Transcript Altıncı Bölüm - Öğretim Araç Gereçlerinin Seçimi

Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bayram Güzer
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
• Öğretim araçları, "bilginin öğrenene
ulaştırılabileceği farklı yollar ve ortamlar" olarak
tanımlanabilir (Heinich ve diğerleri, 1996, s.3).
• Birinci bölümde açıklandığı gibi, öğretim aracı bir
iletişim kanalı; kaynakla (öğretmen) öğrenciler
(alıcılar) arasında bilgi paylaşımına imkan
sağlayan ortamdır.
• Öğretim materyalleri ise, farklı araçlarla sunulan
bilgiler, mesajlar, malzemelerdir.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
• Ancak, unutmamak gerekir ki bir öğretim
aracı ne kadar mükemmel olursa olsun, mesaj
kötü tasarlanmışsa öğrenme açısından hiçbir
yararı olmayacaktır.
• Aynı şekilde, eğer mesaj çok iyi tasarlanmış
fakat yerinde ve etkili sunulmamışsa, benzer
olumsuz sonuçlar meydana gelecektir.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
• Öğretim araç-gereçlerinin seçimini etkileyen birçok
faktör vardır. Bunlar:
– Öğretim hedefleri,
– öğretim yöntemi,
– öğrenci özellikleri (görsel-işitsel tercihleri, öğrenme
düzeyleri, vs.),
– öğretim ortamı (büyüklüğü, araç-gereç kullanımına
elverişliliği),
– araçların özellikleri,
– gereçlerin tasarım özellikleri,
– öğretmenlerin tutumları, becerileri ve maliyet, zaman,
– elde edebilme gibi sınırlamalar.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Öğretmen trafik konusu ile ilgili bilgi ve
becerilerin en iyi, her bir öğrencinin bilgi,
deneyim ve görüşlerini diğer öğrencilerle
paylaştığı grup tartışması yoluyla
kazanılabileceğini;
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• bu süreçte, örnek bir olayı içeren bir film
göstermenin, tartışma sırasında ortaya çıkacak
önemli nokta, ilke ve kuralları tahtaya
yazmanın veya bunları bir tepegöz saydamı
üzerinden perdeye yansıtmanın uygun
olacağını düşünüyor.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Öğretim içeriğine uygun bir film var mı? Bu
film hangi formatta hazırlanmış (8 mm., 16
mm., videoteyp)? Filmin gösterilmesi için
gerekli film makinesi veya videoteyp var mı?
Eğer varsa, film ücretsiz olarak elde edilebilir
mi? Satın alınması gerekiyorsa maliyeti nedir?
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Eğer satın alınabilecekse:
–
–
–
–
–
filmdeki bilgiler doğru ve güncel mi?
filmde herhangi bir önyargı var mı?
film öğrenci ilgisini çekiyor mu?
film, öğrencilerin aktif katılımını sağlayacak nitelikte m
filmde sunulan bilgiler, bilgilerin aktarım hız ve mikta
kullanılan kavramlar öğrencilerin düzeyine uygun mu?
– film, öğretim ilke ve yöntemlerine uygun hazırlanmış mı?
• Eğer bu soruların cevabı evet ise, öğretmenin materyali
geliştirmesine gerek yoktur. Ne tür ve hangi amaç için
kullanılırsa kullanılsın öğretmenin ilk tercihi var olan
materyallerden amaca uygun olanını seçmek olmalıdır.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Öğrencilerin istendik davranışları
kazanmalarına yardımcı olacak bir materyal
bulunmadığında ise (öğretmenin ikinci
seçeneği), var olan materyalleri amaca uygun
hale getirmek için gerekli değişiklikleri yapmak
olmalıdır.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Örneğin, eğer filmdeki seslendirme öğrenci
düzeyine uygun değil ve/veya filmde bazı
gereksiz bilgi ya da detaylar varsa, filmin sesi
kapatılarak seslendirme öğrenci düzeyine
uygun olarak öğretmen tarafından yapılabilir;
filmin bütünü yerine sadece öğretim
amaçlarına uygun yerleri gösterilebilir.
