Transcript Kariera zawodowa

Kariera zawodowa
Kariera zawodowa
Koncepcja kariery życiowej
Donalda Supera
Kariera zawodowa
Pojęcie kariery w języku potocznym to
zdobywanie coraz wyższej pozycji
zawodowej, naukowej, wojskowej albo
przebieg pracy zawodowej, czyli spis
kolejno osiąganych stanowisk w danym
zawodzie (pracy) czy wykonywanych prac w
ramach konkretnej organizacji czy instytucji
zawodowej.
Kariera zawodowa
W ujęciu zaproponowanym przez Supera
jest to obejmujący praktycznie całe życie
proces rozwoju postaw, wartości,
umiejętności, zdolności, zainteresowań,
cech osobowości oraz wiedzy, odnoszących
się do pracy, w tym okres instytucjonalnego
uczenia się i zadań realizowanych w
wolnych chwilach wypoczynku (Super
1984).
Kariera zawodowa
Dotyczy on indywidualnie rozwijanych tych
wszystkich czynników związanych z
kolejnymi okresami w życiu ludzi i
powiązanych z nimi zadaniami rozwojowymi
(społecznymi i indywidualnymi), które
wpływają na wybory dróg życiowych i
realizację oczekiwań
Kariera zawodowa
Czynniki wpływające na rozwój zawodowego
obrazu siebie
Osiowymi terminami koncepcji Supera są pojęcia
obrazu siebie i społecznego uczenia się. Uważa
on, że zawodowy obraz siebie wraz z rozwojem
jednostki rozwija się na podstawie obserwacji
pracy, identyfikowania się z pracującymi dorosłymi
(szczególnie: rodzicami) oraz wszystkich innych
doświadczeń. W miarę, jak doświadczenia
związane ze światem pracy stają się szersze,
bogatszy staje się też zawodowy obraz siebie
jednostki.
Kariera zawodowa
Zdaniem Supera, wzorzec realizowanej przez całe
życie kariery jest realizacją tego obrazu siebie.
Jednocześnie zwraca on uwagę na to, że
podejmowane przez jednostkę zadania zawodowe
(zawód jak i miejsca oraz formy zatrudnienia) są
ściśle powiązane z zadaniami mającymi swe
źródło w innych rolach społecznych (w tym:
podczas aktywności w czasie wolnym), a
wszystkie one są obszarami realizacji
hierarchicznego systemu wartości jednostki (choć
o różnym stopniu podmiotowej ważności).
Kariera zawodowa
Jedenaście twierdzeń koncepcji Supera
Kariera zawodowa
Twierdzenie 1
Ludzie różnią się w zakresie swoich
zdolności, zainteresowań, systemów
wartości oraz wag przypisywanych różnym
rolom społecznym.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 2
Biorąc pod uwagę powyższe charakterystyki
kwalifikują się oni do wykonywania różnych
zawodów.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 3
Każdy z zawodów opisać można
specyficznym dla niego wzorcem
wymaganych zdolności, zainteresowań i
cech osobowości, na tyle jednak szerokim,
że pozwala on na dobranie wielu zawodów
dla jednej osoby, jak też wielu osób do
jednego zawodu.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 4
Preferencje zawodowe i kompetencje, sytuacje
społeczne, w których ludzie żyją i pracują oraz ich
obraz własnej osoby zmieniają się wraz z
upływem czasu i nabywaniem nowych
doświadczeń (podkreślmy, że obraz siebie jest
najstabilniejszą ze zmiennych i nie ulega
większym zmianom w przedziale od późnej
młodości do późnych lat wieku dojrzałego), co
sprawia, że proces wyboru i przystosowywania się
do nowych warunków ma charakter ciągły.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 5
Proces ten można przedstawić w postaci
kolejnych faz życia: są to fazy:
-wzrostu,
-poszukiwania,
- tworzenia,
-stabilizacji
-schyłku,
dzielące się z kolei na mniejsze podokresy.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 6
Wzorzec kariery danej osoby (tj. aktualny poziom
funkcjonowania zawodowego, a także kolejność,
częstotliwość oraz czas trwania wykonywanych
prac tymczasowych i stałych) jest zdeterminowany
jej potencjałem intelektualnym, poziomem socjoekonomicznym rodziców, a także możliwościami
zawodowymi, z którymi osoba ta zetknęła się w
życiu.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 7
Ułatwianie procesu rozwijania własnych
zdolności i zainteresowań a także pomoc w
budowaniu obrazu siebie może
determinować rozwój człowieka w ciągu
całego życia
Kariera zawodowa
Twierdzenie 8
Proces rozwoju zawodowego jest zasadniczo
procesem rozwijania i urzeczywistniania obrazu
siebie. Jest kompromisem pomiędzy
odziedziczonymi zdolnościami, wyposażeniem
neuronalnym i humoralnym, możliwościami
odgrywania różnych ról społecznych, a także
stopniem zgodności pomiędzy efektami
odgrywania danej roli a aprobatą zwierzchników i
kolegów.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 9
Kompromis pomiędzy czynnikami
indywidualnymi a społecznymi, pomiędzy
obrazem siebie a rzeczywistością
realizowany jest w procesie odgrywania ról
społecznych w fantazji lub w rzeczywistych
działaniach.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 10
Zadowolenie z wykonywanej pracy i zadowolenie
z życia zależy od zakresu, w jakim jednostka
znajduje właściwy rynek dla swoich zdolności,
zainteresowań, cech osobowości i wartości.
