Transcript Co to jest kultura popularna?

co to jest kultura popularna?
socjologia kultury popularnej
wykład 1
Dwa cele wykładu
• Określenie, w jaki sposób definiowano kulturę
popularną
• Prezentacja definicji kultury popularnej leżącej u
podstaw cyklu wykładów
Co to jest kultura popularna? (1)
• Określenie jest złożeniem dwu kategorii: kultura
i popularny
• Kultura (Raymond Williams, 1976)- to
specyficzny dla człowieka sposób życia.
• Popularny- (Ł. populus-lud)- to tyle, co ludowy,
dla ludu
• Kultura popularna to specyficzny dla ludu
sposób życia
Co to jest kultura popularna? (2)
• John Storey (Inventing Popular Culture, 2003)
zwraca uwagę na dwie ważne kwestie:
• Nasz sposób rozumienia kultury popularnej zależy od
tego, jak rozumiemy słowo „lud”, jaką rolę mu
przypisujemy w życiu społeczeństw
• Kategoria kultury popularnej została stworzona nie przez
lud ale intelektualistów (problematyczność ludu/
budowanie nowych podziałów społecznych)
Jak definiowano kulturę popularną?(1)
• Pierwotne znaczenie kategorii kultura popularna (David Oswell, Culture and Society,
2006):
• XIX wiek, Europa
• Kultura popularna jako kultura ludowa (folklor)
• Skąd się wzięło ówczesne zainteresowanie kulturą ludową/ folklorem?
a.
b.
c.
Romantyzm- kult natury, sprzeciw wobec procesów modernizacyjnych; mistycyzm
Nacjonalizm: lud jako najważniejszy element wspólnoty narodowej, nośnik
tożsamości narodowej i uzasadnienie dla odrębności budowanych wspólnot
narodowych.
Lud i kultura ludowa jako środek ukrywania procesów kulturowej homogenizacji i
wykorzenienia.
• Kultura popularna jako kultura ludowa to forma przechwycenia wybranych sposobów
życia ludu jako środków budowania nowoczesnych narodów
Jak definiowano kulturę popularną?(2)
• Drugi sposób rozumienia kultury popularnej- rodzi się w końcu XIX
wieku
• Kultura popularna jako kultura ludu (a więc specyficzny
sposób życia ludu)
• Lud to niewykształcone jednostki napływające do miastniewykształcony motłoch, groźny dla porządku i rosnący w siłę
• Lud to efekt procesów modernizacyjnych (przede wszystkim
urbanizacji i industrializacji, ale też demokratyzacji życia)
• Kultura ludu jest antykulturą, a więc sam lud nie powinien rościć
sobie pretensji do sprawowania władzy, zaś jego niska pozycja jest w
pełni zasadna.
• To zdeprecjonowanie kultury popularnej jako kultury ludu
ma swoje korzenie w: a. strachu przed masami, b. narodzinach
kultury prawomocnej c. modernizmie
Jak definiowano kulturę popularną?(3)
• Trzecie rozumienie (lata 30-40-ste XX wieku; Adorno i Horkheimer,
Macdonald)
• Kultura popularna jako kultura masowa
• Lud w tym rozumieniu zostaje utożsamiony z masą (bierne,
wykorzenione, zatomizowane jednostki, podatne na manipulacje,
oddziaływanie mediów i demagogów, pozbawione własnego zdania)
• Kultura masowa- wulgarna, prosta rozrywka, produkowana
przemysłowo, nieautonomiczna, ale żerująca na prawdziwej
kulturze.
• Kultura masowa- kultura, którą karmione są masy, by były bardziej
efektywnymi pracownikami i lojalnymi konsumentami.
• Kultura masowa jest podwójnie groźna: wypiera i niszczy prawdziwą
kulturę oraz jest środkiem panowania nad masami.
Jak definiowano kulturę popularną?(4)
• Czwarty sposób rozumienia kultury popularnej (lata 60-70
XX wieku, Brytyjskie Studia Kulturowe- Hall, Fiske, Williams
i inni)
• Kultura popularna jako kultura wytwarzana przez lud
• Lud rozumiany jako ci, którzy są podporządkowani,
pozbawieni władzy (robotnicy, kobiety, mniejszości etniczne,
rasowe, seksualne)
• Lud jest traktowany jako zróżnicowany, aktywny, twórczy,
suwerenny
• Kultura popularna jest kulturą oporu
• Kultura popularna to nie dzieła, ale opozycyjne wobec
dominujących praktyki kulturowe i odczytania dóbr kultury
• Kultura popularna to kultura żerująca na kulturze masowej
Jak definiowano kulturę popularną?(5)
• Ujęcie antropologiczne (lata 80-90 XX wieku)lud to my, obywatele, suwerenne podmioty życia
społecznego.
