Transcript Dr. Lale TUNA

BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK
UYGULAMALARINDA MENOPOZA
YAKLAŞIM
DR.LaleTuna
1 No’ lu AÇS/AP
Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim
Merkezi
İZMİR
BİRİNCİ BASAMAK
HEKİMLİK
UYGULAMALARINDA
MENOPOZA
YAKLAŞIM
DR. LALE TUNA
1 No’ lu AÇS/AP
Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezi
• Menopoz kadının kendiliğinden olan son
adet kanamasından sonraki süreçtir.
• Doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu
48-55 yaş arası dönemdir.
• Menopoz son adet
kanamasından
12 ay amenore ile
geçtikten sonra
belirlenmektedir.
Klimakterik dönem ise;
• Kadının üreme döneminden
üreme çağı sonrasına devam
eden tüm geçiş süreci olarak
adlandırılır.
• Klimakterik süreçte görülen
olaylardan biride menopozdur.
• Doğal bir süreçtir, hastalık
değildir.
ÖYKÜ
• Yaş önemli bir belirleyicidir.
• İlk adet yaşı ile menopoz yaşı bağlantılı
değildir.
• Annede erken menopoz varlığında
menopoz yaşı öne gelebilir.
• Doğum sayısı, emzirme, kullanılan aile
planlaması yöntemlerinin menopoz yaşı
ile ilgisi yoktur.
ÖYKÜ
• SADECE SİGARA İÇİMİNİN
MENOPOZ YAŞINI
1 - 1,5 YIL ÖNE ALDIĞI
BİLDİRİLMEKTEDİR.
Fizik Bakı
• Sistemik bakı
-Anemi
-Hipertansiyon
-Diyabet
-Osteoporoz
-Obezite
• Meme bakısı
• Pelvik değerlendirme
-Vajinal, servikal akıntı incelemesi
-Tarama amaçlı servikal smear
Fizik Belirtiler
Otonom Belirtiler
Duygusal Belirtiler
Adet düzensizliği
Kilo alımı
Adet kanamalarının kesilmesi
Ciltte kuruluk
Uykusuzluk
Varikoz venler
Eklem ağrıları
Bulantı ve baş dönmesi
Cinsel istekte azalma Bacak krampları
Ağrılı cinsel ilişki
Kemik ağrıları
Vajende kuruluk
Yorgunluk
Başağrısı
Memelerde duyarlılık
Migren
Saçta incelme ve dökülme
Ateş basmaları
Kalp çarpıntıları
Aşırı terleme
Sık idrar yapma
Ciltte kaşınma ve yanma
Erken uyanma
Duygulanım değişikliği
Sinirlilik
iç sıkıntısı, huzursuzluk
Depresyon
Unutkanlık
Santral Sinir Sistemi
• Nöron sayısının, beyin kitlesinin ve
nörotransmitterlerinin azalması sonucu;
• Reaksiyon zamanı ve hareket hızının
yavaşlaması
• Dengesizlik, yavaş yürüme
• Hafızada azalma
• Öğrenme ve uygulamada yavaşlama
Kardio-Vasküler Sistem
•
•
•
•
•
Ateroskleroz , kollojen ve amiloid
birikimine bağlı esneklikte azalma, kalp
debisinde düşme ve sol ventrikül
hipertrofisi sonucu;
Sistolik hipertansiyon
Kalp yükü artması
Egzersiz kapasitesinde azalma
Aritmi
Diyastolik disfonksiyon
Endokrin Sistem
• Organların ağırlık ve kitlesinde azalması,
vasküler değişiklikler ve azalmış hormon
sekresyonları sonucu;
• Diabetes mellitus
• Menopoz
• Hipotiroidizm
• Vitamin D eksikliği
Adrenerjik Sistem
•
•
•
•
Homeostatik kontrol,
Vücut sıcaklığı kontrolü,
Enerji metabolizması
Kan basıncının düzenlenmesi
-Adrenerjik cevap yaşla azalır.
-Egzersiz ve fiziksel kondisyon azalır.
Yağ dokusunda artma yaşlanmayla görülen
adrenerjik değişiklikleri açıklayabilir.