Zależą one od osadzenia w zawodzie, sytuacji w
zakładzie pracy i stylu życia pozwalającego na
odgrywanie tych ról, które poprzez doświadczenia
fazy wzrostu i poszukiwania stały się odpowiednie
i właściwe.
Kariera zawodowa
Twierdzenie 11
Stopień satysfakcji z życia osiąganej przez
jednostkę jest proporcjonalny do stopnia, w
jakim może ona urzeczywistnić obraz siebie.
Kariera zawodowa
Fazy rozwoju zawodowego według
Supera (cz. I)
Kariera zawodowa
Faza wzrostu (od urodzin do 14 lat); jej
treścią jest tworzenie i rozwijanie pojęcia
"ja" poprzez identyfikowanie się z osobami
ważnymi w rodzinie i w szkole. W tej fazie
początkowo dominującą rolę odgrywają
potrzeby i fantazje, potem rośnie rola
zainteresowań i umiejętności wraz ze
zwiększaniem się udziału w życiu
społecznym.
Kariera zawodowa
Faza ta obejmuje trzy okresy:
–
–
–
okres fantazji (4-10): dominująca rola
potrzeb; odgrywanie ról społecznych w
zabawie;
okres kształtowania zainteresowań (11-12):
"to co się lubi" staje się główną determinantą
aspiracji i aktywności;
okres kształtowania umiejętności (13-14):
analizowanie własnych zdolności pod kątem
wymagań poszczególnych zawodów.
Kariera zawodowa
I.
Faza poszukiwania (od 15 do 24 roku
życia). W tej fazie obserwuje się
kształtowanie obrazu siebie przez
wypróbowywanie różnych ról społecznych
oraz zawodowe doświadczenia w czasie
szkoły,
czasie
wolnym
i
w
podejmowanych pracach okresowych. I ta
faza obejmuje trzy podokresy:
Kariera zawodowa
- okres prowizorycznych rozwiązań (15-17):
dokonywanie
pierwszych
wyborów
(w
dyskusjach, fantazjach, próbach pracy) na
podstawie
potrzeb,
zainteresowań,
umiejętności,
wartości
oraz
dostępnych
możliwości;
Kariera zawodowa
- okres przejściowy (18-21): dominowanie
rozwiązań
uwzględniających
rzeczywiste
możliwości kształtowane przez wejście na rynek
pracy, kształcenie profesjonalne i próby
urzeczywistniania obrazu "ja";
Kariera zawodowa
- okres prób (22-24): lokalizowanie najbardziej
prawdopodobnego
obszaru
aktywności
zawodowej, podjęcie pierwszej pracy i
wypróbowanie jej jako "pracy na całe życie"
(okres przejściowy, na pograniczu fazy
tworzenia kompetencji);
Kariera zawodowa
Fazy rozwoju zawodowego według
Supera (cz. II)
Kariera zawodowa
I.
Faza tworzenia (obejmującą lata 25-44),
kiedy po wybraniu głównej dziedziny
zatrudnienia (na podstawie ewentualnych
prób, lub - gdy dotyczy to zawodów
wymagających
specjalistycznego
kształcenia
bez
takich
prób)
podstawowy wysiłek poświęcany jest na
znalezienie w niej stałego miejsca.
Podokresy tej fazy to:
Kariera zawodowa
– okres prób (25-30): wybrany zawód może okazać się
niesatysfakcjonujący, co prowadzi do wielu zmian
decyzji aż do momentu określenia własnej pozycji
zawodowej lub ustalenia braku preferencji do
wykonywania jednego typu pracy (praca jest wówczas
sekwencją niepowiązanych ze sobą, różnorodnych
zajęć);
– okres utrzymania (31-44) wyraźnie zarysowujący się
schemat kariery; podejmowanie działań realizujących
ten schemat. Dla wielu osób są to lata najbardziej
twórcze.
