Transcript Kultura
KONFLIKTY W
ORGANIZACJI
WYKŁAD III
KULTURA I WARTOŚCI
Kultura
Istnieją pewne programy, wg których funkcjonują
ludzie i całe grupy. Programy te dotyczą
zachowań, sposobów myślenia i odczuwania.
Zaprogramowanie ludzi występuje na trzech
poziomach:
Uniwersalny, przekazywany genetycznie – natura,
Specyficzny dla grupy lub kategorii, nabyty i wyuczony
– kultura,
Specyficzny dla jednostki, nabyyty i dziedziczony –
osobowość.
Kultura
Kultura obejmuje nie tylko wysublimowane działania,
lecz także cały obszar zachowań codziennych, takich
jak: pozdrawianie się, okazywanie lub ukrywanie uczuć,
jedzenie, zabawę, zachowywanie fizycznego dystansu,
dbałość o higienę, czy formy uprawiania miłości.
Kultura jest zawsze zjawiskiem społecznym, gdyż jest
wspólna ludziom żyjącym w jednym środowisku
społecznym.
Jest rzeczą nabytą, uczymy się jej, a jest przekazywana
przez środowisko społeczne a nie geny.
Przejawy kultury
Kultura przejawia się w charakterystycznych
formach, Hofstede wyróżnia cztery podstawowe
przejawy kultury:
Warstwa najgłębsza, istota kultury – wartości (np. indywidualny
sukces, rodzinność, bohaterstwo, religia)
Symbole – jako warstwa najbardziej zewnętrzna wobec jądra
kultury (np. krzyż, karta kredytowa, dom),
Bohaterowie – warstwa pośrednia (np. Adam Małysz, Anna
Dymna, Jan Kulczyk),
Rytuały – warstwa pośrednia (np. poświęcenie autostrady, mecz
reprezentacji narodowej, debata przedwyborcza).
Symbole, bohaterowie i rytuały, są też
nazywane praktykami danej kultury.
Wymiary kultur
Wielu badaczy diagnozowało wymiary
różnicujące kultury – m. in Triandis
(indywidualizm – kolektywizm).
Propozycja Geerta Hofstedego (Hofstede i
Hofstede 2007);
Dystans władzy („równi i równiejsi”),
Indywidualizm – kolektywizm („ja-my-oni”),
Męskość – kobiecość („ona i on”),
Tolerancja niepewności („inne, znaczy niebezpieczne”),
Orientacja długo- i krótkoterminowa („kiedyś, teraz, czy
potem?”)
Wartości
Wartości, to przekonania lub pojęcia o pożądanych
stanach docelowych lub zachowaniach, które kierują
wyborami i oceną zachowań i zdarzeń i przez to wiążą
się ze skłonnością do dokonywania określonego wyboru.
Wartości, to wektory ewaluacji na wymiarach:
Dobry – zły,
Czysty – brudny,
Piękny – brzydki,
Naturalny – sztuczny,
Normalny – nienormalny
Logiczny – paradoksalny,
Racjonalny – irracjonalny.
Ponieważ wartości przyswajane są bardzo wcześnie w
naszym rozwoju, istnienia ich i wpływu na nasze decyzje
często sobie nie uświadamiamy i nie kwestionujemy ich.
Polacy – portret aksjologiczny
Motywacja osiągnięć - jeden z ważniejszych aspektów rozwoju
ekonomicznego i społecznego, stanowi propagowany wzorzec
społeczny, a wyraża się w ocenie swoich działań w kategoriach
sukcesu i porażki w wyniku porównywania wyników
rzeczywistych ze standardami doskonałości (Boski, 1976).
Badania społeczne oraz analizy jakościowe treści
prezentowanych w kulturze oraz w procesie edukacji ujawniają,
iż generalnie Polacy nie cenią sukcesu, który związany jest z
dużym wysiłkiem i odroczeniem czasowym sukcesu.
Wzorzec atrybucji (przypisywania przyczynowości) związany z motywacją osiągnięć, występujący w społeczeństwie
własnego powodzenia i porażek. Styl atrybucji, to tendencja do
poszukiwania przyczyn zachowań, postaw i efektów aktywności
własnej oraz innych ludzi w różnych źródłach. Polacy (Czapiński,
2004) w kolejnych diagnozach wykazują wzorzec atrybucyjny w
dużej mierze odwołujący się do przyczyn
losowych/opatrznościowych (ponad 40% wskazań).
