Transcript Eğitimde Strateji, Yöntem ve Teknik, Dr. Vesile Demirtaş, Dr. A

1
STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK
STRATEJİ
Genel olarak; bir şeyi elde etmek için izlenen
yol ya da amaca ulaşmak için geliştirilen bir
planın uygulanmasıdır.
• Eğitim açısından strateji; dersin hedeflerine
ulaşmasını sağlayan; yöntem, teknik ve araçgereçlerin
belirlenmesine
yön
veren
yaklaşımdır.
•
2
Yöntem
• Öğretim
yöntemi, öğrenciyi hedefe ulaştırmak
için izlenen yoldur.
• Yöntemle, belli öğretme teknikleri ve araçları
kullanılarak öğretmen ve öğrenci etkinliklerinin
bir plana göre düzenlenmesi ve yürütülmesi
amaçlanır.
3
Teknik
• Öğretim
yöntemini gerçekleştirmede
kullanılan yoldur.
• Yöntemi uygulamaya koyma biçimi ya da
sınıf içinde yapılan işlerin bütünüdür.
• Aynı hedefi gerçekleştirmek üzere birçok
tekniğin bütünlük oluşturacak şekilde
arada sunulması yöntemi oluşturur.
4
•Stratejiler
ÖĞRETMEN
ÖĞRENCİ
ÖĞRETİM STRATEJİLERİ
ÖĞRENME STRATEJİLERİ
Sunuş
yoluyla
Buluş yoluyla
Araştırma-inceleme yoluyla
Dikkat
Tekrar
Anlamlandırma
Yürütücü
Duyuşsal
5
Biliş
Sonuç olarak;
Strateji
Yöntem
Teknik
6
Öğretim Stratejileri
Sunuş
yoluyla
Buluş yoluyla
Araştırma-inceleme yoluyla
Sunuş yoluyla öğretim stratejisi
Açıklayıcı,
yorumlayıcı
bir
yaklaşımla
kavram
ve
genellemelerin öğretildiği bir
yoldur.
• Etkinliklerin
merkezinde
“öğretmen” yer almaktadır.
• Öğretmen bilgiyi sağlayan, ilke,
genelleme ve kavramları sunan,
açıklayıcı örnekler veren kişidir.
•
8
Sunuş yoluyla öğretim stratejisi
• Bilgiler
çok dikkatli bir şekilde düzenlenir.
• Öğrenciler tarafından alınmaya hazır hale
getirilir.
• Öğretmen konuyu kendisi planlar ve
sunar.
9
Sunuş yoluyla öğretim stratejisinin
temel özellikleri;
• Öğretmen
ve öğrenciler arasında yoğun
bir etkileşim,
• Bol örnek verilmesi,
• Grafik,
resim, şema gibi görsel
uyarıcıların kullanılması,
• Genelden özele doğru (tümdengelim)
bir sıra izlenmesi ve öğretimin adım
adım ilerlemesi.
10
Sunuş yoluyla öğretim stratejisini
planlama aşamaları
Hedef davranışlar (kazanımlar) belirlenir
• İçerik belirlenir.
• Örnekler hazırlanır.
•
Sunuş yoluyla öğretim stratejisinin uygulama
aşamaları
•
•
•
Ön örgütleyiciler sunulur (hedeften haberdar
etme, tanımlama, açıklama, örnek verme,
şekille gösterme, kavram haritaları sunma vb.)
Kavram, ilke ya da bilgi birikimini açıklanır, ön
öğrenmelerle ilişkilendirilir.
Öğrenciler örnekler üretir, farklı düşünceler
ortaya konur.
Hangi durumlarda Sunuş Yoluyla Öğretim
Stratejisini Kullanalım?
• İçeriğin
çok fazla, zamanın kısıtlı ve sınıfların
kalabalık olduğu durumlarda
• Dersin giriş kısmında
• Öğrencilerin ön bilgilerinin eksik olduğu
durumlarda
• Konuların örneklerle somutlaştırılmasında
• İlke, olgu ve kavramların açıklanmasında
Buluş yoluyla öğretim stratejisi
•
Bruner tarafından geliştirilmiştir.
Bruner’e göre;
•
Çocukların içinde
• keşfetme
merakı ve
• öğrenme isteği vardır.
