Transcript z1_-_wprowadzenie_do_problematyki_martin_dahl

Badanie potrzeb i opinii
społeczeństwa
Wprowadzenie do problematyki
Projekt :
„Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na
wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”.
Projekt współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Cele przedmiotu
Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę
pozyskiwania i analizy danych służących do projektowania
polityk publicznych, planowania strategicznego, planowania
reform i kampanii społecznych oraz oceny jakości
funkcjonowania agend rządowych, samorządowych oraz
organizacji pozarządowych wykonujących zadania publiczne.
Przedmiot koncentruje się na przekazaniu praktycznej wiedzy
dotyczącej źródeł i zasad gromadzenia danych oraz zasad
projektowania badań potrzeb i opinii społeczeństwa jako
istotnego elementu procesu zarządzania strategicznego w
jednostkach administracji publicznej.
Literatura podstawowa:
• E. Babbie "Podstawy badań społecznych", PWN 2009
• M. Szreder "Metody i techniki sondażowych badań opinii",
PWE 2009
• L. Anderson (i inni) "Analiza układów społecznych.
Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych",
SCHOLAR 2010
• Rejestry, bazy danych, administracyjne systemy
informacyjne, do pobrania:
www.stat.gov.pl/.../BIP_rejestry_bazy_systemy_2009_08010
9.rtf
Warunki zaliczenia:
• Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest przygotowanie
badania w grupie około 4-5 osobowej, a następnie
prezentacja i omówienie wyników przeprowadzonej
analizy w formie 15-20 minutowej prezentacji.
Organizacja zajęć
•
•
•
•
Zajęcia 1 – 24.02.2010
Zajęcia 2 – 03.03.2010 (ustalenie zespołów badawczych)
Zajęcia 3 – 10.03.2010 (przedstawienie propozycji badania)
Zajęcia 4 – 17.03.2010 (przedstawienie celu i schematu
badania oraz metodologii)
• Zajęcia 5 – 24.03.2010 (konsultacje)
• Zajęcia 6 – 31.03.2010 (prezentacja wyników badania: 6-7
grup)
• Zajęcia 7 – 07.04.2010 (prezentacja wyników badania: 3-4
grupy)
Raport z badania
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Specyfika problemu (diagnoza – dlaczego chcemy zbadać te, a nie inne
aspekty, problem? Co było inspiracją do badania?)
Określenie celu badania i grupy badawczej
Metoda (metodologia, np. wywiady, ankiety, rozmowy telefoniczne →
Uzasadnienie wyboru metody)
Planowany scenariusz (jak chcemy zrealizować dane zadanie, podział
obowiązków itd.)
Realizacja (Jak w rzeczywistości przebiegała realizacja badania?)
Odstępstwa od planu
Uzyskane rezultaty, efekty (co wynika z przeprowadzonego badania?)
Ocena koncepcji
Ocena realizacji
Ocena współpracy
Problemy
Korekta planu (alternatywne pomysły)
Wnioski
Potrzeby
• W ujęciu psychologicznym - mechanizmy wyzwalające i
regulujące zachowania człowieka; napięcie fizjologiczne lub
psychiczne wywołane jakimś brakiem wywołujące świadome lub
nieświadome dążenie do redukcji napięcia przez środki materialne i
duchowe
• W
ujęciu
socjologicznym
konsumpcja,
społeczne
uwarunkowanie poziomu i sposobu zaspokojenia potrzeb,
mechanizmy powstawania i modyfikowania potrzeb przez
społeczeństwo, wpływ konsumpcji na sytuację społeczną jednostek
i grup
• W ujęciu ekonomicznym - pobudzają aktywność człowieka i
określają popyt na dobra i usługi
Podstawowe założenia dotyczące potrzeb
• społeczeństwo jako źródło potrzeb
• możliwość zhierarchizowania potrzeb ze względu na ich
niezbędność dla istnienia i rozwoju człowieka  hierarchia celów i
zadań
• zmienność potrzeb stosownie do cyklu życia jednostki
• różnorodność potrzeb i zróżnicowany poziom aspiracji  brak
możliwości usatysfakcjonowania wszystkich  minimalny i
optymalny poziom zaspokojenia potrzeb jako miernik poziomu
zaspokojenia potrzeb
• możliwość empirycznego badania potrzeb za pomocą wskaźników
społecznych
• Subiektywizm i obiektywizm w kontekście pragnień i potrzeb
Klasyfikacje potrzeb człowieka
• potrzeby
– indywidualne
– społeczne
• potrzeby
– obiektywne – naturalne dla określonej fazy życia człowieka, jego
kondycji psychicznej i fizycznej oraz miejsca w systemie
społecznym, niezależnie od tego, czy są uświadomione przez
jednostkę czy nie
– subiektywne – zawsze uświadomione
• potrzeby
– materialne
– niematerialne
• potrzeby
– stałe – o zmiennym natężeniu w poszczególnych fazach życia
– zmienne – zależne od poszczególnych faz życia
O potrzebach społecznych możemy mówić w
następujących sytuacjach:
• takie same potrzeby jednostek występują powszechnie, a ich
zaspokojenie wymaga istnienia odpowiednich instytucji - o
potrzebach społecznych mówi się
– podczas analizy przyczyn powstania instytucji
– gdy instytucje nie zaspokajają potrzeb w oczekiwany sposób
• niezaspokojone potrzeby narastają do tego stopnia, że
uzasadniają rozwiązania instytucjonalne lub systemowe - o
potrzebach społecznych mówi się w przypadku odczuwanego
lub
uświadamianego
braku
pewnych
rozwiązań
instytucjonalnych
• niektóre instytucje społeczne są ograniczone funkcjonalnie
(ograniczenia,
braki
w
działaniu);
o potrzebach społecznych mówi się, gdy obserwowane
(odczuwane) są negatywne skutki funkcjonowania jakiegoś
systemu
Grupy potrzeb
Mierniki reprezentanty
Wyżywienie
-kaloryczność pożywienia
-spożycia białka na osobę dziennie
-spożycia białka zwierzęcego na osobę dziennie
Mieszkanie
-zaludnienie mieszkań
-samodzielność mieszkań
-jakość usług mieszkaniowych
Ochrona zdrowia
-dostępność usług leczniczych
-zgony z powodu chorób zakaźnych i pasożytniczych
-zgony osób poniżej 50 lat
Wykształcenie
-powszechność systemu szkolnego
-wydajność szkół
-liczba uczniów na jednego nauczyciela
Rekreacja
-czas wolny od pracy zarobkowej
-nakład czasopism
-abonenci radia i telewizji
Zabezpieczenie społeczne -nagła śmiertelność
-powszechność zabezpieczeń na wypadek choroby
-powszechność świadczeń emerytalnych i rentowych
Sposoby zaspakajania potrzeb:
• świadczenia organizowane przez rodzinę i grupy
nieformalne
• świadczenia ze środków publicznych kierowane na
zaspokojenie potrzeb indywidualnych
• świadczenia i usługi kupowane na rynku
Badanie potrzeb
• Główny cel badań:
–
–
–
–
wskazanie grup wymagających ingerencji polityki społecznej
zbadanie skutków działań polityki społecznej
Ustalenie poziomu zaspokojenia potrzeb w skali jednostki i grupy
Uzyskanie informacji o obecnych pragnieniach, preferencjach,
hierarchii wartości jednostki i grupy
• Przedmiot badań:
– potrzeby odczuwane przez grupy społeczne
– potrzeby obiektywne wynikające z funkcjonowania
społecznych
instytucji
• Podział badań:
– jakościowe – jak są zaspokajane potrzeby
– ilościowe – pozostałe kwestie związane z zaspokajaniem potrzeb
Sposoby pomiaru poziomu zaspokojenia potrzeb
• Wskaźniki społeczne – pomiar zaspokojenia poszczególnych
wymiarów potrzeb podstawowych oraz poszczególnych
potrzeb pośrednich
• Wskaźniki ekonomiczne – pomiar ogólnego stanu
zaspokojenia potrzeb bytowych i kulturalnych, tj. dobrobytu, z
pomocą koncepcji dochodu narodowego
• Podejścia łączące – wskaźniki ekonomiczne (PKB na głowę) i
wskaźniki społeczne (np. przeciętne dalsze trwanie życia)
Dane wykorzystywane przez politykę
społeczną do diagnostyki potrzeb
• Statystyki spożycia, analiza budżetów gospodarstw
domowych, budżetu czasu pracy, badanie stanu zdrowia,
dostępność do wykształcenia, warunki mieszkaniowe,
minimum socjalne itd.
• Wyniki spisu ludności, raporty, monograficzne badania
statystyczne (np. sytuacja kobiet)
• Badania empiryczne z wykorzystaniem metod
socjologicznych (np. badanie opinii publicznej)
Ograniczenia badań
• nie obejmują wszystkich potrzeb
• z reguły posługują się danymi uśrednionymi dotyczącymi
poszczególnych zagadnień w skali społecznej
• brak danych o całościowej sytuacji życiowej
• brak danych o wpływie zaspokojenia lub nie jednych potrzeb na inne
Wskaźniki społeczne:
• Wskaźnik społeczny to subiektywna lub obiektywna miara
związana teoretycznie z badaną kategorią poziomu, jakości
i godności życia
• System wskaźników społecznych to zbiór wskaźników
społecznych adekwatnych do warunków społecznych i
gospodarczych, które służą formułowaniu programów
społecznych i ocenie skuteczności ich realizacji.
Wielkości progowe wskaźników
• minimalny – społeczeństwo żyje na granicy minimum
egzystencji (potrzeby materialne) i nie ma potrzeb
kulturowych
• optymalny = maksymalny – stan pełnego zaspokojenia
potrzeb; najwyższy stopień rozwoju społeczno –
gospodarczego