• Kultura popularna to kultura nasza, swojska,
najbliższa codzienności, praktykowana w
każdym momencie naszego życia.
• Kultura popularna jako opozycja kultury
oficjalnej,
narodowej,
akademickiej,
intelektualnej
Jak definiowano kulturę popularną?(6)
• Dotychczasowe sposoby definiowania kultury
popularnej nie są formami jej opisu, ale
wytwarzania.
• Historia tego pojęcia odzwierciedla:
a. zmieniający się sposób pojmowania ludu i ewolucję
ładu obecnego w zachodnich społeczeństwach
b. postawy intelektualistów wobec ludu
•
Dotychczasowe definicje kultury popularnej są
więc silnie zideologizowane oraz projektują
miejsce ludu w życiu społecznym.
Propozycja definicji kultury popularnej (1)
• Odrzucenie prób zdefiniowania kultury
popularnej poprzez kategorię „lud”,
• Próba zdefiniowania kultury popularnej przez
kategorię „popularność”
• Popularne to tyle, co powszechnie znane,
rozpoznawane, aprobowane, uznawane.
Co jest dziś popularne?
• Prostota: Łatwe i proste w treści
• Powszechność: Rozpowszechnione na dużą skalę; wszystko o czym się mówi;
coś, co jest modne/ wszystko z czym spotykamy się na co dzień
• Pewne zachowania, postawy, obiekty, przekazy: Facebook, talent show,
Justin Biber, Zmierzch, Harry Potter, filmy w 3D; ulepszenia w oglądaniu TV;
zdrowe odżywianie; posiadanie najnowszego sprzętu elektronicznego (iPhone;
iPad); portale internetowe; amerykańskie seriale TV; prasa tabloidowa; czytanie
dzienników w Internecie; festiwale muzyczne; kabarety; galeria handlowe,
studiowanie; fast-foody „dobra zabawa”, imprezowanie ; bycie towarzyskim i
posiadanie przyjaciół (również w sieci); To co niszowe, alternatywne; bycie poza
systemem (nie zwalczanie go); Czerpanie wielu przyjemności z życia na raz i
bycie częścią większej całości; Bycie popularnym
• Skończyły się czasy dominacji jednego trendu ; trudno powiedzieć
Co nie jest dziś popularne?
• Dystrakcja: Coś, co jest mało prowokacyjne, nie wywołuje skrajnych
emocji
• Brak możliwości personalizacji: Coś, z czym ludzie nie mogą się
identyfikować
• Przestarzałe: To, co było popularne kilka lat temu (ale to i tak powrócić w
latach późniejszych); coś, co popularne nie było kiedyś; muzyczne gwiazdki
jednego sezonu; formy slangu, którymi porozumiewają się młodzi ludzie;
wszystko to, co nie podoba się nastolatkom
• Konkretne dobra i trendy: nie bycie proekologicznym; nie dbanie o zdrowie,
niepodążanie za modą; podążanie za modą zbyt daleko posunięte (tipsy;
solarium, botoks); słuchanie muzyki w miejscach publicznych; „nasza
klasa”; wolny tryb życia;
czytanie książek; czytanie gazet; palenie
papierosów; głosowanie na PiS wśród młodzieży; wyższa kultura;
niskobudżetowe filmy i kino niekomercyjne; chodzenie do kościoła; discopolo
• Trudno odpowiedzieć na to pytanie- dla kogo?
Co sprawia, iż coś staje się
popularne?
• Powszechność: Dobrze wypromowane, nagłośnione; dobry marketing,
reklama i promocja; łatwy dostęp ; obecność tego elementu w wielu
miejscach
• Dystrakcja: Coś, co zwraca uwagę/ Coś co jest nowe; niepowtarzalne, świeże
• Specyficzne cechy przekazu: Coś, co przemawia do dużej liczby osób,
trafienie w gusta publiczności, łatwość w odbiorze; ogólnodostępne; nie
wymaga wysiłku; coś, co zaciekawi ludzi; coś, co jest masowe; coś, co
sprawia radość i przyjemność wszystkim; odpowiedź na określone
pragnienia i potrzeby; dobrze by było, gdyby to była wysoka wartość
artystyczna
• Prosumpcja/ sieci: Ludzie sprawiają, iż coś jest popularne ; rekomendacje
innych osób; rozpowszechnienie przez portale społecznościowe; wszystko,
co związane z Internetem
• Uniwersalność: Coś co jest związane z potrzebami fizjologicznymi, które
trzeba zaspokajać.