•
“Bilmek bir ürün değil süreçtir”
Buluş yoluyla öğretim stratejisi
• Amacı;
Öğrencilerin konunun yapısını keşfetmelerini
sağlayacak problem durumlarını vererek
öğrencinin bilişsel gelişimini sağlamaktır.
• Yapı, bir konu hakkındaki fikirler, kavramlar ve
bunların arasındaki ilişkilerdir.
• Öğrencinin bu yapıyı öğrenmesi tümevarım
yönteminin kullanılması ile sağlanmaktadır.
•
Buluş yoluyla öğretim stratejisi
• Amacı;
Bu yöntemin kullanılmasında öğrencinin etkin
olmasına önem verilir.
• Bu amaçla öğretmenin görevi;
•
• bu
yöntemin uygulanabileceği konuyu seçmek ve
• öğrencilere buluş yapmalarına fırsat verecek şekilde
öğretim ortamını düzenlemektir.
Buluş yoluyla öğretim stratejisi
• Öğretmen,
etkili geri bildirimler sunabilmeli,
• öğrencileri motive edebilmeli,
• konu ile ilgili bir çok örnek sağlamalıdır.
• Öğretmen öğrenciye, zihinsel süreçlerinde
rehberlik eden kişidir.
•
Buluş yoluyla öğretim stratejisi
Ders süreci
1)
Öğretmenin örnekleri sunması
2)
Öğrencilerin örnekleri betimlemesi
3)
Öğretmenin ek örnekler vermesi
4)
Öğrencilerin ek örnekleri betimlemesi ve öncekiler ile
karşılaştırması
5)
Öğrencilerin ek örnek ve örnek olmayan durumları sunması
6)
Öğrencilerin zıt örnekleri karşılaştırmaları
7)
Öğretmenin, öğrencilerin teşhis ettikleri özellikleri, ilişkileri veya
ilkeleri vurgulaması
8)
Öğrencilerin ilişkileri ve özellikleri ifade etmeleri ve tanımlamaları
9)
Öğretmenin öğrencilerden ek örnekler istemesi (Yılmaz ve Sünbül,
2003, s.92)
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi
•
Suchman tarafından geliştirilmiştir. Ona göre;
Öğrenciler bir problem veya bilgiyi ilginç
bulduklarında doğal olarak araştırmak isterler
• Kendi düşünme stratejilerinin farkına varabilirler ve
bunlar geliştirilebilir
•
Yeni stratejiler öğretilebilir veya var olanlar
geliştirilebilir
•
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi
Bilimsel araştırma yöntemlerinin derslerde
kullanılmasını sağlar
•
•
•
•
•
Problemin tanımlanması
Hipotezlerin (Denencelerin) kurulması
Verilerin toplanması
Verilerin analizi ve hipotezlerin sınanması
Dersi İşlerken Hangi Sırayı İzleyelim?
Dersin planlanması
• Öğretmen tarafından problem durumunun sunulması (daha
önce karşılaşılan ya da öğretmen tarafından hazırlanan)
Öğrencinin;
• Problemin farkına varması
• Problemin tanımlanması ve sınırlandırılması
• Problemle ilgili ver veri toplanması (kaynak tarama)
• Hipotezlerin oluşturulması
• Problemin çözümü için veri toplanması ve analiz edilmesi
• Hipotezlerin test edilmesi (hipotezler doğrulanıyorsa özetin
yapılması ve sonuçların sınıfla paylaşılması, hipotezler
doğrulanmıyorsa tekrar düzenlenmesi).
•
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
• Sınıfta
uygulanacak kuralların bir listesidir.
• Öğrencilerin
hedeflere ulaşabilmeleri için
kullanılan yollardır .
22
Yöntem seçimini etkileyen faktörler
1. Fiziksel imkanlar
2. İçeriğin özelliği
3. Öğrenci grubunun büyüklüğü ve özelliği
4. Öğrencinin gelişim özellikleri
5. Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi
6. Zaman
7. Maliyet
8. Öğretmenin yönteme yatkınlığı
9. Öğrencide geliştirilmek istenen yetenekler
23
Öğretim Yöntemleri
Çağdaş Eğitimde Yöntemler
* Beş duyuya hitap eder.
