Transcript TUZ - Isparta Halk Sağlığı Müdürlüğü

OBEZİTE, DİYABET VE METABOLİK HASTALIKLAR BİRİMİ
1
 Dünya genelinde hızla artan kronik hastalıklardan
ölen kişi sayısı ölümlerin büyük bir kısmını yaklaşık
%60’ını oluşturmaktadır. Kronik hastalıklardan
ölümlerin %80’i düşük ve orta gelirli ülkelerde
gerçekleşmektedir. Eğer gereken önlemler alınmazsa
2015 yılında 41 milyon insanın kronik hastalıklardan
dolayı öleceği tahmin edilmektedir. Kronik
hastalıkların risk faktörleri elendiğinde kalp
hastalıkları, felç ve tip 2 diyabetin %80’i, kanserlerin
ise %40’ından fazlası önlenebilmektedir.
2
TUZ NEDİR
Sofra tuzunun asıl adı sodyum klorürdür.
TUZUN
SODYUM
% 40
+
KLOR
%60
= TUZ
TUZ
 Besinlerin pek çoğunun içinde bulunan ve tuzun ana
maddesi olan sodyum, vücutta sıvı dengesinin
sağlanması ve kan basıncının düzenlenmesinde sinir
kas çalışmasında rol oynayan önemli bir mineraldir.
Ancak fazla tuz tüketimi bazı hastalıklar için büyük
risk faktörü oluşturur.
4
Tuzun Vücuda Verdiği Zararlar
 Yüksek tansiyon (Hipertansiyon) oluşumunda, tuzun
çok büyük önemi vardır. Bazı insanlarda, böbreğin tuz
(NaCl) atma kapasitesi sınırlı olabilir ve gereğinden
fazla tuz alınması, hipertansiyonun ortaya çıkmasına
veya hipertansiyonun tedavisinde başarısızlığa yol
açabilir.
5
Sodyumdan zengin besinler
 Zeytin, turşu, salamura besinler, konserveler,
tuzlanmış balık, tütsülenmiş besinler, peynir,
salam,sucuk, sosis, et suyu tabletleri, karbonat,
kabartma tozu, hazır soslar, ketçap, hardal, soya sosu,
fastfood ürünleri, tuzlu kuruyemişler.
6
Sodyum içeriği düşük besinler
 Sebze ve meyveler genel olarak tuz içeriği düşük
besinlerdir. Aynı zamanda potasyumdan
zengindirler.
 Süt-yoğurt ve kuru baklagillerde düşük sodyumlu
beslenmenin önemli parçasıdırlar Ancak dikkat
edilmelidir.
7
 Sodyumsuz: Ürünün bir porsiyonundaki sodyum
miktarı5 mg dan daha az ise bu ifade kullanılır.
 Çok düşük sodyumlu: Ürünün bir porsiyonunda 35
miligram veya daha az sodyum varsa bu ifade
kullanılır.
 Düşük sodyumlu: Ürünün bir porsiyonunda 140
miligram veya daha az sodyum varsa bu ifade
kullanılır.( 2. 5 katı tuz hesabı yapılırsa üründe 350 mg
tuz olduğu düşünülebilir)
 Sodyumu azaltılmış: Üründeki sodyumu normale
göre en az yüzde 25 oranında azaltılmış anlamına gelir.
8
 Günlük sodyum gereksinimi 2400 mg dır. Bu miktar,
günlük 5 g civarında tuzla karşılanabilir.
 2008 yılında yapılan Türk Toplumunda Tuz
Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışmasına (SALTurk)göre
ülkemizde tuz tüketimi çok fazladır (ortalama 18
gram/gün)
9
KÜLTÜRÜN BİR PARÇASI
Kutsal madde
Savaşlar
Esir değişimi, asker ve işçi maaşları
Tuz vergisi, tuz vergisi toplayıcıları
Büyük Roma yollarından ilki tuz için
M.Ö.2000 mısır mezarlarında tuzlanmış balık ve kuş eti
Tuzluk bulunmayışı düşmanca bir eylem
Sofrada tuz zenginlerin lüksü, mücevherlerle birlikte
Bebeklere akıl ve bilgelik
Evlere bereket
Bugün 14 bin çeşit kullanım a
11
KÜLTÜRÜN BİR PARÇASI
Açık yaraya tuz ekilmez
Üzerine tuz biber ekmek
Çorbada tuzu bulunmak
Yaraya tuz basmak
Tadı tuzu kalmamak
Azı karar çoğu zarar
Tuzu kuru
Bir tutam tuz kadar bile önemli değil.
12
FAZLA TUZUN ZARARLARI
 Hipertansiyon, kan damarlarında basıncın artması
durumudur. Tüm organ ve dokularda damar olduğu
için hipertansiyon tüm vücudu etkileyebilir.
Hipertansiyondan en çok etkilenen organlar; kalp,
beyin, böbrekler, büyük atardamarlar ve
gözlerdir.
 Hipertansiyon bu organları etkileyerek kalıcı
sakatlıklara ve ölümlere yol açabilir.
13
 Kemikler üzerindeki olumsuz etkisi: Aşırı tuz tüketimi,
idrarda kalsiyum atılımını artırır. Bu ise kemiklerde
kalsiyum kaybına neden olur. Kalsiyum kaybının artışı
ise kemik erimesini (osteoporoz) ve kemiklerin kırılma
riskini artırır.
 Diyet yapan kişilerin tuz tüketimine dikkat etmesi