İmmün Sistem
Timik atrofiye bağlı azalmış antikor
yanıtı sonucu;
• Enfeksiyonlara yatkınlık
• Enfeksiyonlarda artış
Kemik ve Kıkırdak Yapılar
• Kemik kaybı kıkırdak dejenerasyonuna bağlı
boy kısalması, öne doğru duruş, artrit
sonucu;
• Düşmeler
• Kırıklar
• Ağrı
• Hareketsizlik
Kas İskelet Sistemi
• Kas atrofisine bağlı kas zayıflığı, kas
kaybı sonucu;
• Güç kaybı
• Dayanıklılık da azalma
• Dengesizlik
Renal Sistem
• Nefron kaybı ve arterioskleroza bağlı
glomerüler filtrasyon hızında azalma
sonucu;
• İlaç toksisitesi
• Dehidratasyon
• Volüm yüklenmesi
Pulmoner Sistem
Alveollerin birleşmesi, esneklik kaybına
bağlı vital kapasitelerde, rezervde ve
öksürük refleksinde azalma sonucu;
• Hipoksi ve hiperkapniye cevapta
azalması
• Pnömoni
Duyu
• Duyusal ve motor sinir ileti hızı yaşlanmayla
% 10 -15 azalır.
• Distalde titreşim duyusu kaybı ve ayak ve
parmaklarda ağrı ve dokunma duyusunda
bozukluk
• Tendon ve abdominal refleksler yavaşlama
• Kas gerginliğinde azalma
Deri
Kollojen yapısında bozulma ve azalmış
yağ dokusuna bağlı deride tonus kaybı ve
kırışıklıklar sonucu;
• Basınç yaraları
• Hipotermi
• Güneşin de etkisiyle makül tarzında sarı
kahverengi lekeler ve kırışıklık
Göz
• Lensin setleşmesi, matlaşması, maküler
değişikliklere bağlı akomodasyonda
bozulma sonucu;
• Görme azalması
• Gece görüşünde azalma
• Katarakt
İşitme Ve Vestübüler Sistem
• Korti organı dejenerasyonu, iç kulak
membran elastikiyetinin ilerleyen yaşla
birlikte artmasına bağlı;
• İki taraflı yüksek tonda seslerin
duyulmasını azaltır.
• Duyma merkezinde yavaşlama da sesli
uyarana cevabı azaltır.
• Santral inhibitör cevap artışı vestibüler
sisteme stimuluslara aşırı cevapla
sonuçlanırsa sonuç vertigodur.
Ürogenital Sistem
• Menopozdan sonra östrojenden yoksun dokuların
atrofiye ve involüsyona uğraması sonucu;
• Uterus ağırlığı azalır,
• Vajen duvarları incelir,
• Glikojen azalması ile flora değişir PH alkali hale
gelir.
• Gram negatif bakterilerin kolonizasyonunu
kolaylaştırır.
• Endoservikal bezlerin sekresyonunun azalması
• Puriritus, kuruluk, yanma, kanama, akıntı
disparoni ile hekime başvururlar.
• Mesane trigon bölgesinde ve üretra da
östrojen azalmasına bağlı;
ATROFİ ve ÜRİNER İNKONTİNANS
• Üriner enfeksiyon ve üretral karinküller
• Dizüri ve urge inkontinans toplumdan
izolasyon nedeni
• Sistosel, rektosel, enterosel, prolapsus
Laboratuar
• Menopoz tanısı;
Sekonder amenoreye neden olan durumlar ekarte edilmelidir.
-Gebelik testi,
-prolaktin düzeyi,
-serum FSH düzeyleri bakılabilir.
FSH düzeyleri için normal bir menstrüel peryodun 2-4. günleri
• Amenore durumunda FSH düzeyleri 15 gün
arayla ölçülebilir.
• Siklus ortası pik burada ekarte edilmiş olur.
• FSH nın 15 -20 mlU/ml lik düzeye ulaşması
erken ovarian yetmezlikle ilgilidir.
• Oral kontraseptif kullanan peri menopozal
bir kadında ilaçsız geçen 7 günlük dönemden
sonra FSH ölçümü yapılmalıdır.
• FSH 40 mlU/ml üzerinde ise tanı
konulmaktadır..
DANIŞMANLIK
• Ateş basmasını hafifletici öneriler
• Osteoporoz belirtileri
• Osteoporozdan korunmak için öneriler ve
önlemler
• Beslenme ve kalsiyum atılımına neden olan
etkenler
• Beden egzersizleri
• Osteoporoz tedavisi
• Menopoz sonrası jinekolojik kanamalar
• Meme ve pelvik izlemleri planlama
DANIŞMANLIK
• Adetten kesildikten sonra 1 yıl geçince
menopoz dönemi başlar.