*Öğrenci merkezdedir.
* Yaparak yaşayarak öğrenme söz
konusudur.
* Bilişsel alanın uygulama, analiz,
sentez
ve
değerlendirme
basamaklarında uygulamalar yapılır.
* Sınıfta iletişim çok yönlüdür.
* Demokratik sınıf iklimi vardır.
24
Geleneksel Eğitimde Yöntemler
* Ağırlıklı olarak işitme duyusuna hitap
eder.
* Öğretmen merkezdedir.
* Öğretim sırasında ezber önemlidir.
* Bilişsel alanın özellikle bilgi ve daha
sonra
kavrama
basamaklarında
uygulamalar yapılır.
*Sınıfta iletişim tek yönlüdür
Anlatım
• Öğretmenlerin
sıklıkla kullandığı, öğretmen
merkezli, işiterek öğrenme temelli, sunuş
yoluyla öğretim stratejisinde çoğunlukla tercih
edilen yöntemdir.
• Tüm derslerde anlatım yöntemi kullanılabilir.
• Özellikle bilişsel alanın bilgi basamağındaki
davranışların kazandırılmasında etkilidir.
25
Ne zaman kullanalım?
• Dersin
giriş bölümünde
• Öğrencilerin derse ilgisini çekmek için
• Dersi özetlemede
• Zaman kısıtlı ise
• Sınıf kalabalıksa
• Konu sayısı çoksa
• İçerikte soyut kavramların sayısı fazla ise
26
Dersi İşlerken Hangi Sırayı İzleyelim?
• Öğretmen
öğrencilerin dikkatini çekecek bir
giriş yapar.
• İçerik
organize bir şekilde öğrencilere sunulur.
• İçerikteki
konuların ana hatlarıyla ilişkiler
gösterilerek özetlenir.
27
Anlatım
28
Yararları
Sınırlılıkları
*Öğrencilerin not alma ve dinleme
becerileri gelişir
*İstenilen hızda ders işlenir.
Soyut
kavramların öğretiminde
etkilidir.
*Zaman ve maliyet bakımından
ekonomiktir.
*Öğrenciler organize görüş kazanır.
*Öğrenciler pasiftir.
*Öğrenmenin kalıcılığı düşüktür.
Kalıcılığın arttırılması için bol tekrar
gerekir.
*Üst düzey davranışlar
kazandırılamaz.
*Duyuşsal alanı olumsuz etkiler.
Tartışma
• Tartışma,
öğrencilerin bir konuyu kavraması, iyi
anlayamadıkları noktaların açıklığa
kavuşturulması ve öğrenilenlerin pekiştirilmesi
amacıyla küçük grup veya büyük gruplarla
gerçekleştirilen, öğrencilerin karşılıklı
konuşmasına, birbirlerini dinlemesine ve
eleştirmesine dayanan bir yöntemdir.
29
Tartışma
• Buluş
yoluyla öğretim stratejisi için ve bilişsel
alanın kavrama basamağındaki davranışlar için
çok uygundur. Öğretmen-öğrenci ve öğrenciöğrenci etkileşimi vardır. Tartışma belli
hedeflere yönelik hazırlanmalı ve kendi içinde
sistemli olmalıdır.
30
Ne zaman kullanalım?
İyi anlaşılamayan yerlerin açıklığa
kavuşturulmasında
• Konuların pekiştirilmesinde
• Öğrencilerin neleri bildiğini kontrol edilmesinde
• Demokratik tutum kazandırılmasında
• Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesinde
• Farklı görüşlere saygı göstermenin
geliştirilmesinde
•
31
Tartışma
Yararları
*Sözel beceriler gelişir (dinleme,
konuşma, soru sorma vb.).
*Demokratik tutum kazanılır.
*Duyuşsal
davranışlar
kazanılır
(hoşgörü, empati vb.)
*Öğrenci problemin farklı çözüm
yollarını fark eder.
*Öğrenciye
arkadaşlarının
deneyimlerinden yararlanma fırsatı
sunar.
32
Sınırlılıkları
*Fazla zamana ihtiyaç duyulur.
*Kalabalık sınıflarda etkili olmayabilir.
*İlköğretimin ilk yıllarında kullanmak
doğru değildir.
*Tartışmayı hedeften saptırmamak
zordur.
*Bütün öğrenciler tartışmaya katılmak
istemeyebilir.
*Her ders için uygun değildir.
*Öğrenci yeterli hazırlık yapmazsa
tartışma hedefine ulaşmaz.
Tartışma - Münazara
Tartışılacak konu belirlenir.
• Konu ile zıt görüşleri savunacak iki grup belirlenir (
Eğitimde fiziksel şiddet olmalıdır/olmamalıdır).
• Öğrenciler gruplara tesadüfi atanır.
• Gruplar hazırlık yapar.
• İzleyiciler karşısında birbirlerinin fikirlerini
çürütmeye çalışırlar.
• Uzmanlardan oluşan jüri kazananı belirler.
• Bir düşünceyi savunabilme ve farklı fikirlere
hoşgörülü olabilme becerilerini geliştirir.
•
33
Tartışma - Seminer
• Çoğunlukla
lisansüstü eğitimde kullanılır.
• Belli bir konuda araştırma yapmış ya da detaylı
bilgilere sahip bir kişinin izleyicilerle bilgilerini
paylaşmasıdır.
• Kişi sunumunu bitirince izleyicilerin katılımı ile
tartışma yapılır.
34
Tartışma - Çember
Gruptaki öğrenci sayısı 10-15 kişi olmalıdır.
• Öğrenciler çember şeklinde otururlar (herkes birbirini
görür).
• Tartışmayı yönetecek lider ve konuşulanları not edecek
sekreter belirlenir.
• Sorular tek tek bütün öğrencilere sorulur (sorular
önceden hazırlanmış olmalıdır).
• Soruları cevaplamaları için her öğrenciye 1-2 dakika süre
verilir.
• Cevaplar sekreter tarafından not edilir.
• Sorular bitince önemli noktalar özetlenir.
•
35
Tartışma – Fikir Taraması
• Dersin
giriş aşamasında ya da gelişme kısmında
öğrenciler sıkılmaya başladıklarında kullanılan
derse hareket getiren bir tekniktir.
• Gruplar 4-9 kişiden oluşur.
• Gruplara tartışmaları için 5-10 dakika süre
verilir.
• Amaç herhangi bir soruna değişik çözümler
getirmektir.
36
Tartışma – Vızıltı Grupları
• Öğrencilerin
belli bir konuda daha önceden
belirlenen süre içerisinde fikir üretmeleri ve bu
fikirleri diğer grupları açıklamaları temeline
dayanır.
• Vızıltı 22 (grup iki kişiden oluşur ve grup
üyelerinin iki dakikalık konuşma süresi vardır),
Vızıltı 55 (grup beş kişiden oluşur ve grup
üyelerinin beş dakikalık konuşma süresi vardır
37
Örnek Olay
Örnek olay yöntemi gerçek hayatta yaşanmış ya
da yaşanması muhtemel bir problem
durumunun sınıf ortamına getirilerek çözüm
yollarının bulunması işidir. Çoğunlukla buluş
yoluyla öğretim stratejisinde tercih edilen bir
yöntemdir. İyi hazırlanmış örnek olaylar
öğrencilerin derse yönelik dikkatini arttırır.
Öğrencilerin derslerde öğrendikleri bilgileri
uygulamaları için şans verir.
Örnek Olay
Öğretmen örnek olayı sınıfa sunar (genellikle yazılı
olarak)
• Öğrenciler örnek olayı inceler.
• Anlaşılmayan noktalar öğretmene sorulur.
• Öğretmen soruları cevaplar.
• Öğretmen öğrencilere yönlendirici sorular sorar.
• Öğrenciler çözüm önerileri geliştirirler.
• Çözüm önerilerinden istediklerini seçerek örnek
olayı tekrar düzenlerler.
•
39
Örnek Olay
Yararları
*Öğrenciler öğrenme sürecine aktif
olarak katılırlar.
*Öğrencilerin eleştirel düşünme, fikir
üretme, problem çözme gibi üst
düzey becerileri gelişir.
*Öğrencilerin sözel iletişim becerileri
gelişir.
