem ortamdaki
davranışları kayıt altına alır hem de gerçek yaşamı
anlamaya çalışır. Veri toplama sürecinin bir
parçasıdır. Gözlemlediği davranışları anlamak için
sorular
sorabilir.
Ancak yönlendirme
yapmamalı!!!!!
• Katılımsız Gözlem; Kimliğin, araştırmanın konu
ve süresinin açıkça belliği olduğu gözlem türüdür.
Standartlaşmış veya yapılandırılmış gözlem
çizelgeleri kullanılır.
37
Gözlem türleri iki grupta incelenmektedir (Bailey,
1982).
Alan çalışması (yapılandırılmamış veya
yapılandırılmış)
Laboratuar çalışmaları (yapılandırılmamış
veya yapılandırılmış)
38
 Yapılandırılmamış alan çalışmasında, gözlemler doğal
ortamlarda yapılır ve bir çok durumda araştırmacının
ortama katıldığı katılımcı gözlemlerle veriler elde edilir.
Yapılandırılmış alan çalışmasında ise; amaç doğal
ortamlardan elde edilen verilerin test edilmesini
sağlamaktır. Araştırmacı bu süreçte yapılandırılmış gözlem
çizelgeleri kullanmaktadır.
 Yapılandırılmamış laboratuar çalışmalarında, gözlemler
yapay veya laboratuar gibi bir ortamda gerçekleştirilir. Bu
yapay ortamda denekler doğal hallerine bırakılır ve
araştırmacı gözlemlerinde her hangi bir standartlaşmış
gözlem formu kullanmadan bu denekleri gözler.
Yapılandırılmış laboratuar gözleminde ise;
kontrollü
laboratuar ortamları düzenlenir. Araştırmacı bu ortamlarda
önceden hazırlanmış sistematik gözlem çizelgesi kullanır.
39
Bir araştırmacının
gözleme başlamadan ne gözleyeceğine
karar vermesi gerekmektedir.
Gözlemlerinin amacını belirledikten
sonra, verileri toplarken hangi çeşit
gözlem metodunu kullanacağına karar
vermeli ve bu gözlem metodunun
amacıyla uygunluğunu araştırmalıdır.
40
Gözlem Çeşitleri
Gözlem çeşitleri üçe ayrılır.
Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri,
Yarı Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri,
Yapılandırılmamış Gözlemler
Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri
Bu alanda ilk yapılandırılmış gözlem Çizelgesi Flanders
tarafından geliştirilip uygulanmıştır.
Flanders’in gözlem çizelgesi öğretmen ile öğrenci arasındaki
diyalogu kapsamaktadır. Bu sistem 10 kategoriden oluşur.
Gözlem süreci boyunca 30 saniyede bir hangi davranış daha çok
vuku bulursa o davranış numarası ile kodlanır.
41
Ortaya çıkan etkinlik sayısı
Süre
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1-5
4
4
4
4
4
4
4
5
5
5
6-10
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
11-15
5
5
5
5
5
5
5
3
3
3
16-20
10
10
10
10
10
2
2
2
2
2
21-25
6
5
5
5
6
6
8
8
8
8
26-30
1
1
1
1
1
1
1
1
3
3
31-35
4
3
5
1
1
1
3
3
3
9
36-40
9
9
9
7
7
7
7
7
5
5
41-45
9
4
4
4
4
3
3
6
3
6
Dolaylı etk1er; 1-Duyguları kabul etmek, 2- desteklemek, 3öğrencilerin fikirlerini kabul etme kullanma, 4-soru sorma,
Doğrudan etkiler; 5- düz anlatım, 6- yönlendirme yapma 7yetkilileri kritik etme veya destekleme, Öğrencinin
konuşması; 8- öğrencinin isteklerine karşılık vermesi, 9öğrencinin konuşmaya başlaması, 10- sessizlik veya karşılık 42
ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU
Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini gözlemeniz
amacıyla hazırlanmıştır.
