Transcript ลักษณะพันธุกรรมที่ควบคุมด้วยยีนนอกนิวเคลียส

ล ักษณะพ ันธุกรรมทีค
่ วบคุมด้วยยีนนอกนิวเคลียส
(Extrachromosomal Inheritance)
อ.ดร. จิรว ัฒน์ สนิทชน
ภาควิชาพืชศาสตร์และทร ัพยากรเกษตร
คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาล ัยขอนแก่น
ล ักษณะพ ันธุกรรมทีค
่ วบคุมด้วยยีนทีม
่ ี
ตาแหน่งอยูบ
่ นโครโมโซมในนิวเคลียส
เรียกล ักษณะพ ันธุกรรมเหล่านีว้ า
่
‘Mendelian inheritance’
ยีนทีค
่ วบคุมล ักษณะทางพ ันธุกรรม
ไม่ได้มต
ี าแหน่งอยูบ
่ นโครโมโซมใน
ึ เรียก
นิวเคลียส แต่อยูใ่ นไซโตพลาสซม
ล ักษณะพ ันธุกรรมเหล่านีว้ า
่
‘Extrachromosomal inheritance’
หล ักเกณฑ์ทใี่ ชใ้ นการพิจารณาล ักษณะทาง
พ ันธุกรรมทีค
่ วบคุมด้วยยีนนอกนิวเคลียส
 ล ักษณะใดก็ตามเมือ
่ มีการผสมระหว่างพ่อแม่ทงสาย
ั้
ผสมตรงและสายผสมสล ับพ่อแม่ ลูกผสมทีไ่ ด้ของทงั้
่ นไม่เท่าก ัน และพิสจ
2 สาย มีอ ัตราสว
ู น์ได้วา
่ ไม่ใช่
ล ักษณะพ ันธุกรรมทีค
่ วบคุมด้วยยีนบนโครโมโซม
เพศแล้ว แสดงว่า ล ักษณะนนควบคุ
ั้
มด้วยยีนนอก
นิวเคลียส
 ล ักษณะใดก็ตามเมือ
่ มีการผสมระหว่างพ่อแม่ทงสาย
ั้
ผสมตรงและสายผสมสล ับพ่อแม่ ลูกผสมทีไ่ ด้ของทงั้
สองสาย แสดงล ักษณะออกมาเหมือนก ับฝ่ายแม่
ตลอดเวลา (maternal inheritance) แสดงว่า
ล ักษณะด ังกล่าวควบคุมด้วยยีนนอกนิวเคลียส
ถ้ายีนควบคุมล ักษณะใดก็ตามไม่สามารถจะกาหนด
ได้วา
่ มีตาแหน่งอยูบ
่ นโครโมโซมใดในนิวเคลียสและ
ิ ก ับยีนใดบนโครโมโซม
อยูช
่ ด
ล ักษณะใดก็ตามถ้ายีนทีค
่ วบคุมล ักษณะนนไม่
ั้
มก
ี าร
แยกต ัวของยีน หรือมีการแยกต ัวของยีน แต่ไม่เป็นไป
ตามกฎเมนเดล
ล ักษณะใดก็ตามทีม
่ ก
ี ารถ่ายทอดล ักษณะด ังกล่าว
จากชว่ ั อายุหนึง่ ไปย ังอีกชว่ ั อายุหนึง่ โดยปราศจาก
การถ่ายทอดทางโครโมโซมในนิวเคลียส
ถ้ายีนทีค
่ วบคุมล ักษณะใดก็ตามมีการเปลีย
่ นแปลง
่ ารกลายพ ันธุข
หรือกลายพ ันธุไ์ ป แต่ไม่ใชก
์ องยีนบน
โครโมโซม
อิทธิพลของฝ่ายแม่ (maternal effect)
ล ักษณะทีป
่ รากฏของลูกเป็นผลมาจากอิทธิพล
ของพ ันธุกรรมของฝ่ายแม่ ล ักษณะทีป
่ รากฏใน
้ าจจะเกิดชว่ ั คราว หรือเกิดแบบถาวรก็ได้
ลูกนีอ
D:เวียนขวา
d:เวียนซา้ ย
อิทธิพลของแม่ในหอย (maternal effect in snail : Limnaea peregra)
ทีม
่ า http://www.bio.miami.edu/dana/250/250SS10_6.html
ต ัวอย่างของล ักษณะพ ันธุกรรมทีค
่ วบคุมด้วยยีนนอกนิวเคลียส
พ ันธุกรรมของสใี นพลาสติด
(inheritance of color in plastids)
ึ
พลาสติดเป็นออร์แกเนลล์ทอ
ี่ ยูใ่ นไซโตพลาสซม
ึ ได้
แบ่งต ัวเอง และสามารถถ่ายทอดทางไซโตพลาสซม
คลอโรพลาสต์ (chloroplast) เป็นพลาสติดทีม
่ ส
ี เี ขียว
ั
เนือ
่ งจากมีคลอโรฟิ ลล์ทาหน้าทีเ่ กีย
่ วก ับการสงเคราะห์
แสงของพืช
ี าว
ลิวโคพลาสต์ (leucoplast) เป็นพลาสติดทีม
่ ส
ี ข
ี คลอโรฟิ ลล์ ทาหน้าทีใ่ น
เกิดจากคลอโรพลาสต์สญ
ู เสย
การสะสมอาหาร
แม่ ใบลาย
ยีโนไทป์ ijij
F1
Ijij
ใบสเี ขียว
X
Ijij
ี าว
ใบสข
แม่ ใบสเี ขียว
IjIj
Ijij
ใบลาย
X ใบลาย พ่อ
ijij
IjIj
ใบสเี ขียวทงหมด
ั้
ใบสเี ขียว พ่อ
X IjIj
F1 ใบลาย
ยีโนไทป์ Ijij
ลูก IjIj
ใบสเี ขียว
ใบสเี ขียว พ่อ
IjIj
IjIj
ี าว
ใบสข
Rhoades (1943)
IjIj
ใบลาย
Ijij
ใบสเี ขียว
Ijij
ี าว
ใบสข
Ijij
ใบลาย
การเป็นหม ันของดอกต ัวผู ้ (male sterility)
การเป็นหม ันของดอกต ัวผูท
้ ค
ี่ วบคุมด้วยยีนในนิวเคลียส
(genetic male sterility)
msms
X
Msms
Msms
msms
male fertile
male sterile
ึ
การเป็นหม ันของดอกต ัวผูท
้ ค
ี่ วบคุมด้วยยีนในไซโตพลาสซม
(cytoplasmic male sterility)
X
S
male sterile
F
male fertile
S
male sterile
ึ และ
การเป็นหม ันของดอกต ัวผูท
้ ค
ี่ วบคุมด้วยยีนในไซโตพลาสซม
ยีนในนิวเคลียส (cytoplasmic genetic male sterility)
S
rr
S
rr
male sterile
X
F
Rr
S
Rr
male fertile