Transcript Δημιουργική

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
MAΡΙΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΟΥ
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Η ανάπτυξη της δημιουργικότητας των
μαθητών
μέσω της βαθμιαίας εξοικείωσής τους
με συγγραφικές πρακτικές.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Η χρήση βιωματικών μεθόδων μάθησης
είναι απαραίτητη για την καλλιέργεια
• των ιδιοτήτων,
• ικανοτήτων και
• δεξιοτήτων που απαιτούνται στον 21ο
αιώνα.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΣΤΟΧΟΙ
• να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους
• να γίνουν επαρκέστεροι αναγνώστες,
μέσω βιωματικής δραστηριότητας στο
χώρο της λογοτεχνίας, της συγγραφής.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
Βοηθούν τους μαθητές
• «Να ευαισθητοποιηθούν με άμεσο τρόπο
στη διαδικασία της λογοτεχνικής γραφής,
της καλλιτεχνικής έκφρασης ως τρόπου με
τον οποίο τα άτομα, οι δημιουργοί δεν
‘‘περιγράφουν’’ απλώς το περιβάλλον τους,
αλλά παρεμβαίνουν
δυναμικά σε αυτό και το αναδημιουργούν»
(Αναλυτικά Προγράμματα, σ. 75)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΝΟΝΕΣ;
«Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες και
συνταγές για να γίνει κανείς συγγραφέας.
Αυτό που χρειάζεται είναι :
• 99% ταλέντο,
• 99% πειθαρχία και
• 99% δουλειά».
(William Faulkner)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΟΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΝ
• το γλωσσικό γούστο,
• διαπλάθουν απαιτητικότερους αναγνώστες
• εκλεπτύνουν την λογοτεχνική ανάγνωση
Ισχύει για τις τρεις βαθμίδες της
εκπαίδευσης.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
• Η διδακτική της γλώσσας έχει δομηθεί
συστηματικά και αποτελεσματικά
• Οι γλωσσολογικές επιτεύξεις έδωσαν νέες
διαστάσεις και νέα πνοή στην προσπέλαση του
λογοτεχνικού κειμένου.
• Δεν πρέπει να αποτελούν προσχήματα για την
υπαγωγή της λογοτεχνίας στην ύλη της γλωσσικής
διδασκαλίας.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
• Η πρόσληψη της λογοτεχνίας από αποκλειστικά
παθητική γίνεται και ενεργητική
• Η εκλεκτική συγγένεια των συγγραφικών με τις
γλωσσικές ασκήσεις μπορεί ν’ αποβεί ωφέλιμη για
τους μαθητές,
• στο μέτρο που οι οπτικές γωνίες της διδασκαλίας της
γλώσσας και του λογοτεχνικού γραμματισμού
παραμένουν διακριτές.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Ως εκπαιδευτική δραστηριότητα
• είναι «καθοδηγούμενη από τον
διδάσκοντα αντί να αναπτύσσεται
ασύδοτα» και
• «προαιρετική»
(Αναλυτικά Προγράμματα, σ. 95).
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Καθοδηγούμενη
• Δίνονται εναύσματα που να τους παρωθούν
προς μια συγκεκριμένη λογοτεχνική γραφή,
• στο τέλος της δραστηριότητας έχουν
προσοικειωθεί ένα λογοτεχνικό είδος (π.χ. την
μικρή ιστορία ή το λίμερικ) ή
• μια συγγραφική τεχνική (π.χ. την
ομοιοκαταληξία) και να αισθάνονται ικανοί να
γράψουν κείμενα σύμφωνα με τους κανόνες
που έχουν αφομοιώσει.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Προαιρετική
εφ’ όσον οι μαθητές δεν επιθυμούν να ασκηθούν
στο γράψιμο, θα πρέπει να επιλέξουν μιαν άλλη
δραστηριότητα του λογοτεχνικού γραμματισμού
που έρχεται ως παραπλήρωμα της δημιουργικής
γραφής όπως: φωναχτή ανάγνωση και κριτική
ακρόαση απαγγελιών, εντρύφηση στις τέχνες της
εικονογράφησης βιβλίων, της τυπογραφίας, της
βιβλιοδεσίας και της βιβλιολογίας.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ
• Η ενθάρρυνση του μαθητή είναι ωφελιμότερη
από την επισήμανση των λαθών .