Kariera zawodowa
II.
Faza
stabilizacji
(lata
45-65)
podejmowanie działań stabilizujących
wybraną drogę kariery zawodowej;
bardziej
rozwijanie
realizowanych
rodzajów aktywności niż podejmowanie
nowych.
Kariera zawodowa
III.
Faza schyłku (65 rok życia i wyżej)
zmniejszanie
aktywności
zawodowej
ze
względu na zmniejszające się możliwości
fizyczne i psychiczne (też warunki społeczne).
Tworzenie nowych form aktywności zawodowej:
najpierw selektywnego uczestnika, potem
bardziej
obserwatora
niż
uczestnika.
Poszczególne
podokresy
tej
fazy
są
następujące:
Kariera zawodowa
– okres spadku (65-70) czasami w okresie oficjalnego
przejścia na emeryturę, a czasami w późnym okresie
fazy stabilizacji następuje zmniejszenie tempa pracy,
ograniczanie zakresu obowiązków, ograniczenie czasu
pracy oraz proces dopasowywania obowiązków
zawodowych do zmniejszających się możliwości
bio-społecznych;
– okres emerytury (71 i wyżej) ustanie aktywności
zawodowej - występuje tu silne zróżnicowanie
indywidualne: zgoda na pełne odejście z zawodu
jednym przychodzi łatwiej, a inni nie zgadzają się na
całkowite odejście z zawodu aż do śmierci.
Kariera zawodowa
 Model kariery życiowej
Kariera zawodowa
Kariera życiowa jest konstelacją ról,
pełnionych
jednocześnie
lub
sekwencyjnie. Czas poświęcany każdej z
nich, stopień osobistego zaangażowania
zmienia się wraz z rozwojem jednostki i
zmianami jej warunków życiowych.
Kariera zawodowa
Podstawowe role, pełnione w życiu przez
ludzi to rola osoby uczącej się,
pracującej, realizującej prace na rzecz
domu i rodziny, osoby wypoczywającej
oraz
podejmującej
działania
obywatelskie.
Kariera zawodowa
Te obszary aktywności życiowej definiowane są następująco:





zdobywanie wiedzy (uczeń: wszelkie sformalizowane i
niesformalizowane for my podnoszenia kwalifikacji);
zarabianie (pracownik: wszelkie czynności w miejscu
pracy i poza nim, związane z zarabianiem na życie);
tworzenie ogniska domowego (czynności związane z
organizacją życia domu i rodziny);
rekreacja (czas wolny: pasywny i aktywny
wypoczynek)
bycie obywatelem (udział w sprawach publicznych,
społecznych, politycznych
Kariera zawodowa
Kwestionariusz wartości
Kariera zawodowa
 wykorzystywanie zdolności - możliwość wykorzystania i
rozwijania własnych zdolności, umiejętności oraz
zainteresowań;
 osiąganie mistrzostwa - poczucie zadowolenia
wynikające z dobrze wykonanej pracy; świadomość
dostrzegania przez innych rezultatów własnej pracy;
nastawienie na zadanie (pracę) bardziej niż karierę, chęć
sprostania wyzwaniom zadania uznawanego za ważne;
trwałość osiągnięć;
 awans - zainteresowanie awansem pionowym
(awansowanie w karierze zawodowej), rozwojem
zawodowym (i rosnącym statusem społecznoekonomicznym);
Kariera zawodowa
 estetyka - zainteresowanie estetyką,
tworzeniem i otaczaniem się pięknem;
przyczynianie się do zwiększania estetyki
środowiska, dbanie o piękno najbliższego
otoczenia;
 altruizm - pomaganie innym nawet
własnym kosztem; poczucie, że jest się
użytecznym dla innych; koncentracja na
wartościach ogólnospołecznych;
Kariera zawodowa
 autorytet - zainteresowanie wpływaniem na działania
innych, posiadanie wpływu na innych ludzi; kierowanie
innymi ludźmi wynikającym z szacunku dla pozycji
(statusu), władzy, kompetencji czy też doświadczenia i/lub
wieku oraz wynikającej stąd odpowiedzialności za innych
ludzi; możliwość podejmowania ważnych decyzji;
 autonomia - zainteresowanie niezależnością
podejmowanych decyzji, planów i realizowanych działań;
działanie zgodnie z własnymi poglądami; posiadanie
własnych planów na życie; zainteresowanie
samodzielnością, odpowiedzialnością za siebie;
Kariera zawodowa