Polacy – portret aksjologiczny
Zaufanie społeczne, rozumiane, jako zgeneralizowane
przekonanie, że większości ludzi należy ufać. Przekonanie takie
żywi jedynie 11 % Polaków (Sułek, 2004, Skarżyńska, 2005).
Przy czym najbardziej różnicuje ich w tym aspekcie status
społeczno-zawodowy, wykształcenie i dochód
Polska norma negatywności - charakterystyczny dla myślenia
Polaków o życiu społecznym i życiu w ogóle syndrom,
zdiagnozowany przez Bogdana Wojciszke oraz Ryszarda
Pieńkowskiego i Grzegorza Krzykowskiego (Wojciszke, Baryła
2005). Jego zasadniczymi elementami są:
przekonanie o zewnętrznym świecie jako złym i
niesprawiedliwym z natury,
postrzeganie ludzi jako niegodnych zaufania,
a siebie samego, jako ofiarę i skrzywdzonego,
tym sądom społecznym towarzyszą zazwyczaj negatywne
emocje – smutku, lęku, poczucia bezradności i braku nadziei.
Aktywność jako wartość
Aktywność nie jest stanem naturalnym, bardziej „normalna” i
powszechna jest bierność (Lewicka 1993).
Potwierdzają do badania społeczne nad aktywnością
(polityczną/wyborczą, społeczną, charytatywną) – tylko ok. 40%
Polaków przyjmuje aktywną postawę społeczną.
Równocześnie osoby bierne są:
mniej zadowolone z życia,
bardziej nieufne,
mają wyższe poczucie alienacji
mają niższy standard życia.
Zatem aktywność sprzyja dobrostanowi, rozwiniętej sieci kontaktów,
dobremu przystosowaniu i statusowi materialnemu – wydaje się
bardziej adaptatywna.
Aktywność jest czymś więcej niż postawy i zachowania prospołeczne, z
natury reaktywne (reagujemy na potrzeby innego człowieka lub grupy).
Aktywność społeczna jest proaktywna, a źródeł motywacji należy
dopatrywać się w samym podmiocie.
Dwie etyki
Etyka produktywności i etyka misyjności, jako dwa systemy
przekonań i wartości pozwalających na proaktwyną,
wykraczającą poza obecną sytuację postawę wobec świata oraz
własnej pracy.
Przekraczanie dotyczy przede wszystkim przekraczania własnej
kultury – w Polsce opartej na wartościach stabilizacyjnorodzinnych (szczęście rodzinne, poczucie bezpieczeństwa,
spokojne życie, szacunek dla siebie samego).
Etyka produktywności zakłada przekraczanie przede wszystkim
motywów konserwatywno-stabilizacyjnych.
Etyka misyjności - motywów bezpieczeństwa oraz egotycznych.
W obu przypadkach, występuje zatem ryzyko konfrontacji z
niezwykle silnymi regułami i wartościami definiującymi stosunki
społeczne, także na gruncie zawodowym (m. in. słabe
docenianie wartości pracy, wysiłku, sukcesu indywidualnego,
kariery zawodowej, podporządkowanie autorytetom i słaba
tolerancja na niepewność)
Produktywność,
przedsiębiorczość, indywidualizm
Etyka produktywności, to system przekonań
opierających się na takich wartościach, jak
pracowitość, skuteczność, użyteczność, oszczędność,
odraczanie gratyfikacji
oraz odrzucający takie grzechy, jak lenistwo,
bezproduktywność, marnotrawstwo (dóbr i czasu),
nadmierna konsumpcje, porażka.
Źródeł zapewne doszukać się można w protestanckiej etyce
pracy, opisanej przez Maxa Webera, przekształconej zaś
przez w rozwijających się zachodnich indywidualistycznych
społeczeństwach w dominującą kulturę większości państw
liberalno-demokratycznych
Misyjność, prospołeczność,
altruizm
Etyka misyjności, to system postaw odnoszących
się przede wszystkim do obiektów społecznych oraz
własnej aktywności jednostki (zawodowej,
społecznej, publicznej)
Opiera się na wartościach
altruizmu i poświęcenia się na rzecz innych, tj. na oddaniu,
empatii, opiece, przedkładaniu dobra wspólnoty, bądź
innego człowieka nad dobro własne;
grzechy naczelne w ramach tej kultury, to egoizm,
indywidualizm, interesowność, nadmierny pragmatyzm,
ignorowanie potrzeb innych ludzi.