Transcript 1.Сыйфат фигыль

Сыйфат фигыль.
Үткән заман сыйфат фигыль.
7нче сыйныфта татар
теленнән үткәрелгән ачык-
Орфоэпик күнегүләр.
Ж авазының артикуляциясе.
Жа - аж
ыж -
багаж
гараж
ыж-лый
выжлый
жу-
журнал
жи-
жираф, жилет
Жираф гаражда яшәми, ул зоопаркта яши.
Җ авазының артикуляциясе.
Җа-
җай
җә
җәй
Җо-
җомга
җө
җөй
Сүзлек өстендә эш
Үткәнен белмәгән
халыкның киләчәге юк.
У народа, не знающего свое
прошлое, нет будущего.
Сөйгән (яраткан)
любимый
Сыйфат
Сыйфат предметның билгесен, төсен, тәмен,
формасын белдерә һәм нинди? дигән сорауга
җавап бирә.
Җөмләдә сыйфат аергыч булып килә.
Урманда төрле матур чәчәкләр үсә.
Азат кызыклы китап укый.
Кышын ак кар ява.
Фигыль
Фигыль предметның эшен,
хәрәкәтен, хәл-торышын белдерә
һәм нишли? нишләде?
нишләгән? нишләр? нишләячәк?
дигән сорауларга җавап бирә.
Яза, укый, эшли, әйтә;
Фигыль төркемчәләре
1. Хикәя фигыль
наклонения)
(Глагол изъявительного
2. Боерык фигыль (Глагол повелительного
наклонения)
3. Шарт фигыль
(Глагол условного наклонения)
Затланышлы фигыльләр
(зат-сан белән төрләнүче)
1.Хикәя фигыль
2.Боерык фигыль
(кил! )
3.Шарт фигыль
(килсә)
(килә,килде, килер)
Сыйфат
фигыль
вакытта сыйфат һәм
Бер үк
(Причастие)
фигыль мәгънәсенә ия булган
сүзләр сыйфат фигыль дип
атала.
Ул предметның билгесен аның
эше, хәрәкәте буенча белдерә.
Сыйфат фигыль нинди? ни
эшләүче? ни эшләгән?
Причастие
Причастие - особая форма глагола, которая
обозначает признак предмета по действию и
отвечает на вопросы какой? какая? какое? какие?
Упавший лист
Спящая девочка
Заросшее камышами озеро
Увядший цветок
Сыйфат фигыльнең заман формалары
Заманы
Кушымчалары
Үткән заманда
-ган/-гән
-кан/-кән
Хәзерге
Киләчәк
1)
заманда 2)
–учы/ -үче
-а/-ә; -ый/ -и торган
заманда 1) -ачак/-әчәк; -ячак/-ячәк
2) -асы/-әсе; -ыйсы/ -исе
3) -ар/-әр; -ыр/-ер; -р
Юклык формасы
-ма- ган
-мә- гән
(укы-ма-ган)
-ма-учы/-мә-үче
-мый /-ми торган
Ук(ы)-учы , эшлә-үче
-ма-ячак/-мә-ячәк
-мый-сы/- ми-се
-мас/ -мәс
Мисаллар
Укыган (укы- ма- ган) китап,
Эшләгән (эшлә-мә-гән) эш,
үс-кән (үс-мә-гән) агач
Азат – ук(ы) учы (укы- маучы) малай,
ук(ы)ый (укы-мый) торган
бүлмә.
Укыячак (укы-ма-ячак)
китап,
Килер ( кил-)мәс) кунак,
эшл(ә)исе эш
“Үткәнен белмәгән халыкның киләчәге юк”.
Белемнәрне
 Нәрсә
ул татар халык
актуальләштерү
авыз иҗаты?
Халыкның телдән
сөйләнә торган поэтик
әсәрләре (фольклор)
 Татар халык авыз
иҗаты әсәрләренең
төрләре нинди?
Әкиятләр,
табышмаклар,
мәкальләр, әйтемнәр,
бәетләр, мөнәҗәтләр һ.б.