 twórczość - zainteresowanie tworzeniem czegoś
podmiotowo (subiektywnie) unikalnego, oryginalnego,
wykazywanie inwencji, nowatorstwa, realizacją nowych
(słabo określonych) zadań;
 korzyści materialne - zainteresowanie korzyściami
materialnymi (i wynikającymi stąd wysokim standardem,
komfortem, wygodą), np. posiadanie wysokich dochodów,
osobistej własności (np. własnego domu); poczucie
zabezpieczenia materialnego;
 własny styl życia - możliwość życia zgodnie z własnymi
standardami, wartościami, nie uleganie konwenansom
(normom grupowym);
Kariera zawodowa
 rozwój własny - możliwość uczenia się, poznawania
nowych teorii, idei; zainteresowanie rozwojem własnej
podmiotowości;
 aktywność fizyczna - chęć bycia aktywnym fizycznie,
uprawianie sportu, nastawienie na tężyznę fizyczną;
 prestiż - zainteresowanie statusem wynikającym z
podziwu, szacunku, uwielbienia dla osiągnięć lub cech
osobistych, poczucie bycia ważną, docenianą, dostrzeganą
i publiczną osobą; posiadanie prestiżu społecznego,
ekonomicznego czy zawodowego; respekt i szacunek ze
strony innych osób;
Kariera zawodowa
 ryzyko - podejmowanie ryzyka wynikającego z
wykonywanych zajęć, umiejętność działania w
sytuacjach nieznanych i nieprzewidzianych;
stawianie czoła niebezpieczeństwu;
 interakcje społeczne - nastawienie na
przebywanie w grupie, zainteresowanie
przyjaznym (przyjacielskim) działaniem (pracą,
rozmawianiem, itp) w grupie, byciem częścią
społecznego organizmu, poczuciem wspólnoty z
innymi, "towarzyskość";
Kariera zawodowa
 stosunki społeczne - zainteresowanie możliwością
otrzymania emocjonalnego wsparcia od kolegów,
przyjaciół, sympatią i "ciepłem"; kontakty przyjacielskie z
innymi ludźmi;
 zmienność rutyna - zainteresowanie zmiennością,
urozmaiceniem, różnorodnością działań, zadań, otoczenia,
spontanicznością; podejmowanie różnorodnych zadań;
szukanie zmian;
 dobre otoczenie pracy - zainteresowanie dobrym
otoczeniem (środowiskiem) pracy, dbanie o warunki pracy;
przywiązywanie wagi do otoczenia w szkole, zakładzie
pracy, domu;
Kariera zawodowa
 wspólnota doświadczeń i światopoglądu –
zainteresowanie wspólnotą doświadczeń i
światopoglądu oraz swobodą zachowywania się w
życiu publicznym i prywatnym zgodnie z nimi,
możliwością identyfikowania się z ważnymi
tradycyjnymi wartościami i zwyczajami grupy
(otoczenia), tożsamość kulturowa, religijna;
 wysiłek fizyczny - zainteresowanie wysiłkiem
fizycznym, koncentracja na fizycznych, a nie
mentalnych (intelektualnych) aspektach pracy;
podejmowanie czynności wymagających wysiłku
fizycznego;
Kariera zawodowa
 pewność i bezpieczeństwo
ekonomiczne– zainteresowanie pewnością,
trwałością i bezpieczeństwem
ekonomicznym, stabilnością dochodów,
warunków życia, bez obawy utraty
społecznego i/lub ekonomicznego status
quo; posiadanie stabilnych dochodów;
zabieganie o warunki życia gwarantujące
dobrobyt
Tradycyjny i współczesny kapitał kariery z
perspektywy dwóch strategii inwestycyjnych
jednostki w jej rozwój zawodowy w cyklu życia.
Rozwój kariery w ciągu życia jako powtarzalne cykle
inwestycji w kapitał kariery
oraz powtarzalne zwroty kapitału kariery w postaci
okresów zatrudnienia.




W ostatnich 20 latach dokonały się zasadnicze
zmiany we wszystkich rodzajach ścieżek tranzycji
(Bańka, 2003a):
– z nauki szkolnej do rynku pracy,
– z niepełnosprawności w pełnoprawność
(OECD, 2003),
– z bezrobocia do rynku pracy (OECD, 1999),
– z niższego stadium rozwojowego do wyższego
stadium cyklu życia (Super, 1981; Levinson,
1986).
Akumulacja kapitału kariery.
Portfolio kariery.
Cele diagnostyczne doradztwa
karier i personalnego.
Dziękuję za uwagę
Monika Mikołajewska