Transcript Tüketici Davranışları

KAM 215: MİKRO İKTİSAT
DERS 1
Konu: Tüketici Davranışları
(Consumer Behavior)
Bu Derste Tartışılacak Konular

Tüketici Tercihleri (Consumer Choice)

Bütçe Kısıtı, Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
(Marginal Utility and Consumer Choices)

Fiyat Endeksleri (Cost-of-Living Indexes)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 2
Tüketici Davranışları (Consumer Behavior)
Tüketici Davranışları Genellikle Üç Aşamada İncelenir.
1) Tüketici tercihleri
* Tüketici bir malı neden ve nasıl diğerine tercih eder.
2) Bütçe Kısıtı
* Tüketiciler sınırlı bir gelire sahiptir.
3) Tüketici tercihlerini belirlemek için bütçe doğrusu
ve farksızlık eğrilerini birleştiriyoruz.
* Tüketici faydasının maksimum yapmak için hangi mal
bileşimlerini satın alacaktır?
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 3
Tüketici Tercihleri
Mal Sepetleri

Bir mal sepeti bir veya daha fazla mal
bileşimidir.

Bir mal demeti farklı mal bileşimine sahip
diğer mal demetine tercih edilebilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 4
Tüketici Tercihleri
Mal Demetleri

Üç Temel Varsayım
1) Tamlık (Completeness).
2) Geçişlilik (Transitivity)
3) Doyumsuzluk (Non-satiation)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 5
Tüketici Tercihleri
Mal Demeti
Gıda Miktarı(X) Giyecek Miktarı(Y)
A
20
30
B
10
50
D
40
20
E
30
40
G
10
20
H
10
40
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 6
Tüketici Tercihleri
Farksızlık Eğrileri

Farksızlık Eğrileri (Indifference curves)
tüketiciye aynı tatmin (fayda) düzeyini
sağlayan mal demetlerinin bileşimidir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 7
Tüketici Tercihleri
Giyim(Y)
(adet/hafta)
50
B
40
H
Tüketici A demetini
mavi bölgedeki tüm
demetlere tercih ederken,
pembe alandaki tüm
demetler A demetine
tercih edilir.
E
A
30
D
G
20
10
10
20
30
40
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda(X)
(Kg/hafta)
Slayt 8
Tüketici Tercihleri
Giyim(Y)
(adet/hafta)
B,A, ve D noktalarının bileşimi
bireye aynı fayda düzeyini sağlar
•E demeti U1’e tercih edilir.
•U1 ise H ve G’ye tercih edilir.
B
50
H
E
40
A
30
D
20
U1
G
10
10
20
30
40
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda(X)
(kg/hafta)
Slayt 9
Tüketici Tercihleri

Farksızlık Eğrileri (Indifference Curves)

Farksızlık Eğrileri sol yukarıdan sağ aşağıya
doğru uzanırlar (negatif eğimlidirler).
Pozitif
eğimli olsalardı doyumsuzluk (çoğu
her zaman aza tercih etme) varsayımı ihlal
edilmiş olur.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 10
Tüketici Tercihleri

Farksızlık Eğrileri

Farksızlık eğrisinin sağında ve üzerinde yer
alan tüm mal demetleri, farksızlık eğrisinin
üzerinde yer alan tüm mal demetlerine tercih
edilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 11
Tüketici Tercihleri
Farksızlık Paftası

Farksızlık Paftası (haritası) iki mal
bileşiminden oluşan tüm mal demetlerini
gösteren farksızlık eğrileri ailesine
farksızlık paftası veya haritası adı verilir.