• Τούτο ισχύει περισσότερο για τις ασκήσεις
δημιουργικής γραφής, όπου η αξιολόγηση θα
πρέπει να διακινείται με όρους όπως
«προτιμότερο», «καλύτερο», «πιο ωραίο», «πιο
ενδιαφέρον», «λιγότερο βαρετό», «ξαναγράψ’
το» …
• Τα καλύτερα κείμενα καθεμιάς δημιουργικής
δραστηριότητας θα πρέπει να αναδεικνύονται
με ψηφοφορία ή δια βοής.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΤΑ;
• Αν ο διδάσκων ή οι μαθητές δεν έχουν όρεξη
για ασκήσεις δημιουργικής γραφής;
«έμπνευση είναι μια φάρσα που την
έχουν επινοήσει οι ποιητές για να
φαντάζουν σπουδαίοι».
(Jean Anouilh)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
• Αν αλλάξουμε τη σειρά των προτάσεων δεν
αλλάζει το νόημα.
• Π.χ. Το σχολείο μας είναι μεγάλο και έχει
πολλά παράθυρα
ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΑΝ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΗ
ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΦΡΑΣΕΩΝ
Το σχολείο μας έχει πολλά παράθυρα και
είναι μεγάλο.
ασκ. Περιγραφή συμμαθητή μας με τυχαία
σειρά
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΑΦΗΓΗΣΗ
• Εξιστορούμε ένα αξιοσημείωτο συμβάν του
παρελθόντος με ορισμένη (αιτιακή ή
παράλογη, χρονική ή αναχρονισμένη) σειρά
των περιστατικών που το στοιχειοθετούν.
Αποτέλεσμα μιας αφήγησης είναι το
αφήγημα: παραμύθι, μύθος, διήγημα,
μυθιστόρημα κ.ά.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΑΦΗΓΗΣΗ
• Χρήση ρημάτων σε παρελθοντικό χρόνο
• Αν αλλάξουμε την σειρά τους, διαφοροποιείται
το νόημα.
• «Σε λίγο καιρό, στο μάθημα των Νέων Ελληνικών
μπήκαμε στα δημοτικά τραγούδια και ο
καθηγητής μας έφεγγε πια ολόκληρος».
(Γιώργ. Ιωάννου, «Να΄σαι καλά, δάσκαλε!», Β’ Γυμν.)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Ισχύει η μη αναστρέψιμη σειρά των
φράσεων
• 1. Η κυρία Μίνα μπήκε στην τάξη, κι αμέσως όλοι
σηκώθηκαν όρθιοι.
(Κώστας Ταχτσής, «Ζήτημα ιδιοσυγκρασίας»)
• 2. Ο αστυφύλακας άνοιξε τότε τα μάτια
ακούγοντας όσα του έλεγε η Σουσού κι έφυγε
απορημένος.
(Δημήτρης Ψαθάς, Μαντάμ Σουσού)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Τα τρία σ υ σ τ α τ ι κ ά της ιστορίας.
