Transcript รองศาสตราจารย์.ดร.สุจริต คูณธนกุลวงศ์ อุทกภัยปภ54

สาเหตุการเกิด และการเตรียมการรับมือ
กับอุทกภัย
เสวนาเรื่อง “เตรียมพร้ อมรับมหันตภัยจากโลกร้ อน ๒๐๑๒”
รองศาสตราจารย์ .ดร.สุจริต คูณธนกุลวงศ์
คณะวิศวกรรมศาสาตร์ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย
๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๔ เวลา ๐๙.๓๐-๑๒.๓๐
โรงแรมรอยัลริเวอร์
หัวข้ อนาเสนอ
—เหตุการณ์ นา้ ท่ วมในประเทศไทย
—สาเหตุของการเกิดนา้ ท่ วม
—ความเสียหาย
—แนวโน้ มต่ อไป
—การเตรียมรับมือ
- การใช้ ประโยชน์ ข้อมูลระยะไกล
- การจัดทาแผนที่เสี่ยงภัย
- การซ้ อมภัยแบบการมีส่วนร่ วม
บ้ านกองยอด อ.แม่ แจ่ ม
8 พฤษภาคม 2547
บ้ านสบโขง อ.สบเมย
20 พฤษภาคม 2547
อ.แม่ ระมาด
20 พฤษภาคม 2547
อ. ลับแล ท่ าปลา
อุตรดิตถ์
อ. ศรีสัชนาลัย สุ โขทัย
อ. เมือง แพร่
23 พฤษภาคม 2549
บ้ านนา้ แม่ แรก อ.แม่ แจ่ ม 15
กันยายน 2545
บ้ านแม่ ตื่น อ.อมก๋ อย
20 พฤษภาคม 2547
อ.วังชิ้น
4 พฤษภาคม 2544
ต.นา้ ก้ อ อ.หล่ มสั ก
11 สิ งหาคม 2544
บ้ านธารทิพย์ อ.หล่ มสั ก
11 กันยายน 2543
บ้ านคีรีวง อ.ลานสะกา
22 พฤศจิกายน 2531
บ้ านกะทูนเหนือ อ.พิปูน
22 พฤศจิกายน 2531
กิง่ อ.เขาคิชกูฏ
30 กรกฎาคม 2542
FLOOD 49
แผนที่ ภาพถ่ ายดาวเที ย ม
แ ส ด ง พื ้ น ที่ น ้ า ท่ ว ม ใ น ทุ่ ง
เจ้ าพระยาใหญ่ ในวั น ที่ 24
ตุลาคม 2549
สภาพพืน้ ที่นา้ ท่ วมจังหวัดนครราชสีมาและจังหวัดข้ างเคียง (2553)
Ｔｈｅ Ｓｕｍｍｉｔ ｏｆ Ｗｏｒｌｄ Ｚｅｒｏ Ｍｅｔｅｒｓ Ｃｉｔｉｅｓ
海抜ゼロメートル世界都市サミット
2008年12月15～17日 （江戸川区で開催）
Ｏn the four stages of denial
► Itそんなことは起こらない。
won’t happen
► Ifもし、起こるとしても、私には起こらない。
it happens, it won’t happen to me
► Ifもし、起こるとしても、それほど深刻な事態にはならない。
it happens, and it happens to me, it won’t be so bad
► Ifもし、私に深刻な事態が起こるとしても、私にはそれを防ぐすべがない。
it happens, and it happens to me, and it’s bad, there is
nothing I can do to stop it anyway
ハリケーンカトリーナ
* Former Director, King County Office
of Emergency Management, State of
Washington
２０
สาเหตุของนา้ ท่ วม
—สภาพอากาศ (ระยะสัน้ ระยะกลาง)
—สภาพภูมิประเทศ
—สภาพเศรษฐกิจและสังคม
—ประเภทของนา้ ท่ วม
- นา้ ท่วมฉับพลัน
- นา้ ท่วมไหลนอง
- นา้ ท่วมบริเวณใกล้ ทะเล
2. Depression strike southern Thailand 1 – 3 November 2010
NWP product (WRF model)
base on 1 Nov.2010 : 00 UTC
Hat Yai district
WRF2KM,NCEP, rain over high mountain
1200-2100 UTC, 15 OCT 2010
1. Flooding in Nakhon Ratchasima Prov. 15 – 17 October 2010
18
21
15/10/2010
2.7
1.1 18.1 19.4 15.7 19.6 20.3 12.8 109.7
16/10/2010
5.9 17.2
5.4
5.2
15/10/2010
16
3.3
1.1
0.8 32.6
Chok Chai Sta.