Farksızlık paftasında yer alan her bir farksızlık
eğrisi bireyin farksız olduğu mal bileşimlerini
göstermektedir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 12
Tüketici Tercihleri

Farksızlık Eğrileri

Son olarak, farksızlık eğrileri kesişmezler.
Kesişecek
olurlarsa doyumsuzluk (daha
çoğu daha aza tercih etme) varsayımı ihlal
edilmiş olur.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 13
Tüketici Tercihleri
Giyim(Y)
(adet/hafta)
A Mal demeti B mal
demetine tercih edilir.
B mal demeti D’ye
tercih edilir.
D
B
A
U3
U2
U1
Gıda(X)
(adet/hafta)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 14
Tüketici Tercihleri
Giyim(Y)
(adet/hafta)
U2
Farksızlık Eğrileri
Kesişmezler
U1
Tüketici A, B ve D arasında
farksız olmalıdır. Bununla
birlikte, B mal demeti D’ye
göre her iki maldan daha
çok mal içermektedir.
A
B
D
Gıda(X)
(adet/hafta)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 15
Tüketici Tercihleri
Gözlem: Bir birim gıda elde etmek için
verilmeye razı olunan giyecek miktarı
6 birimden 1’e düşmektedir.
A
Giyim(Y) 16
14
12
-6
10
B
1
8
Soru: Bu ilişki giyim elde
etmek için vazgeçilecek gıda
miktarı için geçerli mi?
-4
D
6
1
-2
4
E
G
1 -1
1
2
1
2
3
4
5
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda(X)
(adet/hafta)
Slayt 16
Tüketici Tercihleri
Marjinal İkame Oranı

Marjinal ikame oranı (marginal rate of
substitution, MRS) bir maldan bir birim elde
etmek için bireyin diğer maldan vermeye
razı olacağı miktarı ölçer.

MRS, farksızlık eğrisinin eğimi ile ölçülür.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 17
Tüketici Tercihleri
A
Giyim(Y) 16
14
12
Y
MRS  
X
MRS = 6
-6
10
B
1
8
-4
D
6
MRS = 2
1
-2
4
E
G
1 -1
1
2
1
2
3
4
5
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda(X)
(adet/hafta)
Slayt 18
Tüketici Tercihleri
Marjinal İkame Oranı

Şu anda varsayımlarımıza bir
dördüncüsünü ekliyoruz:
 Bir
farksızlık eğrisi boyunca azalan marjinal
ikame oranı söz konusudur.

AB için MRS=6 iken DE için MRS=2
olduğunu anımsayalım.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 19
Tüketici Tercihleri
Marjinal İkame Oranı

Farksızlık eğrileri orijine dışbükeydir.
Bunun nedeni birey bir maldan daha çok
tükettikçe aynı maldan daha fazla elde
etmek için diğer maldan vermeye razı
olacağı miktar azalacaktır.

Yani tüketici daha dengeli mal demetlerini
diğerlerine tercih eder.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 20
Tüketici Tercihleri
Marjinal İkame Oranı

Tam İkame ve Tam Tamamlayıcılık

Marjinal ikame oranı sabit ise bu iki mal tam
(mükemmel) tamamlayıcı mallardır (perfect
substitutes).
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 21
Tüketici Tercihleri
Marjinal İkame Oranı

Tam İkame ve Tam Tamamlayıcılık

Farksızlık eğrileri köşegen ise bu iki mal tam
(mükemmel) tamamlayıcı mallardır (perfect
complements).
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 22
Tüketici Tercihleri
Elma
suyu
(bardak) 4
Tam
İkame
3
2
1
0
1
2
3
4
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Portakal Suyu
(bardak)
Slayt 23
Tüketici Tercihleri
Sol
Tek
4
Tam
3
Tamamlayıcı
2
1
0
1
2
3
4
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Sağ Tek
Slayt 24
Tüketici Tercihleri

Kötü Mallar (BADS)
 Azı
çoğa tercih edilen mallara kötü mallar adı
verilir.