*Öğrenciler farklı kaynaklardan bilgi
edinme yollarını kazanırlar.
*Öğrencileri gerçek hayata hazırlar.
40
Sınırlılıkları
*Kalabalık sınıflarda değerlendirme
yapmak güçleşir.
*Hedef davranışları gerçekleştirmeye
yönelik örnek olay bulmak zordur.
*Uzun zaman alır.
*Öğretmenin iyi hazırlanması gerekir.
*Tartışma kültürü gelişmemiş
sınıflarda uygulanması zordur.
*Öğrencilerde örnek olayla ilgili
yeterli bilgi yoksa verimli olamazlar.
Problem Çözme
•
41
Gerçek yaşamdan alınmış problemlerin çözümü
için öğrencilerin aktif olarak çalışarak bir sonuca
varmaları sürecine problem çözme yöntemi denir.
Çoğunlukla araştırma-inceleme yoluyla öğretim
stratejisinde tercih edilen bir yöntemdir. Bilişsel
alanın uygulama basamağındaki davranışların
kazandırılmasında çok etkilidir. Analiz ve sentez
basamaklarının geliştirilmesi içinde kullanılabilir.
Üst düzey düşünme becerilerini (eleştirel
düşünme, yansıtıcı düşünme ve yaratıcı düşünme
gibi) geliştirir.
•Problem Çözme Basamakları
1. Problemi hissetme, farkına varma
2. Problemi tanımlama ve sınırlandırma
3. Problemle ilgili bilgi toplama (kaynak tarama)
4. Problemin çözümü için hipotezler (denenceler) kurma
5. Veri toplama (istatistiksel)
6. Hipotezleri (denenceleri) test etme, kabul veya ret
etme
7. Çözüme ulaşma ve değerlendirme
42
Dersi İşlerken Hangi Sırayı İzleyelim?
• Öğrencilerin
ihtiyaçlarına uygun gerçek
hayattan bir problem durumu seçilir.
• Öğrencilerin problemi çözmesi için öğretmen
rehberlik eder.
• Öğrenciler problemin farkına varır ve
tanımlarlar.
• Problemin çözümü için çalışmalar yapılır
(bireysel ya da grup).
• Sonunda ulaşılan çözümler değerlendirilir.
43
Problem Çözme
Yararları
*Öğrenciler
bilimsel
yöntemi
kullanmayı öğrenirler.
*Öğrenciler kuramsal bilgiyi uygulamayı
öğrenirler.
*Öğrenmelerdeki kalıcılığı artırır.
*Öğrencilerin iletişim becerileri gelişir.
*Öğrenciler
takım
çalışmasını
öğrenirler.
*Öğrencilerde derse yönelik güdüyü
artırır.
*Eleştirel düşünme, yansıtıcı düşünme
ve yaratıcı düşünme gibi üst düzey
düşünme becerilerini kazandırır.
44
Sınırlılıkları
*Öğrenciler konu ile ilgili temel
kavramları bilmiyorsa kullanılamaz.
*Problemin tanımlanması zor olabilir.
*Zaman ve maliyet açısından ekonomik
olmayabilir.
*Problemin çözümü için ihtiyaç
duyulan materyallere ulaşılamayabilir.
*Kalabalık sınıflarda uygulanması zor
olabilir.
*Her derste uygulanamaz.
*Öğrencinin güdü düzeyi üst konumda
tutulamazsa uygulanması zorlaşır.
*Değerlendirme yapmak zordur.
Gösterip Yaptırma
• Herhangi
bir
beceriyi
kazandırmak
istediğimizde en çok işe yarayan yol o becerinin
nasıl yapılacağının önce öğretmen tarafından
yapılması daha sonra da öğrencilere
yaptırılmasıdır. Mesleki beceri kazandırmada,
bir aracın kullanımını öğrenmede, beden
eğitimi, güzel yazı çalışmaları gibi etkinliklerin
gerçekleştirilmesinde
gösterip
yaptırma
yöntemi çok etkilidir.
45
Dersi İşlerken Hangi Sırayı İzleyelim?
• Çok
iyi planlama yapılır.
• Gösteri için gerekli önlemler alınır.
• Kazandırılmak istenen davranış tüm sınıfın
önünde öğretmen tarafından gösterilir.