Ünite Adı:
Adı – Soyadı:
Öğrenci no:
Sınıfı :
DERECELER
GÖZLENECEK
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI
Hiçbir Nadiren Bazen
zaman
Sıklıkla Her
zaman
1
4
2
3
5
I. DERSE HAZIRLIK
1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir.
2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanır.
3. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir.
4. Derse hazırlıklı gelir.
Toplam
II. ETKİNLİKLERE KATILMA
1. Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizin ifade eder.
2. Görüşü sorulduğunda söyler.
3. Yeni ve özgün sorular sorar.
4. Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür.
5. Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar.
43
Yarı Yapılandırılmış Gözlem Çizelgesi
Bu tür gözlem çizelgeleri iki bölümden oluşur. Bir tarafı
sistematik
gözlem
çizelgesine
benzerken
diğer
tarafı
yapılandırılmamış bir durumdadır.
Bu tür gözlem çizelgelerini geliştirirken ve uygularken
yapılandırılmış gözlem çizelgelerindeki adımlar takip edilir.
Bu tür gözlem çizelgelerinden toplanan veriler özel durum
çalışmalarının doğasına uygunluk gösterir. Çünkü hem nitel ve
hem de nicel veriler bu gözlem çizelgeleri yardımıyla toplanabilir.
Bir araştırmacının çizelgenin iki bölümünü aynı anda kullanması
zor olduğundan, gözlem süresince dersleri teybe kaydetme yoluna
da başvurula bilinir.
Çalışmalarında yarı yapılandırılmış gözlem çizelgesi kullanmak
isteyen araştırmacılar için geliştirilen örneklerden biri aşağıda
verilmiştir.
44
Bir Ders Planının Uygulanmasının Değerlendirilmesi
Öğretmen Adayı:
E. Eksik
K.Kabul edilebilir
İ: İyi
E K İ
Açıklama
ve
Yorumlar
1 KONU ALAN BILGISI
1.1
Konunun temel ilke ve kavramlarını
mantıksal bir tutarlıkla özgün bir
şekilde ilişkilendirebilme
1.2
Konunun gerektirdiği sözel ve görsel dili
(şekil, şema, grafik, formül vb.) uygun
biçimde kullanabilme
2 ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ
ÖĞRETİM SÜRECİ
2.1.1
Çeşitli öğretim yöntem ve tekniklerini
uygun biçimde kullanabilme
2.1.2
Araç-gereç ve materyalleri sınıf
düzeyine göre, örnek bir uygulama
ile kullanabilme
45
2.1.3
Konuların öğretiminde konu ve
kavramların yaşamla ilişkilendirebilme
SINIF YÖNETİMİ
2.2.1
Derse uygun bir giriş yapabilme ve
dikkati çekebilme
2.2.2
Dersi toparlayabilme
2.2.3
Gelecek dersle ilgili bilgiler ve ödevler
verebilme
İLETİŞİM
2.3.1
Ses tonunu anlaşılır açıklamalar ve
yönergeler vermede etkili biçimde
kullanabilme
2.3.2
Konuya uygun düşündürücü sorular
sorabilme
46
3 DİĞER MESLEKİ YETERLİKLER
3.1
Mesleki öneri ve eleştirilere açık olma
3.2
Dinleyici öğretmen adaylarının
sorularına açıklayıcı cevaplar verme
3.3
Hazırlanan çalışmayı etkili bir sunmak
için gerekli ortamı oluşturma
Toplam
47
Yapılandırılmamış Gözlemler
Bu tür gözlemler, gözlemcinin dersleri izlerken düz yazıyla
yazması şeklinde gerçekleştirilir. Ders boyunca vuku bulan
bütün davranışları ve vuku bulma şekli gözlemci tarafından
ayrıntılı olarak yazılmaya çalışılır. Bazen gözlemci bir derste 7-8
sayfa yazı yazabilir.