16/10/2010
7.5 12.8
7.5
5
Pak Chong
15/10/2010
0.3
0.8 11.5
16/10/2010
4
8.2 11.6
Nakhon
Ratchasima
0
3
6
9
12
15 total
1.4 11.9 18.7 11.9
77.6
3.2
36 2.4
95.4
T
0.6 7.4
41.4
13
5.6 29.9 20.5 17.5
99.1
4.4
0.6 10.6 31.6 11.5
82.5
0.6
SST at Nino 3-4 for 2011
Out look of sea surface temperature anomalies for NINO region (NiNo 3-4, TCC)
ปริ มาณฝนสะสมรายเดือนของประเทศปี 2552-2553
การบริ หารจัดการน้ าในเขื่อนสาคัญ
สถานการณ์ นา้ ในเขื่อน
ทีม่ า : กฟผ. 19 ธ.ค. 2553
สรุปผลการประเมินการบริหารจัดการนา้ ปี ๔๙
—ข้ อมูลการแจ้ งเตือนสถานการณ์ นา้ ในช่ วงทีผ่ ่ านมา
ที่ต้องการ
ประชาสั มพันธ์ หรือสื่ อสารนั้น ยังไม่ สามารถเข้ าถึงประชาชนได้ อย่ าง
ทั่วถึง และครบถ้ วน
—การรายงานสถานการณ์ นา้ ท่ วมทีผ่ ่ านมายังไม่ ทันต่ อสถานการณ์
เท่ าทีค่ วร
—การบริหารจัดการนา้ ในอ่างเก็บนา้ /อาคารบังคับไม่ สามารถดาเนินการ
ให้ เป็ นไปตามแผนได้ เนื่องจากในทางปฏิบัติ มีการปรับเปลีย่ นแผนของ
แต่ ละหน่ วยงานเอง
—การบริหารจัดการนา้ ในพืน้ ทีเ่ กษตร ไม่ สามารถดาเนินการได้ มากนัก
เนื่องจากการเพาะปลูกของเกษตรกรในพืน้ ทีด่ าเนินการไม่ พร้ อมกัน
สรุปผลการประเมินการบริหารจัดการนา้ ปี ๔๙
—การจัดตั้งศูนย์ ประสานงาน และติดตามสถานการณ์ นา้ มีปัญหาในทางปฏิบตั ิ
บ้ าง เช่ น ในการปิ ด-เปิ ดประตูระบายนา้ ไม่ สามารถดาเนินการได้ ในบางพืน้ ที่
เนื่องถูกต่ อต้ านจากประชาชนในพืน้ ที่
—ทุกจังหวัดมีการจัดการประชุ มเตรียมความพร้ อมในการบริหารจัดการนา้ แต่
ปัญหาส่ วนใหญ่ ทพี่ บ คือ ในการประชุ มทุกครั้งยังไม่ มีการบันทึกการประชุ ม
และไม่ มีผู้มีอานาจในการสั่ งการทีช่ ัดเจนในระดับลุ่มนา้ หรือระดับประเทศ
(ชัดเจนในส่ วนของระดับจังหวัด)
—การกระจายนา้ เข้ าทุ่งเพือ่ ลดยอดนา้ พบว่ า ในช่ วงเหตุการณ์ นา้ ท่ วมทีผ่ ่ านมา
มีเหตุการณ์ คนั กั้นนา้ ขาดก่ อนทีจ่ ะดาเนินการในส่ วนนี้
