Transcript fiilimsiler 2012[1]

FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)
1.İsimfiil (Adeylem)
2.Sıfatfiil (Ortaç)
3.Zarffiil (Bağfiil, Ulaç)
Fiilimsiler (Eylemsiler)
* Fiil kök ya da gövdelerine getirilen bazı ekler ile
türetilen
* Fiil anlamlarını (iş, oluş, durum) kaybetmeyen
*Cümle içinde isim, sıfat ya da zarf görevi ile
kullanılan
sözcüklerdir.
1.İSİMFİİLLER (ADEYLEM, MASTAR)
*Fiillere getirilen -mek, -me, -iş ekleri ile türetilen
sözcüklerdir.
*Adeylemler cümle içinde isim görevli kullanılır.
Örnekler
Çalışmak kadar eğlenmek de gerekir.
Gülmek en çok sana yakışıyor.
Sadece nefes alıp vermek yaşamak değildir.
Olmak ya da olmamak işte bütün mesele bu.
Müzik dinlemeyi, spor yapmayı, yüzmeyi çok sever.
Kitap okumanın zevki başka nede var ki?
Berçem’in çalışmaya başlaması çok iyi oldu.
Şu benim sevmeye kıyamadığım, yad ellere gelin olmuş.
Bize bakışına ve gülüşüne bir anlam veremedik.
Gidişim suskun olmuştu, dönüşüm muhteşem olacak.
Güneşin her batışı yepyeni bir güne hazırlanıştır.
Her ayrılış sert bir dokunuştur yüreğe.
Uyarılar
1. -mek, -me, -iş eklerinden birini alan sözcük kalıcı
isim olursa isimfiil olmaz.
Dün yeni bir çakmak almış.
Yaşasın yemek yemek.
Bu görüş kimse tarafından benimsenmedi.
Uçurtma ve dondurma istedi.
Keşke önce danışmaya sorsaydınız.
2.“-me” eki olumsuzluk eki olarak da kullanabilir.
Bu durumda “–me” eki isimfiil türetmez.
O çocukla bir daha
oynamasın
(Olumsuzluk)
Çocuklarla oynamayı çok seviyor.
(İsimfiil)
Sakın bu arabayı kullanma.
(Olumsuzluk)
Araba kullanma, en büyük zevkiydi. (İsimfiil)
Gitar çalmaya yeni başladı.
(İsimfiil)
Bu şarkıyı bir daha çalma.
(Olumsuzluk)
3.“–iş” eki işteşlik eki olarak kullanılabilir.
Bu durumda isimfiil türetmez.
Fiilden fiil türeten ek olur.
İşteş fiiller eylemin “karşılıklı” ya da “birlikte”
yapıldığını anlatır.
Çocuklar birden sağa sola kaçıştı.
İşteş
Evden kaçışı bizi çok üzdü.
İsimfiil
İki gündür onunla bakışıyoruz.
İşteş
Bana bakışının bir anlamı olmalı.
isimfiil
İsimfiiller isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak
kullanılabilir.
Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek
yoktur?
A) Onun araba sürüşünü çok beğendim.
B) Böyle güzel konuşmayı nasıl öğrendin?
C) Geç vakitlerde yemek yeme alışkanlığı yoktur.
D) Şiir yazmanın kuralı vardır, derdi.
E) Onun gidişi diğer bütün arkadaşları da üzdü.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük,
fiilimsi değildir?
A) Çocuklar yaşıtlarıyla oynamayı çok sever.
B) Akşama kadar bu işi yapmak neredeyse imkansız.
C) Koşma, Aşık edebiyatı nazım biçimlerindendir.
D) Samimi bir gülüş hepimizi mutlu eder.
E) Dinlenmeden çalışmak algı düzeyini düşürür.
2.SIFATFİİLLER (ORTAÇLAR)
Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş”
ekleri ile türetilen sözcüklerdir.
Sıfat fiiller cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat
olarak kullanılır.
Örnekler
Sevginle çarpmayan kalp, göğsümde bulunmasın .
Sensizlikle çürüyen gözlerim kapanmasın.
Sana söz söyleyenler, gerçekleri görmeyenlerdir.
Yıkılası Bağdat nice canlar aldı.
Geberesi, bu akşam da eve geç geldi.
Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
Çalıkuşu romanı ile unutulmazlar arasına girdi.
Senin hayatın çekilir dert değil.
Askerler koşar adım yanımdan uzaklaştı.