• Το σκηνικό,
• οι χαρακτήρες και
• η υπόθεση
συνθέτουν τη μικρή ή μεγάλη ιστορία που
διαβάζουμε ή που σκοπεύουμε να γράψουμε.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΣΚΗΝΙΚΟ
• Τοποθετούμε την ιστορία σε τόπο και χρόνο:
«Ιούνιος μήνας, του Αϊ- Γιαννιού του Ριζικάρη
και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, με
τραγούδια και χάχανα, μέσα στο μεθυστικό
λαχάνιασμα και στη μυρουδιά του καμμένου
ξύλου ελευθερώνονταν τα όνειρα κι ανέβαιναν
ψηλά…»
(Διαμαντής Αξιώτης, «Η Άννα του Κλήδονα»,
Β’ Γυμν.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Σ κ η ν ι κ ό της ιστορίας
• Πρόκειται για τον προσανατολισμό/orientation
των γλωσσολόγων ή αλλιώς για το αφηγηματικό
πλαίσιο της αφηγηματολογίας. Ξεκινούμε την
ιστορία απαντώντας σε υποτιθέμενες αδρές
ερωτήσεις όπως: Ποιος, Τι, Πότε, Πού, Πώς, Γιατί
Την τεχνική εφάρμοσαν τα «Σκαθάρια»:
Wednesday morning at five o᾽clock as the day
begins
(The Beatles, «She’s Leaving Home»).
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ
• Εξετάζονται και σε ξεχωριστές ενότητες.
• Ο χαρακτήρας του ήρωά μας προκύπτει από
αυτά που έκανε ή που λέει ή που λένε γι’ αυτόν
οι άλλοι:
«Ο θείος Αγησίλαος ήταν σαν παιδί, καλός και
ανεύθυνος. Είχε μια ασυνέπεια γιομάτη γοητεία.
Μπορούσες να τον περιμένεις στην Κηφισιά κι
εκείνος να πάει να σε βρει στο Φάληρο, ξέροντας
πως βρίσκεσαι στην Κηφισιά».
Μαργαρίτα Λυμπεράκη, «Οι Κυριακές στη θάλασσα»
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΥΠΟΘΕΣΗ
• Η υπόθεση είναι η διαδρομή της ιστορίας από την αρχή
προς το τέλος της. Είναι απλή ή σύνθετη.
• Οι λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς πρέπει να είναι σχετικές:
αν το θέμα είναι η έκρηξη καυσίμων στο βενζινάδικο, θα
περιγράψουμε τον τόπο όπου συνέβη το δυστύχημα και
όχι το νόστιμο τσιζ-κέικ της γιαγιάς.
πρέπει να συμβάλουν στην ένταση της εντύπωσης:
«ένας συνταξιούχος που δεν είχε πάψει όμως ν’ αγαπά την
επιχείρηση όπου εργάστηκε επί σαράντα χρόνια,
προειδοποίησε για το φοβερό ενδεχόμενο, καθώς είχε
προσέξει ότι τα πουλιά μαζεύονταν πάνω σ’ ένα
ντεπόζιτο»
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Η ελκυστική αρχή
Είναι το ήμισυ του παντός, πρέπει:
• να είναι να αφήνει τέτοια ερεθιστικά κενά για να
παρασύρουμε τον αναγνώστη να διαβάσει και τα
παρακάτω·
• με τις πρώτες κιόλας φράσεις παρουσιάζουμε
μιαν εκκρεμότητα που προκαλεί την περιέργεια
του αναγνώστη και τον σπρώχνει να συνεχίσει
για να μάθει γιατί και πώς έγινε κάτι.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΥΠΟΘΕΣΗ: αρχή-μέση-τέλος
Η αφήγηση αρχίζει με μερικές πληροφορίες
που στοιχειοθετούν το σκηνικό, εξελίσσεται
με μιαν εκτροχίαση από τα συνηθισμένα,
κορυφώνεται στο αξιοσημείωτο συμβάν (π.χ.
σύγκρουση δύο αντίθετων συμπεριφορών ή
χαρακτήρων) και περαιώνεται.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Ηεκτροχίαση
• Η μικρή ή μεγάλη αλλαγή, ένα περιστατικό ή
τα λόγια κάποιου που αποσταθεροποιεί την
δοσμένη κατάσταση:
Η γιαγιά πάει να περάσει στο απέναντι
πεζοδρόμιο , μα σκοντάφτει, πέφτει, κι όλα
τα ψώνια του σουπερμάρκετ σκορπίζονται
καταμεσίς στην άσφαλτο─ η εκτροχίαση
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΤΟ ΓΡΑΨΙΜΟ ΕIΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ…
• Ποια τα ονόματα των αγαπημένων σας
τραγουδιστών, συγκροτημάτων;
• Επαγγέλματα –τρία γνωρίσματα (ενδεικτικά):
αλεξιπτωτιστής, αγρότης, γιατρός, ταξιτζής,
φούρναρης, ραλίστας, δικαστής, συνταγματάρχης,
φαροφύλακας, ποδοσφαιριστής.