Bu yöntemin en zayıf yönü, gözlemcinin yazarken bilgi
atlaması yapabilmesidir. Bu zayıflıktan kurtarmak için gözlem
süresince teyp kullanılması, toplanan verilerin geçerliğini ve
güvenirliğini artırır.
Örnek: Öğretmen sınıfa girdi ve ilk üç dakikasını sınıfta
öğrencilerin nasıl davranmaları gerektiğine ayırdı ve bu sürede,
yaramaz bildiği bazı öğrencileri sözlü olarak uyardı. Uyarı olarak,
“bir daha yaramazlık yapanın kafasını kırarım” veya “yaramazlık
yapan öğrenciyi müdüre bildireceğim” gibi ibareler kullandı.
Görüldüğü gibi yapılandırılmamış gözlem çizelgelerinde,
gözlemci hem “Ne oluyor?” hem de “Nasıl oluyor?” sorularına
geniş şekilde cevap vermeye uğraş verir.
48
Avantajları;
Dezavatajları;
1- Ekonomiklik
2- Kullanım alanının,
mekanının yaygın
olması
3-Doğal koşullar altında
izleme ve inceleme
4- Sözel olmayan
davranışları doğrudan
gözleme
5-Hem grup hem de
birey için uygulama
6- Uygulanması
kolaydır.
1- Tutum ve önyargı öne
çıkabilir.Nesnellik
kaygısı fazla,
2-Kontrolün olmaması
3- Örneklemin
küçüklüğü
4- Sayılaştırma zorluğu
5- Çalışma alanına giriş
zorluğu
6- Katılımcı gözlemde
gizliliğin ortadan
kalkması
49
Anket yöntemi:
Anket birincil kaynaklardan veri toplamak için
hazırlanan sistematik bir soru formudur. Amacı
araştırmanın problemini çözecek ve ele alınan
hipotezleri test edecek bilgileri sistematik bir
biçimde toplamak ve değerlendirmektir.
Anket yönteminde, bir evren veya örneklemi
oluşturan gruplardan sistematik biçimde bilgi
toplamak için, yazılı veya sözlü sorular sorarak
bunların cevaplarına ulaşılmaya çalışılır.
50
Anket yönteminin özellikleri;
- En kısa bilimsel bilgi toplama
yöntemlerinden biridir.
- Katılımcılara yöneltilecek soruların çok
fazla çeşidi (yazılı, sözlü, hazır,
yapılandırılmış vs.) vardır.
-Bizlere nicel veriler sunar.
-Bu yöntemle elde edilen veriler
derinlemesine bilgi verilmez. Hızlı, kolay ve
ucuzdur.
51
Anket hazırlarken;
• 1- Araştırmanın problemine göre, kişilerden
alınacak ihtiyaç duyulan
bilgilerin listesi
yapılır,
• 2- Bilgi listesinde yer alan verilerin elde
edilmesine yarayacak ve insanlarca kolay
anlaşılacak sorular
hazırlanır, soru tipleri
seçilir. Ve nasıl analiz edileceği belirlenir.
3- Konunun uzmanı kişilerden bu sorulara ilişkin
görüşler alınır ve anket geliştirilir.
4- Geliştirilen anket küçük bir gruba uygulanır ve
sonuçları
değerlendirilerek
(geçerlilik,
52
Güvenirlilik, vb) ankete son şekli verilir.
Anket Maddelerinin Oluşturulması
Araştırma konusunda aklınıza gelen her şeyi not
edin. Başlangıçta fazla madde olması iyidir.
Mükemmel soru hazırlamaya odaklanmayın.
İlk başta, tüm konulara değinmek önemlidir.
Anket maddelerini oluşturmak için, beyin
fırtınası, ağaç diyagramları ve diğer fikir üreten
metotlar yararlı olacaktır.
53
Bir anket maddesinin taşıması gereken
özellikler;
* Açıkça yazılma: İfadeler net olmalı ve kolay
anlaşılabilmelidir. Teknik terim, kısaltma ve
jargonları kullanmaktan kaçının.
