Transcript Slayt 1

Birleşik Sistem Kanallarının Hesabı
• Kanal şebekesinin birleşik sistemde teşkil
edilmesi halinde kanallar hem kullanılmış
suları hem de yağış sularını toplarlar.
• Bunun için birleşik sistem kanallarının
boyutlandırılmasında, atık su kanallarıyla
yağmursuyu kanallarının boyutlandırılma
esaslarından hareket edilir.
Kanal Debisinin Hesabı
• Birleşik sistem kanallarının debisi
Q = Qy + Qk
Burada Qy hesaplanacak kanala gelen
yağmur suyunu, Qk kullanılmış su
miktarını gösterir.
• Birleşik sistem kanallarına, tam dolu
aktığı kabulüne göre boyut verilir.
• Minimum çap 300 mm dir.
• Genel olarak kullanılmış su miktarı,
yağmur suyuna nispetle çok
küçüktür. Bunun için, çoğu zaman
yağmur suyuna göre kesit seçilir,
kullanılmış su debisine göre tahkik
yapılır.
• Yağmurun olmadığı zamanlardaki
kanal debisine, kurak hava debisi adı
verilir.
• Bunun için yapılan tahkikler de
“kurak hava tahkiki” olarak
isimlendirilir.
• Kurak hava akışı sırasında,
kanallardaki minimum hız ve
minimum derinlik şartı sağlanmalıdır.
• Kanallar büyük debili yağmur suyuna
göre boyutlandırıldığı için çoğu
zaman bu şart sağlanmaz.
• Bu durumda kanal en kesitine özel
şekiller verilir (yumurta veya oluklu
kesit).
Birleşik sistem kanal en kesit şekilleri
Birleşik sistem kanal şebekesinin teşkili
• Birleşik sistemde kanallar bölgedeki
bütün binaların kullanılmış sularını alacak
şekilde tanzim edilir.
• Kanal derinliği, atık su kanallarının
derinliğinin tespitindeki esaslara göre
seçilir.
• Yağmur suyu ağızlıklarının yerleştirilmesi
ve yağmursularının toplanması, yağmur
suyu kanallarındaki gibi yapılır.
Birleşik sistem kanal şebekesinin teşkili
• Birleşik sistem kanalları, ayrık
sistem kanallarında bulunmayan
yağmur suyu dolu savakları ve
sağanak kanalları ile donatılır.
Yağmur suyu dolu savak hazneleri
• Dolu savaklar, şehir dışında akışın
kararlı bir durum aldığı ana
kanallarda, üst kısımda toplanan
kısmen temiz suları savaklayarak
sağanak kanalları yardımıyla
civardaki bir yüzey suyuna
verirler.
• Savaklanacak debi (Qs), kullanılmış suyağmur suyu karışımının kirlilik
derecesine, alıcı ortamın özelliklerine,
kullanma maksatlarına, akıntı ve debi
değerlerine göre seçilecek seyreltme
oranına (m) göre,
Qs = (m+1) Qk eşitliğinden hesaplanır.
Burada Qs savaklanacak debi, Qk kurak
hava debisi, m seyreltme oranıdır. m
değeri 4 ila 9 arasında değişir.
• Dere geçitlerinde ve ters sifonların
teşkilinde yağmur suları ve kurak
hava debileri ayrı ayrı göz önüne
alınır.
• Suların arıtılmadan bir alıcı ortama
verilmesi halinde kurak hava debisi
esas alınarak çevre tesirleri
incelenmelidir.
Projelendirme Esasları
• Bir bölgenin kanalizasyonunu
projelendirmek için bazı ön bilgiler
gereklidir.
• Önce bölgenin genel durumu
bilinmelidir. Özellikle dere ve
akarsular incelenerek çeşitli
akışlardaki su seviyesi kotlarıyla
taban kotları belirlenmelidir.
• Mümkün mertebe bodrum
derinlikleri dikkate alınmalı, halen
inşa edilmemiş bir alanda
projelendirme yapılacaksa, imar
planlarına uyulmalıdır.
• Zemin ile ilgili jeolojik bilgiler ve yer
altı suyu hakkındaki bilgiler yoksa,
sondajlarla belirlenmelidir.
• İçme suyunun çeşidi ve kaynağı,
kullanılmış su miktarı için
önemlidir.
• Ayrıca sanayi bölgeleri,
projelendirme esnasında göz
önüne alınmalıdır.