Ülkemin gezilmedik yeri kalmasın.
Bugün ne kadar çok sevildiğimi anladım.
Yapacağı işi çok önceden planlardı.
Geleceği varsa göreceği de var.
Birden bağırınca ne diyeceğimi de unuttum.
Pişmiş aşa su katıyorsun.
Ölmüş eşek kurttan korkmaz derler.
Bu çok bilmiş de kim?
UYARILAR
1.Bu eklerden herhangi birini alan sözcük kalıcı
isim olursa sıfatfiil (ortaç) olmaz.
Bu dolmuş şoförünün geçmişi çok temiz.
Tutacak nerede?
Yazar olmayı hedefliyor.
Bu çağlayan da donmuş.
Yiyecek ve içecek almak için dışarı çıktı.
Döner de pek lezzetli değilmiş.
2.“-mez, -ar, -ecek, -miş” ekleri zaman eki olarak da
kullanılabilir.
Bu durumda
*Sözcük sıfat ya da adlaşmış sıfat olmaz.
*Sözcükte şahıs anlamı vardır.
Örnekler
Çocuk bütün incirleri yemiş.
Zaman Eki
Çözülmemiş soru kalmasın.
Sıfatfiil Eki
Dün erkenden uyumuşsun.
Zaman Eki
Akacak kan damarda durmaz.
Sıfatfiil Eki
Bu savaşta çok kan akacak.
Zaman Eki
Akşam bu odayı boyayacaklar.
Zaman Eki
Sabahları üç km koşarım.
Zaman Eki
Delikanlı, koşar adım uzaklaştı.
Sıfatfiil Eki
Seninle her derdi çekerim.
Zaman Eki
Görünmez kaza diye buna derler. Sıfatfiil Eki
Ali, ortalıkta pek görünmez.
Zaman Eki
3.Sıfatfiilin görevi sorulduğunda hangi öğeyi
oluşturduğuna ya da hangi öğe içinde geçtiğine
bakılmalıdır.
Bal tutan, parmağını yalar.
Kim
özne
Sakınan göze çöp batar.
Neye
Dolaylı Tümleç
Tanınmış insanları düğüne çağırdı.
Kimi
Belirtili Nesne
Çantada çözdüğüm testler vardı.
Özne
Ne
(I)Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden
birindeydi. (III)Yeni yapılmıştı. (IV)Küçük çamlar, çiçek
öbekleri, çimenler, daracık yollar…(V)Belediyeye ait,
üzerinde numaralar bulunan kanepeler…
Yukarıdaki numaralanmış
sıfat-fiil vardır
A)I.
B)II.
1998 ÖYS
C)III.
cümlelerin
D)IV.
hangisinde
E)V.
Aşağıdaki
atasözlerinin
hangisinde
ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır.
A)Sona kalan, dona kalır.
B)Veren eli herkes öper.
C)Varını veren, utanmamış.
D)Yaş kesen, baş keser.
E)Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.
(1989 ÖYS)
sıfatfiil
3.ZARFFİİLLER (ULAÇLAR, BAĞFİİLLER)
Fiillere getirilen -ip, -ince, -eli, -dikçe, -ken, -meden,-erek,
-e…e, -er…mez, -diğinde, -diğinden, -esiye, -casına ,
-meksizin ekleri ile türetilen sözcüklerdir.
Bu sözcükler cümle içinde zarf olarak kullanılır.
Genellikle durum ya da zaman zarfı olurlar.
Örnekler
Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim.
Sen gidince bak neler oldu?
O gideli hep sonbaharı yaşıyorum.
Uyku ve unutkanlık gittikçe derinleşir.
İş işten geçmeden buraya gelmelisin.
Bakarak öğrenilseydi kediler kasap olurdu.
Etrafına baka baka gelen de kim?
Çakar çakmaz çakan çakmak istiyorum.
Durmaksızın çalışması ona zaferi getirdi.
Saat on ikiyi vurduğunda geleceksin.
Bu eseri okuyucuyla konuşurcasına yazmış.
Seni ölesiye seviyorum.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil, ötekilerden
farklı bir sorunun yanıtıdır?
A)Düşüncelerini hiç çekinmeden söylerdi
B) Soruları bütün yönleriyle düşünerek yanıtlıyordu.
C) Sınavdan hemen sonra güle oynaya evine gitti.
D) İşi zamanında bitirmek için ölesiye çabalıyordu.
E) Bence o, buraya geleli çok değişti.