gereklidir.Çünkü fazla tuz, vücutta su tutulmasına yol
açar ve bu durum kişide şişkinlik hissine neden olabilir.
Ayrıca tuzun iştah açıcı bir özelliği olduğundan,
özellikle diyet döneminde yüksek miktarda
tüketilmemelidir.
14
 Hamilelerde sağlık sorunları yaratabilir.
 Fazla tuz tüketiminin bazı hamilelerde vücutta su
toplanması yani ödemle birlikte yüksek tansiyona neden
olduğu saptanmıştır. Hafif vakalarda bebek ya
etkilenmez veya hafif düzeyde gelişme duraklaması
gösterir. Fakat gelişmedeki duraklama 8 aydan sonra
daha belirgin hale gelir. Hafif vakalarda genelde
vaktinde doğum gerçekleşir. Ağır vakalarda ise 6 aydan
sonra gelişme yavaşlar ve bebeğin sağlığı
bozulduğundan erken doğum olur.
15
Kalp Yetersizliği
 En önemli nedenlerinden biri :
 Hİpertansiyon
16
Böbrek Yetersizliği
 En önemli nedenlerinden biri :
 Hİpertansiyon
17
Damar Sertliği
 En önemli nedenlerinden biri :
 Hİpertansiyon
18
 Hipertansiyon Nedenleri
1. Aşırı sodyum alımı, tuz tutulumu
2. Böbreklerin tuzu atamaması
3. İntraseluler Na+ve Ca++artışı
•Genetik yatkınlık
•Renin anjiyotensin sistemi aktivasyonu
•Sempatik sinir sistemi hiperaktivasyonu
•Hiperinsülinemi/ insülin direnci
•Vasküler hipertrofi
•Natriürezis defekti
19
Diğer faktörler:
 Obezite
 Alkol
 Sigara içimi
 Polisitemi
 Nonstreoid ilaçlar
20
Dünya Sağlık Örgütü
Hipertansiyon, bütün dünyada;
önlenebilir ölüm nedenleri
arasında
1.sırada
21
 Ülkemizde her 4 ölümden 1’nin nedenidir.
 Ülkemizde erişkin nüfusta yaklaşık 15 milyon
hipertansif var.
 Sadece ekmekten alınan tuz 7.28gr/gün
22
HT da Hedef organ hasarı•
öZETLE
 Kalp
 Beyin
 Böbrek
 Göz
 Arterler
Kalp damar hastalıkları,Kalp Yetmezliği
Felç
Proteinüri, böbrek yet.
Retinopati-körlük
Aortdiseksiyonu Periferikvaskülerhastalık
23
 Tuz alımı
↓
KB
öZETLE
↓
Felç
↓
Kalp Krizi
↓
Kalp yetersizliği
↓
Mide kanseri-Kemik erimesi
24
•Yaşam Tarzı Değişikliği önerisi;
 Bir formalite olmamalı,
 Üzerinde ciddi olarak durulmalıdır.
25
 Kilo vermek (10 kg)Vücut kitle indeksi: 18.5-24.95
 Tuz kısıtlaması
 KB’de azalma
 Hipertansiyon diyeti
26
 Fiziksel aktivite
 Günde en az 30 dk yürüyüş
 Alkol tüketimini azaltmak
 Meyve ve sebzeden az yağlı süt ürünlerinden zengin,
yağ içeriği zengin, yağ içeriği düşük beslenme.
27
Tuzu Azaltmak İçin Neler
Yapılmalıdır?
 Hekimlerin büyük çoğunluğu, yemeğin tuzsuz yapılıp,
sofrada tuz eklemenin daha az tuz almaya yardım
edeceği kanısındadır. Özellikle sıcak yenen tahıllarda
(pilav, makarna...) bu çok işe yarayabilir.
 Yemeklerin daha az tuzla yapılması ve sofrada yemeklere
tuz eklemekten kaçınılması da ikinci bir yöntem olarak
tavsiye edilmektedir.
 Satın alınan ürünlerin etiketleri mutlaka okunmalı,
sodyumu (tuzu) azaltılmış veya tuzsuz ürünler tercih
edilmelidir.
28
 Yemeklerin lezzetini artırmak için tuz yerine maydanoz,
nane, kekik, dereotu, rezene, fesleğen gibi bitkilerle,
baharatlar, limon, sirke, yoğurt kullanılabilir.
 Tuzlanarak hazırlanan salam, jambon gibi besinler,
konserveler, hazır çorbalar, hazır karışımlar, salamuralar
(turşu, zeytin vb), hardal, ketçap, konserveler ve hazır
sosların tuz içeriği çok fazladır. Bu besinlerden
olabildiğince uzak durulmalıdır.
29
 Bol su içilmeli, şişe ve maden sularının sodyum içeriği
etiketinden kontrol edilmelidir.
 Sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır.
 Et olarak konserve ve tütsülenmiş (füme) ürün
tüketiminden kaçınılmalıdır.
 Daima taze ve az tuzlu veya tuzsuz besinler tercih
edilmelidir
30
Ne Kadar Tuz Almalıyız?
 Sağlıklı yaşam kurallarından biri de
günlük sodyum ihtiyacını karşılayacak
şekilde tuz tüketmektir. Günlük sodyum
ihtiyacı 2400 miligramdır. Bu miktar
günlük 5 gram civarında tuzla
karşılanabilir. Besinlerin içinde bulunan
doğal tuz (sodyum) bireylerin günlük
ihtiyacını karşılar.
31
 ETİKETLERDEKİ SODYUM MİKTARINI