Örnekler
 Hava
kirliliği
 Asbes
(amyant)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 25
Tüketici Tercihleri

Kötü mallara ilişkin düşünceniz nedir?
 Tüketici
tercihleri teorisinde kötü mallar nasıl
dikkate alınabilir?
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 26
Tüketici Tercihleri

Fayda

Fayda (Utility): Verilen mal demetinden
tüketicinin elde ettiği tatminin sayısal bir ölçüsü
olarak tanımlanabilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 27
Tüketici Tercihleri

Fayda

Bir T-Shirt satın almak yerine 2 mikro iktisat
kitabı satın alıyorsanız; Mikro iktisat sizi Tşörtten daha çok mutlu ediyor demektir. Bu
durumda mikroiktisat kitabının size daha çok
fayda sağladığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 28
Tüketici Tercihleri

Fayda Fonksiyonları (Utility Functions)

Varsayımlar:
Gıda (X) ve Giyim (Y) için fayda fonksiyonu şöyle
olsun:
U(X,Y) = X + 2Y
Mal Demetleri: X birim Y birim U(X,Y) = X + 2Y
A
8
3
8 + 2(3) = 14
B
6
4
6 + 2(4) = 14
C
4
4
4 + 2(4) = 12
Tüketici A ve B arasında farksızdır.
Tüketici A & B’yi C’ye tercih eder.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 29
Tüketici Tercihleri
Fayda Fonksiyonları & Farksızlık Eğrileri
Giyim
(Y)
U = XY ise
Mal Demeti
U = XY
C
25 = 2.5(10)
A
25 = 5(5)
B
25 = 10(2.5)
15
C
10
U3 = 100 (U2’ye tercih edilir)
A
5
B
0
5
10
U2 = 50 (U1’e tercih edilir)
U1 = 25
Gıda (X)
15
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
(adet/hafta)
Slayt 30
Tüketici Tercihleri

Ordinal ve Kardinal Fayda

Ordinal Fayda Fonksiyonu: mal demetlerini en
çok arzu edilenden en aza doğru sıralar, ancak
bir demetin diğerinden ne kadar çok tercih
edildiği hakkında bir şey söylemez.

Kardinal Fayda Fonksiyonu(Cardinal Utility
Function): bu fayda fonksiyonu bir mal
demetinin diğerine göre ne kadar arzu edildiğini
tanımlar.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 31
Tüketici Tercihleri

Ordinal ve Kardinal Sıralama

Faydanın ölçü birimi önemli değildir, sıralama
önemlidir.

Dolayısıyla, ordinal sıralama bireylerin nasıl
karar aldıklarını açıklamak için yeterlidir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 32
Bütçe Kısıtı (Budget Constraint)

Tercihler tek başına tüketici davranışlarını
açıklamaya yetmez.

Bütçe kısıtı: Tüketici faydasını maksimize
etmeye çalışırken bir kısıtla karşılaşır. Bu
kısıt tüketicinin geliridir. Tüketicinin geliri
ve malların fiyatları verili iken tüketicinin
satın alabileceği mal bileşimlerinin
geometrik yeri bütçe doğrusu olarak
tanımlanır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 33
Bütçe Kısıtı

Bütçe Doğrusu

Bütçe doğrusu tüketicinin mevcut geliri ile satın
alabileceği mal bileşimlerini gösterir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 34
Bütçe Kısıtı

Bütçe Doğrusu

X satın alınan gıda miktarını ve Y satın alınan
giyecek malları miktarını göstersin:

Gıda mallarının fiyatı = PX ve giyeceklerin
fiyatı = PY olsun;

Bu durumda, PX *X , gıda mallarına yapılan
harcamaları gösterirken, PY *Y giyecek için
yapılan toplam harcama miktarını gösterecektir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 35
Bütçe Kısıtı

Bu durumda bütçe doğrusu şöyle yazılabilir:
PX X  PY Y  I
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 36
Budget Constraints
Mal Demetleri Gıda (X)
PX = ($1)
Giyim (Y) Toplam Harcama
PY = ($2)
PXX + PYY = I
A
0
40
$80
B
20
30
$80
D
40
20
$80
E
60
10
$80
G
80
0
$80
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 37
Bütçe Kısıtı
Giyim
(Y)
(I/PY) = 40
PY = $2
PX = $1
I = $80
Bütçe Doğrusu X + 2Y = $80
A
B
30
Y  10
1
PX
Egim 

 
D
X 20
2
PY
10
20
20
E
10
G
0
20
40
60
Gıda (X)
80 = (I/PX) (adet/hafta)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 38
Bütçe Kısıtı

Bütçe Doğrusu

Bütçe doğrusu üzerinde hareket ettikçe tüketici
bir mal için daha çok harcama yaparken, diğeri
için daha az harcama yapar.