ทาให้ การบริหาร
จัดการโดยการกระจายเข้ าทุ่งไม่ เป็ นไปตามทีว่ างแผนไว้ และปริมาณนา้ ที่
เกิดขึน้ มากเกินกว่ าทีจ่ ะควบคุมได้
แนวโน้ มสภาพภูมิอากาศ
—แนวโน้ ม ระยะสัน้ กลาง ยาว
—ปรากฏการณ์ ENSO
—ปรากฏการณ์ Climate Change
Near Future (2015-2039)
%Difference
Future (2075-2099)
Difference
ฝนสู งสุ ด ๑ วัน
ที่เปอร์ เซนต์ ไทร์ 90
Near Future (2015-2039)
%Difference
ฝนสู งสุ ด ๓ วัน
ที่เปอร์ เซนต์ ไทร์ 90
Future (2075-2099)
Difference
Near Future (2015-2039)
%Difference
ฝนสู งสุ ด ๕ วัน
ที่เปอร์ เซนต์ ไทร์ 90
Future (2075-2099)
Difference
กลุ่มลุ่มนา้ สาละวิน
กลุ่มลุ่มนา้ เจ้ าพระยาท่ าจีน
กลุ่มลุ่มนา้ แม่ กลอง
กลุ่มลุ่มนา้ โขง
กลุ่มลุ่มนา้ บางปะกง
กลุ่มลุ่มนา้ ชายฝั่ งทะเล
อ่ าวไทยตะวันออก
กลุ่มลุ่มนา้ ชายฝั่ งทะเล
อ่ าวไทยตะวันตก
กลุ่มลุ่มนา้ ภาคใต้ ฝ่ ั งตะวันออก
กลุ่มลุ่มนา้ ภาคใต้ ฝ่ ั งตะวันตก
ผลกระทบที่มีต่อพืน้ ที่เสี่ยงภัยนา้ ท่ วม
ในอนาคตอันใกล้
การรับมือ
—ด้ านโครงสร้ าง (hard)
—ด้ านไม่ ใช้ โครงสร้ าง (soft)
—ด้ านการเตรียมระบบและ บุคลากร
(system/human)
—การดาเนินการ ก่ อน ระหว่ าง หลังเหตุการณ์
—ตัวอย่ างการประยุกต์ ใช้
การใช้ ประโยชน์ จากข้ อมูลฝนจาก TRMM
—จากโลกสู่พนื ้ ดิน (จาก www.thaiwaterplan.org)
—แนวคิดในการทางาน
เพื่อนาข้ อมูลที่เผยแพร่ ผ่านเครื่ อข่ าย Internet นามาสร้ างเป็ น
เนือ้ หา หรื อองค์ ความรู้ เพื่อเพิ่มทางเลือกในการนาข้ อมูลมา
ประยุกต์ ใช้ กับพืน้ ที่ และจังหวัด โดยข้ อมูลที่ได้ เลือกใช้ ได้ แก่
ข้ อมูลนา้ ฝน The Tropical Rainfall Measuring
Mission (TRMM) ที่หน่ วยงาน NASA ได้ เผยแพร่ ผ่านทาง
Website http://trmm.gsfc.nasa.gov/
ฝนสะสม 7 วัน จาก TRMM
ช่ วงวันที่ 14 – 20 ตุลาคม 2553
บริเวณพืน้ ที่ตอนกลางของประเทศ
มีปริมาณฝนสะสม 7 วัน
ประมาณ 150 - 200 มม.
หัวข้ อการจัดทาแผนทีเ่ สี่ ยงภัยนา้ ท่ วม
1. กาหนดวัตถุประสงค์ การจัดทา
2. นิยามทีใ่ ช้
3. ขอบเขตการประยุกต์ ใช้
4. แผนทีเ่ สี่ ยงภัยนา้ ท่ วม
5. ข้ อมูลจาเป็ นทีต่ ้ องมี
6. ประเด็นในการกาหนดพีน้ ทีห่ นีภัย
7. แผนหนีภัย ในภาพรวม
8. ความเห็นจากชุ มชน ผู้อยู่อาศัย
9. การประสานงานกับ แผนป้ องกันภัยพืน้ ที่
10. การปรับปรุ งข้ อมูลให้ ทนั สมัย
11. การถ่ ายทอดข้ อมูลสู่ ผู้อยู่อาศัย
ประวัตนิ า้ ท่ วมสูงสุด ที่กาแพงโรงเรียน
(Komatsugawa Elementary School)
キティ台風潮位（A.P.3.15m）
大潮の満潮位（A.P.2.1m）
大潮の干潮位（A.P.0m）
แผนที่เสี่ยงภัยนา้ ท่ วมของเมือง Edogawa
ตัวอย่างโครงการชานอัน ที่ประเทศไต้หวัน
มาตรการสนับสนุน
มาตรการป้ องกันและลดผลกระทบแบบ ไม่ ใช้ โครงสร้ าง
แผนทีพ่ นื้ ทีเ่ สี่ ยงภัยโคลนถล่ ม และระบบเตือนภัยเพือ่ การอพยพ
ข้อมูลเตือนภัย
สถานีวดั ฝน และศูนย์แจ้งเตือนภัย
ชุมชนสามารถตัดสิ นใจอพยพได้ เอง
150 mm.
เส้ นระดับนา้ ท่ วมทีส่ ั มพันธ์ กบั ฝนทีต่ ก
ระยะเวลาเตือนภัย < ระยะเวลาไหลรวมตัวของนา้
จะดาเนินการใน JICA Phase II และ MRC(คณะกรรมการลุ่มนา้ โขง)
การพัฒนาศักยภาพชุมชน
—การแก้ ไขปั ญหาในระดับพืน้ ที่ต้องให้ ชุมชนมีความพร้ อม
ต่ อการรั บมือ
—องค์ ประกอบที่สาคัญคือ การพัฒนาศักยภาพของบุค ลากร
เครื่ องมือที่ใช้ และ ระบบสารสนเทศ/การติดต่ อ ที่มี
—โครงการวิ จั ย สร้ างกระบวนการพั ฒ นาศั ก ยภาพ ให้
เครื่ องมือเพื่อให้ อบต สามารถวางแผนดาเนิ นการแก้ ไข
ปั ญหานา้ ได้ ดีย่ งิ ขึน้
—เครื่ องมือที่ใช้ คือ การจัดทาบัญชีนา้ ให้ ร้ ู แหล่ งนา้ ที่ตนมี
และความต้ องการนา้ ที่มี โดยใช้ ระบบแผนที่และ GPS
ขั้นตอน
1. เพื่อสารวจและบันทึกตาแหน่ง, ขนาดความจุและปริ มาณน้ าของแหล่งกักเก็บน้ า
2. จัดทาบัญชีน้ าในพื้นที่ตาบล
3. แปลงข้อมูลตาแหน่งที่ต้ งั แหล่งน้ าให้อยูใ่ นรู ปแบบระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS)
36
การวางแผนแก้ ไขปั ญหานา้ ในพืน้ ที่ตนเอง
โปรแกรม Q-GIS
37
โครงการระบบส่ งนา้ ด้ วยท่ อหนองท่ ากะสาว-ห้ วยมะเฟื อง
ประปาบ้ านหนองพญา
สวนเกษตรผสมผสาน
ประปาบ้ านยายดา
ประปาบ้ านก้ นหนอง
สวนปาหนัน
สวนยายดา
ประปาหนองใหญ่
ประปาบ้ านชากลาว
อ่างเก็บน ้าห้ วยมะเฟื อง
ผลของการเข้ าร่ วมการจัดประชุ มเชิงปฏิบตั ิการทาให้ อบต. เกิดความเชื่อมโยงกับเจ้ าหน้ าทีภ่ าครัฐมากขึน้ และ
เล็งเห็นสภาพปัญหาของตาบลตะพงอย่ างแท้ จริง จึงทาให้ ตาบลตะพงได้ รับ
38
www.themegallery.com
Logoมแข็ง จานวนเงิน 50 ล้ านบาท ปี 2553
งบประมาณภายใต้ แผนปฏิบตั ิการ ไทยเข้
