Transcript Slide 1

Колкави се обврските на
Македонија во земјата и
странство?
д-р Ванчо Узунов,
вонреден професор
Правен факултет „Јустинијан Први“
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ - Скопје
Содржина
Има
ли Македонија комплементарни
монетарна и фискална политика?
Колкави се обврските (долгот) на
државата во земјата?
Колкав е надворешниот долг на
државата?
Колкав е трговскиот дефицит?
Заклучоци
Забелешка: сите податоци во анализата се од веб
страниците на МФ и НБРМ, преземени во април
2010 год.
-2
-4
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
Mонетарната и фискалната политика
12
Каматни
стапки на
благајнички
записи
10
8
6
Каматни
стапки на
држав ни
записи (просек
за 3 и 6месечни ДЗ)
4
2
0
2005
2006
2007
2008
2009
Каматни
стапки на
држав ни
записи со
дев изна
клаузула
(просек за 3 и
6-месечни ДЗ)
Меѓубанкарска
каматна стапка
на пазарот на
депозити (со
рочност 3
месеци)
2010
Стапка на
инфлација
Внатрешен (јавен) долг на државата
Во милиони евра
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Вкупен
домашен јавен
долг
750.4
806.6
900
754.6
755
851.6
Долг на
централната
влада
603.5
648.3
552.9
465.5
491.6
509.1
533.5
479.7
396.4
343.5
282.4
281.5
26.6
21.3
0
0
0
0
17
17
17
16.9
16.9
16.9
77.2
68.7
60.1
51.5
42.9
42.9
за старо девизно
штедење
306.5
254.9
203.9
152.9
101.9
101.9
за денационализација
106.2
117.8
115.4
122.2
120.7
119.8
70
168.6
156.5
122
209.2
227.6
0.2
0.2
0
0.4
0.3
0.3
146.7
155.3
344.3
285.2
260.4
339.5
2.8
2.8
3.5
2.7
2.7
Структурни
обврзници
за санација на СБ
за селективни кредити
за приватизација на СБ
Државни записи
Општини
Централна
банка
Јавни
претпријатија
Внатрешен (јавен) долг на државата
Структура на внатрешниот долг (во %)
Јав ни
претпријатија
100%
80%
Централна
банка
60%
Општини
40%
20%
Долг на
централната
в лада
0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Внатрешен (јавен) долг на државата
Структура на долгот на централната влада 2005-2010
државни записи
денационализација
100%
90%
80%
старо девизно
штедење
70%
60%
приватизација на
СБ
50%
40%
селективни кредити
30%
20%
санација на СБ
10%
0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
мај
јуни
јули
август
септември
октомври
ноември
декември
јануари
февруари
март
април
Внатрешен долг на државата
Месечни износи на средства реализирани со продажба на 3 и 6-месечни ДЗ
(во мил. евра)
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Внатрешен долг на државата
Годишни износи на средства реализирани со продаж ба на 3 и 6-месечни ДЗ (во мил.
евра)
600.00
500.00
400.00
300.00
200.00
100.00
0.00
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Внатрешен долг на државата
Тренд на задолжување со 3 и 6-месечни ДЗ со девизна клаузула
60
50
40
30
20
10
2009
•
април
февруари
јануари
декември
ноември
октомври
септември
август
јули
0
2010
По месец јули 2009 година владата ја менува
структурата на ДЗ: целосно преминува на издавање на ДЗ
со девизна клаузула и на 6-месечни државни записи
Надворешен долг на државата
Надворешен јавен долг (милиони евра)
Вкупен
надворешен
јавен долг
Долг на централната
влада
Општини
Централна банка
Јавни претпријатија
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1441.3
1223
1027.8
1115.7
1373.8
1396.2
1245.4
1025.2
877.2
921.2
1105.3
1118.4
0
0
0
0
0
0
52.7
42.4
0
0
71.7
73.9
143.2
155.4
150.6
194.5
196.8
203.9
Надворешен долг на државата
Трендови на надворешниот долг по носители 2005-2010
(мил евра)
1400
250
1200
200
Долг на
централната
влада
(десна
скала)
Општини
(лева скала)
1000
150
800
600
100
Централна
банка (лева
скала)
400
50
200
0
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Јавни
претпријатиј
а (лева
