Transcript การควบคุมทางบรรณานุกรม หลัก LIS

การควบคุมทางบรรณานุกรมในไทย : กรณีศึกษา
ฐานข้ อมูลวิทยานิพนธ์ /วิจัยบรรณารักษศาสตร์
สุ ธรรม อุมาแสงทองกุล
[email protected] มหาวิทยาลัยแม่โจ้
ม.ค. 2555
นรกของบรรณารักษ์ หนังสื อไม่ ได้ ถูกจัดเป็ นระเบียบ
การควบคุมทางบรรณานุกรม หลัก LIS ; Google (นา้ )
การควบคุมทางบรรณานุกรม หลัก LIS ; Google (นา้ ฝน)
การควบคุมทางบรรณานุกรม
(Bibliographic control)
การมีอานาจเหนือ ในลักษณะ
รวบรวม จัดระบบ สื บค้ นได้
Recall / Precision / Effort
(1) การรวบรวมบรรณานุกรม
(2) มีตวั แทนสาระ (ข้ อมูลบรรณานุกรม บทคัดย่ อ สารบาญ)
(3) การทา/มีดชั นี (เครื่องชี้ไปยังข้ อมูล)
(4) การบริการบรรณานุกรม
(5) อืน่ ๆ เช่ น สหบรรณานุกรม นามานุกรม บริการแปล ฯลฯ
ที่มา [ทางการ] ความเป็ นมาของการวิจัย
ความสาคัญของงานวิจยั /วิทยานิพนธ์
(ผลงานความรู้ พัฒนาชาติ)
ความสาคัญของการควบคุมทางบรรณานุกรม
(การจัดระบบความรู้ การเข้าถึงความรู้)
ทีม่ า [เบือ้ งหลัง] ของการวิจัย
รวบรวมข้ อมูล/ทาฐาน สนุกๆ --> ได้ ความรู้เรื่องควบคุมบรรณานุกรม
วัตถุประสงค์ ของการวิจัย
1. เพื่อศึกษาการควบคุมทางบรรณานุกรม เน้นดรรชนี = ศาสตร์ LIS
2. เพื่อศึกษาประสิ ทธิภาพการค้นคืนวิทยานิพนธ์
3. เพื่อสร้างฐานข้อมูลวิทยานิพนธ์/วิจยั บรรณฯ
= ประเมิน Lib
= ผลงาน LIS
วิธีดาเนินการวิจัย
1. ศึกษาเอกสาร [หาแนวคิด + ทุนเดิมมาต่อยอด]
2. ออกแบบการเก็บข้ อมูล [แหล่งเก็บ, คาและวิธีคน้ ข้อมูล]
3. เก็บข้ อมูล [ค้น OPACs]
4. วิเคราะห์ ข้อมูล [ดรรชนีคน้ วิทยานิพนธ์ ; ประเมินฐานข้อมูล]
5. บก. / จัดกระทาข้ อมูล [แปลงผัน ; แก้ไข ; Re-index/Catalog]
6. จัดทาฐานข้ อมูล [โครงสร้างฐาน ; เผยแพร่ ]
ทางเลือก ในการเก็บข้ อมูลวิทยานิพนธ์ /วิจัย
•1. หนังสื อรวมวิทยานิพนธ์/วิจยั ที่มีผทู ้ าไว้
•2. ฐานข้อมูล วิทยานิพนธ์ไทย (TIAC)
•3. Union Catalog ; Digital Collection สกอ.
•4. ฐานข้อมูลสภาวิจยั แห่งชาติ
•5. หนังสื อรวมวิทยานิพนธ์/วิจยั แต่ละมหาวิทยาลัย ; บัณฑิตวิทยาลัย
•6. ฐานข้อมูลคอลเลคชันวิจยั /วิทยานิพนธ์ แต่ละ ม. [? ความสมบูรณ์]
•7. เว็บไซต์ภาควิชา ติดต่อภาควิชา สื่ อเผยแพร่ เช่น วารสารวิชาการ
•8. ฐานข้อมูลห้องสมุดแต่ละแห่ง
•9. อื่นๆ เช่น เอกสารการสัมมนา/ประชุมวิชาการประจาปี
คาถาม จะเลือก ? --> ตอบ …….
เลือกค้ นจาก OPACs หลัก ; e-theses ; UC
การสื บค้ น OPAC วิทยานิพนธ์ ตามสาขาวิชา
ดรรชนีเพือ่ สื บค้ นตามสาขาวิชาโดยตรง
กรณี OPAC ห้ องสมุดต่ างๆ คือ ………?
ไม่ มี
วิธีค้น OPAC วพ. ตาม
1. คาสาคัญ
สาขาวิชา ... ทีพ่ อใช้ ได้
บรรณารักษศาสตร์ and วิจัย
Tag 653, 245, 502, 650, ฯลฯ
2. หัวเรื่อง
บรรณารักษศาสตร์ --วิจัย
Tag 650
3. ผู้แต่ งสถาบัน
Tag 710
ชื่อ ม. ภาควิชาบรรณฯ
วิธีค้น OPAC วิทยานิพนธ์ ตามสาขาวิชา
1. คาสาคัญ
จะใช้ คาใด ; ขยะมาก ; Recall? ; กรอง วพ.