Öğretim Araç-Gereçlerinin Seçimi
Bir Örnek
• Eğer uygun bir öğretim materyali seçmek veya
var olan öğretim materyali üzerinde değişiklik
yapılarak uygun hale getirmek mümkün değil
ise, öğretmen uygun materyali kendisi
geliştirmelidir.
– Materyali üretebilmek için yeterli zaman ve araçgereç var mı? Eğer varsa, materyalin üretimi için
gerekli bilgi ve beceriye sahip miyim? ya da başka
biri bana yardımcı olabilir mi?
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi
• Araç-gereç seçimini etkileyen önemli
kriterlerden biri de, öğretim ortamının
büyüklüğü, niteliği ve öğrenci sayısıdır.
• Öğretim için seçilen ortam, öğretimin kalitesini
doğrudan doğruya etkiler, çünkü bazı konular
en iyi sınıf ortamında, bazıları laboratuar
ortamında ve bazıları da bireysel çalışma
materyalleriyle öğretilebilir/öğrenilebilir
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi
• Sınıflar büyüklük, şekil, ışıklandırma, oturma
düzeni vs. bakımından birbirlerinden farklılık
gösterebilir.
• Bu faktörler, yöntem ve araç-gereçlerin
kullanımını etkileyecektir.
– Örneğin, tepegöz büyük salonlarda, kalabalık
öğrenci gruplarıyla kullanılabilir. Aynı şeyi
televizyon için söylemek zordur.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi
• Atölye ortamı.öğrencilerin becerileri gerçek bir
iş ortamında tecrübe edinmesi gerektiğinde
kullanılır. İyi bir atölye ortamı mümkün
olduğunca gerçek iş ortamına benzemelidir.
• Bireysel çalışma ortamı, her bir öğrenciye
konuyu istediği zaman öğrenme fırsatı verir.
Bunun yanında, bazı öğrenciler normal eğitim
programında sunulan çalışma ve uygulama
zamanından daha fazlasına ihtiyaç duyabilirler.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi
• Öğretim için en anlamlı ilke, yöntem ve araçgereçlerin kullanımı planlanabilir, ancak var
olan ortam bunların kullanımını sınırlıyorsa,
öğretimin başarılı olması zorlaşacaktır.
– Sosyal bilgiler dersinde güneş tutulması ile ilgili var
olan bir video-kaseti kullanabilmek için video
aracına, televizyona ve elbette prize ihtiyaç vardır.
Eğer priz yoksa, filmi göstermek mümkün değildir.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi
• Öğrenme ortamının tanımlanması, dolayısıyla,
ortam hakkında bazı soruların
cevaplandırılmasını içerir:
– Öğrenme nerede gerçekleşecek? Sınıfta mı?
Atölyede mi? Laboratuarda mı? Bir alan gezisiyle
mi?
– Ortamın özellikleri nelerdir?
– Öğrenci sayısı bakımından ortamın büyüklüğü
nedir?
– Işıklandırma yeterli mi?
Öğretmen tutumları ve araç-gereç
seçimi
• Araç-gereçlerin kullanımı belirli düzeyde bilgi
ve beceriyi gerektirir.
• Eğer öğretmen bu araç-gereçleri kullanma
becerisine sahip değilse, onları kullanmakta
istemeyecektir.
• Ayrıca, öğretmenlerin bunların faydasına
inanması ve kullanma yönünde istekli olmaları
gerekir.
Öğretim Hedefleri ve Araç-Gereç
Seçimi
• Bir davranışın öğretiminde çok yararlı olan bir
gereç, başka bir davranışın öğretimi için uygun
olmayabilir.
• Ayrıca, belirli bir davranışın öğretimi ve
öğrenilmesinde kullanılabilecek en iyi, tek bir
gereçten bahsetmek de mümkün değildir,
fakat aynı derecede etkili olabilecek birkaç
seçeneğe indirmek mümkündür.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Sözel Bilgi
• Sözel bilgilerin öğretiminde kullanılabilecek
araçlardan biri yazılı materyallerdir.