скала)
Надворешен долг на државата
Структура на надворешниот долг (во мил евра)
1600
Јавни
претпријатија
1400
1200
Централна
банка
1000
800
Општини
600
Долг на
централната
влада
400
200
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Вкупен долг на државата
Структура на вкупниот долг (во %)
100.0
Вкупен
надворе
шен
јавен
долг
80.0
60.0
40.0
Вкупен
домашен
јавен
долг
20.0
0.0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Вкупен долг на државата
Степен на задолженост
50
140
45
120
40
100
35
30
80
Вкупен
јавен
долг во
% од
БДП
(лева
25
60
20
15
40
10
20
5
0
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Вкупен
јавен
долг во
% од
извозот
(десна
Трговски дефицит – структура на извоз
(мил УСД)
2005
структу
ра
2006
структу
ра
2007
структу
ра
2008
структу
ра
2009
структу
ра
2042.3
100.0
2415.2
100.0
3398.3
100.0
3978.2
100.0
2691.5
100.0
Proizvodi za исhrana
167.2
8.2
192.7
8.0
250.4
7.4
308.4
7.8
283.5
10.5
Pijaloci i tutun
163.1
8.0
193.6
8.0
209.6
6.2
218.8
5.5
197.0
7.3
67.8
3.3
113.6
4.7
170.6
5.0
269.5
6.8
172.9
6.4
Mineralni goriva, maziva, ел
енергија i sl.
163.6
8.0
225.0
9.3
165.3
4.9
314.3
7.9
202.9
7.5
@ivotinski i rastitelni masla
2.9
0.1
2.2
0.1
2.5
0.1
12.4
0.3
8.2
0.3
90.8
4.4
100.7
4.2
133.1
3.9
181.1
4.6
172.2
6.4
682.8
33.4
853.8
35.4
1513.2
44.5
1598.1
40.2
770.9
28.6
~elik
535.2
26.2
668.6
27.7
1268.5
37.3
1292.1
32.5
534.0
19.8
Ma{ini transportni uredi
109.9
5.4
118.7
4.9
151.6
4.5
184.3
4.6
142.7
5.3
Raznовиднi gotovi proizvodi
590.5
28.9
612.0
25.3
800.3
23.5
888.2
22.3
740.3
27.5
498.5
24.4
516.1
21.4
656.0
19.3
711.9
17.9
582.7
21.6
Transakcii i nespomnata stoka
3.7
0.2
3.0
0.1
1.8
0.1
3.0
0.1
0.8
0.0
Nerasporedeno
0.8
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
1.6
0.0
0.0
0.0
Vkupen izvoz
Surovini (osven gorivа)
Hemiski proizvodi
Proizvodi klasirani po materijali
vo tie ramki - `elezo i
vo tie ramki - obleka
Трговски дефицит – структура на увоз
2005
структ
ура
2006
структ
ура
2007
структ
ура
2008
(мил УСД)
структ
ура
2009
структ
ура
Vкупен увоз
3,232.8
4
100.0
3,752.2
6
100.0
5,280.5
8
100.0
6,851.6
7
100.0
5,043.1
1
100.0
Proizvodi za исhrana
343.21
10.6
362.39
9.7
518.28
9.8
620.81
9.1
560.37
11.11
31.10
1.0
31.85
0.8
38.27
0.7
51.16
0.7
51.71
1.03
106.71
3.3
133.52
3.6
298.15
5.6
350.17
5.1
197.33
3.91
619.25
19.2
758.92
20.2
975.67
18.5
1,417.8
6
20.7
809.75
16.06
vo tie ramki - nafta i p/di od nafta
492.73
15.2
627.33
16.7
627.56
11.9
933.22
13.6
621.09
12.32
vo tie ramki - elektri~na energija
70.04
2.2
62.52
1.7
253.00
4.8
347.11
5.1
120.89
2.40
30.03
0.9
31.36
0.8
46.95
0.9
67.44
1.0
45.66
0.91
334.00
10.3
364.55
9.7
490.17
9.3
611.43
8.9
568.76
11.28
950.51
29.4
1,120.9
7
29.9
1,509.1
6
28.6
1,845.4
7
26.9
1,201.5
4
23.83
vo tie ramki - tekstilni prediva
319.74
9.9
345.73
9.2
441.87
8.4
463.98
6.8
387.38
7.68
vo tie ramki - `elezo i ~elik
288.53
8.9
368.04
9.8
545.93
10.3
757.34
11.1
301.71
5.98
563.07
17.4
688.84
18.4
1,046.2
8
19.8
1,435.5
9
21.0
1,209.2
9
23.98
158.26
4.9
203.65
5.4
322.65
6.1
446.29
6.5
295.74
5.86
252.86
7.8
257.73
6.9
355.86
6.7
445.93
6.5
392.85
7.79
Transakcii i nespomnata stoka
2.10
0.1
2.12
0.1
1.79
0.0
5.82
0.1
5.85
0.12
Nerasporedeno
2.10
0.1
2.08
0.1
1.69
0.0
5.69
0.1
5.72
0.11
Pijaloci i tutun
Surovini (osven goriva)
Mineralni goriva, maziva, el energija i sl.
@ivotinski i rastitelni masla
Hemiski proizvodi
Proizvodi klasirani po materijali
Ma{ini transportni uredi
vo tie ramki - drumski vozila
Razni gotovi proizvodi
Трговски дефицит
(мил УСД)
7,000
6,000
Вкупен
извоз
5,000
4,000
3,000
Вкупен
увоз
2,000
1,000
0
-1,000
-2,000
-3,000
2005
2006
2007
2008
2009
Салдо
(трг
дефицит)
Заклучоци

