Transcript POJĘCIE POMOCY PUBLICZNEJ

POJĘCIE POMOCY PUBLICZNEJ
dr inż. Arkadiusz Borowiec
Wyższa Szkoła Bankowa
Katedra Ekonomii
1. ISTOTA POMOCY PUBLICZNEJ
• Najczęściej pod pojęciem pomocy publicznej rozumie
się selektywne przysporzenie korzyści finansowych
przedsiębiorcy, czemu musi odpowiadać jednocześnie
powstanie obciążenia finansowego po stronie finansów
publicznych.
• Obciążenie to może występować w postaci bądź
wydatkowania środków na rzecz przedsiębiorcy, bądź
pomniejszania należnych świadczeń z jego strony na
rzecz finansów publicznych
• Główne cechy charakterystyczne pomocy publicznej to
źródło finansowania oraz selektywność
Selektywność
• Cecha ta polega na przyznawaniu pomocy niektórym tylko
przedsiębiorcom, co tworzy preferencyjne warunki dla jednych
przedsiębiorstw kosztem innych i tym samym zniekształca zasady
konkurowania na rynku.
• Selektywność może mieć swoje źródło w:
– Przynależności przedsiębiorcy do określonego sektora (selektywność
sektorowa)
– Prowadzenia działalności na określonym terytorium (selektywność
regionalna)
– Ze względu na realizację takich horyzontalnych celów jak: ratowanie i
restrukturyzacja, badania i rozwój, zatrudnienie, rozwój MSP, ochrona
środowiska, szkolenia (selektywność horyzontalna)
Uprzywilejowanie ma charakter jedynie czasowy. Ma ono służyć
uzdrowieniu sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa a nie sztucznemu
podtrzymywaniu jego istnienia na rynku.
Selektywność
• Selektywny charakter pomocy publicznej
wyłącza uznanie za taką pomoc ogólnych
rozwiązań systemowych (obniżenie składek na
ubezpieczenia społeczne, zmiany stóp
procentowych, nieodpłatne dokształcanie)
• Beneficjentami pomocy publicznej są
przedsiębiorstwa zarówno prywatne, jak i
publiczne
Regulacje unijne
• Art. 87 TWE: „wszelka pomoc przyznawana przez państwo
członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w
jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem
konkurencji przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom lub
produkcji niektórych towarów, jest nie do pogodzenia ze
wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na
wymianę handlową między państwami członkowskimi”
• Ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej nie ma
charakteru bezwzględnego. Prawo wspólnotowe uznaje za
dopuszczalną pomoc udzielaną w pewnych wyjątkowych
okolicznościach, tworząc konstrukcję warunkowej
dopuszczalności pomocy publicznej.
• Te wyjątkowe okoliczności mogą mieć charakter zwolnień
automatycznych, jak i warunkowych
Regulacje unijne
• Zwolnieniami automatycznymi są: pomoc na wyrównywanie szkód
spowodowanych przez klęski żywiołowe lub wyjątkowe okoliczności,
pomoc natury socjalnej przyznana indywidualnym konsumentom, pomoc
dla wschodnich landów niemieckich.
• Zwolnienia warunkowe to:
– Pomoc w promowaniu ekonomicznego rozwoju obszarów o niskim poziomie
życia i dotkniętych wysokim bezrobociem
– Wspieranie projektu istotnego dla realizacji wspólnego, europejskiego interesu
lub dla ograniczenia poważnych zakłóceń w gospodarce kraju członkowskiego
– Pomoc przeznaczona na rozwój wybranych dziedzin gospodarki lub obszarów
niewpływających jednak negatywnie na warunki handlu w obrębie Wspólnoty
– Wspieranie kultury i zachowania dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia
warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie
sprzecznym ze wspólnym interesem.
Katalog ten nie ma charakteru zamkniętego.
