Transcript pobierz - Seminarium "Dobre rządzenie"

SEMINARIUM DOBRE RZĄDZENIE
Kraków, 20 Listopada 2013
Zarządzanie miastami w warunkach
gospodarki kreatywnej
Michał Kudłacz, Paulina Mazur-Kurach, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Plan prezentacji
1. Dlaczego układy zurbanizowane mają znaczenie dla
2.
3.
4.
5.
6.
gospodarki?
Typy układów zurbanizowanych.
Polityka rozwoju miast: istota zagadnienia.
Miasta z pięciu perspektyw.
Zarządzanie rozwojem miast. Próba ustalenia form,
przyczyn i kierunków działań.
Czym są metropolie kreatywne i dlaczego nie spotkamy
ich w Polsce?
Cele i hipotezy do analizy
Cel analizy:
Przegląd narzędzi zarządzania publicznego służących
rozwojowi miasta i podnoszenia jakości życia mieszkańców;
stylów zarządzania miastami, jak również efektywności w
zakresie wykorzystywania potencjału polskich miast.
Hipoteza badawcza:
•Polskie metropolie nie wykorzystują w pełni zasobów
rozwojowych, albo też, system administracji publicznej jest
barierą rozwoju.
Fakty na temat miast-metropolii wg
Banku Światowego i OECD
•
1 miliard mieszkańców w XIX wieku, 3 miliardy w 1960 r. (30% ludność miejska),
6 miliardów w 2000 r. (47% ludność miejska), ok. 9 miliardów w roku 2050 (ok.
70% ludność miejska).
•
Co tydzień ludność miejska na świecie powiększa się o około milion
mieszkańców.
•
Bank Światowy prognozuje, że miasta w roku 2050 będą siedzibą innowacji i
potencjału oraz siedliskiem ubóstwa i osób społecznie wykluczonych.
•
Według OECD, KE i BŚ miasta zapewniają ekonomiczną stabilizację, są
nośnikami potencjału. Wytwarzają znaczną część PKB, potencjału wiedzy i
kapitału ludzkiego. Nakłady na sektor przedsiębiorczości, bankowy,
ubezpieczeniowy, konsultingowy, B+R i innowacji stanowi przeszło 80%
nakładów światowych.
Mapa 1. Populacja miejska poszczególnych państw świata
Cechy miasta i metropolii
•Miasto delimitowane poprzez kryteria demograficzne
•Miasta delimitowane przez pryzmat kryteriów ilościowych.
•Nie każde miasto jest metropolią, ale…
•Metropolia siedzibą wytwórczości potencjału. Jeśli nie ma go w metropoliach….
siedzibą
i pozarządowej.
•Metropolia
największych
instytucji
sfery
publicznej,
prywatnej
•Obecność funkcji metropolitalnych.
•Wysoce efektywne środowisko.
•Wysoki rozwój infrastrukturalny.
•Doskonałość świadczonych usług.
•Metropolia kreatywna wyższą formą funkcjonalną nie morfologiczną od „regularnej”
metropolii.
Polityka rozwoju miast
•Mechanizm
rynkowy
•istota (samokreacja).
•niedoskonałości (efekt polaryzacji, nierówności, zjawisk
niekontrolowanych).
•Mechanizm
interwencyjny
•funkcja korygująca.
•funkcja uzupełniająca (np. zapewnienie bezpieczeństwa
publicznego).
•funkcja wzmacniająca naturalne sygnały rozwojowe.
Pięć sposobów postrzegania miast
1.
2.
3.
4.
5.
Miasto z perspektywy sieci globalnej.
Miasto z perspektywy polityki państwa.
Miasto z perspektywy polityki regionalnej.
Obszar metropolitalny.
Zarządzanie rozwojem miast z perspektywy władz
lokalnych.
Miasto z perspektywy sieci
globalnej
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Miasto węzłem przepływu potencjału. „Grypa USA”.
Zasięg funkcji metropolitalnych wyznacznikiem miejsca na
mapie konkurencyjności.
Globalizacja i metropolizacja oznacza polaryzację.
Nowe znaczenie rynków zbytu i polityki informacyjnej.
OECD i BŚ postrzegają miasta jak siedlisko kłopotów i
szansę na ich rozwiązanie. „Insiderzy” i „outsiderzy”.
Polityka spójności a rozwój regionów poprzez bieguny
rozwoju.
Pamiętając o uwarunkowaniach kontekstowych
1.
Globalizująca się przestrzeń metropolitalna (wzrost
znaczenia usług, ale w coraz większym stopniu wiedzy,
innowacji, kreatywności i informacji. Liberalizacja,
westernelizacja, unifikacja...). Globalny kryzys finansowy.
2.
Metropolizacja oznacza wzmagający się udział ośrodków
metropolitalnych w dynamizowaniu danego obszaru, ale
również wzrost znaczenia metropolii, który prowadzi do
polaryzacji potencjału i wyraźnego podziału na
„lokomotywy” i „wagony”.
Mapa 2. Metropolie na świecie zamieszkujące co najmniej 1 milion
mieszkańców
Mapa 3. Najważniejsze bezpośrednie połączenia metropoliametropolia na świecie
Mapa 4. „Niebieski Banan” – korytarz terytorialny skupiający istotną
część metropolitalnego potencjału Europy.
Mapa 5. Gęstość zaludnienia Europy – dominacja „Niebieskiego
Banana”
Miasto z perspektywy polityki
państwa
1. Metropolie zwierciadłem potencjału gospodarek
narodowych.
2. Sieć osadnicza Polski. Czy może służyć do
zbudowania przewagi konkurencyjnej?
3. Miasto w SRK, KPZK, KSRR.
4. Model polaryzacyjno-dyfuzyjny a polityka rozwoju
miast i regionów. Konkurowanie a wyrównywanie.
Mapa 7. Mapa istotności i powiązań polskich metropolii
Miasto z perspektywy polityki
regionalnej.
1. Czy władze regionalne powinny cieszyć się z
obecności silnego ośrodka metropolitalnego?
Wewnątrzregionalna polaryzacja potencjału.
Model grawitacji potencjału.
2. Drenaż potencjału a teoria spill-over.
3. Regiony ekonomiczne a podziały administracyjne.
4. Tworzenie kanałów dyfuzji potencjału.
Mapa 8. Wpływ metropolii na otoczenie regionalne – województwo
mazowieckie
Mapa 9. Regiony węzłowe w teorii
Obszary metropolitalne
1. Teoria rozlewania się potencjału. Położenie ma
znaczenie.
2. Rosnące znaczenie obszarów metropolitalnych w
świecie.
3. Ustawa metropolitalna a administracyjne obszary
metropolitalne.
4. Obszary metropolitalne – problemy z koordynacją
polityki.
Mapa 10. Obszar metropolitalny i otoczenie dalsze Paryża
Zarządzanie rozwojem miast z
perspektywy władz lokalnych
1.
2.
3.
4.
5.
Formy sprawowania władzy.
Metropolia kreatywna. Szczególny rodzaj metropolii?
Zjawiska towarzyszące: m.in.: urban sprawl, miasta
kurczące się.
Metropolie kreatywne w Polsce?
Modele zarządzania publicznego a specyfika obszarów
wielkomiejskich.
Nadrzędne zadania samorządu
miast
1. Zapewnianie zbiorowych potrzeb obywatelskich
celem nadrzędnym.
2. Rozwój przedsiębiorczości, turystyki, podnoszenie
jakości życia mieszkańców miasta i OM
(konkurowanie, mobilność potencjału).
3. Uzupełnianie i wzmacnianie procesów żywiołowych
(planowanie rozwoju).
Modele zarządzania publicznego
1. Biurokracja
–
równość
i
przejrzystość
w
cieniu
efektywności.
2. Menedżeryzm – miasto przedsiębiorstwem spełniającym
oczekiwania swoich „klientów”.
3. Współrządzenie – władze samorządowe nie są „alfą i
omegą”. Idea zarządzania interaktywnego.
4. Zarządzanie kreatywne – zarządzanie otwarte ze
zdolnością do wykorzystania potencjału niematerialnego.
Instrumenty, procedury, mechanizmy władz
miasta wykorzystywane do rozwoju
•Narzędzia wzmacniające potencjał ludzki: element istotny z punktu
widzenia podnoszenia konkurencyjności miast. Ilość i jakość zasobów
ludzkich. Miasto musi współdziałać z instytucjami odpowiedzialnymi za
kreowanie zasobów ludzkich.
•Narzędzia wzmacniające kapitał infrastrukturalny: Element kluczowy dla
podnoszenia konkurencyjności miasta: infrastruktura funkcjonalna i
służąca wprost przedsiębiorstwom.
•Narzędzia kreatywne: rozpoznawanie, pielęgnowanie, przyciąganie,
wspieranie, inspirowanie talentów , aby móc zainspirować twórczych ludzi i
kreatywne organizacje do rozwoju.
Czy istnieją style zarządzania miastami w Polsce?
1.
Styl ofensywny a styl defensywny.
2.
Styl interaktywny a styl imperatywny.
3.
Styl pasywny a styl ekspansywny.
4.
Styl narcystyczny.
5.
Formy zachowań menedżerskich.
W kierunku gospodarki kreatywnej
A.
Nastąpiły fundamentalne przemiany dotyczące każdego aspektu funkcjonowania miast.
Oznacza to, że prawdopodobnie rozwiązania stosowane od lat 80-tych XX w., przestały
być obecnie aktualne.
B.
Rozwój kreatywny obejmuje zasoby „miękkie”: kulturę, wiedzę, postawy, nieszablonowe
pomysły do tworzenia klas kreatywnych: władz samorządowych, obywateli i
przedsiębiorców.
C. Należałoby na nowo przeanalizować czynniki wytwórcze zwracając uwagę na elementy
trudne do skwantyfikowania. Poszukiwanie zasobów rozwojowych w oparciu o nowy
paradygmat.
D. Koncepcja rozwoju miast to rozsądny kompromis pomiędzy ograniczeniami
wynikającymi z przepisów prawa i elementów rynkowego i kreatywnego zarządzania
rozwojem.
Miasto kreatywne to…
1. miasto, które jest marką i posiada własną osobowość.
2. otwarte miasto z otwartym stylem zarządzania.
3. miejsce z potencjałem w zakresie kultury, który stymuluje
społeczeństwo.
4. miejsce gdzie istnieje duża podaż wiedzy.
5. miejsce życia społeczeństwa obywatelskiego, aktywnego i
otwartego. Wysoka wartość kapitału społecznego.
6. miejsce,
gdzie władze samorządowe dostrzegają
niematerialny potencjał rozwojowy.
Mapa 11. UKŁAD PARTNERSKI PRZY PLANOWANIU ROZWOJU MIASTA
Uczelnie,
instytuty
naukowobadawcze
Samorząd
wojewódzki
NGOs
Instytucje
transferu
technologii*
*
Władze
samorządowe miasta
Ważne w
skali miasta
podmioty
gospodarcze
Instytucje
otoczenia
biznesu
** - instytucje proponowane do wykreowania
Mankamenty zarządzania miastem i bariery
kontekstowe
•Niska jakość prowadzonych dialogów: administracja publiczna-obywatele, ośrodek
naukowy, przedsiębiorcy.
•Potrzeba zręczności, menadżeryzmu, kreatywności władz miast, ale również
nieszablonowego myślenia i wykorzystania także niematerialnych zasobów miasta.
•Wspieranie przez system administracji publicznej samodzielnego myślenia jej
mieszkańców i kreatywnych pomysłów. System administracji publicznej bardziej
patrzy podejrzanie na nowe pomysły niż zachęca do ich tworzenia.
•Niekorzystne zmiany demograficzne na świecie.
•Zbyt kapitałochłonne zadania własne gmin.
•„Zamknięte” zarządzanie miastami.
Bariery rozwoju miast (2)
•Przesłanki do przeprowadzenia analizy:
Raport Hausnera pokazuje wiele luk i sprzeczności w prawie
określającym funkcjonowanie samorządów w Polsce, jak np. m.in..:
A. Brak ogólnokrajowych standardów wykonywania usług publicznych.
B. Myślenie o rozwoju swoich terytoriów w sposób bardzo tradycyjny i
zachowawczy, co prowadzi do nierozpoznania i niewykorzystania własnych
zasobów.
C.
Samodzielność finansowa miast została bardzo ograniczona (dochody
własne zostały zredukowane przez „janosikowe”, spadek wpływów z
dochodów własnych, kapitałochłonne zadania własne: np. edukacja w
Krakowie 40% budżetu - 2012).
Bariery rozwoju miast (3)
D. Ogromne rozpiętości w kosztach usług komunalnych.
E. Tworzenie planów rozwoju w sposób „gabinetowy”.
F. Brak mechanizmów koordynacji planowania społeczno-
gospodarczego, przestrzennego i finansowego.
G. Niedostateczne rozróżnienie w Ustawie specyfiki ośrodków
metropolitalnych na tle innych gmin.
H. Uzależnienie od Funduszy Strukturalnych.
I. Brak możliwości oparcia w pełni polityki rozwoju o zasadę
samodzielności -> możliwości stanowienia aktów prawa miejscowego.
Wnioski końcowe (1)
1.
Gminy w Polsce posiadają zbyt kapitałochłonne zadania własne,
albo też władze miast są w swoich działaniach za mało racjonalne,
co ogranicza możliwości ich rozwoju.
2.
Każde z miast posiada pewne zasoby oraz ograniczenia rozwojowe.
Najczęściej przełamywanie barier, wiąże się z kosztami
niemożliwymi do poniesienia przez samorząd, np., budowa
obwodnicy.
3.
„Urban sprawl” albo „cities shrink” to efekt nierynkowego działania
władz miast.
Czym jest amorficzny rozrost
przestrzeni?
Urban sprawl dotyczy niekontrolowanego przez władze
ośrodka metropolitalnego odpływu potencjału z miastardzenia do otoczenia, które w sensie administracyjnym
do miasta nie należy. Jest to zjawisko negatywne z
punktu widzenia władz metropolii, osłabiające
potencjał jakościowy, w tym finansowy ośrodka.