Во 2007 и 2008 Владата спроведуваше модел на
економски пораст преку поттикнување и на
агрегатната понуда и на агрегатната побарувачка:
 на страната на понудата беа мерките за:
подобрување на деловното окружение
 зголемување на инвестициите (предвиден но не и
доволно спроведен пораст на јавните инвестиции)
 субвенционирање на земјоделското производство


на страната на побарувачката беа мерките:
пораст на платите на јавниот сектор
 пораст на пензиите
 олеснување на пристапот до кредити


Ефектите од тоа беа:
се постигна повисока (од просекот во претходните
години) стапка на економскиот пораст
 сосема малку се намали невработеноста
 сосема изостана остварувањето на повисок животен
стандард на граѓаните

Заклучоци




Од почетокот на 2009 година и економијата на
Македонија ја зафати светската финансиска и
економска криза
Но, гледано од аспект на политиката на јавните
финансии, при проектирањето на буџетската
политика за 2009 година Владата на Македонија
иницијално не направи речиси никаква промена на
сопствениот генерален модел на економска
политика
Во основа, владата само ја смени реториката за
образложување (оправдување) на истиот модел
Оттука, во текот на 2009 и на почетокот на 2010
година Владата се судрува со проблемот на
недостаток на буџетски приходи, што се решава на 2
начини:
 Преку ребаланси на буџетот (2 пати во 2009 г.)
 Задолжување со државни хартии од вредност на
домашниот и странските пазари
Заклучоци




Генерално, до средината на 2009 г Македонија има
комплементарна монетарна и фискална полтика, но
во периодот после тоа не
Расте обемот на задолженост на државата со
издавање на ДЗ на домашниот пазар – буџетот е
„зависен“ од месечни приливи врз основа на ДЗ
„Традиционалните“ проблеми на Македонија со
трговскиот дефицит стануваат се поизострени
До денес, генерално, Македонија не е презадолжена
држава (економија), туку има проблеми со
усогласување на намалените тековни буџетски
приходи во споредба со преземените обврски за
финансирање (буџетски расходи)
Заклучоци


Но, доколку не дојде до промена на моделот на
економска политика и, со тоа, до намалување на
буџетските расходи, Македонија може лесно и брзо
да дојде во ситуација на проблем со
презадолженост
Аранжман со ММФ може да биде корисен за
Македонија, бидејќи нема причина зошто да не се
користи тој (по)евтин извор на средства