* Kısa olma: Anketin maddelerini yanıtlayan kişinin
dikkati dağılmaması ve ankete konsantre olabilmesi
için konu dışı kelimeleri ve fikirleri ortadan kaldırın.
54
* Belirli olma: Her soruda bir fikir
üzerinde odaklanın. Her madde bir tek
davranış, tavır, fikir, olay ya da konu
ile ilgili olmalıdır. Bunun için “ve”, “ya
da” gibi bağlaçları kullanmayın
55
Açık olma: İnsanları ne sorulduğunu
tahmin etmeye zorlamayın. İfadenizin
herkes tarafından aynı şekilde
anlaşıldığından emin olun. Eğer gerekliyse
ek açıklamalar yapın.
56
• Anket Formunun özelikleri belirtmek
gerekirse;
• Anket formu yapı ve görünüş bakımından
geçerli olmalıdır.
• Anket formunun başında bazı kısa bilgiler
sunulmalıdır.
• Anket formu test edilmelidir.
57
Anket Metodu (Questionaries)
Anket metodu daha çok posta yolu ile bireylerin araştırılan konu veya
konular hakkında görüş ve düşüncelerini elde etmek için sıkça baş
vurulan bir tekniktir.
Soru Türleri ve Soruları Hazırlama
Anket metodunda
faydalanılmaktadır.
Bunlar;
genel
olarak
altı
tür
soru
çeşidinden
1- Açık Uçlu Sorular:
Soruya cevap veren bireyin soruda boş bırakılan yere, bir kelime, bir
cümle yazması veya kendi fikrini beyan etmesidir. Açık sorulara
cevap yazdırmak çok faydalı bilgiler sağlayabilir.
Bir çok araştırmacı bu soru çeşidini mülakat metodu kapsamında ele
alır ve sözlü olarak konuşmak istemeyen bireylerden yazılı görüş bu
yolla istenir.
Örnek: Size göre, bir yeni öğretmen ders anlatma sürecinde ilk
yıllarda daha çok hangi problemlerle karşılaşmaktadır?
Sorusuna cevap yazılabilecek birkaç cümlelik boşluklar bırakmak ve
örnekleme verilen boşluğa düşündüklerini özet olarak yazmasını
58
sağlamak.
2- Liste halinde hazırlanan sorular:
Konuların bir listesi verilir ve bunlardan birinin seçilmesi önerilir.
Örnek: Eğitim Fakültesinde almış olduğunuz coğrafya dersleri ile
liselerde uygulanan coğrafya dersleri arasındaki ilişki size göre
nasıldı?
Eğitim Fakültesindeki coğrafya dersleri tamamıyla lisedeki
coğrafya derslerine yönelikti.
Eğitim Fakültesindeki bazı dersler lise coğrafya ile ilişkiliydi.
Eğitim Fakültesinde ileri coğrafya dersleri verildi ve lise
müfredatıyla uyum içinde değildi.
Eğitim fakültesindeki coğrafya dersleri, liselerde karşılaşılacağımız
problemleri çözme becerisi kazandırmaya yönelikti.
3-Kategori halinde hazırlanan sorular (Aralıklı değişken):
Örneklemden kendilerinin hangi kategoride olduğunu sormak.
Örnek: Aşağıda belirlenen yaş grupları içinde hangisine aitsiniz?
15-18 yaş grubu
19-21 yaş grubu
22-25 yaş grubu
59
4- Sıralamak için hazırlanan sorular
(sıralamalı değişkenler) :
Araştırmaya katılan bireylerden, verilen ifadelerin önemine
veya önemsizliğine göre bir sıralama yapmalarını istemek.