Doğrunun eğimi bize gıda ve giyecek
mallarının göreli maliyetlerinin bir ölçüsünü
verir.

Eğim iki malın fiyatları oranının negatifine
eşittir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 39
Bütçe Kısıtı

Bütçe Doğrusu (Budget Line)

Doğrunun eğimi bize harcanan para miktarı
değişmeden, bir malın diğeri yerine ikame
edilebilme oranını vermektedir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 40
Bütçe Kısıtı

Bütçe Doğrusu

Dikey kesen bize (I/PY), I geliri ile satın
alınabilecek maksimum Y malı miktarını ifade
eder.

Yatay kesen (I/PX), I geliri ile satın alınabilecek
maksimum X malı miktarını verir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 41
Bütçe Kısıtı

Gelir ve Fiyatların Değişmesi

Gelirin Değişmesi

Gelirin artması bütçe doğrusunun dışa doğru
paralel kaymasına yol açar (çünkü fiyatlar
sabit).
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 42
Budget Constraints

Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri

Gelirin Değişmesi

Gelirde bir düşme bütçe doğrusunu içe doğru
paralel kaydırır (fiyatlar sabit)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 43
Bütçe Kısıtı
Giyim (Y)
Gelirde bir artış
bütçe doğrusunu
içe doğru kaydırır
80
60
Gelirde bir düşme
bütçe doğrusunu
içe doğru kaydırır
40
20
L3
(I =
$40)
0
40
L2
L1
(I = $80)
80
120
(I = $160)
Gıda(X)
160
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 44
Bütçe Kısıtı

Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri

Fiyat Değişimleri (Price Changes)

Bir malın fiyatı değişirse, bütçe doğrusu
döner (eğim değişir)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 45
Budget Constraints
Giyim
(Y)
Gıda malları fiyatı
$2’a yükselirse
bütçe doğrusunun
eğimi dikleşir ve
doğru içe doğru döner
Gıda malları fiyat
0,50 cent olursa
bütçe doğrusunun
eğimi azalır ve
doğru içe dışa dön
40
L3
L1
L2
(PX = 1)
(PX = 2)
40
80
(PX = 1/2)
120
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
160
Gıda (X)
Slayt 46
Bütçe Kısıtı

Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri

Fiyat Değişimleri (Price Changes)

Fiyatlar, fiyat oranı değişmeyecek biçimde
bir değişiklik gösterirse bütçe doğrusunun
eğimi değişmez.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 47
Tüketici Dengesi

Tüketici gelir kısıtı altında faydasını
maksimize edecek mal bileşimini tercih
edecektir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 48
Tüketici Dengesi

Faydayı Maksimum Yapan Mal Demeti İki
Koşulu Yerine Getirmelidir:
1) Bütçe doğrusu üzerinde yer almalıdır.
2) Tüketiciye en çok tercih edilen mal
bileşimini sağlamalıdır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 49
Tüketici Dengesi
Farksızlık Eğrisinin Eğimini Hatırlayalım:
Y
MRS  
X
Bütçe Doğrusunun eğimi ise:
PX
Egim  
PY
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 50
Tüketici Dengesi

Dolayısıyla, dengenin sağlandığı noktada
aşağıdaki eşitlik geçerli olacaktır:
PX
MRS 
PY
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 51
Tüketici Dengesi