Study area in the community level : Tha Kasao - Ban
Huay
Ma-Pheung pipeline project covers three districts
Natakwan district
water use is 2.0
MCM/yr
Banlang district
water use is 1.9
MCM/yr
Taphong district
water use is 2.9
MCM/yr
Water Resources System Research Unit, Department of Water Resources Engineering,
Faculty of Engineering, Chulalongkorn University, Thailand
ข้ อเสนอแนะ- 1
—ระดับชุมชน
- การตัง้ ทีมงานเตรียมพร้ อม
- การพัฒนาศักยภาพ
- การใช้ ประโยชน์ จากข้ อมูล
- ซ้ อมรับภัย เพื่อ ตรวจสอบความพร้ อม ชุมชน
—ระดับปฏิบัตกิ าร
- การวางระบบสนับสนุน
- การประเมินความเสี่ยง และหามาตรการที่เหมาะกับสภาพ
(ทัง้ ในแง่ human, system, soft and hard)
- ซ้ อมรับภัย เพื่อ ตรวจสอบความพร้ อม ระบบ
ข้ อเสนอแนะ - 2
—ระดับประเทศ
- การจัดทามาตรฐาน และแผนขยายผล
- การจัดระบบรองรับ (ความช่ วยเหลือ การประกัน )
- การศึกษาวิจัย และติดตามการเปลี่ยนแปลง
- สร้ างความตระหนัก พร้ อมให้ข้อมูล ความรู้
เอกสารอ้ างอิง - 1
—สกว, โครงการ ”ผลการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกต่ อ
ปริมาณนา้ ฝน/นา้ ท่ ารายเดือนของประเทศไทย และผลกระทบต่ อ
การบริหารจัดการนา้ ในพืน้ ที่ภาคตะวันออก” ๒๕๕๒
—สกว , รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการ “ศูนย์ วิจัยระบบการ
วางแผนจั ด การทรั พ ยากรน า้ เพื่ อ ความมั่ นคงระดั บ จั ง หวั ด ”
๒๕๕๓
—ศูนย์ วิกฤตนา้ กรมทรั พยากรนา้ สถานการณ์ นา้ และการเตรี ยม
ความพร้ อมฯ ปี ๒๕๕๓ ๒๐ ธันวาคม ๒๕๕๓
—จรู ญ เลาหเลิ ศ ชั ย สรุ ปลั ก ษณะอากาศปี ๒๕๕๓ กรม
อุตุนิยมวิทยา ๒๐ มกราคม ๒๕๕๔
เอกสารอ้ างอิง-2
—สุจริ ต คูณธนกุลวงศ์ การเกิดนา้ ท่ วม และนา้ แล้ ง ซา้ ซาก การ
ประชุ มวิชาการเรื่ องภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงกับการเกิดภัยแล้ ง
และนา้ ท่ วมจัดโดย สมาคมนั กอุทกวิทยาไทย ๒๕ กุมภาพันธ์
๒๕๕๔
—สุ จ ริ ต คู ณ ธนกุ ล วงศ์ ความเห็น ต่ อ ภัย แล้ ง และน า้ ท่ ว มปี ๒๕๕๓
การประชุ ม ทางวิชาการกลุ่ ม ย่ อย ครั ้ง ที่ ๓ เรื่ อง “ผลกระทบจาก
วิกฤตนา้ แล้ ง/นา้ ท่ วม มาตรการป้องกัน แก้ ไข และข้ อเสนอแนะ ปี
พ.ศ. 2553 จัดที่จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย ๓๐ มีนาคม ๒๕๕๔
— Paitoon N., The Project on Capacity Development of Disaster
Management in Thailand, Progress Report to JICA, Mar 2010
— Tsuchiya N., Introduction to Flood Hazard Map in Edogawa
City, Feb 11.