Transcript Psychologiczne aspekty edukacji wczesnoszkolnej a potrzeby

Psychologiczne aspekty
edukacji wczesnoszkolnej,
a potrzeby rozwojowe dziecka
6- letniego
psycholog Anna Pełka
pedagog Agnieszka Pawlicka- Metera
Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Lęborku
„W szeregi pierwszoklasistów wstępują dzieci
o różnym poziomie rozwoju
psychomotorycznego, co wyraża się niezwykle
zróżnicowanym poziomem funkcjonowania
intelektualnego, emocjonalnego, motywacyjnego
i społecznego. Nigdy później żadna grupa
uczniów uczęszczająca do jednej klasy nie będzie
tak mocno zróżnicowana pod względem swoich
słabych i mocnych stron, jak w tym okresie”
prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz
Rozwój dziecka 6- letniego

Rozwój poznawczy:
Myślenie
 Funkcje percepcyjno- motoryczne
 Uwaga
 Pamięć
 Mowa

Myślenie dziecka 6- letniego


Przejście od myślenia przedoperacyjnego do
stadium operacji konkretnych; początek między
6 a 7r.ż,
Operacje konkretne charakteryzują się:
- Nabywaniem odwracalności (zdolność wykonywania
działań umysłowych w obu kierunkach, świadomość możliwości powrotu do
stanu pierwotnego),
-
Zdolnością decentracji (uwzględniania różnych aspektów
przedmiotów, czy zjawisk, przezwyciężenia mylącego wpływu obrazu
percepcyjnego),
-
Mniejszym egocentryzmem (zdolnością
przyjmowania perspektywy innych osób)
Myślenie dziecka 6- letniego c.d.

Stopniowo rozwija się rozumienie pojęcia
stałości:
-
stałość ilości (6- 8 r.ż.),
stałość długości (6-8 r.ż),
stałość masy ( 7- 9 r.ż);
Dzięki stałości ilości, tj. odkryciu, że liczba elementów zbioru nie
zależy od ich układu przestrzennego, dziecko opanowuje
pojęcie liczby
Dzięki odwracalności operacji dziecko rozumie, że dodawanie jest
odwróceniem odejmowania, mnożenie odwrotnością dzielenia itp.
Myślenie dziecka 6- letniego c.d.
Rodzaje operacji umysłowych:








Analiza –wyodrębnianie w jakiejś całości poszczególnych elementów.
Synteza –łączenie elementów w całość.
Porównywanie – polega na jednoczesnej koncentracji myślowej na dwóch lub
więcej elementach w celu wyodrębnienia występujących między nimi różnic
i podobieństw.
Abstrahowanie – wyodrębnianie pewnych cech jakiegoś obiektu,
z jednoczesnym pomijaniem pozostałych jego właściwości.
Uogólnianie – łączenie wyabstrahowanych cech wspólnych, to znaczy tych
samych cech wykrytych w różnych obiektach.
Klasyfikowanie – zdolność do logicznego grupowania przedmiotów wg ich
wspólnych cech i właściwości.
Szeregowanie – zdolność do porządkowania elementów wg jakiegoś
porządku, np. odcienia lub wielkości.
Wnioskowanie – tworzenie nowych sądów w wyniku zestawienia pewnych
innych sądów danych wcześniej.
Myślenie dziecka 6- letniego c.d




Cześć dzieci 6- letnich ma trudności z klasyfikowaniem,
a zwłaszcza z szeregowaniem obiektów,
Część dzieci nie ma jeszcze ukształtowanej odwracalności
myślenia, nie potrafi odwrócić procesu przekształceń,
Myślenie dziecka w tym wieku jeszcze stosunkowo mocno
związane z codziennymi doświadczeniami, oparte na
intuicji- dominuje myślenie konkretno- wyobrażeniowe
Preferowane uczenie przez doświadczenie, działanie,
zabawę, wykonywanie codziennych czynności (także
w związku z dużą potrzebą ruchu).
W zakresie rozwoju intelektualnego
dzieci wraz z edukacją matematyczną:






liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego;
wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając
sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach
zastępczych;
ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się
liczebnikami porządkowymi;
rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala
położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także
w odniesieniu do innych obiektów;
wie, na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby
mierzenia: krokami, stopa za stopą;
zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia,
miesięcy w roku.
W zakresie rozwijania czynności
intelektualnych, które dzieci stosują
w poznawaniu i rozumieniu siebie
i swojego otoczenia:



przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie
będą skutki czynności manipulacyjnych na
przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych
i obserwowanych zmianach);
grupuje obiekty w sensowny sposób
(klasyfikuje) i formułuje uogólnienia typu: to do
tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne;
stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje
przewidywać, co się może zdarzyć.
Funkcje percepcyjno- motoryczne
u dziecka 6- letniego




