การพัฒนาชุมชนและการพัฒนาสังคม
Download
Report
Transcript การพัฒนาชุมชนและการพัฒนาสังคม
ทัศนมิติของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และชุมชน
(Perspectives of HCRD)
02190511
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
แนวคิดหลัก...
ทาให้เป็ นเมือง (Urbanization)
ทาให้เป็ นอุตสาหกรรม (Industrialization)
การพัฒนาเริ่มจากรัฐบาลลักษณะ Top-down
รัฐเป็ นผูล้ งทุนในโครงการขั้นพื้นฐาน
รัฐกาหนดค่าจ้างแรงงานให้อยูใ่ นระดับต ่า
รัฐจะต้องสร้างกาลังทหาร-ตารวจให้เข้มแข็ง
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
สรุปผลการพัฒนา
ความเหลื่อมล้าระหว่างรายได้ “รวยกระจุก จนกระจาย”
ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ-ป่ าไม้
วิถีชีวิตและความเป็ นอยูแ่ บบไทยเปลี่ยนไป
เกิดปั ญหาอาชญากรรม ยาเสพติด ชุมชนแออัด
ระบบราชการปรับตัวไม่ทนั -สมองไหล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
คนไทย...
• มีการศึกษาสูงขึ้น โดยเฉพาะในชนบท
• มีอายุขยั เฉลี่ยเพิ่มขึ้น
• มีความเป็ นวัตถุนิยมมากขึ้น
• ย่อหย่อนในศีลธรรม จริยธรรม
• ขาดระเบียบวินยั
• เอารัดเอาเปรียบ
• วิถีชีวิตและค่านิยมดั้งเดิมที่ดีงามหายไป
• สถาบันครอบครัว/ชุมชน/วัฒนธรรมท้องถิ่นล่มสลาย
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
โง่
เจ็บ
จน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
• โง่ เพราะไม่รู ้ (อวิชชา) จะดารงชีวิตอย่างไรจึงจะดีที่สุด
ทาพลาด สูญเปล่า เสียหาย
• โง่ เพราะไม่มีการศึกษา อ่านหนังสือไม่ออก
• โง่ เพราะไม่รูก้ ฎหมาย ทาผิดกฎหมาย เลยถูกจับ
• โง่ เพราะขาดความรูใ้ นหลักทางวิชาการ
• โง่ เพราะไม่รูเ้ ท่าทันคน เลยถูกหลอก
• โง่ เพราะประมาท เลยดาเนินชีวิตผิดพลาด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
จนทรัพยากร
จนความคิด
จนเพื่อน
จนเงิน
จนความรู ้
เจ็บกาย
เจ็บใจ
เจ็บทางความคิด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แผนพัฒนา ฉบับ 8 - 9 (2540-2549)
คนเป็ นศูนย์กลางการพัฒนา & เศรษฐกิจพอเพียง
• เสริมสร้างศักยภาพของคน
• พัฒนาสภาพแวดล้อมของสังคม
• พัฒนาเศรษฐกิจของประเทศให้มั ่นคงและสมดุล
• ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม
• ปรับระบบบริหารจัดการให้ภาคเอกชน ชุมชน
และประชาชน เข้ามามีสว่ นร่วมมากขึ้น
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 10 (2550-2554)
เป้าหมายการพัฒนาคุณภาพคน
-มีความพร้อมด้านร่างกาย สติปัญญา คุณธรรม จริยธรรม
-เพิ่มปี การศึกษาเฉลี่ยเป็ น 10 ปี
-อายุเฉลี่ยเป็ น 80 ปี
การพัฒนาชุมชนและแก้ปัญหาความยากจน
-ทาแผนพัฒนาชุมชนแบบมีส่วนร่วม
-ลดสัดส่วนผูอ้ ยูใ่ ต้เส้นความยากจน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ชุมชน = Community ?
พจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542
“ชุมชน” หมายถึง หมู่ชน กลุ่มคนที่อยูร่ วมกันเป็ น
สังคมขนาดเล็ก อาศัยอยูใ่ นอาณาบริเวณเดียวกัน
และมีผลประโยชน์รว่ มกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ชุมชน = Community ?
กรมการพัฒนาชุมชน...
การรวมตัวของบุคคล กลุ่ม องค์กร เครือข่ายองค์กร
ชุมชน หรือประชาชนที่อาศัยอยูใ่ นขอบเขตพื้นที่หนึ่งๆ
ซึ่งมีปฏิสมั พันธ์กนั ระดับพื้นฐานที่สุด คือ หมู่บา้ น
ชุมชนในรูปแบบอื่นๆ ที่มีมารวมตัวกันเพื่อแก้ไข
ปั ญหาเดียวกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
• การเปลี่ยนแปลงอย่างมีกระบวนการ
• มีโครงสร้างและแบบแผน
• มีการกาหนดทิศทางและเป้าหมายที่แน่นอน
• โดยภาครัฐและภาคเอกชน
• เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
องค์การสหประชาชาติ...