Kanal Ağlarının Geçirilmesi
• Kullanılmış sular, bir kanal ağıyla
uzaklaştırılır.
• Genellikle kanallarda serbest yüzeyli
akım mevcut olmakla birlikte, bazı
yerlerde basınçlı akım söz konusudur.
• Kanal ağı, kullanılmış suları en kısa
yoldan uzaklaştıracak şekilde inşa edilir.
Yağmursuyu kanallarının düzenlenmesi
• Yağmursuyu kanalları, sadece yağış
suyunu aldıkları için atık su
kanallarına göre daha yüzeyde
bulunurlar.
• Atık su kanallarının derinlikleri,
bodrum derinliğine bağlı olmasına
rağmen, yağmursuları için böyle bir
zorunluluk yoktur.
• Yağmursuları caddelerden yağmur
ağızlıklarıyla alınır.
• Genel olarak 40 ila 80 m lik bir cadde
uzunluğu boyunca yağış sularının
yolda serbest aktığı kabul edilerek,
bu mesafe içerisinde yağmursuyu
kanalı döşenmeyebilir.
Su toplama alanlarının belirlenmesi
• Bir kanal ağından oluşan
kanalizasyon şebekesinde her bir
kanalın hesabını yapabilmek için o
kanal su veren bölgenin alanını
bilmek gerekir.
• Arazisi düz ve caddeleri düzgün olan
bölgelerde daha önce belirtildiği gibi,
parsellerin köşelerinden çizilen
açıortaylara bağlı olarak her bir kanala su
veren bölge belirlenir.
• Numaralandırmak için
şeklinde
gösterilir.
• N: bölge numara, C: akış katsayısı, A: alan
(ha)
Kanal şebekelerinin işletme elemanları
• Kanal şebekelerinin fonksiyonlarını
düzgün bir şekilde yerine
getirebilmesi için birtakım özel
yapılar gerekir.
• Bu özel yapılar sayesinde kanallara
suların girmesi mümkün olur.
Kanalların işletme ve bakımı sağlanır.
Bina iç tesisatı ve bağlantı boruları
• Bina içerisinde kullanılan sular, bina
iç tesisatı ve düşey borular yardımıyla
toplanarak avlu kanalına, buradan da
bağlantı borularıyla cadde kanalına
verilir.
Bina iç tesisatı ve bağlantı boruları
• Yağmursuları ya bir bağlantı borusu
ile yağmursuyu kanallarına veya
doğrudan cadde arklarına verilir.
• Birleşik sistemde yağış suları, atık
sularla birlikte avlu ve bağlantı
kanalları yardımıyla cadde kanalına
verilir.
Bacalar
• Bacalar, kanalların zemin yüzeyi ile irtibatı
sağlayan elemanlarıdır.
• Kanalların muayenesi, temizlenmesi,
havalandırılması bacalar yardımıyla
yapılır.
• Bacalar kanalların kavşak yerlerinde,
eğim ve çapın değiştiği yerlerde, kanal
yönünün değiştiği noktalarda, kanal
başlangıcında teşkil edilir.
Bacalar
• Ayrıca, kavşak yerleri arasındaki mesafeler
maksimum baca aralığından büyükse, ara yere
de baca konur. Kanal çapına bağlı olarak baca
aralıkları belirlenmiştir.
Kanal çapı
(mm)
200-250
300-350
400-450
500-600
>600
Baca Aralıkları (m)
Atıksu kanalı
Yağ.suyu veya birleşik sistem
50-60
60-75
55-70
65-80
60-70
70-80
65-80
75-90
70-90
80-100
Bacalar
• İçine girilebilecek kadar büyük olan
kanallarda baca aralıkları daha büyük
seçilir.
• Bacalar bir insanın içine girip rahatça
çalışabileceği genişlikte yapılmalıdır.
• Bacalar, bir baca tabanı, beton
halkalardan yapılmış bir gövde kısmı,
baca boynu ve baca kapağından meydana
gelir.
• Yağmur suyu kanallarıyla, atık su
kanallarının bir hendek içerisinde ayrı
ayrı inşa edilmesi durumunda ikiz
baca yapılır.
• Başlangıç kanallarında su hızının min
hızdan küçük olması halinde yıkama
bacaları kullanılır.