• Gösteri sırasında öğretmen aşama aşama (her
aşama öğrencilerin not alabileceği bir hızda
gerçekleşir) açıklamalar yapar ve her aşama
sonunda öğrencilere soru sorması için izin
verir.
46
Dersi İşlerken Hangi Sırayı İzleyelim?
• Gerekirse
• Her
• Bu
aşamalar tekrar edilir.
öğrenci gösterilen davranışı yapar.
sırada öğretmen dönüt-düzeltmeler verir.
• Bütün
öğrencilerin davranışı doğru yapması
sağlanıncaya kadar zaman verilir.
47
Gösterip Yaptırma
Yararları
*Öğrenmeler daha kalıcıdır
(yaparak yaşayarak öğrenme)
*Psikomotor
becerilerin
öğretiminde etkilidir.
*Çok sayıda duyu organına
aynı anda hitap edilebilir.
48
Sınırlılıkları
*Plan iyi yapılmazsa zaman
kaybına neden olur.
*Etkili dönüt-düzeltme
verilmezse iş taklitten öteye
geçemez.
*Kalabalık sınıflarda uygulama
güçleşir.
*Ne yapılacağı iyi
açıklanamazsa öğrenciler
başarılı olamaz.
İşbirlikli Öğrenme
• İşbirlikli
öğrenme en basit anlamıyla,
öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda
küçük gruplar halinde birbirinin öğrenmesine
yardım ederek çalışmalarıdır (Açıkgöz, 1992).
• Tüm
öğrenme grupları işbirlikli öğrenme
değildir. Herhangi bir grubun işbirlikli öğrenme
grubu olabilmesi için bazı özelliklere sahip
olması gerekmektedir.
49
İşbirlikli Öğrenme Gruplarının Özellikleri
Olumlu bağımlılık
Grup ödülü
Bireysel değerlendirilebilirlik
Yüz yüze etkileşim
Sosyal beceriler
Grup sürecinin değerlendirilmesi
Eşit başarı fırsatı
50
Gruptaki öğrencilerin ancak birlikte
çalışırlarsa
başarılı
olacaklarına
inanmalarıdır.
Gruptaki öğrenciler ancak grup başarılı
olursa başarılı sayılırlar.
Grubun başarılı olabilmesi için grupta yer
alan bütün bireylerin başarılı olmasıdır.
Gruptaki öğrencilerin birlikte çalışırken
birbirlerini özendirmeleridir.
Gruptaki öğrencilerin birbirleriyle iyi
ilişkilerde bulunabilmeleridir
Gruptaki öğrencilerin etkinlik sonunda
birlikte çalışma sürecinde yaptıkları
değerlendirmeleridir.
Üyelerin gruba girmeden önceki başarıları
ve gruba girdikten sonraki başarılarının
karşılaştırılmasıdır.
İşbirlikli Öğrenme
Yararları
 Öğrencilerim hem bilişsel hem
de duyuşsal yönleri gelişir.
 Öğrencileri sosyalleştirir.
 Öğrencilerin derse katılımı artar.
 Öğretmen öğrenme
eksikliklerine anında müdahale
edebilir.
 Grup içinde herkesin öğrenmesi
sağlanır.
 Uygulamada çok fazla materyale
ihtiyaç yoktur.
 Maliyet çok düşüktür.
51
Sınırlılıkları
 Karmaşık konuların
öğrenilmesinde yetersiz kalabilir.
 Çalışmaları değerlendirmek
zordur.
 Çalışma tek bir kişi üzerine
kalabilir.
 İyi planlama yapılmazsa küme
çalışmasına dönüşür.
Hedef-Strateji-Yöntem İlişkisi
Hedef Basamağı
Strateji
Yöntem
Bilgi
Sunuş
Anlatma
Kavrama
Buluş
Tartışma
Örnek Olay
Uygulama
Analiz
Sentez
Değerlendirme
Araştırma-İnceleme
Problem Çözme
İşbirlikli Öğrenme
Teşekkürler
Dr. Vesile Demirtaş Dr. A. Murat Ellez Dr. Hale Sucuoğlu
Buca Eğitim Fakültesi
Eğitim Bilimleri Bölümü
Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı