Transcript z4_-_budowa_kwestionariusza

Badanie potrzeb i opinii
społeczeństwa
Budowa kwestionariusza.
Jakościowe badania terenowe.
Projekt :
„Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na
wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”.
Projekt współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Budowa kwestionariusza
o Kwestionariusze są podstawowym narzędziem w badaniach
sondażowych.
o Stosowane są również w eksperymentach, badaniach terenowych i
innych rodzajach działalności związanej ze zbieraniem danych
Ogólny format kwestionariusza
o Format kwestionariusza jest równie ważny, jak charakter i
słownictwo zadawanych w nim pytań.
o Źle
przygotowany
kwestionariusz
może
prowadzić
do
przeskakiwania pytań przez respondentów, niepewności z ich
strony co do rodzaju potrzebnych danych, a w najgorszym
przypadku do wyrzucenia kwestionariusza.
o Ogólna zasada to swobodny i nieprzeładowany układ
kwestionariusza.
o Wielu badaczy popełnia ten błąd, że umieszczają w jednej linijce po
kilka pytań, albo skracają pytania.
o Kwestionariusz wywiadu powinien być zaplanowany tak, żeby
ułatwiać pracę ankieterowi (także poprzez specjalne instrukcje i
wskazówki nieprzeznaczone dla respondenta.
Schemat podstawowych elementów ankiety
1. Nazwa osoby, instytucji przeprowadzającej badania, adres nr telefonu;
2. Tytuł ankiety (powinien zawierać informacje o treści ankiety, określać
problematykę badań; można zamiast tytułu umieścić same słowo
„ANKIETA”);
3. Preambuła (krótka informacja, kto i w jakim celu prowadzi badania;
zapewnienie o anonimowości; prośba o udzielanie prawdziwych informacji i
szczerych wypowiedzi; podziękowanie za wypełnienie ankiety; jeśli istnieje
taka potrzeba to zamieszczamy także instrukcję ankiety);
4. Instrukcja (sposób udzielania odpowiedzi na konkretne pytanie, zazwyczaj
dołączona do pytania, może być pisana inną czcionką, np. „wybraną
odpowiedź podkreśl”, „zaznacz znakiem X wybrane odpowiedzi”, „podkreśl
3 odpowiedzi”);
5. Pytania (najlepiej nie więcej niż 20 pytań);
6. Metryczka (na końcu ankiety, pytania o dane osobiste i społecznodemograficzne respondenta, np. wiek, płeć, wykształcanie, miejsce
zamieszkania, dochody)
Kolejność pytań w kwestionariuszu
o Ułożenie pytań w bloki tematyczne stanowiące pewną zwartą,
logiczną całość;
o Nie skaczemy z tematu na temat;
o Każdy blok rozpoczynamy pytaniem najbardziej ogólnym a
następnie przechodzimy do pytań szczegółowych;
o Zaleca sie zadawanie pytań od prostych (łatwych) do coraz bardziej
skomplikowanych (trudnych);
o Lepiej na początku pytać o fakty, a później o opinie;
o Zadawanie pytań od nie krępujących do bardziej osobistych;
o Metryczkę umieszczamy na końcu kwestionariusza.
Pilotaż kwestionariusza
o Zanim zastosujemy opracowany przez nas kwestionariusz w
badaniu powinniśmy go przedtem sprawdzić.
o Pilotaż kwestionariusza stosuje się, a by wyeliminować w nim błędy
(np. pytania, na które nie da się odpowiedzieć)
o Polega na przetestowaniu całości lub części kwestionariusza na
grupie osób (np. kolegach z pracy – grupa nie musi być
reprezentatywna)
Jakościowe badania terenowe
Badania terenowe
o Badania terenowe w większości przypadków przynoszą dane
jakościowe, czyli obserwacje, których nie można łatwo sprowadzić
do liczb.
o Mogą być także zastosowane do zbierania danych ilościowych – na
rejestrowania liczby poszczególnych typów interakcji.
o Badania terenowe często służą do zrozumienia toczącego się
procesu np. obserwowania subtelności komunikacji.
o Zaletą badań terenowych jest możliwość badania życia
społecznego w jego naturalnym środowisku.
Tematy odpowiednie do badań terenowych
o Badania terenowe są szczególnie odpowiednie do poznawania tych
postaw i zachowań, które najlepiej można zrozumieć w ich
naturalnym otoczeniu.
o Dobrze nadają się do badania procesów społecznych dziejących
się w czasie. (np. poziom niezadowolenia a protesty w miejscu
pracy, negocjacje pracownicze, przesłuchania publiczne)
Elementy życia społecznego nadające się do
przeprowadzenia badań terenowych (wg. Loflanda)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Działania zwyczajowe (np. rozmowa)
Epizody (np. rozwód, choroba)
Spotkania (np. interakcje pomiędzy ludźmi)
Role (np. zawody, role odgrywane w rodzinie lub miejscu pracy)
Związki (np. relacja szef-podwładny)
Grupy (np. grupa robocza, drużyna sportowa)
Organizacje (np. zakłady pracy, szkoły)
Miejsca zamieszkania (np. społeczności)
Światy społeczne (np. gwiazdy show biznesu)
Style życia lub subkultury (np. badanie subkultury hip-hop’owców)
Role badacza w badaniach terenowych
o Pełny uczestnik (badacz staje się uczestnikiem zdarzenia, które
bada np. demonstracji, ale pozostali uczestnicy tego nie wiedzą)
o Pełny uczestnik, ale badani wiedzą, że są badani (ryzyko
reaktywności – czyli zmiany zachowań uczestników badania pod
wpływem świadomości, że są badani)
o Badanie procesu społecznego bez uczestnictwa w nim (np.
siedzenie w kawiarni i obserwowanie innych)
Paradygmaty w badaniach terenowych
o
o
o
o
o
o
Naturalizm
Etnometodologia
Teoria ugruntowana
Studium przypadku
Etnografia instytucjonalna
Badania uczestniczące
Naturalizm
o Stara tradycja badań jakościowych
o Wychodzi z założenia, że obiektywna rzeczywistość społeczna
istnieje i da się ją opisywać.
