Transcript Socjologia kultury popularnej

Socjologia kultury popularnej
wykład 2: Skąd się wzięła kultura
popularna?
Czy kultura popularna jest
uniwersalna?
• Jeżeli będziemy ją traktować jako kulturę ludu,
dla ludu, kulturę ludową to jest ona uniwersalna,
bo zawsze istnieli podporządkowani
• Jeżeli zdefiniujemy ją jako kulturę, której
zadaniem jest dostarczenie zróżnicowanych
przyjemności, zróżnicowanym jednostkom, to
nie ma ona charakteru uniwersalnego
Dlaczego kultura popularna nie jest
uniwersalna?
• By mogła ona zaistnieć muszą zostać spełnione
następujące warunki:
1. zaspokojenie podstawowych potrzeb umożliwiających
przetrwanie (warunek pojawienia się przyjemności)
2. pojawienie się możliwości wybierania (dobrowolność
korzystania z dóbr kultury)
3. wszyscy wiedzą wszystko (dostępność informacji)
4. społeczne zróżnicowanie i potrzeba komunikacji innym
kim jestem
•
Wniosek- kultura popularna jest kulturą nowoczesną.
Skąd się wzięła kultura popularna?(1)
• Dwie klasyczne odpowiedzi:
1. Kultura popularna jako funkcja industrializacji
skierowana do proletariatu
2. Kultura popularna jako funkcja nowego,
amerykańskiego społeczeństwa i źródło jego
tożsamości.
Skąd się wzięła kultura popularna?(2)
• Alternatywna propozycja
1. Kultura popularna jako kultura dostarczająca zróżnicowanych
przyjemności zróżnicowanym jednostkom rodzi się w Europie, w
XVIII wieku
2. Kultura popularna jest odpowiedzią na potrzeby rodzącej się klasy
społecznej –burżuazji (potrzeba prestiżu)
3. Główne źródła kultury popularnej:
a.
b.
c.
gra statusowa (Veblen: ostentacyjna konsumpcja oraz
próżnowanie na pokaz)
Grant McCracken: uruchomienie mechanizmów mody (zamiast
patyny)
Przyjemności dostępne homogenicznej grupie (arystokracja) stają
się dostępne dla innych
Skąd się wzięła kultura popularna?(3)
• Inne źródła:
1. Ekspansja systemu kapitalistycznego
a. system, który nie jest nakierowany na
zaspokojenie potrzeb, ale na generowanie zysku
poprzez
wytwarzanie
nowych
potrzeb
(C.Campbell)
b. Czas wolny jako czas produktywny
c. Upowszechnianie informacji na temat pragnień
d. Wyzwolenie jednostki z feudalnych zależności
(hedonizm jako odkrywanie siebie)
e. Produktywność oznaczająca egalitarny dostęp
Skąd się wzięła kultura popularna?(4)
• Inne źródła (cd.)
2. Urbanizacja (kultura popularna to kultura
miejska)
a. wykorzenienieposzukiwanie
nowych
tożsamości
b. miasto jako przestrzeń życia Obcych
c. Przestrzenie publiczne jako miejsce realizacji
przyjemności
voyeurystycznych
i
ekshibicjonistycznych.
Skąd się wzięła kultura popularna?(5)
• Inne źródła (cd.)
3. Nowe modele jednostki (Peter Corrigan):
a. Romantyzm (C. Campbell)
b. Indywidualizm
c. Wewnątrzsterowność (Weber, Elias, Foucault)
4. Powyższe procesy są założycielskie dla kultury
popularnej i konstytuują pierwszą fazę jej rozwoju:
przyjemności są dostępne dla zróżnicowanych
jednostek (początkowo- burżuazja i arystokracja)
II faza rozwoju kultury popularnej- umasowienie (koniec
XIX wieku- lata 50-te XX wieku)
1.
Istota: przyjemności są dostępne dla wszystkich, ale mają
one dosyć jednorodne źródło
2. Źródła umasowienia:
a.
b.
c.
d.
Umasowienie produkcji- fordyzm i tayloryzm; rozwój
przemysłu reklamowego (kino hollywoodzkie; product
placement), nowe formy upowszechniania dóbr
Zmiany kulturowe: kultura jako produkt; obowiązek
szkolny; media i rozkwit wyobraźni
Zmiany społeczne: egalitaryzacja; mobilność; nowe typy
autorytetów
Wynalazki: prąd elektryczny; samochód; urządzenia do
reprezentowania i kreowania rzeczywistości.
III faza rozwoju kultury popularnej: odmasowienie (lata
60-te XX wieku, połowa pierwszej dekady XXI)
1.
Istota: korzystają wszyscy, ale ze zróżnicowanych dóbr i w odmienny
sposób.
1.
Zmiany kulturowe:
a.
autoteliczność kultury i jej różnicowanie- zmiana sposobu wytwarzania
dóbr (postfordyzm);
ruchy kontestacyjne i kontrkulturowe (nowe potrzeby oraz
upolitycznienie konsumpcji, kultura młodzieżowa);
b.
2. Zmiany społeczne: dekolonizacja; polityka różnicy; indywidualizm
rywalizacyjny;
3. Zmiany technologiczne: globalizacja i różnicowanie mass-mediów;
narzędzia prosumpcji; teleobecność i Internet (połowa lat 90-tychupowszechnienie środowiska www)
IV faza rozwoju kultury popularnej: umasowienie praktyk tworzenia
oraz monopolizacja narzędzi umożliwiających tworzenie-
dziś
I.
Umasowienie praktyk tworzenia (prosument, pro-am; inteligentny tłum
itd.)
1.
Użytkownik kultury popularnej jako jej twórca (web 2.0; kultura +
rękodzielnicza; fani)
Wytwarzanie nie dóbr, ale relacji (potrzeba bycia podłączonym; istotność
uwagi)
Ingerencja w sposób funkcjonowania przemysłu kulturowego (bojkot
konsumencki 1; fan jako producent [kultura zrzuty])
2.
3.
II. Monopolizacja narzędzi tworzenia:
1.
2.
3.
4.
5.
Koncentracja na rynku mediów i nowych technologii- monopole
Praca konsumentów jako środek wytwarzania uwagi i zaufania
Emergencja grup docelowych
Emergencja badań konsumenckich.
Cenzura
Pytania do egzaminu
1. Jakie są warunki konieczne, by mogła zaistnieć kultura
popularna?
2. Jaki jest związek kultury popularnej z rosnącą siłą
burżuazji?
3. Na czym polega różnica pomiędzy modą a patyną
rozumianymi jako modele wyróżnienia?
4. Jakie były powody odmasowiania kultury popularnej?
5. W czym przejawia się proces umasowienia praktyk
tworzenia kultury popularnej?
6. Jakie są konsekwencje monopolizacji narzędzi
tworzenia kultury popularnej
Rekomendowane lektury dodatkowe:
• Lash S. C. Lury, Global culture industry. The
Mediation of Things, Londyn, 2007
• Salmi H., Europa XIX wieku. Historia
kulturowa, Kraków, 2010
• Krajewski M., Opór i kultura materialna,
Kultura współczesna, 2/2010