Genel olarak kanalizasyon sistemlerinde
kullanılan bacalar 4 e ayrılır:
•
•
•
•
Muayene bacaları
Yıkama bacaları
Düşülü (şütlü bacalar)
Parsel bacaları
Muayene bacaları
• Kanalların temizlenmesi, bakımı ve
havalandırması için inşa edilen elemanlardır. Bu
bacalar, kanalların başına, kavşak noktalarına,
eğim ve kesitin değiştiği yerlere, 50-120 m’de bir
yerleştirilirler.
• Baca tabanında, boru çapına uygun bir açık kanal
(oluk) bulunmaktadır. Oluk ile baca duvarı
arasında kalan taban betonuna çamur
çökelmelerini ve yığılmalarını önlemek için %2 –
%10 arasında bir eğim verilir.
Muayene bacaları
• Baca dış yüzeyleri, suyun aşındırıcı etkilerini
önlemek amacıyla sıva ve tecrit malzemesi ile
kaplanır. Baca duvarının iç yan yüzeyleri ise
agresif etkilere karşı kanal klinkeri ile kaplanır.
• Baca kapağı çapı, rahat bir kontrol amacıyla min
60 cm olmalıdır.
• Baca kapağı üzerindeki delikler ile kanal ağnın
havalandırması sağlanır
• Bu kapağın altına da çöpleri ve çamurları tutmak
için bir iç kapak asılır.
Muayene bacaları
• Üzerinden araç geçen baca kapakları ise
yüklere mukavemet gösterecek şekilde
tasarlanmalıdır. Bacaların içine inmek için 4050 cm aralıklarla merdiven basamakları
yerleştirilir.
Yıkama bacaları
• Kanalizasyon sistemlerinde, çöken çamurların
kanal ağından sökülerek uzaklaştırılması için
gerekli yıkama suyunu temin eden bacalardır.
• Bunlar atıksu kanal ağlarının baş kısımlarına ve
hem ayrık hem de birleşik kanalizasyon
sistemlerinde hızın 0,5-0,6 m/s den ve su
derinliğinin 2 cm den az olduğu kanalların
başına koyulur.
Yıkama bacaları
• Hat başına koyulan yıkama bacaları, zincirle
kontrol edilen bir klape ile donatılır.
• Yıkama bacasına, oluşabilecek sifon etkisi ile
atıksuların şebekeye kaçmasını önlemek için içme
suyu borusundan 30 cm aşağıya bir dolu savak
yerleştirilir.
• İçme suyu şebekesinin emniyeti açısından yıkama
bacaları mümkünse yangın musluklarından gelen
hortumla veya tankerlerle doldurulmalıdır.
Düşülü (şütlü) bacalar
• Zemin veya arazi eğiminin, boru
malzemesinin dayanımı açısından
müsaade edilen akış hızını aşacak şekilde
fazla olduğu yerlerde düşülü (şütlü)
bacalar kullanılır.
• Böylece, eğim azaltılarak hız değeri
istenilen düzeyde tutulur.
Düşülü (şütlü) bacalar
• Düşü yüksekliği 2 m’den pek fazla olmaz.
Ancak çok zorunlu hallerde 4 m’ye kadar
izin verilebilir. Bu durumda oyulmaların
önlenmesi amacıyla su, beton yerine su
kütlesi üzerine düşürülür ve depoladığı
fazla kinetik enerjisi kırılır.
Düşülü bacalar;
•İçten düşülü
•Dıştan düşülü olmak üzere 2 ye ayrılırlar.
Dıştan düşülü bacalar, çapı 400 mm ve daha
küçük kanallar için; içten düşülü bacalar ise 400
mm den büyük çaplı kanallar için inşa edilirler.
İçten düşülü bir baca kesiti:
Dıştan düşülü bir baca kesiti
Parsel bacaları
• Bir apartmana, binaya ait dairelerin
atıksularını toplayan yapılardır.
• Parsel bacaları, binaya ait caddede yer alırlar.
Eğer bahçe bulunmuyorsa, yaya kaldırımı
altına inşa edilirler.
• Parsel bacasında toplanan atıksular, tek bir
boru hattı ile ana kanala iletilirler.
• Parsel bacası çıkışı bir çatal parçası ile ana
mecraya bağlanır.
• Parsel bacaları, ülkemizde kare planlı halkalar
şeklinde imal edilmektedirler.
• Ev bağlantılarında minimum eğim 1/100,
maksimum eğim ise 1/15 tir.
• Verilmesi en uygun eğim ise 2/100 = % 2 dir.