Transcript Kimyasal sindirim ağız mide ve ince bağırsakta yapılır

SİNDİRİM SİSTEMİ
13.04.2015
NİHAT BAHÇE
Hayal bilimden daha önemlidir,
çünkü bilim sınırlıdır.
1
 Bütün
canlılar enerji ihtiyaçlarını
karşılamak, büyüme ve gelişmeyi
sağlamak ile organların çalışmasını
düzenlemek için besin maddelerine
ihtiyaç duyarlar.
 Canlıların en küçük yapıtaşları
hücreler olup tüm yaşam olayları
hücrelerin içerisinde gerçekleşir. Çok
küçük olan hücrelerin içerisinde
gerçekleşir.
13.04.2015
2
 Çok
küçük olan hücrelerin seçici
geçirgen zarlarından besin
maddelerinin geçebilmesi için
sindirilmesi gereklidir. Yemeklerde
ağzımıza aldığımız büyük moleküllü
besinlerin, yapıtaşlarına kadar
parçalanmasını sağlayan organlar
sindirim sistemini oluşturur.
13.04.2015
3
Büyük yapılı besinlerin, enzimler
yardımıyla kendilerini oluşturan
en küçük yapıtaşlarına
parçalanmasına sindirim denir.
Sindirimin gerçekleşmesinde rol
oynayan organlara da sindirim
sistemi denir.
13.04.2015
4
Sindirim , bir çeşit parçalanma ve
küçülme olayıdır.Sindirimin amacı ,
büyük moleküllü besinleri en küçük
yapıtaşlarına ayırmaktır.Böylece
hücreler çevrelerindeki besinlerden
faydalanabilmektedir.Besinlerin
yapıtaşlarına ayrılması için fiziksel
ve kimyasal sindirim yöntemleri
kullanılır.Bu durumda iki çeşit
sindirim bulunur.
13.04.2015
5
13.04.2015
6
Mekanik sindirim: Besinlerin
çiğneme ve kas hareketleriyle bir
miktar parçalanmasıdır. Amaç
besinlerin yüzeyini genişletmek
kimyasal sindirim hızını
arttırmaktır. Mekanik sindirim
ağız, mide ve ince bağırsakta
yapılır
13.04.2015
7
Kimyasal Sindirim:
Besinlerin enzim denen biyolojik
salgılar yardımıyla en küçük
yapıtaşlarına kadar
parçalanmasıdır.Kimyasal
sindirim besinleri en küçük
molekül yapısına kadar
küçülmesini sağlar.Böylece besin
maddeleri hücre zarından
geçebilecek hale gelir.
13.04.2015
8
13.04.2015
9
Kimyasal sindirim ağız mide
ve ince bağırsakta yapılır.
Karbonhidratların sindirimi en
kolay, yağların sindirimi ise
en zor yapılır.Enzimler
kimyasal sindirimi sağlar.
13.04.2015
10
13.04.2015
11
SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN
ORGANLAR.
Sindirim sistemimiz, iki ucu açık olan
bir boru şeklindedir. Ağzımıza
aldığımız besinlerin çoğunluğu, bu
kanal içerisinde sindirilir. Besinlerin
sindirilebilmesi için de sindirim
sisteminin bazı bölümleri özel yapı ve
şekil kazanmıştır.
13.04.2015
12
Sindirilen besinler sindirim
kanalının bir bölümünden
kana geçer.Besinler , kan
yoluyla tüm vücuda yayılır ve
hücrelerin beslenmesini
sağlar.
13.04.2015
13
1-AĞIZ: Sindirim sisteminin ilk
organıdır.Ağız yapısında dil , diş
ve tükürük bezleri bulunur.Katı
ve sert olan besinler dişlerle
çiğnenerek daha küçük
parçalara ayrılırlar.
13.04.2015
14
Dişler özel yapısı ve ağızdaki çene
kaslarının kasılmasıyla
kesme,parçalama ve öğütme
olayları sonucu besinlerin
ufalanmasını ve yutabilecek hale
gelmesini sağlar.Böylece besinlerin
yüzeyi arttırılmış olur.Ağıza alınan
besinler , tükürük bezinden salınan
tükürük salgısıyla da yumuşatılır.
