Transcript SU KAYNAKLARI Ders Notları 2b

Ercan Kahya
Su Kaynakları Mühendisliği. Cevat ERKEK, Necati AGIRALİOGLU,
Beta Yayınevi, 2006, İstanbul
BÖLÜM 4
İLAVE SUNULAR
4.4.3.2. Mahmuzlar
Mahmuzun kıyıya bağlandığı kısma mahmuz kökü, suyun içindeki uç
kısmına mahmuz başı, memba tarafına mahmuz önü, mansap tarafına
arka yüz ve iki mahmuz arasında kalan su yüzeyine mahmuz alanı denir.
Şekil 4.11: Bir Mahmuz Planı
Mahmuz tepe yüksekliği, genellikle ortalama su seviyesinde, bazı
durumlarda ise minimum su seviyesinde seçilir.
Mahmuzlar, eksenlerinin akış yönü ile yaptığı açıya göre,
a. Mansaba yönelik mahmuzlar,
b. Dik mahmuzlar,
c. Membaya yönelik mahmuzlar.
Düz akarsu kesimlerinde mahmuz eksenleri yatak orta çizgisinde
kesişecek şekilde karşılıklı olarak düzenlenir. (Şekil 4.13).
Mahmuzların etkili olabilmesi için ara mesafelerinin tesbitine özel bir
önem verilmesi gerekir.
Bir mahmuz alanında suyun çevrinti hareketi ile mahmuz alanı içinde
akabilmesi için, mansap tarafındaki mahmuzun B noktasındaki enerji
çizgisinin memba tarafındaki mahmuzun A noktasındaki su seviyesi
kotundan daha yüksek olması gerekir
Mahmuzların Üstünlükleri:
1.Mahmuzlar yeni şartlara daha kolay ve ucuz adapte edilirler.
2. Mahmuzlar ekonomiktir. Düzenlenmemiş akarsuyun en derin yerinde
yalnız mahmuz başı bulunur. Kıyıya yaklaştıkça mahmuz yüksekliği
dolayısıyla hacmi azalır. Aynca mahmuz boyu iki mahmuz arasındaki
mesafeden daha küçüktür.
3. Mahmuz alanlarının dolması paralel yapılara göre daha çabuk ve
emindir.
4. Açık mahmuz alanlan ideal balık yetiştirme yerleridir.
5. Mahmuz alanlarından yapı malzemesi sağlanabilir.
Mahmuzların Sakıncaları:
1. Mahmuz alanlarında çevrintiler ve ters akımlar oluşur. Özellikle yüksek
su seviyelerinde su yüzeyi çalkantılıdır.
2. Ulaşım yapılan akarsularda üzerinden su aşan mahmuzlar özel olarak
işaretlenmemişse gemiler için tehlikeli olurlar.
3. Mahmuzlar akarsularda paralel yapılarda olduğu gibi düzgün bir
güzergah vermezler. Mahmuz başlarındaki oyulmalar düzenleme profilinde
düzensizliklere sebep olur.
4. Mahmuzlar, yatağın fazla daraltılması durumunda taban erozyonuna
sebep olur. Bu durumda taban kaplamasına veya taban eşiklerine ihtiyaç
vardır.
4.4.3.3. Paralel Yapılar
Paralel yapılar ile normal düzenleme kesitinin kıyı çizgisi tesbit edilir ve
emniyete alınır.
Akarsu güzergahı süreklilik kazanarak akımlar istenilen yöne sevk edilir.
Paralel yapılar genellikle
- tek taraflı olarak kıvrımlarda
- dış kıyıda
- oyulmalar görülen kıyılarda
öngörülür. Karşı kıyıda mahmuzlar varsa → birleşik sistem
■ Paralel yapıların yüksekliği, tepe kotu ortalama su seviyesinde veya
onun biraz üzerinde olacak şekilde inşa edilir.
Paralel Yapıların Üstünlükleri:
1.Üniform bir akım elde edilir, çevrimiler ve enine akımlar önlenir.
2. Kıyı çizgilerinin özellikle kıvrım dış yüzeylerinde iyi bir şekilde tesbiti
mümkündür.
3. Mahmuzlarda görülen yerel oyulmalar görülmediğinden düzenleme
kesiti korunur.
4. Sürüntü maddesi dengesi için uygun şartlar sağlanır.
Paralel Yapıların Sakıncaları:
1.Düzenlemeden sonra yatak genişliğini değiştirmek, paralel yapılann yerini
değiştirmekle mümkün olduğundan, ekonomik olarak mümkün değildir.
2. Fazla miktarda malzeme, işçilik gerektirir.
3. Genellikle kıyıdan uzakta yapıldıklarından özellikle büyük akarsularda su
derinliği büyük olduğundan yüzerler.
4. Paralel yapıların arkasında yalnız askı maddeleri biriktiğinden dolmaları
yavaş olur.
5. Kıvrımların dış yüzeylerinde özellikle şev topuğunun korunması gerekir.
Şekil 4.17: Paralel Yapılara Örnekler
Hareketli Daraltma Yapıları
AMAÇ: Geniş akarsu yataklarını daraltmak ve düzenleme çizgisinin
gerisindeki arazinin çabuk dolmasını temin etmek
ÇALIŞMA PRENSİBİ: Geçirimli yapı elemanları ile teşkil edilen bu
sistemin arkasındaki bölge ile akarsu yatağı arasında oluşan enerji
seviyesi farkı nedeniyle suyun dolayısıyla katı maddelerin bir bölümü
arkadaki bölgeye yöneli
Fazla miktarda katı madde taşıyan akarsular için ucuz ve uygun
bir çözümdür. Sistem daha sonra paralel yapılara dönüştürülür.
■
Hareketli
Daraltma
Yapıları
Diğer Düzenleme Yapıları
- Yargınlar
- Taban Eşikleri
- Akarsu KavşakIarı
- Akarsuyun Kollara Ayrılması
- Yataktaki Kayaların Temizlenmesi
- Yatak Taraması
BÖLÜM 3
SINIF UYGULAMALARI