Örnek: Aşağıdaki problemler üniversiteye yeni başlayan
öğrenciler tarafından yaşanmaktadır. Lütfen onları 1 (en
önemli)2 den 5’e (en önemsize) kadar sıraya koyunuz. e
– [ ] Uyum
– [ ] Yurt sorunu
– [ ] Aile özlemi
– [ ] Alanını benimseyememe
– [ ] Sevdalanma ama karşılık bulamama
60
5- Derecelendirmek için hazırlanan sorular:
Verilen ifadeye ne kadar katıldığını belirlemek için verilen
seçeneklerdir. Derecelendirme ölçeklerini hazırlarken uç noktaların
zıt anlamda olduklarından emin olun (yoksa anketten alınan yanıtlar
taraflı olur).
Örnek: “KPDS sınavından Eğitim Fakülteleri öğrencileri muaf
olmalı” görüşü hakkında ne düşünüyorsunuz?
 Kesinlikle katılıyorum -2
 Katılıyorum
-1
 Kararsızım
0
 Katılmıyorum
 Hiç katılmıyorum
1
2
Ör: Günlük bir gazeteyi ne sıklıkla okuyorsunuz?
 Düzenli
 Bazen
 Çok nadir
 Hiç
61
Likert tipi cevaplamada
“Tamamen katılıyorum”dan
“hiç katılmıyorum”a veya
“önemli”den “önemsiz”e veya
“çok acıyor”dan “hiç acımıyor”a
cevap derecelemeleri kullanılır.
62
A KESİNLİKLE KATILMIYORUM
B KATILMIYORUM
C KARARSIZIM
D KATILIYORUM
E KESİNLİKLE KATILIYORUM
A HİÇ TATMİN OLMADIM
B TATMİN OLMADIM
C KARARSIZIM
D TATMİN OLDUM
E ÇOK TATMİN OLDUM
A ÇOK KÖTÜ
B KÖTÜ
C ORTA
D İYİ
E ÇOK İYİ
63
6-Şebeke halinde sorulan sorular:
Bir çizelge hazırlanır ve aynı zamanda birden fazla soruya
cevap verme imkanı elde edilir.
Örnek: Aşağıda verilen illerden hangilerini ziyaret ettiniz ve
kaç kez?
1.İsparta [ ]
2.Burdur [ ]
3.Trabzon [ ]
4.Mersin [ ]
5.Van
[ ]
64
Anketin güvenirliğini hesaplama
•
•
•
•
Aynı testi iki eşdeğer yarıya bölme
Eşdeğer test formları oluşturma
Aynı testi iki farklı zamanda uygulama
İstatistiksel hesaplamalar yapma
Ama en güzel güvenirlilik, ankete katılanlara
Mülakat yapma ve gözlem yapmaktır
65
66
Günlük türleri
• Araştırmacının günlüğü
• Bu metotta araştırmacı tamamen kendi duygu ve
düşüncelerini ve uygulamalara dair kendi özgün
açıklamalarını kayıt altına alır
• Bu metot, araştırmada diğer metotlarla elde edilen
verileri denetleme imkanı sağlar
• Bu çalışmalar, veri toplanan ortam, bu ortamın
durumu ve araştırmacının araştırma yaparken
içinde bulunduğu duygu dünyası hakkında ipuçları
verirler
67
Öğrencinin günlüğü
• Günlük araştırma süresince ve belirli periyotlarla
tutulmalıdır
• Araştırmaya başlamadan önce günlük olaylar kayıt altına
alınarak denemeler yapılmalıdır
• Günlük kaydı içi ajanda veya kalın bir defter kullanılmalıdır
• Günlüğe kayıt edilen her bir olay veya izlenim için tarih,
olayın meydana geldiği yer, katılımcılar, o sırada çalışmada
odaklanılan durum, meydana gelen olağanüstü durumlar
gibi ayrıntılar yazılmalıdır
• Verilerini analizini kolaylaştırmak için içindekiler bölümü
oluşturulmalıdır. Ayrıca başlık, alt başlık, vurgulu cümleler
68
vs. bulunmalıdır