Transcript Filozofia pozytywistyczna

Filozofia pozytywistyczna
• Pozytywizm XIX w. stanowi istotny punkt wyjścia dla wszelkich
filozofii XX w. o nastawieniu scjentystycznym np. filozofii
analitycznej, filozofii umysłu;
• Twórca - August Comte (1798-1857);
• Jest to stanowisko filozoficzne dotyczące ludzkiej wiedzy; tzn.
jest przede wszystkim zbiorem reguł oraz kryteriów
wartościowania odnoszących się do poznania ludzkiego;
Sam pozytywizm jest raczej projektem
metodologicznym niż filozofią
Skąd nazwa nurtu?
1. Liczą się tylko ‘fakty rzeczywiste’ (świat materialny), czyli pozytywne.
Pozytywizm jest antypsychologiczny.
2. Należy skoncentrować się na tym, co pozytywne w sensie tego, co
pożyteczne.
Wszelkie ludzkie poznanie ma służyć ulepszaniu życia.
3. Wezwanie do pracy pozytywnej, konstruktywnej. Nie wystarczy tylko
negatywna krytyka, trzeba też tworzyć coś pozytywnego
Comte wyróżnia trzy etapy w
rozwoju ludzkości:
1.
Faza teologiczna – ludzkość rządziła się uczuciami;
odwoływała się w wyjaśnianiu do duchów i
zjawisk urojonych; MITOLOGIA
2.
Faza metafizyczna – ludzkość rządziła się czystym
intelektem; odwoływała się w wyjaśnianiu do
pojęć abstrakcyjnych; METAFIZYKA
3.
Faza pozytywna – liczy się rozsądek oraz stwierdzanie i
przewidywanie faktów
• momentem szczytowym w rozwoju
ludzkości!
Nauki w fazie pozytywnej
• Stwierdzanie i przewidywanie faktów to jedyne zadania nauki!
• Najważniejsze nauki to: matematyka, fizyka, astronomia, biologia, chemia,
socjologia.
• Comte – twórca socjologii:
– Def. Socjologia jest to ogólna nauka o społeczeństwie
- Def. Społeczeństwo to organizm
A co z filozofią?
• Filozofia nie jest żadną autonomiczną nauką!
• Metafizyka – to fikcja – zbiór pojęć abstrakcyjnych
(jako druga faza w rozwoju ludzkości jest
już przeszłością);
• Filozofii pozostaje następująca ‘działka’ :
• Ogólna metodologia nauk – filozofia nie ma żadnego innego
przedmiotu badania, jak tylko analizować fakt nauki!
• Encyklopedyzm – ewentualnie może gromadzić i systematyzować
wyniki nauk szczegółowych
• Filozofia pozytywistyczna nadała scjentystyczny koloryt
wielu nurtom najpierw XIX wieku;
• Przykładem tego są utylitaryzm Milla oraz komunizm
Marksa i Engelsa;
John Stuart Mill (1806-1873)
Jeden z najbardziej
wpływowych myślicieli
brytyjskich XIX wieku
Jego filozofia była
odpowiedzią na
ówczesne zjawiska
kryzysowe (pierwsza poł. XIX w. to obraz nędzy i
ubóstwa; kształtowanie się myśli marksistowskiej
itd.)
Gł. dzieła:
Zasady ekonomii politycznej,
O wolności,
Utylitaryzm,
O rządzie reprezentatywnym.
Etyka utylitarystyczna
• Ta koncepcja etyczna, obok
etyki kantowskiej, stanowi
jedną z najpowszechniej
stosowanych współcześnie
teorii działania
• J.S. Mill jako pozytywista,
a zatem i empirysta, za
punkt wyjścia w swoich
rozważaniach nad tym,
co powinno stanowić
zasadę ludzkiego
działania, przyjmuje
obserwację
psychologiczną
Psychologiczny punkt wyjścia etyki utylitarystycznej
• Liczą się tylko fakty, a najbardziej nie dającym się zaprzeczyć faktem
co do człowieka jest to, że pragnie on szczęścia i unika cierpienia.
• Dobrem jest to, co pożądane przez wszystkich ludzi, czyli szczęście, a to
sprowadza się do przyjemności.
• (Składnikiem szczęścia są rzeczy przyjemne)
Etyka utylitarystyczna jako etyka zasad
Skoro jest psychologicznym faktem, że ludzie kierują się w swoim
działaniu widokami na przyjemności i obawami przed cierpienie,
zatem należy kierować się zasadą:
Jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi
(Zasada ta jest to bardzo często stosowana w aktualnych politykach społecznych.