สอดคล้องกับความต้องการที่แท้จริง
แก้ปัญหาได้หลายทาง
เปลี่ยนทัศนคติพร้อมกับการดาเนินงาน
ประชาชนมีส่วนร่วม
แสวงหาผูน้ าท้องถิ่น
ยอมรับและให้โอกาสสตรี
วางแผนอย่างเป็ นระบบสอดคล้องระดับชาติ
รัฐให้การสนับสนุน เอกชนเข้าร่วม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
วิรชั วิรชั นิภาวรรณ (2530)...
ประชาชนมีสภาพความเป็ นอยูด่ ีข้ ึน
การให้การศึกษากับประชาชน
การพัฒนาขีดความสามารถ/พลังกลุม่
คานึงขนบธรรมเนียมประเพณี
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
โครงสร้างพื้นฐาน/วัตถุ
คน/มนุษย์ (กาย+ใจ)
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
หลักการพัฒนาชุมชน
เริ่มต้นที่ประชาชน
ทางานร่วมกับประชาชน
ยึดประชาชนเป็ นที่ต้งั
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
กระบวนการพัฒนาชุมชน
วิรชั วิรชั นิภาวรรณ
1.การศึกษาและสารวจสภาพของชุมชน
2.การศึกษาขีดความสามารถที่มีอยูข่ องชุมชน
3.การจัดลาดับความสาคัญ
4.การวางแผนการพัฒนา
5.การลงมือปฏิบตั งิ านตามแผน
6.การประเมินผล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในชุมชน
• การฝึ กอบรม/ประชุม/สัมมนา
• การศึกษาดูงาน/ทัศนศึกษา
• การแลกเปลี่ยน/การเรียนรู ้
• การรณรงค์/ประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อ
• การจัดห้องสมุด/แหล่งเรียนรู ้
• การมีส่วนร่วม
• ประชาสังคม
• การสร้างเครือข่าย
• การศึกษาชุมชน
• การพัฒนาคุณภาพชีวิต
• วัฒนธรรมท้องถิ่น/ชุมชน
• การเสริมสร้างเศรษฐกิจ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
เป้าหมายการพัฒนาชุมชน
ชุมชนเข้มแข็ง
• แก้ไขปั ญหาได้
• สร้างสรรค์สิ่งที่ดีงาม
• มีความเป็ นปึ กแผ่น
• พึ่งตนเองได้
• มีผนู ้ าตามธรรมชาติ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎี/แนวคิดที่เกี่ยวกับการพัฒนาชุมชน
• ทฤษฎีความทันสมัย (Modernization Theory)
• ทฤษฎีความขัดแย้ ง (Conflict Theory)
• ทฤษฎีการพึง่ พา (Dependency Theory)
• เศรษฐกิจพอเพียง
• การพัฒนาทีย่ งั่ ยืน
• การมีส่วนร่ วม
• ประชาสั งคม
• เครือข่ าย
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
สังคม = Social ?
พจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542
คนจานวนหนึ่งที่มีความสัมพันธ์ตอ่ เนื่องกัน
ตามระเบียบกฎเกณฑ์ โดยมีวตั ถุประสงค์สาคัญร่วมกัน
เช่น สังคมชนบท
วงการหรือสมาคมของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
เช่น สังคมชาวบ้าน
การพบปะสังสรรค์หรือชุมนุมชน
เช่น วงสังคม งานสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาสังคม
การเปลี่ยนแปลงตามแผนของโครงสร้างสังคม
ในสังคมใดสังคมหนึ่ง
โครงสร้างสังคม ประกอบด้วย
• คนแต่ละคน
• กฎระเบียบ/ขนบธรรมเนียมประเพณี
• วัตถุสิ่งของในสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาสังคม
กระบวนการเปลี่ยนแปลงที่ดีท้งั ด้านเศรษฐกิจ สังคม
การเมือง การปกครอง วัฒนธรรม
เพื่อประชาชนจะได้มีความเป็ นอยูท่ ี่ดีข้ ึนทั้งด้านอาหาร
ที่อยูอ่ าศัย การศึกษา สุขภาพอนามัย มีงานทา มีรายได้
เพียงพอในการดารงชีพ มีคุณภาพชีวิตที่ดี
ได้รบั ความเสมอภาค ความยุตธิ รรม
ประชาชนจะต้องมีส่วนร่วมในกระบวนการเปลี่ยนแปลง
ทุกขั้นตอนอย่างมีระบบ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาความมั ่นคงของมนุษย์
• มิตทิ ี่อยูอ่ าศัยและสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
• มิตสิ ุขภาพอนามัย
• มิตกิ ารศึกษา
• มิตกิ ารมีงานทาและรายได้
• มิตคิ รอบครัว
• มิตคิ วามมั ่นคงส่วนบุคคล
• มิตกิ ารสนับสนุนทางสังคม
• มิตสิ งั คมวัฒนธรรม
• มิตสิ ิทธิและความเป็ นธรรม
• มิตกิ ารเมืองและธรรมาภิบาล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
หลักการพัฒนาสังคม
• ส่งเสริมการกินดีอยูด่ ีของประชาชน
• ส่งเสริมความมั ่นคงของครอบครัว
• ยกระดับมาตรฐานการครองชีพของประชาชน
• ป้องกันความเดือนร้อนและแก้ไขปั ญหาสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ปั ญหาสังคม
• ด้านการเมือง
ความไม่สงบทางการเมือง/คอร์รปั ชั ่น/การมีส่วนร่วม...