Marjinal ikame oranı, malların fiyatları
oranına eşit olduğu noktada tüketicinin
faydasını maksimum yaptığı söylenebilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 52
Tüketici Dengesi
Giyim
(Y)
PY = $2
PX = $1
B noktasında fayda
Max. değildir çünkü
MRS (-(-10/10) = 1
büyüktür ½ (fiyatlar oranı).
40
30
I = $80
B
-10Y
Bütçe Doğrusu
20
U1
+10X
0
20
40
80
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda (X)
Slayt 53
Tüketici Dengesi
Giyim
(Y)
PY = $2
PX = $1
I = $80
40
D mal demeti,
bu bütçe kısıtı
altında satın
alınamaz.
D
30
20
U3
Bütçe Doğrusu
0
20
40
80
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda (X)
Slayt 54
Tüketici Dengesi
Giyim
(Y)
PY = $2
PX = $1
I = $80
A noktasında bütçe
doğrusu ve farksızlık
eğrisi birbirine
teğettir. Ulaşılabilecek
maksimum fayda
düzeyi budur.
40
30
A
A noktasında:
MRS =PX/PY = .5
20
U2
Bütçe Doğrusu
0
20
40
80
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda (X)
Slayt 55
Tüketici Dengesi
Köşe Çözümü

Köşe çözümü (corner solution) tüketici bir
maldan çok miktarda satın alıp diğer
maldan hiç satın almazsa ortaya çıkar.

Bu durum farksızlık eğrileri eksenlere teğet
olduğunda ortaya çıkar.

MRS fiyat oranlarına (PA/PB) eşit değildir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 56
Köşe Çözümü
Eskimo
A
U1
U2
U3
B
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
B noktasında köşe
çözümü ortaya
çıkmaktadır
Dondurma
Slayt 57
Tüketici Dengesi

Köşe Çözümü

B noktasında, MRS> bütçe doğrusunun eğimi
(fiyatlar oranı).

Tüketici dondurma elde etmek için elindeki tüm
eskimoları vermeye razı.

Böylece, verecek eskimo kalmıyor!
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 58
Tüketici Dengesi

Köşe Çözümü


Köşe çözümünde marjinal ikame oranı fiyatlar
oranına eşit olmak durumunda değildir.
Kısaca:
MRS  Pdondurma / Peskimo
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 59
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Marjinal Fayda

Marjinal Fayda (Marginal utility) bir
maldan ek bir birim tüketildiğinde
tüketicinin elde ettiği ek fayda miktarına
denir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 60
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Marjinal Fayda

Örnek




Tükettiğimiz gıda miktarı 0’dan 1’e
yükseldiğinde marjinal fayda 9 olabilir.
1’den 2’ye MU= 7
2’den 3’e MU=5
Gözlem: Marjinal fayda azalmaktadır
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 61
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Azalan Marjinal Fayda İlkesi

Azalan marjinal fayda ilkesi (the principle
of diminishing marginal utility) bir maldan
tüketilen miktarlar arttıkça yapılan ek
tüketimler bireyin faydasına giderek daha
düşük katkılar sağlar.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 62
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Marjinal Fayda ve Farksızlık Eğrisi

Farksızlık eğrisi üzerinde hareket ettiğimizde,
birinci maldan (gıda, X) tükettiğimiz miktar
arttıkça elde edilen ek fayda; diğer maldan
(giyim, Y) vazgeçilen miktarın getirdiği fayda
kaybını karşılamalıdır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 63
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Formel olarak:
MU X (X )  MUY (Y )  0
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 64
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Yeniden düzenlersek:
MU X
Y

MUY
X
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 65
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
MU X
Y

MU Y
X

Çünkü:
MRS XY
MRSXY
Y

X
MU X

MU Y
kısaca
olacaktır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 66
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Tüketiciler faydalarını maksimize
ettiklerinde:
MRSXY

PX

PY
MRS aynı zamanda malların marjinal
faydaları oranına eşit olduğu için şu ifadeyi
yazabiliriz:
MU
P
X
MUY

EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
X
PY
Slayt 67
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Bu ifade bize fayda maksimizasyonu için
gerekli şartı verecektir:
MU X
PX
MU
Y

EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
PY
Slayt 68
Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri

Toplam fayda, gelir her tüm mallar için
harcanan son para biriminin ($, YTL vs)
sağladığı ek fayda eşit olduğunda
maksimum olur.

