Transcript YBH115 Vitaminler-I

VİTAMİNLER I
ÖĞR.GÖR. Dilek KARAMAN
VİTAMİN A
• Gözün retinasındaki özel fonksiyonlarından
dolayı RETİNOL adı verilmiştir. Retinol, A
vitaminin besin olarak alınan haline denir
• %90’ı karaciğerde depolanır. Diğer kısım yağ
dokusunda, akciğerde ve böbreklerde bulunur.
• Yağda eriyen vit grubundadır.
VİTAMİN A EKSİKLİĞİ
• A vitamini eksikliği çok sık görülmemekle birlikte,
eksikliğinde;
• Derinin pullanması,
• Akne gibi cilt sorunları,
• İskelet gelişiminin duraklamasını içeren büyüme
eksikliği,
• Kornea ile ilgili sorunlar ve körlük görülebilir.
• Ayrıca A vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi ve
vücut direnci azaldığından, vücut enfeksiyona daha
açık hale gelir ve daha kolay hastalanır.
VİTAMİN A
• Günlük İhtiyaç:
1-3 yaş:400 mcg
4-6 yaş:500 mcg
7-10 yaş:700 mcg
11 yaş üstü yetişkinler:800 mcg
A VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER:
•
•
•
•
•
•
•
Patates:1 orta boy (2,487mcg)
Havuç1 tane (2,025mcg)
Mango1 orta boy (805mcg)
Ispanak1/2 kase (737mcg)
Kayısı10 tane (253mcg)
Süt1 bardak (149mcg)
Peynir1 kibrit kutusu (84mcg)
A VİTAMİNİ KAYNAKLARI:
Bitkisel kaynaklı olanlar beta karoten:
havuç, domates, ıspanak,
maydanoz,kayısı, şeftali. Hayvansal
kaynaklı olanlar retinol: karaciğer, böbrek,
balık yağı
A VİTAMİNİ FAZLA ALIMI
•
•
•
•
•
•
•
Başağrısı, yorgunluk,
Mide bulantısı, kusma,
Kaşıntı, ishal,
Düzensiz adet görme,
Eklem ve kemik ağrıları, cilt kuruluğu ve
Saç dökülmesine sebep olabilir.
Ayrıca hamile kadınlarda, riskli doğum oranının
artmasına neden olabilir. Bu yüzden hamile
kadınların, A vitamini kullanmadan önce doktora
danışmaları gerekir.
VİTAMİN D
• 7- Dehidrokolesterol hayvan dokularında,
ergosterol ise bitkilerde bulunur.
• Bunların D2 ve D3 formuna dönüştürüp
kulanabilmek için ultraviyole yani güneş ışığına
ihtiyaç vardır.
• Vitamin D2 ince bağırsaktan emilerek depo
edilir.
• Vitamin D3 ise ultraviyole ışınlarının etkisiyle
deride oluşturulur.
• Yağda eriyen vit grubundadır.
VİTAMİN D GÖREVLERİ
• D vitamini, kalsiyum ve fosforun sindirim
yollarında kullanımı ve emilimi ile özellikle
çocuklarda büyüme için gereklidir.
• Kas zayıflığına karşı vücudu korur,
• Kalp atışının düzenlenmesinde etkilidir,
• Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir,
• Tiroit fonksiyonları ve normal kan pıhtılaşması
için gereklidir.
• D vitamini sindirim sisteminden kalsiyum
emilimini artırır ve kemiklerde kalsiyum
birikimine yardım eder. D vitamini kalsiyum
emilimini ve kalsiyumun aktif taşınmasını
hızlandırarak artırır.
VİTAMİN D GÖREVLERİ
• Özellikle bağırsak dokularındaki epitel hücrelerde
kalsiyum emilimine yardım eden, kalsiyum-bağlayıcı
proteinlerin oluşumunu artırır. Ön maddesi deri altında
bulunur. Güneş ışınlarının etkisiyle D vitaminine dönüşür.
Bu vitamin, kalsiyum ve fosforun bağırsakta emilimi ve
vücutta kullanımı için gereklidir. Kuvvetli kemik ve dişler,
bu vitaminin kalsiyumu buralara yerleştirmesiyle olur.
• Çocuklar için önemli: Çocukların güneşin dik gelmediği
saatlerde açık havada gezdirilmesi durumunda, deri
altındaki ön madde D vitaminine dönüşür.
VİTAMİN D
 Araştırmalara göre travmaya bağlı olmayan
(hafif düşme sonucu) kırık problemiyle
hastaneye başvuranların yüzde 97'sinde D
vitamini yetersizliği görülmektedir.
VİTAMİN D EKSİKLİĞİ
• Az kalsiyum ve fosfor alınmasına bağlı olarak
kemiklerde yumuşamaya ve kemik ve diş yapısında
bozulmalara neden olur.
• Osteomalasi D vitamini eksikliği veya fonksiyonu
bozukluğuna bağlı oluşan kemik mineralizasyon
hatasıdır.
