Transcript 5.Sınıf Işık Gölge ve Tutulmalar (sunu)

Işık ışınları doğrular halinde (doğrusal yolla)
yayılır
2. IŞIK, BİR ENGELLE KARŞILAŞIRSA NE OLUR?
Bir arkadaşımızın elini camın, tülün ve tahtanın arkasında
tuttuğunu düşünelim. Bu arkadaşımızın elini nasıl görürüz?
Çevremizdeki maddelere bir göz atalım. Acaba bu
maddelerin hangileri ışığı geçirir, hangileri geçirmez?
Cam, su gibi bazı maddeler ışığı
geçirirler ve arkalarında ne
olduğunu gösterirler. Bu tür
maddelere saydam maddeler
diyoruz.
Buzlu cam gibi bazı maddeler ışığı tam
olarak geçirmez,
arkalarındaki nesneleri puslu gösterirler.
Bu tür maddelere yarı saydam maddeler
denir.
Tahta, tuğla gibi maddeler ışığı
geçirmez ve arkalarında ne
olduğunu göstermezler. Bu tür
maddelere de saydam olmayan
(opak) maddeler denir.
Bazı ışık türleri örneğin; X-ışınları insan vücudu
gibi saydam olmayan cisimleri bile geçebilir.
IŞIK OYUNLARI: GÖLGELER
3. IŞIK OYUNLARI: GÖLGELER
Şekilde mumun önünde
bulunan mukavvanın
gölgesi beyaz kâğıt üzerine
düşer
ve bu bölge ışık almaz. Bu
bölgeye tam gölge diyoruz.
İki mumu mukavvanın önüne
şekilde olduğu gibi birbirine
yakın olarak koyduğumuzda
kâğıt üzerindeki bazı bölgelerin
ışık almadığını ve karanlık
olduğunu gördük. Karanlık
kısmın
kenarlarına doğru az karanlık iki
bölge oluştu. Bu bölgelere yarı
gölge diyoruz.
İki mumu mukavvanın
önüne, şekilde olduğu gibi
aralarında on-on beş
santimetre olacak
şekilde yerleştirdiğimizde
ise beyaz kâğıdın üzerinde
iki ayrı yarı gölge
oluştuğunu gördük.
İlk insanlar, toprağa diktikleri uzun bir
çubuğu güneş saati olarak
kullanmışlardı. Çubuğun toprağa düşen
gölgesinin uzunluk veya kısalığı ile
zaman ölçülüyordu. İlerleyen yıllarda
“güneş saati” geliştirildi. Taştan ya da
tahtadan yapılmış uzun sütunlar
kullanıldı. Bu sütunların üzerinde
veya çevresinde çizgilerle işaretlemeler
yapılmıştı.
Gölgenin düştüğü her çizgi belirli bir
zamanı
ifade ediyordu.
Güneş saatleri yüzyıllar boyunca
zamanın ölçülmesi için kullanılmıştır.
Sümerlilerle başlayıp Mısırlılar ve
Babillilerle devam eden güneş saatleri
Yunanlılar
tarafından daha da geliştirilmiştir.
İnsanlar teknolojik tasarımın
aşamalarını kullanarak güneş
saatlerini
bugün kullandığımız modern saatler
biçimine getirmişlerdir.
4. GÜNEŞ VE AY TUTULMASI
Ay, hem kendi etrafında hem Dünya etrafında
hem de Dünya ile birlikte Güneş etrafında
dolanır. Bu dolanım sırasında Dünya, Güneş
ve Ay bazen aynı doğrultuda dizilirler.
Dünya, Güneş
etrafında dolanır.
Dünya bu
hareketini
365 gün altı saatte,
yani bir yılda
tamamlar. Aynı
zamanda
Dünya kendi
etrafında da döner.
Ay, Dünya'mızın çevresinde ve Dünya ile birlikte Güneş etrafında
dolanırken zaman zaman
Dünya, Ay ve Güneş aynı doğrultuya gelir. Bu durumu yukarıdaki
resimde inceleyebilirsiniz. Böyle
durumlarda yeryüzündeki bazı yerler Güneş'ten ışık alamaz. Bu
olaya güneş tutulması diyoruz
Güneş tutulması sırasında Güneş
ve Ay'ı resimde olduğu gibi gibi
görürüz. Bu görüntü, Ay'ın
gölgesinin Dünya üzerine düştüğü
yerde gözlemlenebilir.
Ay, Dünya ve Güneş aynı doğrultuya
geldiklerinde Dünya'nın Güneş'e dönük olan yüzü aydınlık, diğer yarı
yüzü ise karanlıktır.
Karanlık yüzeyinin gerisinde oluşan gölge içinde Ay yer alır. Ay, bu
olayın gözlemlendiği
yeryüzünün bu bölgelerinden görülemez. Bu olaya ay tutulması
diyoruz.
Yani, Ay'ın tümüyle
güneş ışınlarını alabilmesi Dünya tarafından engellenmiş
olur. Güneş ve ay tutulması olayları
belirli sürelerle tekrar eden bir doğa olayıdır.
2020 yılına kadar güneş tutulmaları
aşağıdaki tarihlerde olacaktır.
15 Ocak 2010
4 Ocak 2011
3 Kasım 2013
20 Mart 2015
26 Aralık 2019
21 Haziran 2020
21 Aralık 2010 yılında ay tutulması
olacaktır.
Yukarıda iki ışık kaynağı ile saydam olmayan topun gölgesi ekran
üzerine düşürülmüştür.
I ve II numaralı bölgeler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru
isimlendirilmiştir?
I
II
A. Tam gölge
Yarı gölge
B. Tam gölge
Tam gölge
C. Yarı gölge
Tam gölge
D. Yarı gölge
Yarı gölge
Işık kaynağı ve saydam olmayan toplar şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
Oluşan gölge, aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?