Bu ilke eş-marjinallik ilkesi olarak bilinir
(equal marginal principle).
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 69
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) tüketim
mallarından oluşan tipik bir mal demetinin
maliyetinin baz yılı maliyetine oranı
biçiminde hesaplanır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 70
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Cost-of-Living Indexes

Örnek

Şirin ile Aslı benzer (aynı) tercihlere sahip iki
kardeştir.

Şirin 2000 yılında üniversiteye başladığında
bütçesi 500 YTL idi.

Aslı 2005 yılında üniversiteye başladı ve ailesi
ona satın alma gücü olarak Şirin’e verilen
miktara eşit para verecekleri sözü vermiştir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 71
Hayat Pahalılığı Endeksleri
2000 (Şirin)
2005 (Aslı)
Kitap fiyatları
20/kitap
100/kitap
Kitap Sayısı
15
6
Yiyecek Fiyatları
2.00/kg.
2.20/kg
Yiyecek Miktarı
100
300
Harcamalar
500
1,260
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 72
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Şirin’in Harcamaları
500 = 100 kg Gıda x 2.00/kg. + 15 kitap x 20/kitap
Aynı fayda düzeyini elde etmek için Aslı’nın
harcamaları: 1,260 = 300 kg Gıda x 2.20/kg. + 6 kitap x
100/kitap
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 73
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Aslı için aynı fayda düzeyini yakalamak ancak 760
YTL fazla vermek ile mümkün olur.

Bu durumda ideal yaşam pahalılığı endeksi (ideal
cost-of-living index)=1,260/500 = 2.52 veya yüzde
olarak 252 olacaktır.

Bunun anlamı, geçen süre içinde yaşam yüzde 152
daha pahalı hale gelmiştir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 74
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Kitaplar
(dönem)
Aslı’nın Şirin’le aynı fayda
düzeyini elde etmesi,
Fiyatlar yükseldiği için,
B noktasının temsil ettiği
mal demetini satın almaya
olanak verecek kadar geliri
(bütçesi) artmalıdır.
U1
25
20
15
A
10
B
5
l1
l2
0 50 100 200 250 300 350 400 450 500 550 600
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda
(kg/dönem)
Slayt 75
Hayat Pahalılığı Endeksleri

İdeal yaşam standardı endeksi (ideal cost of
living index) kısaca belli bir fayda düzeyini
elde etmek için baz yılına (2000) kıyasla cari
yıldaki (2005) maliyetini gösterir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 76
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Bu basit hesaplamaları ekonomi genelinde
yapmak, büyük ölçüde bilgi toplanmasını
gerektirir.

Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) gibi Fiyat
endeksleri (Price indexes), baz yılı için sabit
bir mal sepeti kullanır.

Buna Laspeyres fiyat endeksi adı verilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 77
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Laspeyres Endeksi

Laspeyres endeksi:

Tüketicinin baz yılında seçtiği mal sepetini satın
almak için cari yılda satın almak için gerekli
olan para miktarının, aynı mal demetini baz yılı
fiyatlarıyla satın almak için gerekli para
miktarına bölünmesiyle elde edilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 78
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Aslı’nın Laspeyres hayat pahalılığı
endeksini hesaplayalım:
 Satın
alınan miktarları ablasının 2000 yılında
satın aldığı miktarlar olarak sabit tutarak ve
fiyatları cari fiyatlarla yani 2005 fiyatlarıyla
harcamaları: 1,720= (100 x 2.20 + 15 x 100)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 79
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Bu durumda yaşam maliyetleri için uyarlanma
1,220 YTL olmaktadır.

Laspeyres endeksi:
1,720/500 = 344.

Bu endeks yaşam pahalılığındaki gerçek artışı
abartmaktadır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 80
Cost-of-Living Indexes
kitaplar
(dönem)
Laspeyres endeksini kullandığımızda
bütçe doğrusu I2 den I3 ‘e kaymaktadır
U1
25
20
15
A
10
B
l3
5
l1
l2
0 50 100 200 250 300 350 400 450 500 550 600
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Gıda
(kg/dönem)
Slayt 81
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Sizce
 Laspeyres
endeksi yaşam pahalılığındaki artışı
her zaman olduğundan fazla mı gösterir?

