Transcript การพัฒนาชุมชนและการพัฒนาสังคม

ทัศนมิติของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และชุมชน
(Perspectives of HCRD)
02190511
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
แนวคิดหลัก...
ทาให้เป็ นเมือง (Urbanization)
ทาให้เป็ นอุตสาหกรรม (Industrialization)
การพัฒนาเริ่มจากรัฐบาลลักษณะ Top-down
รัฐเป็ นผูล้ งทุนในโครงการขั้นพื้นฐาน
รัฐกาหนดค่าจ้างแรงงานให้อยูใ่ นระดับต ่า
รัฐจะต้องสร้างกาลังทหาร-ตารวจให้เข้มแข็ง
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
สรุปผลการพัฒนา
 ความเหลื่อมล้าระหว่างรายได้ “รวยกระจุก จนกระจาย”
 ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ-ป่ าไม้
 วิถีชีวิตและความเป็ นอยูแ่ บบไทยเปลี่ยนไป
 เกิดปั ญหาอาชญากรรม ยาเสพติด ชุมชนแออัด
 ระบบราชการปรับตัวไม่ทนั -สมองไหล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาประเทศ
คนไทย...
• มีการศึกษาสูงขึ้น โดยเฉพาะในชนบท
• มีอายุขยั เฉลี่ยเพิ่มขึ้น
• มีความเป็ นวัตถุนิยมมากขึ้น
• ย่อหย่อนในศีลธรรม จริยธรรม
• ขาดระเบียบวินยั
• เอารัดเอาเปรียบ
• วิถีชีวิตและค่านิยมดั้งเดิมที่ดีงามหายไป
• สถาบันครอบครัว/ชุมชน/วัฒนธรรมท้องถิ่นล่มสลาย
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
โง่
เจ็บ
จน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
• โง่ เพราะไม่รู ้ (อวิชชา) จะดารงชีวิตอย่างไรจึงจะดีที่สุด
ทาพลาด สูญเปล่า เสียหาย
• โง่ เพราะไม่มีการศึกษา อ่านหนังสือไม่ออก
• โง่ เพราะไม่รูก้ ฎหมาย ทาผิดกฎหมาย เลยถูกจับ
• โง่ เพราะขาดความรูใ้ นหลักทางวิชาการ
• โง่ เพราะไม่รูเ้ ท่าทันคน เลยถูกหลอก
• โง่ เพราะประมาท เลยดาเนินชีวิตผิดพลาด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วงจรชั ่วร้ายของการพัฒนา
 จนทรัพยากร
 จนความคิด
 จนเพื่อน
 จนเงิน
 จนความรู ้
 เจ็บกาย
 เจ็บใจ
 เจ็บทางความคิด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แผนพัฒนา ฉบับ 8 - 9 (2540-2549)
คนเป็ นศูนย์กลางการพัฒนา & เศรษฐกิจพอเพียง
• เสริมสร้างศักยภาพของคน
• พัฒนาสภาพแวดล้อมของสังคม
• พัฒนาเศรษฐกิจของประเทศให้มั ่นคงและสมดุล
• ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม
• ปรับระบบบริหารจัดการให้ภาคเอกชน ชุมชน
และประชาชน เข้ามามีสว่ นร่วมมากขึ้น
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 10 (2550-2554)
เป้าหมายการพัฒนาคุณภาพคน
-มีความพร้อมด้านร่างกาย สติปัญญา คุณธรรม จริยธรรม
-เพิ่มปี การศึกษาเฉลี่ยเป็ น 10 ปี
-อายุเฉลี่ยเป็ น 80 ปี
การพัฒนาชุมชนและแก้ปัญหาความยากจน
-ทาแผนพัฒนาชุมชนแบบมีส่วนร่วม
-ลดสัดส่วนผูอ้ ยูใ่ ต้เส้นความยากจน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ชุมชน = Community ?
พจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542
“ชุมชน” หมายถึง หมู่ชน กลุ่มคนที่อยูร่ วมกันเป็ น
สังคมขนาดเล็ก อาศัยอยูใ่ นอาณาบริเวณเดียวกัน
และมีผลประโยชน์รว่ มกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ชุมชน = Community ?
กรมการพัฒนาชุมชน...
การรวมตัวของบุคคล กลุ่ม องค์กร เครือข่ายองค์กร
ชุมชน หรือประชาชนที่อาศัยอยูใ่ นขอบเขตพื้นที่หนึ่งๆ
ซึ่งมีปฏิสมั พันธ์กนั ระดับพื้นฐานที่สุด คือ หมู่บา้ น
ชุมชนในรูปแบบอื่นๆ ที่มีมารวมตัวกันเพื่อแก้ไข
ปั ญหาเดียวกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
• การเปลี่ยนแปลงอย่างมีกระบวนการ
• มีโครงสร้างและแบบแผน
• มีการกาหนดทิศทางและเป้าหมายที่แน่นอน
• โดยภาครัฐและภาคเอกชน
• เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
องค์การสหประชาชาติ...
 สอดคล้องกับความต้องการที่แท้จริง
 แก้ปัญหาได้หลายทาง
 เปลี่ยนทัศนคติพร้อมกับการดาเนินงาน
 ประชาชนมีส่วนร่วม
 แสวงหาผูน้ าท้องถิ่น
 ยอมรับและให้โอกาสสตรี
 วางแผนอย่างเป็ นระบบสอดคล้องระดับชาติ
 รัฐให้การสนับสนุน เอกชนเข้าร่วม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
วิรชั วิรชั นิภาวรรณ (2530)...
 ประชาชนมีสภาพความเป็ นอยูด่ ีข้ ึน
 การให้การศึกษากับประชาชน
 การพัฒนาขีดความสามารถ/พลังกลุม่
 คานึงขนบธรรมเนียมประเพณี
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาชุมชน
 โครงสร้างพื้นฐาน/วัตถุ
 คน/มนุษย์ (กาย+ใจ)
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
หลักการพัฒนาชุมชน
 เริ่มต้นที่ประชาชน
 ทางานร่วมกับประชาชน
 ยึดประชาชนเป็ นที่ต้งั
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
กระบวนการพัฒนาชุมชน
วิรชั วิรชั นิภาวรรณ
1.การศึกษาและสารวจสภาพของชุมชน
2.การศึกษาขีดความสามารถที่มีอยูข่ องชุมชน
3.การจัดลาดับความสาคัญ
4.การวางแผนการพัฒนา
5.การลงมือปฏิบตั งิ านตามแผน
6.การประเมินผล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในชุมชน
• การฝึ กอบรม/ประชุม/สัมมนา
• การศึกษาดูงาน/ทัศนศึกษา
• การแลกเปลี่ยน/การเรียนรู ้
• การรณรงค์/ประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อ
• การจัดห้องสมุด/แหล่งเรียนรู ้
• การมีส่วนร่วม
• ประชาสังคม
• การสร้างเครือข่าย
• การศึกษาชุมชน
• การพัฒนาคุณภาพชีวิต
• วัฒนธรรมท้องถิ่น/ชุมชน
• การเสริมสร้างเศรษฐกิจ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
เป้าหมายการพัฒนาชุมชน
ชุมชนเข้มแข็ง
• แก้ไขปั ญหาได้
• สร้างสรรค์สิ่งที่ดีงาม
• มีความเป็ นปึ กแผ่น
• พึ่งตนเองได้
• มีผนู ้ าตามธรรมชาติ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎี/แนวคิดที่เกี่ยวกับการพัฒนาชุมชน
• ทฤษฎีความทันสมัย (Modernization Theory)
• ทฤษฎีความขัดแย้ ง (Conflict Theory)
• ทฤษฎีการพึง่ พา (Dependency Theory)
• เศรษฐกิจพอเพียง
• การพัฒนาทีย่ งั่ ยืน
• การมีส่วนร่ วม
• ประชาสั งคม
• เครือข่ าย
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
สังคม = Social ?
พจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542
คนจานวนหนึ่งที่มีความสัมพันธ์ตอ่ เนื่องกัน
ตามระเบียบกฎเกณฑ์ โดยมีวตั ถุประสงค์สาคัญร่วมกัน
เช่น สังคมชนบท
วงการหรือสมาคมของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
เช่น สังคมชาวบ้าน
การพบปะสังสรรค์หรือชุมนุมชน
เช่น วงสังคม งานสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาสังคม
การเปลี่ยนแปลงตามแผนของโครงสร้างสังคม
ในสังคมใดสังคมหนึ่ง
โครงสร้างสังคม ประกอบด้วย
• คนแต่ละคน
• กฎระเบียบ/ขนบธรรมเนียมประเพณี
• วัตถุสิ่งของในสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาสังคม
กระบวนการเปลี่ยนแปลงที่ดีท้งั ด้านเศรษฐกิจ สังคม
การเมือง การปกครอง วัฒนธรรม
เพื่อประชาชนจะได้มีความเป็ นอยูท่ ี่ดีข้ ึนทั้งด้านอาหาร
ที่อยูอ่ าศัย การศึกษา สุขภาพอนามัย มีงานทา มีรายได้
เพียงพอในการดารงชีพ มีคุณภาพชีวิตที่ดี
ได้รบั ความเสมอภาค ความยุตธิ รรม
ประชาชนจะต้องมีส่วนร่วมในกระบวนการเปลี่ยนแปลง
ทุกขั้นตอนอย่างมีระบบ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
การพัฒนาความมั ่นคงของมนุษย์
• มิตทิ ี่อยูอ่ าศัยและสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
• มิตสิ ุขภาพอนามัย
• มิตกิ ารศึกษา
• มิตกิ ารมีงานทาและรายได้
• มิตคิ รอบครัว
• มิตคิ วามมั ่นคงส่วนบุคคล
• มิตกิ ารสนับสนุนทางสังคม
• มิตสิ งั คมวัฒนธรรม
• มิตสิ ิทธิและความเป็ นธรรม
• มิตกิ ารเมืองและธรรมาภิบาล
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
หลักการพัฒนาสังคม
• ส่งเสริมการกินดีอยูด่ ีของประชาชน
• ส่งเสริมความมั ่นคงของครอบครัว
• ยกระดับมาตรฐานการครองชีพของประชาชน
• ป้องกันความเดือนร้อนและแก้ไขปั ญหาสังคม
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ปั ญหาสังคม
• ด้านการเมือง
ความไม่สงบทางการเมือง/คอร์รปั ชั ่น/การมีส่วนร่วม...
• ด้านเศรษฐกิจ
อาชีพ/รายได้/ความเหลื่อมล้า/ความยากจน...
• ด้านสังคม
การฆ่าตัวตาย/ยาเสพติด/การอย่าร้าง/การตั้งครรภ์/
อาชญากรรม/แหล่งอบายมุข/สุขภาพ/ผูส้ ูงอายุ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ปั ญหาสังคม
• ด้านวัฒนธรรม
การแต่งกาย/ค่านิยมทางเพศ/ความเชื่องมงาย...
• ด้านสิ่งแวดล้อม
ทรัพยากรธรรมชาติ/ป่ าไม้/ดิน/น้ า/อากาศ/โลกร้อน...
• อื่นๆ
ความเสมอภาคทางการศึกษา...