Percepcja słuchowa
Percepcja wzrokowa
Sprawność manualna (w tym
grafomotoryczna),
Orientacja przestrzenno- kierunkowa
Funkcje percepcyjno- motoryczne
u dziecka 6- letniego
Percepcja słuchowa
 dzieci zdolne są do podziału zdania na
wyrazy, do analizy, syntezy sylabowej
wyrazu, do wysłuchania głosek
w nagłosie (rzadziej w wygłosie),
 spora grupa może mieć trudność
z wyróżnianiem głosek w śródgłosie,
 możliwe trudności z odróżnianiem głosek
zbliżonych fonetycznie.
Funkcje percepcyjno- motoryczne
u dziecka 6- letniego
Percepcja wzrokowa i orientacja
przestrzenno- kierunkowa:
 Dziecko różnicuje litery, chociaż niektóre sprawiają mu
trudności, szczególnie te do siebie podobne, np. E, F, M, W;
oraz litery będące zwierciadlanymi odbiciami innych, np. p,
g, d, b.
 Wiele dzieci w tym okresie pisze je w lustrzanym odbiciu,
 Spora grupa ma jeszcze kłopot z rozróżnianiem kierunków
prawo- lewo,
 Mogą wystąpić trudności z oceną stosunków
przestrzennych- obok, za; lepiej dzieci radzą sobie
z pojęciami na, pod.
Funkcje percepcyjno- motoryczne
u dziecka 6- letniego
Sprawność manualna (m.in. grafomotoryczna):
rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka (część
chrząstek zamienia się w kości) - ruchy dłoni stają się
bardziej odporne na męczenie,
 poprawia się płynność i szybkość ruchów rąk,
Jednak:
 dzieci mają wciąż silne napięcie mięśniowe rąk, palców,
nadgarstka, przedramienia, barków,
 ruchy rąk u większości dzieci nie są jeszcze płynne,
 występuje geometryzacja i brak precyzji.

W zakresie gotowości do nauki czytania
i pisania:







potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie
polecenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj
szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki;
potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby
rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;
dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową
potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania;
interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania
i pisania;
słucha, np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się
książkami;
układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na
sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków
oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na
ulicy, na dworcu.
Rozwój fizyczny dziecka
6- letniego





powoli kształtuje się większa odporność na zmęczenie
związane z dłuższym przebywaniem w jednej pozycji,
mięśnie stają się silniejsze (wzrasta siła skurczu), dzieci są
bardziej odporne na zmęczenie; wzrasta siła zwieraczy dziecko nie musi już tak często załatwiać potrzeb
fizjologicznych,
dzieci stają się bardziej odporne na choroby,
rozwijają się wszystkie narządy wewnętrzne; lepiej pracuje
serce, płuca (lepsze dotlenienie),
duża potrzeba ruchu (dzieci w tym wieku są pełne energii,
lubią zabawy ruchowe, ale dość szybko mogą się męczyć,
trudnością może być wysiedzenie w ławce przez 20 min.).
W zakresie wychowania zdrowotnego
i kształtowania sprawności fizycznej
dzieci:




dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się
w zasadach zdrowego żywienia;
dostrzega związek pomiędzy chorobą
a leczeniem, poddaje się leczeniu, np. wie, że
przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne;
jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę
swoich możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej
sprawnym ruchowo;
uczestniczy w zajęciach ruchowych,
w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym,
w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.
Procesy uwagi u dziecka
6- letniego

zaczyna się rozwijać uwaga dowolna (zdolność do
intencjonalnego kierowania uwagi na wybrany obiekt),




może jednak dominować uwaga mimowolna- uwaga
dziecka podlega fluktuacji, łatwo odwraca się pod wpływem
różnych bodźców zewnętrznych lub wewnętrznych,
dziecko nie potrafi skupić się na wykonaniu kilku czynności
jednocześnie (niska podzielność),
dość silna koncentracja uwagi szybko wywołuje
zmęczenie,
czas uwagi jest ciągle stosunkowo krotki (ok. 15 min.).
Pamięć 6- latka

Rośnie trwałość, pojemność pamięci (większość zdolna do
zapamiętania szeregu składającego się z 6 cyfr),
Rozwija się pamięć dowolna, tj. poprzedzona zamiarem
zapamiętania.
Nadal jednak w zapamiętywaniu dominującą rolę odgrywają
emocje- najlepiej zapamiętywane jest to, co ważne dla dziecka,
związane z jego potrzebami.
 Rozwija się pamięć logiczna, tzn. zdolność
zapamiętywania ze względu na logiczne powiązanie
prezentowanych treści, sensowność materiału (wcześniej
uczenie mechaniczne).
Nadal może dominować pamięć mechaniczna (rośnie jej
sprawność), stąd konieczność częstych powtórek.
 Pamięć głównie w oparciu o materiał konkretno- obrazowy.