Для правки структуры
щелкните мышью

Второй уровень
структуры

Третий уровень
структуры

Четвёртый
уровень
структуры
 Пятый
уровень
структуры
Әйтем
Әйтем - нинди дә булса тормыш күренешенә
читләтеп (образлы итеп) бәя биргәндә кулланыла
торган сүз әйләнмәсе.
Иле барның – теле бар.
Җәннәт- аналарыгызның аяк астында.
Алма агачыннан ерак төшми.
Үткәнен белмәгән халыкның киләчәге юк.
Үткәнен белгән халыкның киләчәге бар.
Сыйфат фигыльнең заман формалары
Заманы
Кушымчалары
Юклык формасы
Үткән
-ган/-гән
-кан/-кән
-ма- ган
-мә- гән
(укы-ма-ган)
заманда
Хәзерге
1)
–учы/ -үче
2)
-а/-ә; -ый/ -и торган
-ма-учы/-мә-үче
заманда
Киләчәк
заманда
Мисаллар
Укыган (укы- ма- ган)
китап,
Эшләгән (эшлә-мәгән) эш, үс-кән (үсмә-гән) агач
Азат – ук(ы) учы
(укы- ма-учы) малай,
-мый /-ми торган
ук(ы)ый (укы-мый)
Ук(ы)-учы , эшлә-үче торган бүлмә.
1) -ачак/-әчәк; -ячак/-ячәк
2) -асы/-әсе; -ыйсы/ -исе
3) -ар/-әр; -ыр/-ер;
-р
-ма-ячак/-мә-ячәк
-мый-сы/- ми-се
-мас/ -мәс
Укыячак (укы-маячак) китап,
Килер ( кил-)мәс)
кунак,
эшл(ә)исе эш
Мәкаль
Мәкаль- тормыштагы төрле гыйбрәтле
күренешләрне гомумиләштереп, тапкыр әйтелгән
фраза, сүзтезмә.
Калган эшкә кар ява. (Мәкаль)
Мәкаль - сүзнең җиләге.
Мәкальсез сүз – тозсыз аш.
Белем чишмәсе- китап.
Яратып эшләнгән эш куаныч китерер.
Әнием турында
Иң матур юллар –
Син йөргән юллар.
Иң тәмле сулар –
Син биргән сулар.
Иң йомшак куллар –
Син сөйгән куллар.
Иң якты моңнар –
Син белгән моңнар.
Исемләшкән сыйфат фигыльләр
Әгәр сыйфат фигыль үзен ачыклый торган сүздән
башка килсә, ул исемләшә. (Килеш, тартым,
берлек-күплектә була).
Тырышкан табар - ташка кадак кагар. (Мәкаль)
Тырышкан – фигыль,затланышсыз сыйфат фигыль,
барлыкта,үткән заманда, берлек санда, баш
килештә, тартым белән төрләнмәгән, ия.
Тест биремнәре
1. Сыйфат фигыль нәрсәне белдерә:
а)предметның билгесен; ә) предметның эшен, хәрәкәтен, хәлен;
б)предметның билгесен аның эше, хәрәкәте буенча белдерә.
2. Үткән заман сыйфат фигыль нинди кушымчалар ялганып ясала?
а) –учы, -үче; ә) –а, -ә, -ый, -и + торган ярдәмче фигыле;
б) –ган, -гән, -кан, -кән.
Татар халык авыз иҗаты. Җырлар
И туган тел! Һәрвакытта
Ярдәмең белән синең
Кечкенәдән аңлашылган
Шатлыгым, кайгым минем. (Г. Тукай)
И туган тел! Синдә булган
Иң элек кылган догам:
Ярлыкагыл, дип, үзем һәм
Әткәм- әнкәмне, ходам! (Г. Тукай)
Китми күңелемнән минем һич
Шул сөекле илкәем.
Анда минем сөйгән халкым,
Анда сөйгән әнкәем. ( Г. Тукай)
Мәкальләр

1.Үзе егылган бала
еламас.
2.Яратып эшләнгән эш
куаныч китерер.