• Aile planlaması için adet görülmeyen bu
1 yıl geçince korunma bırakılmalıdır.
• Menopoz sonrası dönemde görülen her
kanama, özellikle kanser yönünden kesin
olarak araştırılması gereken bir
belirtidir.
ENDOMETRİUM CA !!!
Ateş Basmasını Hafifletici
Öneriler
• Soğuk duş almak,
soğuk içecekler,
serin odada
oturmak.
• Kolay çıkartılabilen,
dar olmayan, hava
geçirgen pamuklu ya
da yünlü giysiler
giymek.
• Gece olan ateş
basmalarında yastık
değiştirmek yararlı
olabilir.
• Tütün, çay, alkol,
baharatlı gıdalar,
sıcak içeceklerden
kaçınmak
• Düzenli beden
egzersizleri
Kemik Erimesi (Osteoporoz) Belirtileri
• Orta ve alt bel bölgelerinde
ağrılar.
• Duruş değişikliği sonucu beden
egzersizine dayanıklılıkta azalma.
• Kalça, bilek kemikleri ve omurga
kırıkları.
• Giderek artma eğilimi gösteren
kambur görünüm.
• Boy kısalması.
Kemik Erimesinden Korunmak İçin
Öneriler
• Yağ oranı düşük süt
ürünlerini tüketmek.
• Kalsiyumdan zengin
diyet.
• Yeşil yapraklı sebze
tüketimi
• Balık ve diğer deniz
ürünlerinin tüketimi
• Düzenli, egzersizler
yapmak.
• Tuz ve proteinden çok
zengin besin tüketimini
sınırlamak.
• Dengeli ve yeterli beslenme
Kalsiyum Atılımına Neden Olan Etkenler
•
•
•
•
•
Sigara içimi
Kahve tüketimi
Şeker
Tuz
Et
• Yüksek proteinli diyet
• Kolalı içecekler
• Bazı ilaçlar (tansiyon,
mide ilaçları…)
• Alkol
Kemik Erimesi Tedavisi ve Önlemler
• Hekim önerisi ile ilaç kullanılmalıdır.
Kalsiyumdan zengin besinler:
• Yağ oranı düşük peynir, yoğurt, süt gibi
ürünler
• Sardalya ve hamsi gibi kılçığıyla birlikte
yenebilen balıklar
• Marul, pazı, ıspanak ve kereviz gibi
yeşil yapraklı bitkiler tüketilmelidir.
Kemik Erimesinden Korunmak İçin
Önlemler
• D vitamini kalsiyum emilimini arttırır.
• Bedende D vitamini sentezi için güneş ışığı
gereklidir.
• Önerilen güneşlenme süreleri:
• 40 yaşındaki kadın için haftada 2 kez 15 dakika
• 65 yaşının üzerindekiler için haftada 2 kez 1
saat güneşlenme önerilir.
Beden Egzersizleri :
Düzenli beden egzersizleri
(yürüme, yüzme, koşma, bisiklete
binme vb.) yapılmalıdır.
Haftada 3 kez olmak üzere
30 dakika-1saat süreli egzersiz
yapılması önerilir.
TÜKETİN
Süt ve Türevleri
Süt yoğurt---2 Su bardağı
Peynir -------1 dilim
Et, Kurubaklagil, Yumurta
Et--2 porsiyon et veya 16 kaşık kurubaklagil
Yumurta ---- Haftada 3 gün bir adet
Ekmek--------3-6 dilim
Tahıllar-------1 porsiyon
Sebze Meyve----5-7 posiyon
25 kal/kg/gün
Risk Faktörleri
Alınacak önlemler
• Kilo fazlalığı, şişmanlık
• Sigara kesinlikle terk edilmelidir.
• Tansiyon yüksekliği
• Diabet
• Sigara
• Düzenli beden egzersizleri
• Yağ ve kolesterolden fakir dengeli
beslenme
• Yüksek tansiyonun kontrol edilmesi
• Hiperkolesterolemi
• Sağlıklı beden ağırlığının korunması
• Hareketsiz yaşım
• Kan şekerinin kontrolü
• Ailede kalp hastalığı
öyküsü