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แนวทางการพัฒนาสังคม
ระดับรัฐบาล - โครงการ/นโยบาย
• หวยบนดิน
• บ้านเอื้ออาทร
• กองทุนหมู่บา้ น
• 30 บาทรักษาทุกโรค
• หนึ่งตาบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP)
• การป้องกันปราบปรามยาเสพติด
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
แนวทางการพัฒนาสังคม
ระดับรัฐบาล - โครงการ/นโยบาย
• เรียนฟรี 15 ปี
• ประกันราคาสินค้าทางการเกษตร
• การพัฒนาโครงข่ายรถไฟความเร็วสูง
• รถไฟรางคู่
• การแก้ไขปั ญหาหนี้นอกระบบ
• ปรับปรุงระบบอินเตอร์เน็ตความเร็วสูง
ให้ครอบคลุมทั ่วประเทศ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
1.การช่วยเหลือทางสังคม (social assistance)
การให้การสงเคราะห์เฉพาะหน้าและงานสังคมสงเคราะห์
แก่ผเู ้ ดือดร้อน ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ เช่น
• คนพิการ
• คนที่ถูกทอดทิ้ง
• คนชรา
• คนไร้บา้ น
• คนป่ วยเรื้อรัง
• เด็กกาพร้า
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
2.การให้บริการทางสังคม (social services)
การที่รฐั จัดบริการบางอย่างให้ตามความต้องการ
และสิทธิของประชาชน เช่น
• การศึกษา
• ที่อยูอ่ าศัย
• แหล่งนันทนาการ
• การรักษาพยาบาล
• การรักษาความปลอดภัย
• พิทกั ษ์สิทธิ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
3.การประกันสังคม (social insurance)
การสร้างหลักประกันในการดาเนินชีวิตในกลุ่มของ
สมาชิกที่เข้าร่วมโครงการ เพื่อรับผิดชอบในการเฉลี่ย
ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการเจ็บป่ วย คลอดบุตร
ตาย ทุพพลภาพ สงเคราะห์บุตร ชราภาพ การว่างงาน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
วิธีการพัฒนาสังคม
4.การพัฒนา (development)
การที่ทาให้คนในครอบครัว ชุมชน สังคม สามารถ
ช่วยเหลือตนเองได้มากขึ้น ได้แก่ การพัฒนาอาชีพ
สิ่งแวดล้อม การพัฒนาจิตใจ การพัฒนาการเรียนรู ้ เช่น
• โครงการ OTOP
• วิสาหกิจชุมชน
• การจัดการปั ญหาเรื่องขยะมูลฝอย
• การพัฒนาแหล่งน้ า
• การป้องกันและส่งเสริมสุขภาพของประชาชน
• การอนุรกั ษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
เป้าหมายการพัฒนาสังคม
• ความกินดี อยูด่ ี
• มีคุณภาพชีวิตที่ดี
• มีความสุข
• มีรายได้มั ่นคง
• มีสุขภาพดี
• ครอบครัวอบอุ่น
• ชุมชนเข้มแข็ง
• สังคมอยูเ่ ย็นเป็ นสุข
• มีความสมานฉันท์และเอื้ออาทรต่อกัน
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการพัฒนาสังคม
• ทฤษฎีววิ ฒ
ั นาการ (Evolution Theory)
• ทฤษฎีโครงสร้ างและหน้ าที่ (Structural-Functionalism Theory)
• ทฤษฎีการแพร่ กระจาย (Diffusion Theory)
• ทฤษฎีความล้ าทางวัฒนธรรม (Cultural Lag Theory)
• ทฤษฎีทวิภาค (Dualism Theory)
• ทฤษฎีความทันสมัย (Modernization Theory)
• ทฤษฎีความขัดแย้ ง (Conflict Theory)
• ทฤษฎีการพึง่ พา (Dependency Theory)
• ทฤษฎีปฏิสัมพันธ์ สัญลักษณ์ (Symbolic Interaction)
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการพัฒนาสังคม
เศรษฐกิจพอเพียง
ผศ.น.ท.ดร.สุมิตร สุวรรณ