• Ο επαγγελματίας σε στιγμή φούριας (π.χ. «ο
δικαστής: κρύβει πίσω από έγγραφα το πρόσωπό
του για να συνεννοηθεί με τους δύο άλλους»).
• Ο επαγγελματίας σε στιγμή χαλάρωσης
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Που υπάρχει στην τάξη
• π.χ. γυαλιά: μαύρα ηλίου, φίρμα Ντόλτσε
Γκαμπάνα, τετράγωνος σκελετός, χοντρή και
πλατειά αυταριά, στενή διχάλα για την μύτη,
μαυρογάλαζο γυαλί…
Ενδεικτικά: θρανίο, τσάντα, μύγα, λάπτοπ,
αθλητικά παπούτσια.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Παραλλάσσοντας τον Rodari
• Οι μαθητές προτείνουν από μια λέξη ο καθένας, και
μετά από συζήτηση ψηφίζουμε για τις πέντε
προτιμότερες· με αυτές στήνουμε πρόχειρα μιαν
ιστορία.
Η άσκηση μπορεί να χωριστεί σε δυο φάσεις:
• διαλέγουμε πρώτα πέντε λέξεις σχετικές μεταξύ τους
(ποτήρι, χυμός, τραπέζι, παρέα, γάτα)·
• και πέντε πιο άσχετες
(ποτήρι, αλεξίπτωτο, καρχαρίας, εγκυκλοπαίδεια,
σημαία).
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ
• Βάζουμε με πλάγια γράμματα τις λέξεις /
φράσεις που συγκεκριμενοποιούν την πρόταση,
και προσδιορίζουν τον τόπο ή το χρόνο:
«Γαλάζιο πουλάκι έσεισε
μπροστά μου την ουρά του.
Είδα το άσπρο αρνάκι που γεννήθηκε μόλις
προχτές»
(Ζαχαρίας Παπαντωνίου, «Ευχαριστώ το δημιουργό»)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΥΠΟΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
• Σε ποιες από τις υπονοούμενες ερωτήσεις
απαντούν οι παρακάτω φράσεις:
Συνάντησα προχτές στο δρόμο έναν παλιό
συμμαθητή μου, φαλακρό πια και σχεδόν
γερασμένο, που μου έκανε φριχτά παράπονα,
ότι δήθεν τον βλέπω στο δρόμο και δεν τον
χαιρετάω.
( Γιώργος Ιωάννου, «Τα παρατσούκλια»)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΑΣΚΗΣΗ
• Γράφουμε παρόμοια σκηνικά ξεκινήματος,
μικρά της μιας πρότασης και μετά
μεγαλύτερα, που ν’ απαντούν σε μία, σε δύο
και σε τρεις από τις υποθετικές ερωτήσεις,
χωρίς να νοιαστούμε για την όποια συνέχισή
τους.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΑΣΚΗΣΗ
• Φτιάχνουμε μια παράγραφο που να μιλά για
ποδοσφαιρικό ντέρμπι και να περιέχει την
εκτροχίαση με άδικο πέναλτι.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΞΕΚΙΝΗΜΑ
Σκεφτήκαμε την υπόθεση της ιστορίας, επιλέξαμε
το αξιοσημείωτο συμβάν.
Όσο περισσότερο μας ενδιαφέρει η ιστορία που
σκοπεύουμε ν’ αφηγηθούμε, τόσο λιγότερη
αμηχανία ξεκινήματος θα αισθανθούμε, το
αφηγηματικό ξεκίνημα θα έρθει από μόνο του.