2. หัวเรื่อง
จะใช้ คาใด ; ไม่ มคี าคุม วพ ; กรอง วพ
3. ผู้แต่ ง ม.
รู ปคาเดายาก ; บางแห่ งไม่ ใช้ / ลงไม่ ครบ
ดีทสี่ ุ ด = การสื บค้ นชื่อผู้แต่ ง. ชื่อสาขาวิชา 6/10 แห่ ง
1.
ม. กุ๊กไก่ .
ภาควิชาบรรณ
2.
ม. กุ๊กไก่ .
ภาคบรรณ
3.
ม. กุ๊กไก่ .
สาขาวิชาบรรณ
4.
ม. กุ๊กไก่ .
สาขาบรรณ
5.
ม. กุ๊กไก่ .
คณะมนุษย. ภาควิชาบรรณ
6.
ม. กุ๊กไก่ .
บัณฑิตวิทยาลัย. สาขาวิชาบรรณ
7.
ม. กุ๊กไก่ .
แขนงวิชาบรรณ
ดรรชนี กับ การค้ นคืน+รวบรวมข้ อมูล
ดูเหมือนง่ าย แต่ ไม่ ง่าย
(ง่าย ถ้าทาในระดับหน่วยงาน ;
ยาก เมื่อทาทัว่ ประเทศ ไม่มีแหล่งกลาง ;
ไม่เช่นนั้น คงมีผลงานรวบรวมจานวนมาก)
0. ใช้ หลากหลายวิธีการ ตาม OPAC แต่ละแห่ง
1. ใช้ ดรรชนีตามสาขาวิชา รวมเบื้องต้นจาก OPAC แต่ละแห่ง
2. ใช้ ดรรชนีต่างๆ รวมให้ ได้ มากทีส่ ุ ด ด้วย access points ; ไล่เรี ยง
3. รวบรวมจากแหล่ งอืน่ ๆ เช่น สหบรรณานุกรม สภาวิจยั TDC และอื่นๆ
วิเคราะห์ ข้อมูล
-> ผลการวิจัย
การควบคุมทางบรรณานุกรม
สรุปคือ ……..…….
คนพิการ
- ขาดแหล่ง/ศูนย์กลาง ที่แท้จริ ง เพื่อจะได้ไม่ตอ้ งไปหลายแห่ง/หลายวิธี
- ขาดดรรชนีที่จะดึงข้อมูลตามสาขาวิชา (ยกเว้นระบบ TDC)
ถ้าดึงได้ ก็จะไม่ครอบคลุมผลงานเกี่ยวข้อง ที่อยูต่ ่างสาขา
- แต่ละห้องสมุด ใช้ดรรชนีและเครื่ องมือแตกต่างกันมาก
- แต่ละแห่งลงรายการข้อมูลละเอียดต่างกัน Tag ต่างกัน หัวเรื่ องต่างกัน ;
แต่ละแห่งลงข้อมูลไม่มีความสม่าเสมอ-ต่อเนื่อง ; ต้อง Re-catalog
- การทดสอบประสิ ทธิภาพการดึงข้อมูล (Recall) ผลค่อนข้างต่า
(วปส.1) ดรรชนีทใี่ ช้ ควบคุมทางบรรณานุกรม วพ.