Evet!

Laspeyres endeksi fiyatlar değiştikçe
tüketicilerin buna tepki vermediğini ve aynı
miktarları satın almaya devam ettiklerini
varsaydığı için yaşam pahalılığını olduğundan
fazla gösterir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 82
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Evet!

Tüketici göreli olarak daha ucuz hale gelen
mallardan satın aldığı miktarları arttırarak ve
pahalı hale gelen mallardan satın aldığı miktarları
azaltarak aynı fayda düzeyini aynı mal demetini
satın almadan elde edebilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 83
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Paasche Endeksi

Alternatif olan bu endeks cari yıldaki mal
demetini cari fiyatlarla satın almak için gerekli
harcamaların, aynı mal demetini baz yılı
fiyatlarıyla satın almak için gerekli harcamalara
bölerek elde edilir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 84
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Bu İki Endeksin Karşılaştırılması

Her iki endeks baz yılı ve cari yıl fiyatlarını
kullanır.

Bununla birlikte, Laspeyres endeksi baz yılı
tüketim miktarlarını baz alır. Paasche endeksi
cari yılın tüketim miktarlarını baz alır (Xt ve
Yt)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 85
Hayat Pahalılığı Endeksleri

Laspeyres ve Paasche endeksleri aşağıdaki
denklemlerle ifade edilebilir:
PXt X b  PYt Y b
LI 
PXb X b  PYb Y b
PXt X t  PYt Yt
PI 
PXb X t  PYbYt
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 86
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

İki tip ürün tükettiğimizi kabul edelim:
 Yiyecek
(X) ve Giyecek (Y)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 87
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

Verilenler :

PXt & PYt cari yıl fiyatlarını

PXb & PYb baz yılı fiyatlarını

Xt & Yt cari yılda tüketilen miktarları

Xb & Yb baz yılında tüketilen miktarları
ifade etmektedir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 88
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

Şirin (2000)
 Cari
fiyatlarla, baz yılında satın alınan miktarların
maliyeti = 1,720 (100 kg x 2.20/kg + 15 kitap x
100/kitap)
 Aynı
mal sepetinin baz yılı fiyatlarıyla maliyeti =
500 (100 kg x 2.00/kg + 15 kitap x 20/kitap)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 89
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

Şirin (2000)
$1,720
LI 
 344
$500
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 90
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

Şirin (2000)
 Cari
yıldaki mal demetini cari fiyatlarla satın
almanın maliyeti = 1,260 = (300 kg x 2.20/kg + 6
kitap x 100/kitap)
 Aynı
mal sepetinin (cari yıl) baz yılı fiyatlarıyla
maliyeti = 720 = (300 kg x 2/kg + 6 kitap x
20/kitap)
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 91
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Endeksleri Karşılaştırma

Şirin (2000)
1,260YTL
PI 
 175
720YTL
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 92
Hayat Pahalılığı Endeksleri
Paasche Endeksi

Paasche endeksi de bireyin cari yıldaki mal
demetini baz yılında satın alacağını varsayarak
yaşam pahalılığını olduğundan küçük
gösterme eğilimi taşır.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 93
Hayat Pahalılığı Endeksleri

1995 yılından itibaren gelişmiş ülkelerden
başlayarak hükümetler reel GSYİH
hesaplarından zincir ağırlıklı (chain-weighted)
fiyat endeksleri kullanmaya başlamışlardır.

Bu yöntem fiyatların hızlı değişmesi ve uzun
dönem karşılaştırmalarda ağırlıkların değişmesi
sonucu ortaya çıkan sorunları aşmak için
geliştirilmiştir.
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 94
Hayat Pahalılığı Endeksleri
TÜFE’nin Yanlı Olması

Sıra Sizde!
 Hükümetin,
emeklilerin gelirlerini yaşam
pahalılığının olumsuz etkilerinden korumak için
TÜFE endeksini (Laspeyres) kullanmaya karar
vermesi nasıl etkiler yaratır?
EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları
Slayt 95