Stawia się ogólne pytanie: „które rozwiązanie danego problemu będzie
najbardziej korzystne dla jak największej liczby osób?”
• Etyka utylitarystyczna
jest wyrafinowanym
hedonizmem, jako że
autor jej uznaje, że
istnieją przyjemności
wyższego i niższego
rodzaju. Nadto
hedonizmu Mill nie
pojmował egoistycznie
i sensualistycznie
„Lepiej być
niezadowolonym
człowiekiem niż
zadowoloną świnią;
lepiej być
niezadowolonym
Sokratesem niż
zadowolonym
głupcem. „
Millowi bez wątpienia przydałaby się, wypracowana współcześnie
psychologiczna hierarchia potrzeb. (W istocie częściowo sam ją
wypracował).
Szczegółowo uczynił to jednak psycholog - Maslow.
• U podstawy myślenia Milla leży humanizm oświeceniowy,
wiara w postęp ludzkości na drodze do szczęścia
powszechnego; zarazem ogromna wiara w ludzki rozum!
(czy to jednoznacznie nie pokazuje, iż etyka ta jest
zupełnie inną jakością w zestawieniu z etyką
Nietzschego?)
(Nietzsche prawdopodobnie podpisałby się w pełni
pod słowami ‘żyj i pozwól żyć innym’.
Czy jednak Mill również pod nimi by się podpisał?)
• Etyka Nietzschego, to w dużym stopniu etyka egoizmu (co wynikało z
założeń metafizycznych i antropologicznych tego filozofa).
• Etyka utylitarystyczna zasadniczo wyklucza egoizm, głosi bowiem, iż
dyrektywą naszego postępowania ma być użyteczność dla szczęścia,
ale szczęścia „dla jak największej liczby osób”.
• Etyka utylitarystyczna zatem domaga się od nas „obrachunku
hedonistycznego”. dającemu przewagę przyjemnościom trwalszym
nad mniej trwałymi, pewnym nad niepewnymi, nie powodujących w
dalszej perspektywie cierpień nad tymi, które do przyszłych cierpień
prowadzą.
„kryterium bowiem nie jest przyczynianie się do własnego
największego szczęścia, lecz do największego szczęścia w ogóle”
Utylitaryzm, s. 21
„Ktoś mógłby tu wytknąć, że ludzie zdolni do wyższych przyjemności
wybierają czasem niższe pod wpływem jakiejś pokusy. Ten fakt
jednakże nie przeczy pełnemu docenianiu wewnętrznej wyższości
pierwszych. Na skutek ułomności charakteru ludzie często wybierają
dobro, które mają pod ręką, choć wiedzą, że jest ono mniej cenne.”
Utylitaryzm, s. 18
„[…] moralność można zdefiniować jako zespół
takich reguł i przepisów ludzkiego postępowania,
których przestrzeganie zapewniłoby w największym
stopniu istnienie wolne od cierpień i jak najbardziej
bogate w przyjemności, nie tylko całej ludzkości,
lecz w miarę możliwości wszystkim istotom
czującym”
Utylitaryzm, s. 21
Pamiętajmy też, że w punkcie wyjścia całej swojej filozofii, Mill przyjął
„romantyczną” koncepcję człowieka. Głosi ona, iż człowiek jako
istota ogromnie złożona, ma potrzeby nie tylko materialne ale i
duchowe.
Głosił hasło, że człowiekowi należy zapewnić podstawy do pełnego
rozwoju.
Bronił autonomii jednostki.
Wolność polega na tym, że każdy ma prawo postępować tak, jak
uważa za stosowne w sprawach, które nie dotyczą nikogo poza nim
samym. [jedynym suwerenem jest prawo].
• Zwróć uwagę na:
pojęcie wolności u Schopenhauera i Nietzschego
a
pojęcie wolności u Milla
J.S. Mill – jeden z pierwszych feministów
Poddaństwo kobiet – to broszura, którą Mill napisał wraz z
żoną Harriet Taylor, gdzie przedstawili projekt
równouprawnienia kobiet.
Wcześniej jednak, bo w 1866 r. Mill przedstawił w
parlamencie brytyjskim petycję w sprawie przyznania
prawa wyborczego kobietom.
(1928-Anglia; 1918-Polska – przyznanie praw wyborczych
kobietom)
Nic mnie nie przekona, bym głosował za powszechnym prawem
wyborczym kobiet.