2. RODZAJE POMOCY PUBLICZNEJ
• Pomoc regionalna – jest przyznawana podmiotom prowadzącym
działalność na słabiej rozwiniętych obszarach Wspólnoty, w których
poziom rozwoju gospodarczego jest niższy od średniej
wspólnotowej
• Pomoc horyzontalna – jest to pomoc której dopuszczalność nie jest
warunkowana funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w określonym
sektorze. Chodzi tutaj o wspieranie rozwoju gospodarczego kraju
przez stworzenie korzystnych warunków do przeprowadzania zmian
proefektywnościowych, podnoszenia stopnia innowacyjności i
modernizacji przedsiębiorstw, rozwoju przedsiębiorczości,
przeciwdziałania bezrobociu czy ochrony środowiska
• Pomoc sektorowa – jest adresowana wyłącznie do przedsiębiorstw
działających w określonym sektorze szczególnie: górnictwa węgla
kamiennego, stalowy, stoczniowy, samochodowy, włókien
syntetycznych; również: rolny, rybołówstwa, transportowy
Pomoc regionalna
•
•
•
Pomoc może być przyznana tylko wtedy, gdy beneficjent jeszcze przed
rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złożył wniosek o przyznanie pomocy
publicznej o charakterze regionalnym, a organ odpowiedzialny za zarządzanie
programem tej pomocy potwierdził następnie na piśmie, że projekt kwalifikuje się
do pomocy, ponieważ spełnia jego kryteria.
Podstawą udzielenia tej pomocy jest opracowanie przez państwo członkowskie
mapy regionów, określających obszary na których można przyznawać pomoc
regionalną
Maksymalna wielkość tej pomocy (stosunek ekwiwalentu dotacji brutto do
kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą) wynosi:
– 50%: woj. lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, podlaskie, świętokrzyskie, opolskie,
małopolskie, lubuskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie
– 40%: woj. pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie, wielkopolskie
– 30%: mazowieckie
Pomoc regionalna zapewnia zrównoważony rozwój wszystkich regionów państw
członkowskich, które charakteryzują się poziomem PKB per capita niższym niż 75% średniego
poziomu.
Ważniejsze programy pomocowe
związane z pomocą regionalną
Numer
programu
pomocowego
Pełna nazwa programu
pomocowego
Podstawa prawna
Podmioty
udzielające
pomocy
Status
programu
XR18/2007
Program pomocowy w zakresie
regionalnej pomocy publicznej
na niektóre inwestycje w
ochronie środowiska
Rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 22 grudnia 2006r. w sprawie
ustanowienia programu
pomocowego w zakresie
regionalnej pomocy publicznej na
niektóre inwestycje w ochronie
środowiska
Fundusze
ochrony
środowiska
Wyłączenia
regionalne
XR98/2007
Program pomocy regionalnej
udzielanej przedsiębiorcom
prowadzącym działalność
gospodarczą w specjalnych
strefach ekonomicznych na
podstawie zezwolenia wydanego
po 1.01.2007r.
Ustawa z dnia 20.10.1994r. o
specjalnych strefach
ekonomicznych
Urzędy
skarbowe
Wyłączenia
regionalne
XR173/2007
Wsparcie nowej inwestycji z
Funduszu Strefowego
Ustawa z dnia 2.10.2003 o zmianie
ustawy o specjalnych strefach
ekonomicznych i niektórych ustaw
Minister
gospodarki
Wyłączenia
regionalne
XR185/2007
Rozporządzenie Rady Ministrów
z 23.07.2007 w sprawie
udzielania przez gminy zwolnień
od podatku od nieruchomości
stanowiących regionalną pomoc
inwestycyjną
art. 20d ust.1 ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych
Wójt, burmistrz
(prezydent
miasta)
Wyłączenia
regionalne
Data
wygaśnięcia
31.12.2013
Pomoc horyzontalna
• Beneficjentem takiej pomocy może być każdy
przedsiębiorca, którego wsparcie środkami
publicznymi jest uzasadnione potrzebą
realizacji przez państwo określonych
długookresowych celów gospodarczych.
Pomoc ta udzielana jest na badania i rozwój
oraz innowacje, na ochronę środowiska, dla
MSP, na zatrudnienie i szkolenia.