• Osteoporoz riski mineral yetersizliğinde artar.
• Raşitizm:(Çocuklarda D vitamini eksikliği ile oluşan
hastalık)Çarpık bacaklar, kemik veya eklem
yerlerinde deformasyonlar,
• Bacaklarda ağrı, kas zayıflığı ve spazmları, çabuk
kırılan kemikler.
VİTAMİN D FAZLASI;
• Yüksek miktarlarda alınması toksik reaksiyonlara
(zehirlenme) neden olabilir.
• Uzun süreli doz aşımı yüksek kan basıncı, düzensiz
kalp atışı
• Mide bulantısı ve kusma, karın ağrısı, iştah kaybı,
• Zihinsel ve fiziksel gelişme geriliği,
• Damar sertliğine eğilim,
• Böbrek hasarlarına yol açabilir.
!!!!Günde bir litreden fazla süt içen ya da buna yakın süt
ürünü tüketen kişilerin ayrıca D vitamini almaları risk
yaratabilir. Günde 1000 üniteye kadar D vitamini
alınması güvenli olarak nitelendirilirken, günde 5 bin
üniteden fazla alınması halinde böbrekler ve kalpte
hasar riski doğabilir.
VİTAMİN D
• Günlük ihtiyaç;
0-6 ay: 7,5 mcg
6-12 ay: 10 mcg
1-10 yaş: 10 mcg
11-18 yaş: 10 mcg
9-24 yaş: 10 mcg
25 yaş üstü:5 mcg
Hamileler: 10 mcg
Emzirenler: 10 mcg
VİTAMİN D KAYNAKLARI
En önemli kaynak
güneş ışınlarıdır.
Ayrıca, karaciğer,
balık(konserve
balıkta tazesinin
yarısı kadardır),
yumurta, tereyağı,
peynir, mantar, süt
ve süt ürünleri.
VİTAMİN E
• İnsanda ince bağırsağın üst kısmında
emilir, karaciğerin yanı sıra yağlı
dokularda, böbrekte, kalpte, kaslarda ve
böbrek üstü bezi kabuğunda depolanır.
• Bitkilerde 2 grup E vit bileşiği sentezlenir.
Tokoferol
Tokotrienol
• Yağda eriyen vit grubundadır
VİTAMİN E YARARLARI
• En iyi antioksidandır. Serbest radikallerin oluşmasını
engelleyerek kanser gibi dejeneratif hastalıkların
oluşmasını engeller.
• Hücre zarı ve taşıyıcı moleküllerin lipid kısmını stabilize
ederek hücreyi serbest radikaller, ağır metaller, zehirli
bileşikler, ilaç ve radyasyonun zararlı etkilerinden korur.
• Bağışıklık sisteminin aktivitesi için gereklidir.
• Alyuvarları korur.
• Virütik hastalıklara karşı bağışıklık sistemini geliştirir.
• Göz sağlığı için hayati önem taşır. Retina gelişimi için
gereklidir. Serbest radikallerin katarakt yapıcı etkilerini
önler.
• Yaşlanmaya karşı koruyucudur.Serbest radikallerin
dokular, deri ve kan damarlarında oluşturduğu dejenaratif
etkiyi önler.
• Yaşlanmayla ortaya çıkan hafıza kayıplarını da önleyici
etkisi vardır.
VİTAMİN E
• Günlük ihtiyacınız
0-12 ay: 3-4 mg
1-7 yaş: 6-7 mg
11-18 yaş: 8 mg
18 yaş üstü:10 mg
Hamileler: 2 mg
Emzirenler: 3 mg
E VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER
Ayçekirdeği, 1/4 fincan, 26,8 mg
Badem, 1/4 fincan, 12,7 mg
Buğday, 1/4 fincan, 12,8 mg
Çiçek yağı, 1 servis kaşığı, 7,9 mg
Yer fıstığı, 1/4 fincan, 4,9 mg
Mısırözü yağı, 1 sevis kaşığı, 4,8 mg
Soya yağı, 1 sevis kaşığı, 3,5 mg
Balık yağı, 1 sevis kaşığı, 3 mg
Istakoz, 6 gr, 2,3 mg
VİTAMİN E EKSİKLİĞİ
• E vitamini eksikliği ender görülür.
• Kansızlığa neden olabilir.
• E vitamini eksikliğinde kalp hastalıkları ve kanser riski
artar.
• Yetişkinlerde; dengesiz yürüme, konsantrasyon
bozukluğu, düşük tiroid hormonu seviyesi, sinir
harabiyeti, uyuşukluk, anemi, bağışıklık sisteminde
zayıflama görülebilir.
• Çocuklarda;Metabolik hızın çok arttığı okul ve ergenlik
çağında zararlı maddeleri temizleyici etkisi vardır.
Eksikliğinde hemolitik anemi, ödemler (vücutta sıvı
toplanmasına bağlı şişlikler) görülebilir.