Winston Churchill (+1965)
Napoleon
Bonaparte
„Równość dla kobiet? To
szaleństwo. Kobiety są
naszą własnością. Rodzą
nam dzieci i należą do nas
tak, jak drzewo owocowe
należy do ogrodnika.”
Jedną z pierwszych feministek była Mary Wollstonecraft,
żyjąca w Anglii w XVIII w.
A Vindication Of The Rights Of
Woman (1792)
Po przeszło dwóch stuleciach jest
wydanie polskie:
Wołanie o prawa kobiet, 2011
Karol Marks (1818-1883)
Fryderyk Engels (1820-1895
Ich teoria społeczna i
gospodarcza zawarta w
Marksowskim Kapitale najpierw
podbiła Międzynarodowe
Stowarzyszenie Robotników,
I Międzynarodówkę (1864),
a po Rewolucji Październikowej
w formie zdogmatyzowanej
niemal pół świata (pamiętajmy, że
po I wojnie światowej liberałów
była garstka)
• U podstawy myśli Marksa i Engelsa znajdował się obraz nędzy
ludzkiej. W punkcie dojścia wielka wizja wyzwolenia ludzkości od
wszelkich utrapień.
- Skutek praktyczny??????????????!!!!!!!!!!!!!!
Materializm historyczny,
czyli Marksa filozofia społeczna
• Cała rzeczywistość jest materią i tylko materią. (materializm
metafizyczny)
• Cała rzeczywistość jest w ciągłym ruchu, jest procesem
(ewolucjonizm i procesualizm)
• Rzeczywistość ludzka to proces historyczny zdobywania wolności
• Ponadto całą historią ludzką rządzą istniejące stosunki produkcyjne, czyli
relacje zachodzące między uczestnikami procesu produkcji, innymi słowy
walki klasowe;
Skoro życiem ludzkim, społecznym żądzą walki klasowe,
stosunki społeczne da się opisać w postaci
dwuczłonowych relacji:
• Dialektyka pana i sługi
wolny-niewolnik
patrycjusz-plebejusz
feudał –chłop
kapitalista-robownik
A współcześnie???
Zmieniały się tylko formy
ucisku, przeciwieństwa
klasowe istnieją zawsze.
Materializm dialektyczny i historyczny - podsumowanie
• Marks powiedział:
• Byt określa świadomość.
• Etyka wg Marksa nie jest żadnym obiektywnie istniejącym
systemem wartości, lecz jest zawsze pochodną istniejących
stosunków produkcji.
tzn. systemy wartości i przekonań wyznaczone są przez interesy
klasowe – światem rządzą zatem ideologie;
Instytucje społeczne, polityczne, religijne, sztuka, filozofia to
wszystko stanowi nadbudowę istniejących stosunków
produkcji.
„Kto posiada, ten dyktuje!”
(współcześnie: bankokracja?)
Rewolucja – koniec
historii
Dla Marksa kapitalizm jest
ostatnim etapem rozwoju
historycznego przed
nastaniem społeczeństwa
bezkonfliktowego.
Kolejnym krokiem będzie
rewolucja robotników i
przejęcie przez nich środków
produkcji.
(rewolucja jest prawa i słuszna
gdyż walczy z uciskiem)
Rewolucja jest punktem
kulminacyjnym, wraz z nią
następuje likwidacja
podziału klasowego, zatem i
konfliktów.
Moralność nie będzie już żadną
ideologią, gdyż nie będzie
już podporządkowana
żadnym partykularnym
interesom, będzie
moralnością prawdziwą.
(powszechna równość)
A teraz kilka uwag krytycznych, co do wskazanych tez
Marksa,
czyli co żywe a co martwe w filozofii Marksa ?
• Marks głosił hasła:
emancypacji klas, ludzi
upośledzonych, głosił
ogromną wiarę w ludzki
rozum i rozwój
gospodarczy
Mamy zatem to, co żywe
w filozofii Marksa (te hasła
są charakterystyczne
również dla innych
nurtów)
• Marks posiadał
„prometejską ambicję”
zbudowania nowych
stosunków społecznych,
nowego człowiek, nowego
świata.
• Wierzył więc w zbawczą moc
rewolucji, misję proletariatu,
społeczeństwo bezklasowe i
ostateczne rozwiązanie zagadki
historii
Racjonalista i pozytywista staje się
więc wizjonerem, prorokiem, utopistą
Oto, co MARTWE w
filozofii Marksa
(nie przeszło próby
czasu)