Pomoc horyzontalna dla MSP
• Pomoc ta ma na celu pobudzenie aktywności gospodarczej MSP,
podniesienie ich konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na
Jednolitym Rynku Wewnętrznym
• Pomoc może być przeznaczona przede wszystkim na inwestycje w
aktywa materialne (budynki, maszyny, urządzenia i grunty), aktywa
niematerialne i prawne (transfer technologii, licencji) oraz
współfinansowanie doradztwa i udziału w targach i wystawach
• Wymienione obszary zostały poszerzone o możliwość otrzymania
pomocy na badania i rozwój. Może być ona przeznaczona na 3
rodzaje badań: fundamentalne (podstawowe), przemysłowe oraz
dotyczące rozwoju przedkonkurencyjnego
Pomoc horyzontalna dla MSP
•
•
•
Badania podstawowe są to badania mające na celu rozszerzenie ogólnej wiedzy
technicznej i naukowej, które nie są związane bezpośrednio z konkretnymi celami
przemysłowymi czy handlowymi. Nie chodzi tutaj o badania, które bezpośrednio
mogą mieć zastosowanie na rynku i które mogą być wykorzystane przez
przedsiębiorstwo w walce konkurencyjnej (do 100%)
Badania przemysłowe to prace badawcze planowane mające na celu zdobycie
nowej wiedzy, która może być wykorzystana później do rozwoju lub podnoszenia
jakości nowych produktów, usług, procesów produkcyjnych konkretnego
przedsiębiorstwa (do 60%)
Badania związane z rozwojem przedkonkurencyjnym dotyczą przekształcenia
rezultatów badań przemysłowych w plan, organizację lub projekt nowych,
zmienionych lub udoskonalonych produktów, usług, procesów. Są to badania
nastawione na praktyczne wykorzystanie badań przemysłowych w efekcie
uzyskania technologii, produktu czy usługi, które będą bezpośrednio wykorzystane
na rynku lub sprzedane (do 35%)
Pomoc horyzontalna na szkolenia
• Może być przyznawana przedsiębiorstwom niezależnie od
wielkości. Może być ona wykorzystywana w zakresie
realizowania dwóch rodzajów szkoleń: ogólnych i
szczególnych.
• Szkolenia ogólne są to szkolenia obejmujące dokształcanie,
które w niewielkim stopniu bądź wcale nie przydadzą się
pracownikowi na jego dotychczasowym stanowisku. Zapewnią
mu jednak kwalifikacje, które będzie mógł wykorzystać w
innych przedsiębiorstwach lub w innych obszarach aktywności
zawodowej (50% - duże firmy, 70% - MSP)
• Szkolenia szczególne to szkolenia prowadzone na potrzeby
konkretnego przedsiębiorstwa (25% - duże firmy, 35% - MSP)
Pomoc sektorowa
• Kryterium przyznania takiej pomocy jest przynależność
beneficjenta do danego sektora. Pomoc ta ma na celu głównie
wsparcie procesów restrukturyzacyjnych podmiotów
gospodarczych podyktowanych zarówno czynnikami
wewnętrznymi jak i zewnętrznymi.
• Każda pomoc w sektorze wrażliwym musi mieć charakter
doraźny i wyjątkowy.
• Pomoc ta jest najmniej preferowanym rodzajem pomocy i
wykazuje tendencję spadkową.
• W Polsce wsparcie od 2004r. skierowane jest tylko do dwóch
sektorów gospodarki: górnictwa węgla kamiennego i
przemysłu stoczniowego
3. FORMY POMOCY PUBLICZNEJ
• W literaturze spotyka się podział na pomoc pozytywną,
polegającą na dokonaniu względem danego przedsiębiorcy
określonych przysporzeń majątkowych oraz negatywną,
oznaczającą całkowite lub częściowe zwolnienie beneficjenta
pomocy z ciążących na nim zobowiązań.
• Do najbardziej typowych form pomocy pozytywnej można
zaliczyć dotacje, kredyty i pożyczki, a także poręczenia i
gwarancje publiczne oraz dopłaty do kapitału zakładowego i
zamówienia publiczne
• Formami pomocy zmniejszającymi wpływy do budżetu są
preferencje podatkowe i obniżenie wpłat z tytułu należności
na ubezpieczenie społeczne
• Dotacje są formą pomocy powszechnie uważaną za najbardziej
przejrzystą i dlatego szczególnie preferowaną w UE. Mogą mieć one
postać dotacji pieniężnych i rzeczowych, podmiotowych i
przedmiotowych. Są one bezpośrednimi wydatkami z budżetu
państwa, władz regionalnych lub lokalnych na rzecz konkretnych
podmiotów gospodarczych
• Kredyty i pożyczki są traktowane jako pomoc ze strony państwa, gdy są
przyznawane na preferencyjnych warunkach finansowania. Te warunki
mogą być korzystniejsze z racji bądź obniżenia oprocentowania lub
innych kwot dotyczących kredytu albo też mogą być korzystniejsze
przez zmniejszenie wymagań związanych z koniecznym
zabezpieczeniem kredytu w porównaniu z ogólnymi warunkami rynku
• Udzielanie poręczeń i gwarancji państwowych ma na celu zwiększenie
wiarygodności samego beneficjenta tej pomocy publicznej w oczach
kredytodawcy przez zmniejszenie ryzyka niewykonania przez niego
zobowiązania i zabezpieczenie spłaty długów przez państwo
• Dopłaty do kapitału zakładowego występują wówczas
kiedy dokapitalizowanie przedsiębiorcy następuje na
warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku.