Propozycja definicji kultury popularnej (2)
• Warunki popularności:
1. Popularne jest to, co powszechnie znane/ rozpoznawane
(zależność od mediów komunikacyjnych)
2. To z czego korzystamy w sposób dobrowolny (warunkiem
istnienia kultury popularnej jest: a. wolność wyboru oraz
b.dostępność obiektów spośród których można wybierać)
3. Polifunkcjonalność (polisemia i otwarcie na różnorodne
sposoby wykorzystywania)
4. To, co jest na tyle uniwersalne, że umożliwia
zakomunikowanie innym odrębności jednostki
5. To, co dostarcza zróżnicowanych przyjemności (satysfakcjaprzyjemność - rozkosz)
Co sprawia Państwu przyjemność?
• Czynności odbiorcze: słuchanie muzyki; chodzenie na koncerty; Oglądanie dobrych
filmów; czytanie książek; oglądanie TV; siedzenie przy kominku i czytanie; oglądanie
śmiesznych programów
• Interakcje: Spotkania z ludźmi (których lubię, którzy są ciekawi), wspólne gotowanie,
jedzenie; dobre jedzenie z przyjaciółmi, rodziną; czas spędzany z rodziną; spędzanie
czasu z ważnymi dla mnie osobami; Czas spędzony z przyjaciółmi, rozmowa
• Czynności zmysłowe: seks (daje bliskość), przyjemności fizyczne- seks, jedzenie,
dobra strawa i trunek; jedzenie ulubionych potraw; używki: picie kawy, palenie
papierosów, alkohol (jestem wtedy innym człowiekiem)
• Mobilność: spacery nocą; spacerowanie z psem; podróże; jazda samochodem; spacery
po Poznaniu; jazda tramwajem; podróż autostopem; sport; jazda konna
• Zakupy: robienie zakupów (szczególnie obuwniczych)
• Tworzenie: malowanie; zabawa kamerą i montażem; pisanie
• Bierność: sen; spokojne siedzenie przy kominku
• Praca: praca w charakterze wolontariusza; moja praca, która jest moją pasją
(snowboarding i fotografia); sprzątanie
Czy istnieje coś, co sprawia przyjemność
wszystkim?
• Zluzowanie: coś, co nie wymaga wysiłku, może być zrobione najmniejszym
nakładem sił (leżenie, relaksowanie się; sen; długi sen w ciepłym łóżku;
odpoczynek
• Przyjemności fizyczne: przyjemności fizyczne, dobra strawa i trunek;
jedzenie (o ile osoby nie mają zaburzeń związanych z jedzeniem), seks
• Przyjemności społeczne: stany psychiczne (uczucia- miłość, spełnienie,
osiągnięcie celu) ; drobnostki poprawiające humor; bycie docenionym przez
innych; kontakty z bliskimi osobami /rozmowa
• Muzyka: słuchanie muzyki (nie znam nikogo, dla kogo nie byłoby to
przyjemne)
• Egotyzm: mówienie o sobie
• Nie ma czegoś takiego: Nie istnieje cos takiego, ludzie są zbyt różnorodni;
nie można mieć takiej pewności; każdemu sprawia przyjemność coś innego
Propozycja definicji kultury popularnej
(3)
Kultura popularna to taki rodzaj kultury,
którego istotą jest dostarczanie zróżnicowanych
przyjemności zróżnicowanym pod względem
istotnych cech społecznych jednostkom.
Warunkiem ich dostarczania jest powszechna
rozpoznawalność i polifunkcjonalność dóbr, a
także swoboda w korzystaniu z nich i możliwość
ich użycia dla wyrażenie siebie w sposób
zrozumiały dla innych.
Zagadnienia do egzaminu
1. Od czego według Storey’a zależy nasz sposób
2.
3.
4.
5.
rozumienia kultury popularnej?
Kultura popularna jako kultura ludowa, kultura ludu i
dla ludu.
Na czym polega różnica pomiędzy kulturą popularną a
masową?
Scharakteryzuj pokrótce pięć podstawowych warunków
popularności?
Podaj oraz omów pokrótce proponowaną podczas
wykładu definicję kultury popularnej.
Sugerowane lektury
• Fiske J., Zrozumieć kulturę popularną, Kraków,
2010, str. 23-110
• Krajewski M., Kultury kultury popularnej,
Poznań, 2005, str. 15-43
• Oswell D., Culture and Society: An Introduction
to Cultural Studies, Londyn, 2006, str. 74-103
• Storey J., Inventing Popular Culture: From
Folklore to Globalization, Londyn, 2003