Etnometododologia
o Koncentruje się na poszukiwaniu ukrytych, z reguły nie
formułowanych bezpośrednio założeń i konwencji.
o Opisuje wypracowywane w codzienności potoczne metody, które
regulują wzajemne interakcje, dzięki którym ludzie porządkują swój
świat społeczny.
o Etnometodologów interesuje to, w jaki sposób ludzie wspólnie
osiągają wrażenie, że istnieją wspólne reguły czy wartości.
o Etnometodologia powiązana jest z fenomenologią, czyli
podejściem, że ludzie opisują swój świat nie „takim, jak on jest”,
lecz „takim, jakim oni mu nadają znaczenie”.
Teoria ugruntowana
o W teorii ugruntowanej badacz idzie w teren bez wcześniejszych
teorii.
o W miarę jak w kolejnych interakcjach zbiera materiał badawczy (w
wywiadach, obserwacjach, analizie tekstu itp.) teoria wyłania się z
samych badań, czyli "gruntuje się" w terenie.
o Teoria ta dotyczy jedynie badanej społeczności, ale w zamian za to
lepiej do niej pasuje.
o Teoria ugruntowana zakłada, że rzeczywistość społeczną najlepiej
rozumieją zaangażowani w nią aktorzy, natomiast analizowanie
zbiorowości za pomocą opracowanego wcześniej modelu
teoretycznego może doprowadzić do samopotwierdzenia się danej
teorii.
Studium przypadku
o Pogłębiona
analiza
pojedynczego
przykładu
ogólniejszego zjawiska społecznego (np. rodziny)
o Studium przypadku składa się z:
a) dokładnego sformułowania obserwacji,
b) zbudowania sprawdzalnego wyjaśnienia obserwacji,
c) sprawdzenia wydedukowanych z wyjaśnienia twierdzeń.
pewnego
Etnografia instytucjonalna
o Przedmiotem zainteresowania etnografii instytucjonalnej jest wpływ,
jaki rozmaite instytucje mogą wywierać na członków grupy
społecznej i kształtować ich wzajemne relacje oraz osobiste
doświadczenia i postawy.
Badania uczestniczące
o W ramach paradygmatu badań uczestniczących funkcją badacza
jest służenie badanym.
o Dyskryminowane osoby definiują swoje problemy, definiują
pożądane środki zaradcze i obejmują kierownictwo w projektowaniu
badania, które pomoże im zrealizować ich cele.
o W tym paradygmacie rozróżnienie badacza i badanego powinno
zniknąć.
o W podejściu tym tkwi ukryte przekonanie, że funkcją badań jest nie
tylko wytwarzanie wiedzy, lecz jest ono także „narzędziem edukacji
i rozwoju świadomości oraz mobilizowania do działania”.
o Przykładem badania uczestniczącego może być włączenie
pracowników w proces restrukturyzacji firmy.
Przygotowanie do pracy w terenie
o Jak w przypadku innych metod badawczych, zaczynamy od analizy
literatury (np. co już wiadomo na temat grupy, którą chcemy
badać?)
o Wywiady z osobami, którzy tą grupę już badali, albo ją znają
(informatorzy)
o Zanim podejmie się pierwszy kontakt z grupą warto ją poznać jak
najlepiej i zrozumieć ogólny kontekst, w jakim działa.
o Jest wiele sposobów nawiązania kontaktu z grupą, którą chcemy
badać. Wybór sposobu zależy od roli, którą chcemy odegrać. (np.
chcąc badać kelnerów, można zatrudnić się jako kelner)
o W sytuacji, gdy ujawniamy się jako badacze, warto nawiązać dobry
kontakt z badanymi.
Wady i zalety badań terenowych
Zalety
Wady
Są efektywne, gdy stosuje się je do
badania subtelnych niuansów oraz
procesów społecznych w czasie
Zła metoda dla dochodzenia do
statystycznych opisów wielkich
populacji
Elastyczność, można je modyfikować
w dowolnym momencie
Niska rzetelność (uzyskanie tych
samych rezultatów, przy wielokrotnych
pomiarach
Mogą być dość tanie
Etyka w badaniach terenowych - dyskusja
o Czy etyczne jest rozmawianie z ludźmi, którzy nie wiedzą, że
będziesz rejestrować ich słowa?
o Czy etyczne jest uzyskiwanie informacji dla twoich celów od ludzi,
których nienawidzisz?
o Czy etyczne jest dostrzeganie pilnej potrzeby pomocy i
niereagowanie na to?
o Czy etyczne jest przyjmowanie wobec innych ludzi wyrachowanej
postawy, aby działać zgodnie z planem w relacjach z innymi
ludźmi?
o Czy etyczne jest „używanie” ludzi jako sojuszników lub
informatorów w celu uzyskania dostępu do innych ludzi lub dla ich
ulotnego zrozumienia?
Dziękuję za uwagę