13.04.2015
15
Dişler ile tükürük sıvısı, ağza alınan
büyük yapılı ve katı besinlerin
mekanik sindirimini sağlar. Tükürük
sıvısı içinde bulunan bir çeşit enzim
, karbonhidratların sindirimini
başlatır.Çiğnenen besinler dil ile
yutağa iletilir.Bu durumda , ağız
besinlerin hem mekanik , hem de
kimyasal sindiriminde görev yapar.
13.04.2015
16
2-YUTAK:
Soluk borusu ile yemek borusunun
başlangıç kısmını birbirinden ayırır.
Besinleri ağızdan yemek borusuna
iletilir. Yapısında hareketli özel bir
kapakçık bulunur. Yutağın
kapakçıkları lokmalar yutulurken
soluk borusunu kapatır ve
besinlerin yemek borusuna
geçmesini düzenler.
13.04.2015
17
3- YEMEK BORUSU:
Sindirim kanalının yutak ile mide
arasında kalan kısmıdır. Boyu 20 25cm kadardır. Yapısında düz
kaslar vardır. Yutulan besinlerin
ritmik kasılmalarla mideye
taşınmasını sağlar. Yemek borusu
kaslarının ter yönde çalışması
durumunda midedeki besinler
yutağa doğru itilir.(kusma olayı)
13.04.2015
18
4-MİDE: Sindirim kanalının en gelişmiş
bölümüdür. Karın boşluğunun sol üst
kısmında yer alır. Yenilen besinlerin bir
süre depolanmasını sağlar. Midenin
yapısında çok sayıda düz kas vardır.
Midenin çalışması istemsizdir. Bu
kasların düzenli kasılması sonucunda
besinler çalkalanarak birbirine karıştırılır
ve çorba kıvamına getirilir.
13.04.2015
19
Midedeki salgı bezleri mide öz suyu
salgılar. Mide öz suyunda mide asiti
ve bir çeşit enzim bulunur. Mide öz
suyunda bulunan mide asiti, besinle
vücuda giren mikropları öldürür.
Ayrıca mide asiti ve enzimler
proteinlerin kimyasal sindirimini
başlatır. Böylece mide besinlerin
hem mekanik hemde kimyasal
sindiriminde görev yapar.
13.04.2015
20
5-İNCE BAĞIRSAK: Besin sindiriminin
en yoğun olduğu ve sindirilen besinlerin
kana emildiği organdır. İnce bağırsağın
ilk kısmına on iki parmak bağırsağı
denir.
İnce bağırsağın iç yüzeyinde küçük
moleküllü besinlerin emilimini sağlayan
çok sayıda villus vardır. Villuslar,
besinlerin hızlı ve kısa sürede kana
emilmesini sağlar.
13.04.2015
21
Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta
başlar ve besinlerin sindirimi burada bitirilir.
İnce bağırsak protein, yağ ve karbonhidratların
kimyasal sindiriminin tamamlandığı yerdir.
İnce bağırsak ile kalınbağırsağın birleştiği yere
kör bağırsak denen bir yapı bulunur. Kör
bağırsaktan çıkan ince uzun çıkıntıya apandis
denir. İltihaplanması sonucunda apandis
hastalığını oluşturur.
İnce bağırsağın sindirim görevini yapabilmesi
için bol miktarda kimyasal salgıya ihtiyaç vardır.
Bu salgıların bir kısmını kendisi üretirken, büyük
bir kısmınında karaciğer ve pankreas üreterek
ince bağırsağa yollar.
13.04.2015
22
Kalın Bağırsak:Sindirim kanalının son
kısmıdır.İçerisinde sindirim
gerçekleşmez.Sindirim artıklarının bir süre
depolanıp zamanla dışarı atılmasını
sağlar.Bağırsakta kalan suyun fazlası,bir
kısım mineral ve vitaminler buradan kana
emilir.Ayrıca yararlı bazı bakteriler
yardımıyla B ve K vitaminlerinin yapılmasını
sağlar.Bu vitaminlerin kalın bağırsaktan
kana geçmesi beslenmeye yardımcı
olur.Kalın bağırsağın dışarıya açıldığı kısma
anüs denir.
13.04.2015
23
SİNDİRİME YARDIMCI
ORGANLAR
Karaciğer: Ürettiği safra sıvısını
bir kanalla ince bağırsağa
yollar.Safrada bulunan tuzlar
yağları mekanik olarak
parçalarlar.Safra salgısı
yağların kimyasal sindirimini
kolaylaştırır.
13.04.2015
24
Karaciğerin görevleri
1-Sindirime yardımcı bir organdır.
2-Karaciğer, ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa
boşaltır. Safra, yağların mekanik sindiriminde rol oynar.
3-Kan şekerini düzenler. Glikoz ___________ Glikojen
4-Ayrıca karaciğer, besin ve vitamin depo eder, zehirli
maddeleri zararsız hâle getirir.
5-Ürettiği safra tuzları , oniki parmak bağırsağına geçerek
yağların sindirimini kolaylaştırır.
6-Bazı vitaminlerin sentezlenmesini depolanmasını sağlar
.A vitamin sentezler. A,D ve K vitamini depolar.
7-Embriyo döneminde kan yapar.
8-Proteinlerin karbonhidrat veya yağa dönüşmesini sağlar.
9-Vücut ısısını ayarlar.
13.04.2015
25
Pankreas: Pankreas öz suyu
salgılar. Pankreas öz suyunda
protein,yağ ve karbonhidratların
sindirimi için farklı enzimler
bulunur.Pankreas öz suyu özel bir
kanal ile ince bağırsağa
gönderilir.Besinlerin sindirim
kanalında parçalanma durumu ve
sindirim sonucu oluşan besin
birimleri aşağıdaki tablodadır.
13.04.2015
26
Pankreasın görevleri
1-Sindirime yardımcı bir organdır.
2-Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin
kimyasal sindirimi için gerekli enzimleri bir
kanalla ince bağırsağa gönderir. Ayrıca
salgıladığı hormonlarla kandaki glikoz
miktarını ayarlar.
3-İnsülin ve glukagon hormonu salgılar.Bu
hormonlar kan şekerini ayarlar
13.04.2015
27
Besinlerin sindirilmesi ile ortaya çıkan
ürünler.
AĞIZDA
MİDEDE
---------
KARBONHİDRAT Tükrük
sıvısında
parçalanır.
PROTEİN
YAĞ
13.04.2015
Mide sıvısı
ile
parçalanır
İNCE
BAĞIRSAKTA
SONUÇTA
OLUŞANLAR
Pankreas
sıvısıyla
parçalanır
Glikoz
Pankreas
sıvısıyla
parçalanır
Amino asit
Önce safra
sıvısı ile sonra Yağ asidi ve
pankreas
Gliserol
28
sıvısıyla
parçalanır
SİNDİRİMDE ENZİMLERİN BESİN
İÇERİKLERİNE ETKİSİ
Enzimler büyük moleküllü besin
maddelerinin yapı taşlarına dönüşmesini
sağlar.
Karbonhidrat , yağ ve proteinlerin
yapıtaşlarına dönüşümünü sağlayan
enzimler , sindirim kanalının farklı
bölgelerinde etkilidir.
13.04.2015
29
KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ
Ağız ve ince bağırsakta
karbonhidratların parçalayan
enzimler nişasta ve glikojen gibi
hücre zarından geçemeyen
karbonhidratları glikoz denen
yapılara parçalarlar.
Karbonhidratlar
Glikoz
13.04.2015
30
Proteinlerin Sindirimi
Proteinlerin sindirimi midede başlar
ve ince bağırsakta biter.Proteinleri
sindirici enzimler hem mide öz
suyunda hemde pankreas öz
suyunda bulunur.Proteinler
aminoasitlere dönüşür.
Proteinler
Amino asit
13.04.2015
31
Yağların sindirimi
Yağların sadece ince bağırsakta sindirilir.Yağların
sindiriminde önce karaciğerden gelen safra suyu
etkilidir.Safra yağ parçasını mekaniksel sindirimle yağ
damlacıklarına dönüştürür.Pankreastan gelen pankreas
öz suyu ise yağ damlacıklarını hücre zarından
geçebilecek hale ;
Yağlar
Yağ asidi+ gliserol (gliserin)
dönüştürür.
Enzimlerin etki ettiği besinlerin yüzeyi arttıkça , enzim
etkinliği de artar.
13.04.2015
32
13.04.2015
33
SİNDİRİME UĞRAYAN BESİN
İÇERİKLERİNİN BAĞIRSAKLARDAN
KANA GEÇİŞİ
Hücrelere alınan bu besin maddeleri lenf ve kana
geçerek sindirimi tamamlar.
Glikoz amino asit mineral su ve vitaminler ( B ve C )
ince bağırsaktan emilerek ,yağda eriyen vitaminler (
A,D,E,K) ise lenf kılcallarından alınarak lenf sıvısı ile
taşınır.
Sindirilen besinler vücudumuz için gerekli enerjiyi sağlar.
Ayrıca yıpranmış doku ve organların yenilenmesinde
besin içerikleri önemlidir.
Vücudumuzda Kullanım sırası; Enerji verme sırası
Karbonhidrat
Yağlar
Yağlar
Proteinler
Proteinler
Karbonhidrat
13.04.2015
34
YETERLİ VE DENGELİ
BESLENME.
Besin içeriklerinin ihtiyacımızı
karşılayacak oranda ve birlikte
alınması olayına dengeli beslenme
denir. Dengeli beslenme ,sağlıklı
yaşamın vazgeçilmez
unsurlarındandır.Bu durum büyüme
ve gelişmeyi etkileyen en önemli
unsurlardandır
13.04.2015
35
Proteinler: Et, süt, yumurta ve
peynirde çok bulunur. Hücre
çoğalması, enerji ihtiyacı ile
hormon ve enzimlerin
yapılmasında görev yapar.
13.04.2015
36
Yağlar: En çok enerji veren
besindir. Vücudun ısı yalıtımını
sağlar. Bazı hormonların
yapılmasını sağlar. Fazla alınan
besinlerin depolanmasını sağlar.
13.04.2015
37
Karbonhidratlar: Vücudun temel
enerji kaynağıdır. Bitkisel
kaynaklı besinlerde
bulunur.Makarna , ekmek,
pirinç,patates
13.04.2015
38
Mineraller: İskelet ve dişlerin
yapısını oluşturur. Kan ve
sitoplâzma yoğunluğunu sağlar.
Alyuvarların yapılması ile
enzimlerin çalışmasında rol
oynar.
13.04.2015
39
Vitaminler: Genellikle sebze ve
meyvelerle vücuda alınır.
Vücuttaki büyüme, gelişme,
enerji üretme, enzimlerin
çalışması, yıpranan kısımların
onarılması, kemiklerin
sertleşmesi gibi görevler yapar.
13.04.2015
40
Su: Sindirimi kolaylaştırır. Besin
ve atıkların taşınmasını sağlar.
Vücut ısısını yayar ve terleme
yapılmasını sağlar.
13.04.2015
41
Sindirim sisteminin sağlığını korumak için şu
işlemler yapılmalıdır.
1-Temizlenmiş olan yiyecekler tüketilmelidir.
2-Meyve sebzeler yıkandıktan sonra
yenmelidir.
3-Çok soğuk ve çok sıcak besinler
yenmemelidir.
4-Et ve süt pişirildikten sonra tüketilmelidir.
5-Alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır.
13.04.2015
42
SİNDİRİM SİSİTEMİ HASTALIKLARI
Ülser: Mide öz suyunun mide ve onikiparmak bağırsağını
aşındırmasıdır.
Reflü:Asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre
temas etmesiyle, yemek borusunun asitten kendini koruma özelliği
yok olur.
Gastrit: mideyi koruyan mukozanın iltihaplanması olayı.
Dizanteri: Basillerin ya da amiplerin kalın bağırsağa yerleşerek yol
açtıkları bir hastalıktır.
İshal: Bütün bulaşıcı hastalıklar, bağırsak parazitleri, beslenme ve
emilim bozukluklarında ortaya çıkan bir hastalıktır.
Gıda zehirlenmesi: Bozulmuş, mikroplu veya kirli besinlerin yol
açtığı bir hastalıktır.
Apandisit: Kör bağırsaktaki apandisin iltihaplanmasıdır.
13.04.2015
43