(2004-ÖSS)
Evin bahçesine dikilecek çamların üzerine konmuş bir
serçe, durmadan cik cik edip şarkısını söylüyordu. Evin tekir
kedisi eşiğe uzanmış, bir yandan örselenmiş
tüylerini
düzeltmek için yalarken bir yandan da az ilerdeki çöplükte
sallana sallana gezinen kargaya bakıyordu.
Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi,
sözcük türü bakımından ötekilerden farklıdır?
A) dikilecek
B) konmuş
C) durmadan
D) örselenmiş
E) gezinen
(2003-ÖSS)
Genel Uyarılar
1.Eylemsiler olumsuzluk eki alabilmeleri bakımından
isimlerden kişi ve kip eki alamamaları bakımından da
fiillerden ayrılır.
Arabayı çizen çocuk bizi görünce ortalıktan kayboldu.
Toplum sorunlarını anlatması onun için iyiydi.
2.Eylemsiler yan cümle kurar, hangi öğe içinde eylemsi
varsa o öğe bir yan cümledir.
Büzüldüğü köşeden dişleri birbirine çarpa çarpa onu
D.T (Yan cümle)
seyrediyordu.
Yük.
Z.T
(Yan cümle)
N.
Beni dinleyen herkese teşekkür etmek istiyorum.
N.
(Yan cümle)
Yük.
Sen gülünce güller açar Gülpembe
Z.T. (Yan cümle) Öz.
Yük.
Cümle Dışı
Sanat eserinde hayattan alınmış öğeler kullanılmalıdır.
D.T
Öz. (Yan cümle)
Yük.
3.Bir cümlede eylemsi sayısı kadar yan cümle vardır.
4.Eylemsiler yargı bildiren sözcüklerdir. İçinde fiilimsi
buluna tek cümleye girişik bileşik cümle denir.
5.Eylemsi eklerinin hepsi yapım ekidir, eylemsiler de
türemiş sözcüklerdir.
6.Eylemsiler ekfiil alarak yüklem olabilirler.
Amacı ona sürpriz yapmaktı. (Yapmak – idi)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil (ulaç)
yoktur?
A) Sen de eşyalarını kolayca taşıyabilirsin.
B) Çocuklarını düşünmeden geçirdiği tek gün yoktu.
C) Buradan ayrılırken özel eşyalarını bile almamıştı.
D) Olanları düşündükçe çıldıracak gibi oluyordu.
E)Bize veda ederken oldukça kırgın görünüyordu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isimfiil, yüklem
görevindedir?
A) Buna karşı çıkanlar, kafalarını işletmeye üşenenlerdir.
B) Hiçbir toplum, tarihin hiçbir döneminde yalnız olmamıştır.
C) Bu aşama, bir içerik belirleme dönemidir.
D) Oraya yerleşir yerleşmez ilk işimiz, kiralık ev aramaktır.
E) Ona bir şeyi anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güçtür.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik,
görevi yönünden ötekilerden farklıdır?
A) Onun ikide bir kahkaha atmasına çok kızıyorduk.
B) Geç gelen öğrenciye öğretmen kızdı.
C) Bu elbiseyi yeni açılan bir mağazadan aldım.
D) Babasının söylediği sözler, ona rehber olmuştu.
E)Şimdi söyleyeceklerinize kimse inanmayacaktır.
Televizyonların dilimize karşı özensizliği, görevlendirdiği
sunucularda da kendisini gösteriyor. Okuduğunun
anlamını tam bilmeyen, kelimeleri doğru dürüst
seslendirmeyen, vurgulaması yetersiz kişiler eğer fiziksel
açıdan güzellerse televizyonlarda başköşeye rahatça
oturabiliyorlar.
Yukarıdaki parçada
kullanılmıştır?
A)1
B)2
C)3
kaç
tane
D)4
eylemsi
E)5
(fiilimsi)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfatfiil
kullanılmıştır?
A)Başarmak için gece gündüz demeden çalışıyordu.
B) En iyi vatandaş, mesleğinde başarılı olmaya çalışandır.
C) Kiralık ev aramanın zorluğunu ben de biliyorum.
D) Hayatta karşılaşacağımız acılara dayanabilmeliyiz.
E) Onu bir de senin ağzından dinlemeyi çok isterdim.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili sözcük
eylemsi (fiilimsi) değildir?
A) Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
B) Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı
C) Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım
D) O zaman yükselerek arşa değer belki başım
E)Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak