Transcript Тема:

Тема:
Табигатьнең җан авазы
(Сөйләм теле үстерү дәресе)
Абунагимова Г.М.
Максат:
 1.Табигатькә, барлык тереклек
ияләренә хөрмәт, мәрхәмәтлелек хисе
тәрбияләү.
 2.Укучыларның дөньяга карашларын
киңәйтү,экологик тәрбия бирү
табигатебезне яратырга, сакларга
өйрәтү.
 3.Укучыларның бәйләнешле сөйләмен
үстерү.

Эпиграф:
”Мин чәчәк өздем-ул шиңде.Мин күбәләк тоттымул минем учымда җан бирде.Шул вакытта мин
матурлыкка йөрәк белән генә кагылырга мөмкин
икәнлеген аңладым”.
Е.Прасолов ,,В
с красотой”
 союзе
Эпиграф:
I. Оештыру.
II. Сүзлек эше (сүзләрне укыгыз, тәрҗемәсен табыгыз).
Табигать
долг
Иген
заботится
Терлек
век
Казылма байлыклар
хлеба
Буыннар
вредный
Кайгыртырга
полезные ископаемые
Гасыр
скот
Зарарлы
отравляется
Кими
природа
Бурыч
уменшается
Агулана
поколения






Текстны уку, тәрҗемә итү.
Син - табигать баласы.Табигать - ул синең әйләнә-тирәң. Кояш,
болытлар,су,ком,таш,хайваннар һәм үсемлекләр - барысы бергә
табигать дип атала. Кеше үзенә кирәк әйберләрне табигатьтән ала.
Иген, яшелчә һәм җиләк- җимешләр үстерә.Терлек үрчетә.
Җир астыннан казылма байлыклар чыгаралар.Елга һәм күлләрдән
балык тоталар.Урман-кырлардан гөмбә һәм җиләк җыялар.
Табигать бай, ләкин аны сакларга кирәк. Кешеләр кешелек
турында, алдагы буыннар турында кайгыртырга тиешләр. Җир
шарында барлык кешеләр дә гасырлар буе уртак бер максат белән
яшиләр: ул табигатьне саклау!
Җир безнең уртак йортыбыз. Без елгаларда һәм күлләрдә суның
чиста,күкнең аяз, һаваның саф булуын телибез. Моның өчен
планетабызны сакларга кирәк. Юкса, әйләнә-тирәбездәге тереклек
юкка чыгарга мөмкин.
Кызганычка каршы, бүген кешелек зур куркыныч алдында тора.
Табигать төрле зарарлы радиоактив матдәләр белән агулана,
суларыбыз пычрана, үсемлекләр, җәнлекләр кимегәннән-кими.
Табигатьне пычрату – ул гасыр чире. Табигатьне пычратучыларга
каршы көрәшү – һәркемнең изге бурычы.
Сорауларга җавап бирегез.





Нәрсә ул табигать?
Кеше табигатьтән нәрсәләр ала?
Җир шарында кешеләр нинди максат
белән яшиләр?
Кешелек алдында нинди куркыныч тора?
Ни өчен табигатьне сакларга кирәк?
Сүзләр һәм сүзтезмәләр
белән җөмләләр төзегез.






Кеше
Җир астыннан
ала.
Елга һәм күлләрдән
Кешелек
Табигать
Табигатьне саклау
балык тоталар
үзенә кирәк әйберне табигатьтән
казылма байлыклар чыгаралар.
изге бурыч.
зур куркыныч алдында тора.
төрле зарарлы радиоактив
матдәләр белән агулана.
Кызыл китап






“Кызыл китап” нәрсә соң ул?
Кызыл китап – аерым
саклауга мохтаҗ
хайван, үсемлек, гөмбә
төрләре кергән рәсми
белешмәлек.
1) Шигырьне
сәнгатьле уку.
2) Сүзлек эше.
аерым саклауга
мохтаҗ – здесь:
нуждающиеся в
особой защите
рәсми белешмәлек –
официальный
справочник
Сорауларга җавап бирегез:
Светофорның кызыл төсе – нәрсәне аңлата?
Ни өчен бу китап “Кызыл китап” дип атала?
Ул нинди мәгънә аңлата?
Кызыл китапка үсемлекләрнең, хайваннарның нинди
төрләре кертелгән?
“Кызыл китап” ның игътибар үзәгендә нинди девиз
тора?
Бу китапны кемнәр язган?
Ни өчен автор бу китапның авторы - табигать үзе ди?








Укыгыз, рус теленә тәрҗемә итегез.
Шомланырлык хәлләр ул:
соңгы тапкыр очкан кош,
соңгы тапкыр йөзгән балык,
соңгы тапкыр сикергән бака,
соңгы тапкыр чәчәк аткан гөл,
соңгы тапкыр сулаган җәнлек,
соңгы тапкыр үскән гөмбә...






Татарча әйтегез:
птица, которая летает в последний раз –
соңгы тапкыр очучы кош
рыба, которая плавает в последний раз –
лягушка, которая прыгает в последний раз
цветок, который цветёт в последний раз –
бабочка, которая летает в последний раз –
птица, которая дышит в последний раз –
Табышмаклар иленә сәяхәт.
Язын шаулый, җәен җиләсләндерә, көзен сыйлый ,
кышын җылыта. Нәрсә ул? (Урман.)
 Кышын да, җәен дә бертөсле кием кия. (Чыршы,
нарат).
 Ап-ак күлмәген кигән,
Күлмәгенә тап тигән.
- Җәй башында җиләгемне
Авыз итәрсез, дигән. (Каен җиләге)
 Нинди агач җилсез дә шаулый? (Усак.)
Иелә, бөгелә,
Ак мамыгы түгелә;
Кара күзе күренә. (Шомырт.)


Нәрсә соң ул туган ил?

туган як
туган ил
туган төбәк
туган җир
туган туфрак
Әти, әни,әби,бабай
сеңел, эне
йорт
урам
шәһәр
авыл
сулаган һавам
басып торган җирем
Бакай авылы
Северный районы
Россия















Нәрсә ул туган ил? –
 Ул синең әтиең, әниең, апаң, энең,
сеңлең, әбиең, бабаң. Ул – синең туган,
яшәгән йортың, урамың, шәһәрең,
авылың. Ул – синең сулаган һаваң, басып
йөргән җирең. Безнең барыбыз өчен дә
газиз туган илебез – Бакай , Тургай,
Зирекле, Якты-Күл авыллары, Северный
районы, Россиябез.

Безнең туган җиребез
нәрсәләргә бай?

Безнең туган җиребез
урманнарга,
чишмәләргә, тауларга
бай.

Диалоглар төзү :
“Дару үләннәре”
“Чишмәләр”,
“Урманнар”


















Укытучы сүзе
Укытучы: Халкыбыз “Үз илең – Гөлстан”, ди. Әйе, туган илне
ярату – иң изге, иң олы хис. Әйдәгез, туган илнең якынлыгы,
газизлеге турындагы мәкальләрне искә төшерик:
Җире - суы бар җирен сөйләр,
Иле – йорты бар илен сөйләр,
Иле-йорты юк ниен сөйләр?
Туган илдәй ил булмас,
Туган җирдәй җир булмас.
Туган туфракка баскан эз суынмый.
Үз илем – үземә алтын.
Туган илнең әреме дә хуш исле.
Алтын- көмеш яуган җирдән туган – үскән ил артык.
Рәхәт булса да торган җир, сагындыра туган ил.
Туган илдә яшәмәгән яшәү кадерен белмәс.
Былбылны алтын читлеккә япсаң да, үз тирәген сагынып сайрар.
Ачтан үлсәң дә, туган илеңне ташлама.
Иленнән аерылган –
Канаты каерылган.
Һәр гөл үз сабагында чәчәк ата.
Сәнгатьле уку
Минем бабам табигатьне яттан белгән.
Серләшкән ул гөлләр белән – гөл телендә,
күлләр белән – күл телендә,
... үз телендә...
Минем бабам табигатьне яттан белгән.
Сөйләшкән ул җилләр белән – җил телендә,
... үз телендә ...
Минем бабам табигатьне яттан белгән.
Аңлашкан ул күкләр белән – күк телендә,
кош телендә,
... үз телендә ...
 Җир
хартиясе турында
презентация материалы
өстендә эш.
 Тест
биремнәре өстендә эш.
 Йомгаклау
Тест биремнәре:
1. Фигыльне нишләмәсеннәр? формасына куеп язып
бетерегез.
 чишмәләргә чүп-чар сал----------------------------------- кошларга таш ат-------------------------------------------- бөҗәкләрне, балыкларны үтер---------------------------- табигатькә зарар китер--------------------------------------2. Фигыльләрне нишләмәс иде? формасына куеп язып
бетерегез.
 сулар пычран----------------------------------------------------- һава агулан-------------------------------------------------------- балыклар үл--------------------------------------------------- табигатькә зарар китер------------------------------------ тереклек ияләре рәнҗе------------------------------------------
3.Русча тәрҗемәсен табыгыз.
Кешеләр эчә торган су - воздух,которым дышат
люди.
 Кешеләр сулый торган һава - вода,которую
пьют люди.
 Кешеләр яши торган урыннар.-места,где живут
люди.
4.Фигыльләрне нишләр өчен? формасына куеп,
кыска җаваплар языгыз.

Һава нишләр өчен кирәк?-----------------
Су нишләр өчен кирәк? -----------------

5.Фигыльне нишләмәсеннәр? формасына куеп язып
бетерегез.Тәрҗемә итегез.
чишмәләргә чүп-чар сал-----------------------------------------------------------------------------бөҗәкләрне,балыкларны үтер----------------------------------------------------------------------------------------------табигатькә зарар китер--------------------------------------------------------------------------------------------------------6.Фигыльләрне нишләмәс иде? формасына куеп язып
бетерегез.Тәрҗемә итегез.
сулар пычран----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------һава агулан---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------балыклар үл----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------табигатькә зарар китер-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------тереклек ияләре рәнҗе--------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------