Κι όποτε ξεκινήσουμε την ιστορία «αυθόρμητα»,
χωρίς να καταφύγουμε στις μικροτεχνικές, θα
διαπιστώσουμε ότι τελικά κάποιαν από
αυτές έχουμε εφαρμόσει.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Ά ρ ν η σ η λεκτική
•
•
•
•
•
•
•
Με τίποτα!, ούρλιαξε.
Μη σε ξαναδώ μπροστά μου.
Δεν του έριξε ούτε ένα βλέμμα.
Δε σφάξανε, φίλε!
Σε καμία περίπτωση.
Όχι, χίλιες φορές.
Χωρίς σάλτσα είπαμε.
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Φ ι ν ά λ ε -αφηγηματική έκβαση
• Τίποτε δεν εμποδίζει να ξεκινήσουμε την
αφήγηση από το τέλος ή από την μέση της
ιστορίας.
• «Αν έχετε βρει ένα καλό τέλος, γράψτε πρώτα
αυτό και μετά θα δείτε τι θα κάνετε με τα
υπόλοιπα».
( Stephen King)
‘Οπως κι αν την ξεκινήσουμε την ιστορία που
μισοπλάσαμε στο μυαλό μας θα έχουμε έτσι ή
αλλιώς μιαν αρχή, μια μέση, και μιαν έκβαση·
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΦΙΝΑΛΕ
Το ίδιο καλά ταιριάζει ως αρχή και ως έκβαση
μιας ιστορίας η ακόλουθη παραγραφούλα:
Εμείς την αγαπάμε πολύ τη δασκάλα μας,
αλλά αυτή τη φορά ήταν άδικη. Χάρη σε μας
πήρε τα συγχαρητήρια και παρ’ όλα αυτά μας
τιμώρησε όλους!
(Rene Goscinny - Jean Jaques Sempe, Ο μικρός
Νικόλας)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΛΙΜΕΡΙΚ
Ήταν μια κολυμβήτρια από την Κίνα
που έκανε μια βουτιά σε μια πισίνα
και κρατούσε ένα ροζ σωσίβιο
που έμοιαζε με αμφίβιο.
Εκείνη η όμορφη κολυμβήτρια από την Κίνα.
(Β΄τάξη)
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
Έχω φίλο μου πιστό
όμορφο και χαρωπό.
Παίζουμε μαζί γελάμε
και τις μέρες μας γλεντάμε.
Θα του δίνω την αγάπη,
Θα μου δίνει εμπιστοσύνη.
Θα παινεύω την καρδιά του
Θα με παίρνει αγκαλιά του
Και θα δίνουμε φιλιά.
Θα είμαστε αγαπημένοι
Και για πάντα ευτυχισμένοι
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
(Β΄τάξη)
ΠΟΙΗΜΑ ΜΕ ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ
Η μανούλα σαν νυφούλα
κάθε μέρα ομορφούλα
Της πηγαίνω και λουλούδια
Κι άλλα του θεού καλούδια
Το μωράκι της φροντίζει
Κι όλη μέρα καθαρίζει
Την προσέχω σαν αστέρι
Μήπως τάχα δεν το ξέρει;
Τα μαλλάκια της τα φτιάχνει
(Β΄τάξη)
Κι όλα τέλεια τα κάνει
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
Τα παιδιά στη φύση
Τι ωραία η ζωή!
Όλα μες στη φύση!
Τα σπίτια τα υπέροχα
ποιος τα ΄χει ζωγραφίσει;
Με κήπους και αυλές
Και με πρασινάδες
Παίζουμε στην απλωσιά
στη λαμπερή τη ζεστασιά!
Σαν ελεύθερο πουλί
όλοι ευτυχισμένοι
Ζούμε αγαπημένοι
φίλοι και γνωστοί.
Τι όμορφη ζωή είναι αυτή
στο γλυκό χωριό μας
Χωρίς σκόνη και χαμό
το χαμόγελό μας!
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ!
13/4/2015
Μαρία Ιορδανίδου