Mowa 6- latka





Zasób słownika czynnego ok. 3 tys. Słów.
Tworzy już zdania składające się z kilku słów –
przeciętnie z 6, 7.
Posługują się już swobodnie mową potoczną,
zależną i niezależną.
Mowa staje się mową kontekstową - ścisłą,
wiązaną.
Rozwój artykulacji powinien być zakończony
(6- latek powinien wymawiać głoskę „r”).
W zakresie rozwoju mowy:




zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się
mówić poprawnie pod względem
artykulacyjnym, fleksyjnym i składniowym;
mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton
głosu do sytuacji;
uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty
i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych
sprawach;
w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach
i decyzjach.
Inne właściwości rozwoju 6- latka
w kontekście wymagań szkolnych






Zainteresowany uczeniem się nowych rzeczy, ciekawy poznawczo,
Ma silną potrzebę rywalizacji (tendencja do współzawodnictwa
z jednej strony może go mobilizować do lepszych osiągnięć,
z drugiej utrudniać współdziałanie w grupie).
Chce być najlepszy, najsilniejszy, najmądrzejszy (może mieć
trudności z dzieleniem się uwagą nauczyciela itp.).
Ma jeszcze spore trudności z zauważeniem potrzeb innych
(stosunkowo silny egocentryzm przyczyną konfliktów).
Podlega gwałtownym emocjom od entuzjazmu do agresji; jest
jeszcze labilny emocjonalnie; ze względu na niedojrzałość płatów
przedczołowych (mało sprawne procesy hamowania) może mieć
trudności w panowaniu nad emocjami, w radzeniu sobie
z frustracją, porażką,
Emocje oraz duża liczba różnorodnych bodźców stanowią dla
organizmu duży wydatek energetyczny (stąd spora męczliwość
dziecka podczas zmagania się z nowymi wyzwaniami).
W zakresie umiejętności społecznych
dzieci; porozumiewania się z dorosłymi
i dziećmi, zgodnego funkcjonowania
w zabawie i w sytuacjach zadaniowych:





obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co
mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych
w domu, w przedszkolu, na ulicy;
przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej
(stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach
zadaniowych) oraz w świecie dorosłych;
w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych
i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań;
wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy
dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych
warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować
innych;
umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres
zamieszkania; wie, komu można podawać takie informacje.
W zakresie rozwoju umysłowego dzieci
poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie
zainteresowań technicznych:



wznosi konstrukcje z klocków i tworzy
kompozycje z różnorodnych materiałów (np.
przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa
("potrafię to zrobić") i odczuwa radość
z wykonanej pracy;
używa właściwie prostych narzędzi podczas
majsterkowania;
interesuje się urządzeniami technicznymi (np.
używanymi w gospodarstwie domowym),
próbuje rozumieć, jak one działają i zachowuje
ostrożność przy korzystaniu z nich.
W zakresie czynności samoobsługowych,
nawyków higienicznych i kulturalnych;
wdrażania dzieci do utrzymywaniu ładu
i porządku:





umie poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć
zęby;
właściwie zachowuje się przy stole podczas
posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie;
samodzielnie korzysta z toalety;
samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba
o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie
lub kradzież;
utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
W zakresie wdrażania dzieci do dbałości
o bezpieczeństwo własne oraz innych:





wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie
można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić;
orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach
i korzystaniu ze środków transportu;
zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt
i unika ich;
wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować
środków chemicznych (np. środków czystości);
próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas
wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie
można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.
W zakresie wychowania przez sztukę dziecko widzem i aktorem:


wie, jak należy się zachować na
uroczystościach, np. na koncercie,
festynie, przedstawieniu, w teatrze,
w kinie;
odgrywa role w zabawach
parateatralnych, posługując się mową,
mimiką, gestem i ruchem; umie
posługiwać się rekwizytami (np. maską).
W zakresie wychowania przez sztukę muzyka i śpiew, pląsy i taniec:




śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz
łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w
zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;
dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości
dźwięku utworu muzycznego, wyraża je,
pląsając lub tańcząc;
tworzy muzykę, korzystając z instrumentów
perkusyjnych (oraz innych przedmiotów),
a także improwizuje ją ruchem,
w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki
poważnej.
W zakresie wychowania przez sztukę różne formy plastyczne:



przejawia, w miarę swoich możliwości,
zainteresowanie wybranymi zabytkami
i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami
ludowymi ze swojego regionu;
umie wypowiadać się w różnych technikach
plastycznych i przy użyciu elementarnych
środków wyrazu (takich jak kształt i barwa)
w postaci prostych kompozycji i form
konstrukcyjnych;
wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą
i architekturą (także architekturą zieleni
i architekturą wnętrz).
W zakresie rozumienia istoty zjawisk
atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń:


rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne
charakterystyczne dla poszczególnych pór roku;
podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na
niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie
stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje
czapki w mroźną pogodę;
wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę
w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz,
śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych
informacji w miarę swoich możliwości.
W zakresie wychowania dla
poszanowania roślin i zwierząt:



wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych
środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na
łące, w lesie;
wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju
zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo,
pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura,
wilgotność);
potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu
roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie,
w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc
im, np. przetrwać zimę.
W zakresie wychowania rodzinnego,
obywatelskiego i patriotycznego:





wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie
pracują, czym się zajmują;
zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze
instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych
przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka;
wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą
Polski jest Warszawa;
nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że
Polska należy do Unii Europejskiej;
wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.