VİTAMİN K
• Doğal olarak bitkilerden sentezlenen
fillokinon K1 ,menakinon K2 gram pozitif
bakterilerce sentezlenir.
• K1 ve K2 ince bağırsaktan enerjiye ihtiyaç
duyularak emilir.
• Emilim için safra tuzlarına gereksinim
vardır.
• Yağda eriyen vit. grubunun üyesidir.
VİTAMİN K YARARLARI
• Kan pıhtılaşmasında önemli rol oynar
• Kanda bulunan protrombin Ca+2 iyonları ile
trombine dönüşür.K vitamini protrombine
Ca+2 bağlanmasını sağlar.
• Bazı çalışmalar özellikle yaşlılarda
kemikleri güçlendirdiğini göstermektedir.
• Hayvan dokularındaki oksidatif
fosforlizasyon için kofaktördür.
K VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER
• Yeşil yapraklı sebzelerde fillokinon
bulunurken, hayvan dokularında
menakinon bulunur. Düzey hayvanın
tükettiği diyete ve bağırsak florasında
sentezlenen vitamin miktarına bağlı olarak
değişmektedir.
• Lahana, karnıbahar, ıspanak ve diğer yeşil
sebzelerde, soya fasülyesi ve tahıllarda
bulunur.
VİTAMİN K
Günlük ihtiyacınız
• Doğumdan sonra 2 mg oral olarak yada IM
olarak 1 mg fillokinon verilmelidir.
 Yeni doğan bağırsak florası steril old. bakteri
oluşumu olana kadar.
 Anneden plasenta bariyerini aşıp fetusa
ulaşamaz.
• Erişkinlerde günlük 60-85 mg alınması yeterlidir.
VİTAMİN K EKSİKLİĞİ
• Emilim için safraya ihtiyaç duyulduğundan dolayı
safra yollarında veya kesesindeki sorunlar vit K
eksikliği yapabilir.ameliyatlardan önce 10 mg
verilebilir.
• Akut veya kronik karaciğer hastalıklarında da emilim
bozulur. 3 gün boyunca 10 mg K vit verilebilir.
• Karaciğer hücrelerinde ciddi harabiyet( özellikle alkol
kullanımına bağlı) varsa vit yararlı olmaz.
• Eksikliğinde kanın pıhtılaşma zamanı uzamaktadır.
• Yeni doğanda GİS kanamaları görülebilir.
VİTAMİN K EKSİKLİĞİ
Hastanede yatan hastalarda
• Antibiyotik kullanma
• GİS operasyonları
• TPN alma (haftada 1 gün 1 mg vit K
verilmelidir.)
gibi sebeplerden dolayı vit K eksikliği
görülmektedir.
VİTAMİN K FAZLASI
Çeşitli nedenlerle kanının sulandırılması
gereken hastalarda fazla dozlar zararlıdır
VİTAMİN C
•
•
•
•
•
Askorbit asit adıyla anılır.
Kristaller halinde bulunur
Suda ve etil alkolde çözünür.
Emilimi mide ve ince bağırsakta olur.
Depo edilmesine karşın bazı dokularda
konsantrasyonu yüksek bulunmuştur.
VİTAMİN C YARARLARI
• C vitamininin başlıca rolü doku bağlarını tutan
ana protein maddesi olan kollageni üretmek
• Bağışıklık sistemi, sinir sistemi, hormonlar ve
besinlerin emilimi fonksiyonlarına (E vitamini ve
demir gibi) destek olmaktır.
• Göz merceği ve akciğer gibi yapılarda
antioksidan olarak çalışır.
• C vitamini ayrıca antioksidan yapıda olan E
vitaminine dönüşebilir.
• Soğuk algınlığı gibi hastalıklara karşı da direnci
arttırmaktadır.
VİTAMİN C FAZLASI
• Yüksek dozları sindirim sisteminde
tahrişlere neden olabilir.
• Uzun süre yüksek dozda kullanılmasının,
böbrek taşı ihtimalini arttırdığı da
bilinmektedir.
C VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER
Turunçgillerde bol miktarda bulunur. Ayrıca
muzda, taze sebzelerde, maydanozda,
kabakta, soğanda, domateste, lahana,
ıspanak, kıvırcık salata gibi yeşil yapraklı
sebzelerde ve biberde bulunur.
VİTAMİN C
• Günlük ihtiyacınız
• Kadınlarda ve erkeklerde her gün alınması
gereken en az miktarı, 60 miligramdır.
• Sigara içenlerin en az 100 mg C vitamini
almaları gerekir.
VİTAMİN YETERSİZLİKLERİNDE BEKLENEN BULGULAR
Vitamin A
Gece körlüğü, kseroftalmi(göz konjektivasının
kalınlaşması),
Vitamin D
Osteomalasi, tetani
Vitamin E
Anemi bulguları
Vitamin K
Kanama eğilimi
Vitamin C
Eklem ağrıları, peteşi, ekimozlar, diş eti
şişmesi