• Ana fikirlerin hatırlanmasını kolaylaştırmak,
öğrencilerin ilgisini çekmek için görseller
kullanılmalıdır
• Grafikler sözel bilgilerin organizasyonu ve
aralarındaki ilişkileri göstererek öğrencilerin
bilgiyi anlama ve hatırlamalarını kolaylaştırır.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Sözel Bilgi
• Bilgisayar alıştırma programları öğrenilmiş
sözel bilgilerin pekiştirilmesi amacıyla
kullanılabilir.
• Ses kayıtları, öğretimin bireyselleştirilmesi
açısından ucuz ve mesajın istenildiği kadar
tekrarlanmasına imkan sağladığından sözel
bilgilerin öğretiminde yararlı bir araçtır.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Ayırt Etme Becerileri
• Gerçek eşyaların kullanılması, ayırt etme
becerilerinin öğretiminde etkili bir yaklaşımdır.
• Eşyaların modelleri ya da resimleri de ayırt
etme becerilerinin öğretiminde etkili olarak
kullanılabilir.
• Eğer öğrenci sayısı fazla ise, ayırt edilecek
kavram ya da eşya ile ilgili örnekler tepegöz ya
da slayt kullanılarak perdeye yansıtılabilir.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Ayırt Etme Becerileri
• Eğer renk ayırt edilecek nesnelerin önemli bir
özelliği ise, materyallerin tasarımında
kesinlikle kullanılmalıdır.
• Sesler arasındaki farkın öğretiminde gerçek
sesler ya da bunların kayıt edildiği kasetler
kullanılmalıdır.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Kavram Öğrenme
• Mümkünse kavramla ilgili gerçek örnekler
kullanılmalıdır.
• Resimler, gerçek eşyaların yerine kullanılabilir
ve bazen elde etmesi ve kullanması daha
kolaydır.
• Hareketli resimler ve videolar önemli bir
özelliği hareket olan kavramların öğretiminde
etkilidir.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Kavram Öğrenme
• Bilgisayar simulasyon programları etkili bir
araçtır.
– Örneğin dört silindirli bir motorun çalışma şekli
hareketli olarak bilgisayarda gösterilebilir ve
öğrenci tepkileri anında alınabilir.
• Soyut bazı kavramlar modeller ve görsel
analojilerin kullanılmasıyla açık hale
getirilebilir.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Kural Kullanma Becerileri
• Kurallar oldukça yapılandırılmış ve aşamalı
olduklarından, diyagramlar, akış şemaları ve
algoritma türü materyallerin kullanımı kural
kullanma becerilerinin öğretiminde yararlıdır.
• Bu materyaller yazı tahtası üzerinde ya da
tepegöz saydamlarıyla gösterilebilir.
• Bilgisayar destekli öğretim yazılımları matematik
ve dil öğretiminde kural becerilerinin
kazandırılmasında etkili olarak kullanılabilir.
Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
Problem Çözme Becerileri
• Materyaller matematik problemlerini içeren
yazılı materyaller olabileceği gibi sunulan farklı
problemleri çözümü için farklı kuralların
kullanımını gerektiren karmaşık bilgisayar
programları da olabilir.
• Sınıfta tartışılan problemle ilgili öğrenci fikirleri
sentez ve değerlendirme için yazı tahtasına
yazılabilir.
Psiko-Motor Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
• Psikomotor becerilerin öğretiminde hareket
gösteren araçlar yararlıdır.
• Film ve video bölümleri kritik hareketlerin
detaylı olarak algılaması açısından çok hızlıdır.
Hareketsiz filmler ya da yavaşlatılmış filmler bu
problemi çözebilir.
Psiko-Motor Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
• Videolu mikro öğretim tekniği - öğretmen
beceriyi gösterir, gösteri videoya çekilir ve
yeniden incelemek için oynatılır- yararlı bir
geri bildirim metodudur.
• Hareketsiz resimler, hareketli film yerine
kullanılabilir. Ancak, hareketsiz resimler
psikomotor becerilerin geliştirilmesinde
hareketli resimler kadar etkili değildir.
Duyuşsal Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
• Duyuşsal davranışların nasıl öğrenildiğine yönelik
araştırmalara göre, en etkili yöntemlerden biri
yaptıklarından dolayı ödüllendirilen ve saygı
duyulan birini gözlemektir.
• Çünkü, bu durumda bireyin benzer bir durumda
aynı seçimi yapma ihtimali artar.
• Bu nedenle, duyuşsal davranışların
kazandırılmasına yönelik öğretim insan modeline
dayalı olmalıdır.
Duyuşsal Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi
• Sınıfa konuşmak üzere uygun kişiler davet
edilebilir veya bu kişilerin konuşmaları bir videoya
çekilerek sınıfta öğrencilere izlettirilebilir.
• Hareketsiz resimler daha az etkili olmakla birlikte,
tartışmayı başlatmak amacıyla kullanılabilir.
• Uygun tutumların geliştirilmesi için bireyler
hakkında yazılmış materyallerin okunması, ses
kayıtlarının dinlenmesi de etkili bir yöntemdir.
Araç-Gereçierin Özellikleri
• Araç-gereç seçimini etkileyen en önemli
değişkenlerden biri de araç-gereçlerin
özellikleri, avantaj ve dezavantajlarıdır.
• Ele alınan araçların özellikleri ve seçiminde
kullanılabilecek bir kontrol listesi kitapta
verilmiştir.
– Bkz. Şekil 6.1, sf.101 ve Bkz. Şekil 6.2, sf.102
Sınıf Ortamının Düzenlenmesi
• Sınıf ortamının düzenlenmesi (masa, sıra ve araçgereçlerin yerleştirilmesi) öğretimin niteliğini
etkileyen önemli bir unsurdur.
• Sınıf ortamının düzenlenmesini etkileyen birçok
faktör vardır:
– öğrenci sayısı, sınıfın büyüklüğü, sınıfın şekli, masa ve
sıraların sabit ya da yerlerinin değiştirilebilir olup
olmadığı gibi.
• Öncelikle ne tür bir iletişim istediğinize karar
vermeli ve buna uygun bir sınıf düzeni
planlamalısınız.
Geleneksel Oturma Düzeni
• Geleneksel öğretim anlayışında genellikle tek
yönlü bir iletişim egemendir ve sınıflar bu
anlayışa göre düzenlenmiştir.
• Sıraların önceden sabitlendiği sınıf düzeni yer
almaktadır.
• Bu tür bir ortam kalabalık sınıflar için uygun
olmakla birlikte, tartışma gibi etkileşimli
öğretim yöntemlerini kullanmak zordur.
• Sssss
• sss
Geleneksel Oturma Düzeni
• Katılımcılar arasında iletişimi biraz daha
artıran değiştirilmiş bir sınıf düzenlemesini
göstermektedir.
• Hem bir önceki oturma düzeni hemde bu
oturma düzeni de öğretmen merkezlidir.
• Sssss
• sss
U-Şekli oturma düzeni
• U-Şekli düzenleme, öğrencilerin gizlenmesini
zorlaştırır, iletişim ve katılımı artırır.
• Bu düzenleme 20 ya da daha az kişiden oluşan
ve taşınabilir sandalye, sıra ya da masaların
olduğu sınıflarda kullanılabilir.
• Ayrıca, "U" oturma düzeni, bütün görsel
araçların kullanımı için uygundur.
Yuvarlak/dikdörtgen Masalar
• Öğrencilerin yuvarlak ya da dikdörtgen bir
masa etrafında, masanın öğretmen ve araç
gereçlere yakın kısmı açık kalacak şekilde 4-6
kişilik küçük gruplar halinde oturtulması hem
küçük grup çalışmaları, hem katılım, hem de
diğer öğrenciler ve öğretmenle etkileşimi
artıran bir düzenlemedir.
Yuvarlak/dikdörtgen Masalar
• Ancak, bu düzenlemede grup içi ve gruplar
arası etkileşimden dolayı sınıf kontrolünü
kaybetmek ve zaman kaybı gibi sorunlar
yaşanır.
• Bu düzenlemenin etkili olabilmesi için
öğrencilerde grup bilincinin oluşturulması
gerekmektedir.