• ด้านเศรษฐกิจ
อาชีพ/รายได้/ความเหลื่อมล้า/ความยากจน...
• ด้านสังคม
การฆ่าตัวตาย/ยาเสพติด/การอย่าร้าง/การตั้งครรภ์/
อาชญากรรม/แหล่งอบายมุข/สุขภาพ/ผูส้ ูงอายุ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ปั ญหาสังคม
• ด้านวัฒนธรรม
การแต่งกาย/ค่านิยมทางเพศ/ความเชื่องมงาย...
• ด้านสิ่งแวดล้อม
ทรัพยากรธรรมชาติ/ป่ าไม้/ดิน/น้ า/อากาศ/โลกร้อน...
• อื่นๆ
ความเสมอภาคทางการศึกษา...
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แนวทางการพัฒนาสังคม
ระดับรัฐบาล - โครงการ/นโยบาย
• หวยบนดิน
• บ้านเอื้ออาทร
• กองทุนหมู่บา้ น
• 30 บาทรักษาทุกโรค
• หนึ่งตาบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP)
• การป้องกันปราบปรามยาเสพติด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แนวทางการพัฒนาสังคม
ระดับรัฐบาล - โครงการ/นโยบาย
• เรียนฟรี 15 ปี
• ประกันราคาสินค้าทางการเกษตร
• การพัฒนาโครงข่ายรถไฟความเร็วสูง
• รถไฟรางคู่
• การแก้ไขปั ญหาหนี้นอกระบบ
• ปรับปรุงระบบอินเตอร์เน็ตความเร็วสูง
ให้ครอบคลุมทั ่วประเทศ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
1.การช่วยเหลือทางสังคม (social assistance)
การให้การสงเคราะห์เฉพาะหน้าและงานสังคมสงเคราะห์
แก่ผเู ้ ดือดร้อน ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ เช่น
• คนพิการ
• คนที่ถูกทอดทิ้ง
• คนชรา
• คนไร้บา้ น
• คนป่ วยเรื้อรัง
• เด็กกาพร้า
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
2.การให้บริการทางสังคม (social services)
การที่รฐั จัดบริการบางอย่างให้ตามความต้องการ
และสิทธิของประชาชน เช่น
• การศึกษา
• ที่อยูอ่ าศัย
• แหล่งนันทนาการ
• การรักษาพยาบาล
• การรักษาความปลอดภัย
• พิทกั ษ์สิทธิ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
3.การประกันสังคม (social insurance)
การสร้างหลักประกันในการดาเนินชีวิตในกลุ่มของ
สมาชิกที่เข้าร่วมโครงการ เพื่อรับผิดชอบในการเฉลี่ย
ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการเจ็บป่ วย คลอดบุตร
ตาย ทุพพลภาพ สงเคราะห์บุตร ชราภาพ การว่างงาน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
4.การพัฒนา (development)
การที่ทาให้คนในครอบครัว ชุมชน สังคม สามารถ
ช่วยเหลือตนเองได้มากขึ้น ได้แก่ การพัฒนาอาชีพ
สิ่งแวดล้อม การพัฒนาจิตใจ การพัฒนาการเรียนรู ้ เช่น
• โครงการ OTOP
• วิสาหกิจชุมชน
• การจัดการปั ญหาเรื่องขยะมูลฝอย
• การพัฒนาแหล่งน้ า
• การป้องกันและส่งเสริมสุขภาพของประชาชน
• การอนุรกั ษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
เป้าหมายการพัฒนาสังคม
• ความกินดี อยูด่ ี
• มีคุณภาพชีวิตที่ดี
• มีความสุข
• มีรายได้มั ่นคง
• มีสุขภาพดี
• ครอบครัวอบอุ่น
• ชุมชนเข้มแข็ง
• สังคมอยูเ่ ย็นเป็ นสุข
• มีความสมานฉันท์และเอื้ออาทรต่อกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการพัฒนาสังคม
• ทฤษฎีววิ ฒ
ั นาการ (Evolution Theory)
• ทฤษฎีโครงสร้ างและหน้ าที่ (Structural-Functionalism Theory)
• ทฤษฎีการแพร่ กระจาย (Diffusion Theory)
• ทฤษฎีความล้ าทางวัฒนธรรม (Cultural Lag Theory)
• ทฤษฎีทวิภาค (Dualism Theory)
• ทฤษฎีความทันสมัย (Modernization Theory)
• ทฤษฎีความขัดแย้ ง (Conflict Theory)
• ทฤษฎีการพึง่ พา (Dependency Theory)
• ทฤษฎีปฏิสัมพันธ์ สัญลักษณ์ (Symbolic Interaction)
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการพัฒนาสังคม
เศรษฐกิจพอเพียง
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