„Światło do nieba” nie jest punktem a rozproszonym
pociągłym lub kulistym kształtem.
Co wywołuje amorficzny rozwój
przestrzeni?
Urban sprawl dotyczy przede wszystkim dwóch podstawowych grup społecznych,
które w teorii, na podstawie różnych motywów decydują się zagospodarować
peryferia metropolii:
•
Bogaci mieszkańcy miasta poszukujący ciszy i spokoju.
•
Młodzi mieszkańcy metropolii na dorobku poszukujący mieszkania „na kredyt”.
•
Przybywający z obszarów niezurbanizowanych, pragnący korzystać z zasobów
metropolii.
•
Przedsiębiorcy poszukujący szans na obniżenie kosztów funkcjonowania.
•
Przedsiębiorcy poszukujący dużych terenów pod inwestycje (fabryki,
hipermarekty).
•
Przedsiębiorstwa korzystające w większości z zewnętrznych rynków zbytu.
Wnioski końcowe (2)
4.
Miasta zawsze będą ze sobą jednocześnie współpracować i konkurować,
szczególnie w warunkach zwiększającej się świadomości nt.
nieograniczonych potrzeb i ograniczonych zasobów. To wymusza kreatywne
postawy i działania.
5.
Mamy do czynienia z systemem naczyń połączonych: jeżeli punktem wyjścia
jest jakość życia mieszkańców miasta, to jest ona determinowana przez
poziom zarobków, pewność zatrudnienia i poziom zadowolenia z życia. Tak
więc przedsiębiorczość jest podstawą funkcjonowania miast. Należy tworzyć
warunki do rozwoju przedsiębiorczości: zasoby ludzkie (ilość i „jakość”
obywateli), infrastruktura funkcjonalna i dla rozwoju przedsiębiorstw, jakość
zarządzania publicznego, warunki finansowe oraz podaż wiedzy). Jest to
pole do popisu dla kreatywności władz publicznych.
Wnioski końcowe (3)
6.
Czy istnieją modele zarządzania miastami w Polsce? Owszem, ale w
ograniczonym zakresie. Istnieje model samorządowca, menedżera.
Charyzma prezydenta. Mandat społeczny daje dużo uprawnień. Model
zarządzania zależy od kreatywności władz, wiedzy rządzących i
umiejętności wyegzekwowania swojej woli.
7.
Nowe zarządzanie publiczne, governance, współrządzenie miastem
pokazują nowe ścieżki rozwoju poprzez elastyczne dopasowanie modelu
rządzenia do uwarunkowań i czynników i pełne wykorzystanie posiadanych
zasobów.
8.
Przykłady pokazują różny poziom zarządzania np. w kwestii przyciągania
kapitału zewnętrznego (np. Kraków-Wrocław, Kraków-Niepołomice).
Wnioski końcowe (4)
9.
Mocne przywództwo, poczucie celu, determinacja i odwaga wykroczenia
poza cykl polityczny wyznaczany wyborami, elastyczność działania i zmiana
nastawienia, aby inne podmioty, w tym obywatele byli uczestnikami
przemian, a nie ich biernymi odbiorcami.
10. Każde miasto posiada zasoby kulturowe. Należy je wyciągnąć przed nawias.
Kreatywne środowisko to miejsce, w którym elementy „twardej” i „miękkiej”
infrastruktury pozwalają wygenerować przepływ pomysłów i idei.
Środowiskiem może być określony budynek, ulica, itp..
11. Zarządzanie „falą urbanizacji” to zamknięty system planowania (budowa
przestrzeni funkcjonalnych). Otwarty system oznacza wykorzystywanie
wszelkich aktywów, w tym również: potencjału ludzi, zasobów kulturowych,
świadomości, komunikacji celem lepszego zarządzania finansami na rzecz
ludzi.
Wnioski końcowe (5)
9.
W Polsce brak jest wyraźnych przykładów metropolii kreatywnych ze
względu na następujące fakty:
•Niedostrzeganie potencjału wiedzy i innowacji dla rozwoju przedsiębiorczości.
•Niedostrzeganie potencjału kultury i kreatywności.
•Brak koordynacji mechanizmów planowania.
•Stosowanie modelu ofensywnego tam, gdzie to nieefektywne.
•Brak zaufania społecznego. Niska jakość kapitału społecznego. Niewielka ilość
inicjatyw publiczno-społecznych.
•Brak usystematyzowanej platformy współpracy sfery publicznej ze sferą nauki i
przedsiębiorczości.
•Nieefektywne
współpracy.
wykorzystanie
endogenicznego
potencjału
dla
rozwoju
sieci
[email protected]
Dziękuję za uwagę 