Transcript Prezentacja programu PowerPoint

Różnorodność biologiczna
Bezkręgowce – Invertebrata
Materiały z ćwiczeń 1-3
(wirusy, priony)
Regnum – Archaebacteria(anaerobowe, produkujące metan)
Regnum – Monera
(bakterie, sinice)
Regnum – Protista
(jednokomórkowce: pierwotniaki,
okrzemki, glony jednokomórkowe)
Regnum – Fungi
(grzyby, pleśnie, drożdże)
Regnum – Plantae
(rośliny: zielenice, brunatnice,
krasnorosty, mszaki, rośliny
naczyniowe)
Regnum – Animalia
(zwierzęta) (d. Metazoa)
wielokomórkowe
Regnum – Virales
jednokomórkowe
KRÓLESTWA ORGANIZMÓW ŻYWYCH
Pierwotniaki (Protista) – charakterystyka ogólna
Pod względem morfologicznym odpowiadają komórce,
pod względem fizjologicznym i ogólno-biologicznym
samodzielnemu organizmowi
PODZIAŁ SYSTEMATYCZNY
ŚWIAT – 20 000 gatunków
POLSKA – ponad 1500
(3000 – 3600) gatunków
REGNUM (KRÓLESTWO): PROTISTA
DZIAŁ: PROTOZOA – PIERWOTNIAKI ZWIERZĘCE
• PHYLUM (TYP): KINETOPLASTIDA
• PHYLUM (TYP): OPALINATA - OPALINY
•PHYLUM (TYP): RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI
• PHYLUM (TYP): ACTINOPODA – PROMIENIONÓŻKI
•PHYLUM (TYP): GRANULORECTICULOSA
• PHYLUM (TYP): APICOMPLEXA
• PHYLUM (TYP): CILIOPHORA - ORZĘSKI
PHYLUM (TYP) – KINETOPLASTIDA
CHARAKTERYSTYKA
• organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód
zaznaczony obecnością wici
• narządem ruchu jest jedna lub kilka wici
9 par tubuli peryferyjnych
(tzw. dublety)
2 tubule centralne
wić osadzona jest za pomocą
KINETOSOMU
ŚWIAT – 3 000 gatunków
POLSKA – ok. 100 (300)
gatunków
PHYLUM (TYP) – KINETOPLASTIDA
CHARAKTERYSTYKA
• organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód
zaznaczony obecnością wici
• narządem ruchu jest jedna lub kilka wici
• na bazie wici mogą tworzyć się błony falujące
• jedno lub kilka równowartościowych jąder
• stały kształt ciała dzięki pellikuli
• rozmnażanie bezpłciowe (podział podłużny)
• rozmnażanie płciowe (izogamia, anizogamia)
• głównie heterotrofy – wolnożyjące, pasożyty lub symbionty
• fakultatywnie autotrofy – Phytomastigophora (dodatkowe
organelle – plastydy)
PHYLUM (TYP) – OPALINIDA - OPALINY
Opalina ranarum
• pasożyt żab – jelito tylne
• ok. 700 μm
• komórki spłaszczone, przód lekko zaostrzony, tył zaokrąglony
• liczne wici ułożone w rzędach: KINETACH
• synchroniczny ruch
wici (falowanie)
• liczne jądra
• cykl życiowy zsynchronizowany z cyklem życiowym żywiciela
PHYLUM (TYP) – RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI
CHARAKTERYSTYKA:
• cienka pellikula i brak wewnętrznych elementów cytoszkieletu =
duża zmienność kształtu; niektóre wytwarzają pancerzyki
• jedno lub więcej równowartościowych jąder
• rozmnażanie przez podział lub wytwarzanie
gamet
• wytwarzają PSEUDOPODIA (nibynóżki):
LOBOPODIA PŁATOWATE
FILOPODIA NITKOWATE
ŚWIAT – 2 000 gatunków;
POLSKA ponad 100
gatunków
RETIKULOPODIA SIATECZKOWATE
PHYLUM (TYP) – RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI
• pokryte cienką pellikulą, ciało
o nieregularnym kształcie
• cytoplazma podzielona na ektoi endoplazmę zawiera wodniczki odżywcze i tętniące
• pełzakowaty ruch za pomocą pseudopodiów, dzięki którym
zdobywany jest również pokarm
• rozmnażanie przez podział (u otwornic rozmnażanie płciowe
z wytworzeniem gamet i ich kopulacją)
PHYLUM (TYP): ACTINOPODA - PROMIENIONÓŻNKI
• formy głównie planktonowe
• sferyczna budowa ciała
• promieniście rozchodzące się pseudopodia.
• występują aksopodia – pseudopodia ze szkieletem osiowym
Radioloaria - Promienice
Heliozoa - Słonecznice
PHYLUM (TYP): APICOMPLEXA
ŚWIAT – 5 000 gatunków
POLSKA – 300 gatunków
• pasożyty, głównie wewnątrzkomórkowe
• gruba pellikula, nadająca trwały, zwykle pałeczkowaty kształt ciała
• w pellikuli mikropory – odżywianie
• dla wszystkich charakterystyczne jest występowanie KOMPLEKSU
APIKALNEGO
• skomplikowane cykle życiowe – związane z cyklami żywicieli
• jeden osobnik GAMONT – złożony z krótkiego PROTOMERYTU i
dużego DEUTOMERYTU, czasem dodatkowy EPIMERYT
• zwykle gamonty połączone szeregowo tworzą SYZGITY
PHYLUM (TYP): CILIOPHORA- ORZĘSKI
CHARAKTERYSTYKA:
• najbardziej złożona struktura wśród pierwotniaków
ŚWIAT – 8 000
gatunków
POLSKA – 577
gatunków
• wielkość 10 μm – 4,5 mm
• kształt ciała stały i charakterystyczny dla gatunku – gruba pellikula
• różnorodny środowisko życia: woda – gleba – pasożytnictwo
• tryb życia: wolnożyjące, osiadłe, pasożyty, saprobionty, drapieżniki
• aparat jądrowy: MAKRONUKLEUS i MIKRONUKLEUS
• rozmnażanie bezpłciowe: podział poprzeczny; rozmnażanie płciowe:
koniugacja
• narządem ruchu są krótkie RZĘSKI (cilia) – osadzone na CIAŁKACH
PODSTAWOWYCH (KINETOSOMY) zawieszonych w cytoplazmie
• orzęsienie: SOMATYCZNE – pokrywa całą komórkę i
WYSPECJALIZOWANE - PRZYGĘBOWE, RUCHOWE
GĄBKI – PORIFERA
CNIDARIA – PARZYDEŁKOWCE
ACNIDARIA - BEZPARZYDEŁKOWCE
GĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
• wodne: większość morskie, nieliczne słodkowodne
• odżywianie: filtratory – nanoplankton (5-60 μm)
• wielokomórkowce – nie tworzą zdeterminowanych tkanek
• komórki ciała mogą zmieniać swą budowę i funkcję
• występują określone warstwy komórek (nie pochodzą od listków
zarodkowych)
• zespoły komórek mogą pełnić różne funkcje i mogą przemieszczać się
miedzy warstwami
ŚWIAT – ok. 5 000 gatunków
POLSKA:
• 7 gatunków (wody słodkie)
• 10 gatunków (Bałtyk)
GĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
•
pokrycie ciała - warstwa pinakocytów i porocytów (pinakoderma)
rozpoczynających kanaliki, którymi woda wpływa do jamy
paragastralnej
•
warstwa środkowa – mesohyl (mezoglea) - zawiera komórki wędrujące
i elementy szkieletowe
•
unikatowa warstwa komórek kołnierzykowo-biczykowych choanocytów (choanoderma) wyścieła jamę paragastralną otwierającą
się otworem wyciekowym – osculum
•
szkielet zbudowany z włókien sponginowych (kolagenowych) lub/oraz
igieł wapiennych i krzemionkowych
•
gąbki są organizmami kolonijnymi, poza nielicznymi gatunkami
jednoosobnikowymi
EKOLOGIA
• występują zwykle w wodzie o wyraźnym przepływie; spotykane najczęściej na
małych głębokościach, wyjątkowo głębiej np. Bajkał do 900 m, morza do 6000 m
•uznawane za charakterystyczne dla wód czystych – pozbawionych związków
toksycznych; występują w wodach o różnej trofii z dużą ilością zawiesiny
• tworzą często kolonie z mszywiołami (Bryozoa)
• współżyją (zoochlorelle – zielony kolor gąbek) lub są siedliskiem dla innych
organizmów np. jętki, okudlice, chruściki, ochotki
CLASSIS (GROMADA): Hydrozoa – Stułbiopławy
• meduza z żagielkiem
• brak przegród w jamie gastralnej
• gonady ektodermalne
• POLSKA – ok. 25 gatunków (9 słodkowodnych,
16 Bałtyk)
CLASSIS (GROMADA): Scyphozoa - Krążkopławy
• meduza bez żagielka
• polip – 4 przegrody w jamie gastralnej
• gonady endodermalne
• POLSKA – 2 gatunki
PHYLUM (TYP): ACNIDARIA - BEZPARZYDEŁKOWCE
• morskie – wolnożyjące (plankton)
• POLSKA – 2 gatunki (Bałtyk)
• ciało zwykle kuliste, galaretowate, przejrzyste
• symetria dwupromienista (dwie płaszczyzny prostopadłe do siebie :
czułkowa i gardzielowa)
• dwa bieguny ciała: oralny (dół) i aboralny (apikalny) z okolica
zmysłową (statocysta)
• 8 południkowych szeregów płytek rzęskowych i dwa czułki
• układ pokarmowo-naczyniowy i sieć nerwowa podobna jak u Cnidaria
• brak komórek nabłonkowo-mięśniowych
• brak parzydełek – występują komórki czepne (koloblasty)
Różnorodność biologiczna –
bezkręgowce
PŁAZIŃCE - PLATYHELMINTHES
PODZIAŁ SYSTEMATYCZNY
PHYLUM (TYP): PLATYHELMINTHES - PŁAZIŃCE
• CLASSIS (GROMADA): Turbelaria - Wirki
• CLASSIS (GROMADA): Monogenea – Skrzelowce
• CLASSIS (GROMADA): Trematoda – Przywry
•CLASSIS (GROMADA): Cestoda - Tasiemce
PŁAZIŃCE (PLATYHELMINTHES) CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
• wolno żyjące (wody słodkie, gleba) lub pasożyty (najczęściej kręgowców)
• od kilku mm do kilku metrów
• spłaszczenie grzbieto-brzuszne
• symetria dwuboczna – czasem wyróżniona głowa
• pokrycie ciała: wór skórno-mięśniowy: jednowarstwowy nabłonek i kilka
warstw włókien mięśniowych (podłużne, okrężne i skośne)
• brak pierwotnej i wtórnej jamy ciała (Acelomata) – przestrzeń między
narządami wewnętrznymi wypełnia mezenchyma (parenchyma)
• układ pokarmowy prymitywny: ektodermalna gardziel, endodermalne
jelito - ślepo zakończone (brak odbytu); u pasożytów zredukowany
• układ wydalniczy: protonefrydialny z komórkami płomykowymi
• układ krążenia: BRAK
PŁAZIŃCE (PLATYHELMINTHES) CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
• wymiana gazowa: powierzchnia ciała
• układ rozrodczy: obojnaczy (gonady, przewody wyprowadzające [jajowody,
nasieniowody], gruczoły dodatkowe [żółtkowe], narząd kopulacyjny, macica)
• układ nerwowy: scentralizowany (parzysty zwój mózgowy i podłużne pnie
nerwowe połączone konektywami)
• rozwój: prosty lub z przeobrażeniem
• u pasożytów częsta przemiana pokoleń i wielka różnorodność postaci
larwalnych
• Świat: ponad 18 000 gatunków
• Polska: ok. 800 gatunków
Turbellaria – Wirki - CHARAKTERYSTYKA
• wolno żyjące (środowiska wodne – morskie i słodkowodne), rzadko
lądowe (wilgotna gleba)
• ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie, pokryte nabłonkiem rzęskowym
• w większości drapieżne
• duża zdolność regeneracyjna
• kilka mm – kilkanaście cm
• obojnaki o rozwoju prostym
Świat: ok. 3 000
gatunków
Polska: ok. 100
gatunków
• otwór gębowy po stronie brzusznej, jelito różnego kształtu, ślepo
zakończone – jego budowa jest podstawą podziału na:
• wirki bezjelitowe- otwór gębowy otwiera się bezpośrednio
do parenchymy
• wirki prostojelitowe – jelito jednogałęziste
• wirki trójjelitowe –jelito zbudowane z 3 pni
• wirki wielogałęziste
CLASSIS (GROMADA): Monogenea - Skrzelowce
CHARAKTERYSTYKA
• pasożyty – zewnętrznie lub w narządach otwierających się na zewnątrz
• związane z kręgowcami morskimi i słodkowodnymi (ryby, płazy, gady),
niektóre na skorupiakach i głowonogach
• ciało listkowate, pokryte nieorzęsionym oskórkiem, długości kilku mm
• zaopatrzone w narządy czepne: z przodu (PROHAPTOR) i z tyłu TARCZĘ
CZEPNĄ (OPISTHOHAPTOR) posiadająca przyssawki i haki
• obojnaki
• rozwój z przeobrażeniem bez zmiany żywiciela, larwa: onkomiracidium
• Świat: 1 500 gatunków
• Polska: ponad 100 gatunków
CLASSIS (GROMADA): Trematoda – Przywry
CHARAKTERYSTYKA:
• pasożyty narządów wewnętrznych i jam ciała kręgowców, rzadziej
bezkręgowców
• nieczłonowane, silnie spłaszczone grzbieto-brzusznie
• ciało od 0,5 do 10 cm, pokryte nieorzęsionym, elastycznym oskórkiem
• cykle życiowe z żywicielami pośrednimi
• obojnaki
• aparat czepny w postaci przyssawek: gębowej i brzusznej
• otwór gębowy otoczony przyssawką, gardziel i rozwidlone jelito
• pojedynczy otwór wydalniczy
• Świat: 11 000 gatunków
• Polska: ponad 300 gatunków
CLASSIS (GROMADA): Cestoda – Tasiemce
CHARAKTERYSTYKA:
• pasożyty wewnętrzne o najwyższym
stopniu przystosowania
• ciało członowane, spłaszczone
główka
grzbieto-brzusznie, pokryte
szyjka
oskórkiem
• uwsteczniony ukł. pokarmowy i
narządy zmysłów
• 0,5 mm do kilku metrów
• osobniki dojrzałe żyją głównie w
jelitach (dużo pokarmu + szybki
wzrost)
• ukł. wydalniczy: naczynia boczne
połączone naczyniami poprzecznymi
• ukł. nerwowy: zwoje mózgowe i
pnie nerwowe podłużne
• ukł. rozrodczy: obojnaczy
• Świat: ok. 3 400 gatunków
• Polska: 270 gatunków ( w tym 169
związanych z wodą)
strobila
proglotydy
Różnorodność biologiczna – bezkręgowce
NICIENIE - NEMATODA
TYP: Nematoda - Nicienie
• zasiedlają różne środowiska: morskie, słodkowodne, pasożyty;
najliczniej w glebie
• ciało wydłużone, nitkowate, bez wyodrębnionej głowy; część ciała za
odbytem – ogon; ruch poprzez wyginanie ciała na boki
• pokrycie ciała: wór skórno-mięśniowy (oskórek + hypoderma z wałkami
hypodermalnymi + mięśnie podłużne)
• pierwotna jama ciała wypełniona płynem (hydroszkielet)
• ukł. pokarmowy: cewkowaty: gardziel, jelito proste, odbyt
• ukł. rozrodczy: rozdzielnopłciowe, narządy cewkowate:
• SAMICA: parzyste: 2 jajniki – 2 jajowody – 2 macice – 1 pochwa
• SAMIEC: nieparzyste: jądro – nasieniowód – przewód wytryskowy –
kloaka – narząd kopulacyjny
•ukł. wydalniczy: 1-2 komórki olbrzymie, czasem w postaci długich kanałów,
bez własnych przewodów wyprowadzających
TYP: Nematoda – Nicienie
• ukł. nerwowy: pierścień okołogardzielowy + 6– 8 pni nerwowych
• brak układu krwionośnego i oddechowego
• narządy zmysłów: szczeci, brodawki, jamki zmysłowe
• rozdzielnopłciowe z zaznaczonym dymorfizmem płciowym (samce mniejsze z
zawiniętym ogonem), rzadko obojnaki
• rozwój: larwy 4-krotnie liniejące; u pasożytów postać inwazyjna z zachowaną
wylinką jako osłoną
• Świat: 12 000 gatunków
• Polska: ponad 1000 gatunków
Różnorodność biologiczna – bezkręgowce
ROTATORIA - WROTKI
TYP (PHYLUM): ROTATORIA - WROTKI
• cechą charakterystyczną dla całej grupy jest występowanie APARATU
WROTKOWEGO – składa się z dwóch pasm rzęsek:
• zewnętrznego (cingulum)
• wewnętrznego (trochus)
• rzęski poruszają się w przeciwnych kierunkach
TYP (PHYLUM): ROTATORIA - WROTKI
• ukł. pokarmowy – otwór gębowy  jama gębowa  gardziel z aparatem
żującym (MASTAX)  przełyk  żołądek jelito  pęcherz kloakalny 
kloaka
• ukł. wydalniczy – protonefrydialny, w postaci dwóch rurek uchodzących do
pęcherza kloakalnego
• ukł. nerwowy – 3 zwoje nerwowe: mózgowy, mastaksowy i nożny
połączone pasmami nerwowymi
• narządy zmysłów: plamki oczne (odcinek głowowy lub tylna część ciała)
oraz szczeciny czuciowe aparatu wrotnego
• ruch: „nóżka” u gatunków pływających pełni funkcję steru, u gatunków
osiadłych ma budowę teleskopową i służy do przyczepiania się do podłoża
(opatrzona może być pazurami z gruczołami cementowymi i palcami)
• Świat: ok. 2 000 gatunków
• Polska: ok. 550 gatunków