2.5 İLE ÇARPARAK TUZ MİKTARINI KOLAYCA
HESAPLAMAK MÜMKÜN.
 Güvenli Sodyum alımı 1500-2400 mg arasında (4-6 g
tuz) tutulmalıdır.. Tuz tüketiminin 9-12 gr dan
önerilen miktar olan 4-6 gr düşürülmesi kan
basıncının dengelenmesi ve kardiyovaskülerhastalık
riskinde önemli rol oynamaktadır.
32
İYOTLU TUZ

Tuzun önerilen miktar kadar tüketilmesinin yanında
tüketilen tuzun iyot içeriği de son derece önemlidir. Çünkü
iyot yetersizliği;
 İYOTLU TUZ KULLANMAZSAK! BEBEK VE
ÇOCUKLARDA:
 Büyüme Geriliği
 Zeka Geriliği
33
 Cücelik

 GEBELERDE:

 Düşük ve Ölü Doğum Yapma Riski

 HER YAŞTA:

 Guatr Hastalığı Görülür
34
 Pişirme sırasında oluşacak iyot kaybının en aza
indirilmesi için, tuz yemeklere pişirme sonrası
eklenmelidir. Saklama sırasında oluşacak iyot kaybını
önlemek için ise iyotlu tuz, serin, kuru, ışıksız
ortamda ve koyu renkli cam kaplarda saklanmalıdır.
Koyu renkli ambalajlarda satılan iyotlu tuzları almaya
dikkat edin.
35
 Sofra tuzları iyotla zenginleştirilmiştir. Çok az miktarda
(1/4 çay kaşığı) iyotlu tuz, günlük iyot gereksinimini
karşılamak için yeterlidir.
 Dikkat !
Tuz alımı sadece bedensel çalışma sırasında, aşırı sıcak
havalarda ya da fazla egzersiz yapıldığında terleme ile
sodyum kaybı olduğundan, su ile birlikte bir miktar
artırılmalıdır
36
 TUZ YERİNE GÖRE ZEHİR, YERİNE
GÖRE PANZEHİRDİR. BU NEDENLE
YERİNDE KULLANMASINI BİLMEK
GEREKİR.
37
38