เครื่ องมือที่มีอยูใ่ ช้ไม่ได้
502 หมายเหตุวิทยานิพนธ์ บ้างไม่ลงสาขา, ไม่ใช่ Authority, Index tag
650 หัวเรื่ อง
650 หัวเรื่ อง
วิทยานิพนธ์ --วิทยานิพนธ์ ตามหลังหน่วยงาน
วิจยั
--วิจยั
ใช้แง่วิธีวิทยา
710/650 หน่วยงาน มหาวิทยาลัย. ชื่อหน่วยงาน(ภาควิชา/ห้องสมุด) ที่ยาก
653 คาสาคัญ
(มาจาก tag ต่างๆ … GIGO Garbage In Garbage Out)
ปัญหาดรรชนีเพือ่ การควบคุมฯ 9 ข้ อ
1. ช่ องทางสื บค้ นต่ างกัน
2. แบบแผนลงรายการต่ างกัน
3. เขตข้ อมูล (tag) ต่ างกัน
4. ค่ าข้ อมูล (คา) ที่บันทึกต่ างกัน
5. ดรรชนีทหี่ ้ องสมุดใช้ เฉพาะแห่ ง (Local) ไม่ เป็ นมาตรฐาน
6. การใช้ ลกั ษณะหัวเรื่องหลัก -- หัวเรื่องย่ อย ผิดกฎเกณฑ์
7. ดรรชนีที่กาหนดใช้ ไม่ มีความชี้เฉพาะเพียงพอ
8. ขาดเครื่องมือช่ วยให้ ผู้ใช้ สืบค้นดรรชนีดงั กล่าวได้ สะดวก
9. โปรแกรม OPAC ทางานผิดพลาด
ข้ อเสนอแนะ ดรรชนีหัวเรื่องเพือ่ การควบคุมฯ
650 รายงานการวิจัย/เอกสารวิทยานิพนธ์ — [แบ่ งตามสาขาวิชา]
เช่น รายงานการวิจยั -- บรรณารักษศาสตร์
รายงานการวิจยั -- บรรพชีวินวิทยา
รายงานการวิจยั -- บริ การสังคม
ฯลฯ
650 [สาขาวิชา] -- รายงานการวิจัย/เอกสารวิทยานิพนธ์
เช่น บรรณารักษศาสตร์ -- การศึกษาและการสอน
บรรณารักษศาสตร์ -- คู่มือ
บรรณารักษศาสตร์ -- รายงานการวิจยั
ฯลฯ
(วปส.2) ประสิ ทธิภาพการค้ นคืนข้ อมูล กรณีวิทยานิพนธ์ตามสาขา
ประสิ ทธิภาพการค้ นคืนข้ อมูล กรณีห้องสมุดต่ างๆ
C
ค้นคืนค่า Coverage ห้องสมุดแต่ละแห่ง 10.04 - 100 %
ค่าเฉลี่ย
64.00 %
(แต่เป็ นการค้นคืนหลายแห่ง หลายรู ปแบบ OPAC
และมักใช้ดรรชนีที่คาดเดาได้ยาก บางแห่งไม่มีดรรชนีช่วยค้น)
ประสิ ทธิภาพการค้ นคืนข้ อมูล กรณีฐานข้ อมูลกลาง
F
ค้นคืนค่า Coverage ฐานรวม TDC
46.18 %
(ค้นที่เดียว มีช่องทางสาขาวิชา แต่มี Error, ช้า, ดัชนีอ่อน, ปัญหาสิ ทธิ)
อภิปราย/ข้ อเสนอแนะ เกีย่ วกับประสิ ทธิภาพฐานข้ อมูล
- ปั ญหาคะแนนต่าเป็ นการศึกษาสาขาเดียว
ควรศึกษาสาขาอื่นเพิ่ม
- เป็ นการสืบค้ นเพียง “สาขาวิชา” ในช่วงแสวงหาหัวข้ อ
เมื่อต้ องการละเอียด จะค้ นหัวเรื่ อง
ซึง่ ดรรชนีของห้ องสมุด และโปรแกรม OPAC รองรับ
ห้ องสมุดต่างๆ การทาดรรชนีให้ มีคณ
ุ ภาพ
ฐานข้ อมูล TDC การจัดหาข้ อมูลเข้ าให้ ทวั่ ถึงพอ พัฒนาคอล
เลคชันในเชิงรุก ปรับปรุงระบบซอฟต์แวร์ ให้ มีเสถียรภาพ
ประมวลผลเร็ ว
(วปส.3) LIS ฐานข้ อมูลวิจัย/วิทยานิพนธ์ บรรณฯ
ทดลองใช้งาน http://202.28.109.101/elib/lis.htm
[สไลด์ต่อไปนี้ สารองกรณี ระบบเสี ยและสาธิตจริ งไม่ได้]
คุณสมบัตฐิ านข้ อมูลโดยสั งเขป
รวบรวม 2509-ปั จจุบัน
จำนวนวิทยำนิพนธ์
รำยงำนกำรวิจัย
รวมทัง้ สิน้
1,992
1,066
3,058 (สถิตเิ พิ่ม 1 เท่ ำตัวใน 5 ปี )
วิทยานิพนธ์/วิจยั สาขาวิชาอื่น
บรรณานุกรม/ดรรชนี/นามานุกรม
สังเคราะห์งานวิจยั องค์ความรู้
เว็บไซต์ที่มีฐานข้ อมูลเพื่อศึกษา
รวมทังสิ
้ ้น
หัวเรื่ องสาขาบรรณฯ ศัพท์สมั พันธ์
6,285
2,398
571
362
12,353
410 ชุดคา
Browse_search แสดง Listing กรณี (1) ชื่อบุคคล
Browse_search แสดง Listing กรณี (2) หัวเรื่อง
แสดง Listing หัวเรื่องแบบศัพท์ สัมพันธ์
หมายเหตุ ประยุกต์ใช้ศพั ท์สมั พันธ์กบั Elib ซึ่งไม่รองรับงานนี้อย่างแท้จริ ง
แสดง Listing กลุ่มของรายการผลลัพธ์
แสดงรายละเอียดผลลัพธ์ แต่ ละรายการ (+ ตัวแทนสาระ/บทคัดย่ อ)
แสดงการโยง (Link) ไป (1) ตัวแทนสาระ (2) เอกสารฉบับเต็ม (3) เว็บ (4) อืน่ ๆ
จบ
ขอขอบพระคุณ