Dotyczy to takiej sytuacji, kiedy nie można oczekiwać w
dłuższym okresie normalnego, satysfakcjonującego
zwrotu z zainwestowanego kapitału
• Zamówienia państwowe są uznawane za pomoc
publiczną gdy są realizowane po cenie wyższej od
rynkowej. Stanowią one także pomoc w sytuacji, kiedy
następuje określenie w kontrakcie dostawcy, który na
normalnych warunkach nie zostałby wybrany przez firmę
realizującą kontrakt
4. POMOC PUBLICZNA A
PROGRAMY OPERACYJNE
• W związku z realizacją projektów finansowanych środkami
programów operacyjnych pomoc publiczna może występować
na 3 różnych poziomach:
– Dofinansowanie projektu środkami programu
operacyjnego
– Posiadanie i dysponowanie przez beneficjenta produktami
nabytymi w ramach realizacji projektu dofinansowanego
środkami programu operacyjnego
– Wykorzystanie majątku wytworzonego lub nabytego w
ramach projektu finansowanego środkami programu
operacyjnego w celu dostarczenia określonych świadczeń
innym podmiotom
• Obecnie w Polsce obowiązują następujące programy operacyjne:
– Program Infrastruktura i Środowisko
• Cel: poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów przez
rozwój infrastruktury technicznej przy jednoczesnej ochronie i
poprawie stanu środowiska oraz rozwijaniu spójności terytorialnej
– Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
• Cel: wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności
– Program Operacyjny Kapitał Ludzki
• Cel: koncentracja na obszarach zatrudnienia, edukacji, integracji
społecznej, rozwoju potencjału adaptacyjnego pracowników i
przedsiębiorstw, budowie skutecznej administracji publicznej
– Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
• Cel: przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski
Wschodniej w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju
– Regionalne Programy Operacyjne
5. ZASADY UDZIELANIA POMOCY
• W prawie wspólnotowym obowiązują 4 główne zasady
pomocy publicznej:
– Przejrzystości – pomoc musi być tak udzielana by można ją
było skutecznie nadzorować
– Proporcjonalności – wielkość pomocy publicznej, czas jej
trwania i zakres powinny być proporcjonalne do rangi
problemu, jaki ma być przez tą pomoc rozwiązany
– Spójności – dąży do likwidacji nierówności w rozwoju
między poszczególnymi krajami Wspólnoty
– Subsydiarności – organy wspólnotowe mogą podejmować
odpowiednie działania tylko wtedy, kiedy działania
organów państw członkowskich okażą się nieskuteczne
6. PROCEDURA PRZYZNAWANIA POMOCY
PUBLICZNEJ
Państwo członkowskie
Zgłoszenie zamiaru udzielenia pomocy
Komisja Europejska
Wstępne postępowanie badawcze i kontrola zgłoszenia
Decyzja
Notyfikowany
środek nie jest
pomocą publiczną
Umorzenie postepowania
Środek jest pomocą publiczną
zgodną ze wspólnym rynkiem i
prawem unijnym (decyzja o
niewnoszeniu zastrzeżeń)
Pomoc może być wdrożona w życie
Zachodzą wątpliwości co do zgodności ze
wspólnym rynkiem i prawem unijnym
(decyzja o wszczęciu formalnej procedury
dochodzenia)
Właściwe postępowanie wyjaśniające
Decyzja
Środek pomocowy nie
stanowi pomocy
publicznej
Środek jest zgodny ze wspólnym
rynkiem (decyzja pozytywna)
Środek jest niezgodny ze wspólnym
rynkiem i prawem unijnym (decyzja
negatywna)
Środek jest możliwy do
zaakceptowania po spełnieniu
pewnych warunków (decyzja
pozytywna warunkowa)
Zgoda na wdrożenie środka w życie
Brak zgody na wprowadzenie
środka w życie